قادىرلى جياڭ زىمين جولداس ماڭگى جاسايدى
− بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى ءار ۇلت حالقى جياڭ زىمين جولداسقا قايعىلى ازا ءبىلدىردى
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى
12 - ايدىڭ 1 - كۇنى بەيجيڭ تيان - انمىندا تۋ جارتىلاي ءتۇسىرىلىپ، جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولعاندىعىنا ازا ءبىلدىرىلدى.
□ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى ساي ياڭ تۇسىرگەن
11 - ايدىڭ 30 - كۇنى تۇستەن كەيىن قادىرلى جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولعاندىعى جونىندەگى قارالى حابار تاراعان سوڭ، چاڭجياڭنىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگى، ۇلى قورعاننىڭ ءىشى مەن سىرتى، جۇڭحۋانىڭ بايتاق دالاسى قاباعات قايعى - قاسىرەتكە باتتى. بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى ءار ۇلت حالقى بۇكىل پارتيا، بۇكىل ارميا، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا حابارلاندىرۋدى تىڭداپ، كورىپ، ءتۇرلى تاسىلدەرمەن پارتيامىز، ارميامىز، ەلىمىزدەگى ءار ۇلت حالقى جاپپاي مويىنداعان اسقاق بەدەلگە يە وسى ۇزدىك باسشىعا ازا ءبىلدىردى، جياڭ زىمين جولداستىڭ شۇعىلالى تابىستارىن ساعىنىشپەن ەسكە الدى، جياڭ زىمين جولداستىڭ ۇلى مىنەز - قۇلقى مەن اسقاق قاسيەتىن القادى. كوپشىلىك ءبىر اۋىزدان: قايعىنى قايراتقا جەڭدىرىپ، جياڭ زىمين جولداستىڭ مۇراتىنا مۇراگەرلىك ەتىپ، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم سانالى تۇردە ىنتىماقتاسىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ جولىندا ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزەتىندىكتەرىن ءبىلدىردى.
جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولۋى − پارتيامىز، ارميامىز، ەلىمىزدەگى ءار ۇلت حالقى ءۇشىن ولشەۋسىز جوعالتۋ
استانا بەيجيڭ، تيان - انمىن الاڭى. 12 - ايدىڭ 1 - كۇنى تاڭ ءسارى، سۇيەكتەن وتەتىن ۇسكىرىك جەلدە ادامدار جىم - جىرت، ءۇنسىز تۇر. مەملەكەت تۋىن شىعارۋ، تۋدى جارتىلاي ءتۇسىرۋ سالتى باستالدى.
بۇكىل الاڭ جىم - جىرت كۇيگە شومدى، مەملەكەت تۋىن قورعاۋ اترەتى نىق قاداممەن ءجۇرىپ كەلەدى. ”مەملەكەت تۋىنا − قۇرمەت!“ بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋ ايبىندى «ەرىكتىلەر مارشى» اۋەنىمەن كوتەرىلىپ، تۋ باعاناسىنىڭ توبەسىنە جەتكەننەن كەيىن، قايتادان باعانانىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگىنە دەيىن باياۋ ءتۇسىرىلدى.
سالت اياقتادى، ادامداردىڭ جۇزدەرىن قايعى - قاسىرەت تورلادى.
بۇكىل پارتياعا، بۇكىل ارمياعا، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا حابارلاندىرۋ جاريالانعان كۇننەن باستاپ جياڭ زىمين جولداسقا ازا ءبىلدىرۋ جينالىسى وتكىزىلەتىن كۇنگە دەيىن، بەيجيڭ تيان - انمىندا، شينحۋامىندا، حالىق سارايىندا، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە جانە ورتالىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ شياڭگاڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنداعى بايلانىس كەڭسەسىندە، ورتالىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنداعى بايلانىس كەڭسەسىندە، ەلىمىزدىڭ شەتەلدەردەگى ەلشىلىكتەرى مەن كونسۋلحانالارىندا تۋ جارتىلاي ءتۇسىرىلىپ ازا بىلدىرىلەدى.
”جياڭ زىمين جولداس مىندەتتەگى كەزىندە، ەلىمىزدىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسى ءۇردىسى اسقاق ايبىنمەن قۇلاشىن كەڭ جايدى، مۇنى مەن شىنايى سەزىندىم“. تيان - انمىن الاڭىنا ارنايى بارىپ ازا بىلدىرگەن بەيجيڭ قالاسىنىڭ تۇرعىنى رىن يۇيحى بىلاي دەدى: جياڭ زىمين جولداس پارتيا ورتالىق كوميتەتى باسشىلىق كوللەكتيۆىن باستاپ، رەفورمانى، دامۋدى، ورنىقتىلىقتى جەبەيتىن ءبىر قىدىرۋ باعىت - ساياساتتار جانە كەلەلى ستراتەگيالار جاساپ جانە اتقارىپ، مەن سياقتى سانسىز جاي ادامداردىڭ تاعدىرىن وزگەرتۋىنە وراي تۋدىردى.
جياڭ زىمين جولداس پارتيامىز، ارميامىز، ەلىمىزدەگى ءار ۇلت حالقى جاپپاي مويىنداعان اسقاق بەدەلگە يە ۇزدىك باسشى، ۇلى ماركسيزمشى، ۇلى پرولەتاريات توڭكەرىسشىسى، ساياساتشى، اسكەري ىستەر مامانى، ديپلومات، ۇزاق سىننان وتكەن كوممۋنيزم جاۋىنگەرى، جۇڭگوشا سوتسياليزم ۇلى ىستەرىنىڭ تاڭداۋلى باسشىسى، پارتيانىڭ ءۇشىنشى بۋىن ورتالىق كوميتەت باسشىلىق كوللەكتيۆىنىڭ ۇيتقىسى، ”ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ“ ماڭىزدى يدەياسىنىڭ باستى جاراتۋشىسى.
ورتالىق پەن مەملەكەت ورگاندارى، حالىقتىق ۇيىمدار دەرەۋ تەلەۆيزور، راديو، ينتەرنەت سياقتى فورمالار ارقىلى بۇكىل پارتياعا، بۇكىل ارمياعا، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا حابارلاندىرۋدى تىڭدادى جانە كوردى. كوپشىلىك مىنالاردى ءبىلدىردى: 20 - عاسىردىڭ 80 - جىلدارىنىڭ سوڭى مەن 90 - جىلدارىنىڭ باسى پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ بولاشاعى مەن تاعدىرىن بەلگىلەيتىن كەلەلى تاريحي كەزەڭ ەدى، جياڭ زىمين جولداس پارتيانىڭ ورتالىق كوميتەت باسشىلىق كوللەكتيۆىن باستاپ، بۇكىل پارتياعا، بۇكىل ارمياعا، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا تىعىز سۇيەنىپ، تۋى ايقىن تۇردە ءتورت نەگىزگى پرينسيپكە تاباندى بولىپ، مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگىن، ابىرويىن، حاۋىپسىزدىگىن، ورنىقتىلىعىن قورعاپ، ەكونوميكالىق قۇرىلىس سىندى وسى وزەككە تيتتەي دە مىزعىماي تاباندى بولىپ، رەفورما جاساۋعا، ەسىك اشۋعا تاباندى بولىپ، جۇڭگوشا سوتسياليزم ۇلى ىستەرىن قورعاپ، ەلىمىزدىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جاڭا جاعدايىن اشتى.
پارتيا 13 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءتورتىنشى جالپى ماجىلىسىنەن پارتيانىڭ 16 - قۇرىلتايىنا دەيىنگى 13 جىلدا پارتيامىز بەن مەملەكەتىمىزدىڭ قول جەتكىزگەن وراسان زور تابىستارىن جياڭ زىمين جولداستىڭ ماركسيزمشىل ساياساتشى رەتىندەگى اسقاق كەمەڭگەرلىگىنەن، شەشۋشى رولىنان، ەرەن ساياسي باسشىلىق ونەرىنەن بولە قاراۋعا بولمايدى.
ورتالىق ءتارتىپ تەكسەرۋ كوميتەتى، مەملەكەتتىك باقىلاۋ - تەكسەرۋ كوميتەتى ورگانىنىڭ، ورتالىق پەن مەملەكەت ورگاندارى قىزمەت كوميتەتىنىڭ كادرلارى مەن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرى مىنالاردى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيانىڭ ءۇشىنشى بۋىن ورتالىق كوميتەت باسشىلىق كوللەكتيۆىنىڭ باسشىلىعىندا، ءبىز ەلىمىزدىڭ يەلىك ۇقىعى مەن حاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى ءبىر قىدىرۋ حالىقارالىق توسىن وقيعالارعا بايىپپەن توتەپ بەرىپ، ساياسي، ەكونوميكا سالاسىندا جانە تابيعات دۇنيەسىندە تۋىلعان قيىنشىلىقتار مەن حاۋىپ - قاتەرلەردى جەڭىپ، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسى كەمەسىنىڭ باستان - اياق دۇرىس بەتالىسپەن تولقىن جارا العا ىلگەرىلەۋىنە كەپىلدىك ەتتىك.
ورتالىق كوميتەت ۇيىمداستىرۋ بولىمىندەگى، ورتالىق كوميتەت بىرلىكساپ بولىمىندەگى، ورتالىق كوميتەت سىرتپەن بايلانىس جاساۋ بولىمىندەگى جولداستار مىنالاردى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداس الىسقا كوز جىبەرىپ، اۋقىمدى باعامداي ءبىلدى، قاشاندا جۇڭگو مەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامۋ اۋقىمىن، پارتيا مەن مەملەكەت قىزمەتىنىڭ جالپى جاعدايىن نەگىز ەتە وتىرىپ ماسەلەلەرگە كوز جىبەرىپ جانە وي جۇگىرتىپ، نازاريادا جانە باسقا دا جاقتاردا جاڭالىق اشۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتتى.
ورتالىق كوميتەت ۇگىت ءبولىمىنىڭ، ورتالىق پارتيا مەكتەبىنىڭ (مەملەكەتتىك اكىمشىلىك شۋەيۋانى) كادرلارى مەن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرى مىنالاردى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداس بۇكىل پارتيانىڭ اقىل - پاراساتىن شوعىرلاندىرىپ، ”ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ“ ماڭىزدى يدەياسىن جاراتىپ، پارتيانىڭ جەتەكشى يدەيا جاعىندا تاعى ءبىر مارتە داۋىرمەن بىرگە العا باسۋىن جۇزەگە اسىرىپ، ناعىز ماركسيزمشىنىڭ وراسان زور ساياسي باتىلدىعىن جانە نازاريالىق باتىلدىعىن ايگىلەدى.
مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ورگانىنداعى كادرلار مەن بۇقارا مىنالاردى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيانىڭ ءۇشىنشى بۋىن ورتالىق كوميتەت باسشىلىق كوللەكتيۆى ساياسي ءتۇزىلىس رەفورماسىن ىلگەرىلەتىپ، دەموكراتيانى دامىتىپ، زاڭ - ءتۇزىمدى كەمەلدەندىرىپ، مەملەكەتتى زاڭمەن باسقارىپ، سوتسياليستىك زاڭمەن باسقارىلاتىن مەملەكەت قۇرىپ، حالىقتىڭ قوجايىن بولۋ ۇقىعىن جۇرگىزۋىنە كەپىلدىك ەتتى. مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس ورگانىنداعى كادرلار مەن بۇقارا مىنالاردى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيانىڭ ءۇشىنشى بۋىن ورتالىق كوميتەت باسشىلىق كوللەكتيۆى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىنداعى كوپ پارتيا سەلبەستىگى مەن ساياسي كەڭەس ءتۇزىمىن جۇڭگونىڭ ءبىر نەگىزگى ساياسي ءتۇزىمى ەتىپ مىقتاپ ورناتىپ، حالىق ساياسي كەڭەسى ىستەرىن دامىتۋعا ماڭىزدى ۇلەس قوستى.
جياڭ زىمين جولداستىڭ تاڭداۋلى قۇلقى مەن اسقاق قاسيەتى ماڭگى ءبىزدى العا باسۋعا تاربيەلەيدى جانە شابىتتاندىرادى
ءبىر شوق اپپاق كۇرەڭكەي گۇلىن قويىپ، ءبىر اۋىز اتتاندىرىپ سالۋ تىلەگىن جازدى... ادامدار وزدىكتەرىنەن ازا ءبىلدىرۋ قيمىلىنا قاتىناسىپ، ساعىنىش سەزىمدەرىن باسا المادى.
جياڭسۋدىڭ ياڭجوۋىنداعى جياڭ زىمين جولداستىڭ بايىرعى تۇراعى قاقپاسىنىڭ الدى جۇرتتىڭ قايعىلى كوڭىل كۇيىن بەينەلەيتىن گۇلدەرگە تولدى. كەلىپ گۇل قويعاندار ماڭايداعى تۇرعىندار عانا ەمەس، الىستان كەلگەن كوپتەگەن جاستار دا بولدى.
چيۇڭحۋاگۋان الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى لي حۋا مۇڭلى كوڭىل كۇيمەن ءبىر شوق گۇلدى اقىرىن عانا جياڭ زىمين جولداستىڭ بايىرعى تۇراعى قاقپاسىنىڭ الدىنا قويدى. ول بىلاي دەدى: ”جياڭ زىمين جولداس ياڭجوۋلىقتاردىڭ ماقتانىشى. ول كىسى ارامىزدان كەتكەنىمەن، جۇرەگىمىزدە ماڭگى جاسايدى. ول كىسىنىڭ رۋحى ءبىزدى قاجىماي - تالماي كۇرەس جۇرگىزۋگە جىگەرلەندىرەدى“.
ياڭجوۋ داشۋەسىنىڭ وقىتۋشىسى حۋاڭ جيە قاتتى قايعىرىپ بىلاي دەدى: ”جياڭ زىمين جولداس اتا مەكەنىمىزدىڭ دامۋىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولۋشى ەدى، ءبىز اناعۇرلىم جوعارى ساپالى وقىتۋ ورەسى ارقىلى اناعۇرلىم كوپ تاڭداۋلى دارىندىلاردى تاربيەلەپ، اتا مەكەنىمىزدى اناعۇرلىم تاماشا ەتىپ قۇرىپ شىعامىز“.
”بۇكىل پارتياعا، بۇكىل ارمياعا، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا حابارلاندىرۋدا جياڭ زىمين جولداستىڭ ءومىرى جان - جاقتى ەسكە الىندى، ول كىسىنىڭ تاڭداۋلى قۇلقى مەن اسقاق قاسيەتى ءبىزدى اناعۇرلىم تەبىرەنتەدى جانە سۇيىندىرەدى“. كەزىندە 1 - اۆتوموبيل توبى سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باس ينجەنەرى بولعان ماۋ لۇيپيڭ جياڭ زىمين جولداسپەن بىرگە ىستەگەن كەزدەرىن ەسكە الدى.
جياڭ زىمين جولداس كەزىندە چاڭچۇن 1 - اۆتوموبيل جاساۋ زاۆودى ەنەرگەتيكا باسقارماسىنىڭ ورىنباسار باستىعى، ورىنباسار باس ەنەرگەتيك، ەنەرگەتيكا بولىمشە زاۆودىنىڭ باستىعى مىندەتىن اتقارعان. قىزمەتتەستەرىنىڭ ەسىندە قالۋىنشا، ول كىسى ۇنەمى جۇمىس باسىنا ىشكەرىلەي بارىپ، بۇقارانى ىشكەرىلەي ارالاپ، احۋال ۇعىسىپ، كوپشىلىككە كومەكتەسىپ، قولداۋ كورسەتەدى ەكەن.
”جياڭ زىمين جولداس ارامىزدان اتتانعانىمەن، ول كىسىنىڭ قاجىرلى دا ۇيرەنۋگە قۇشتار، تەحنيكاعا، كاسىپكە زەر سالا ىزدەنىس جاسايتىن رۋحى ماڭگى ءبىزدىڭ ۇيرەنۋىمىزگە تاتيدى، ول كىسىنىڭ شىعىس سولتۇستىكتەگى بايىرعى ونەركاسىپ بازاسىنا قوسقان ۇلەسى ماڭگى ەستە ساقتالادى، قىزمەتتەستەرىنە، دوستارىنا جانە بۇقاراعا دەگەن شىنايى سۇيىسپەنشىلىگىن، تەرەڭ دوستىعىن ماڭگى ساعىنامىز“، - دەدى ماۋ لۇيپيڭ.
”جياڭ زىمين جولداس امالياتقا قۇرمەت ەتىپ، داۋىرمەن بىرگە العا باستى، قاشاندا ءداۋىردىڭ دامۋ اۋقىمى مەن ورايىن مىقتى يگەرىپ، پارتيا مەن حالىقتىڭ جاندى امالياتىن نەگىز ەتە وتىرىپ تاجىريبەلەردى قورىتىندىلاۋعا، جول تابۋعا تاباندى بولىپ، پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ءتۇرلى قىزمەتتەرىن تىڭعىلىقتى تۇردە ءارى ءورىس اشا العا ىلگەرىلەتتى“. بۇكىل پارتياعا، بۇكىل ارمياعا، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا حابارلاندىرۋداعى وسى ءسوز جياڭ زىمين جولداسپەن بىرگە ىستەگەن كوپتەگەن ادامدى اسەرلەندىردى.
جياڭ زىمين جولداس ۋحان تەرمومەحانيكا زەرتتەۋ ورنىندا قىزمەت ىستەگەن. بيىل 78 جاستاعى لي يۇيجىن ەسكە الىپ بىلاي دەدى: جياڭ زىمين جولداستا تاكاپپارلىق جوق ەدى، بۇكىل زەرتتەۋ ورنىنداعى جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرمەن ەتەنە ءوتتى. ول كىسى ۇنەمى بىزگە بەرىك ساياسي تۇرعى، ەرەن قىزمەت قابىلەتى جانە تاڭداۋلى مادەنيەت ءبىلىم قورى بولۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، ءتالىم بەرىپ وتىراتىن. ول كىسى ءوزى تىپتەن تىڭعىلىقتى قىزمەت ستيلى ارقىلى بۇكىل زەرتتەۋ ورنىنداعى جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردى زەر سالا ۇيرەنۋگە، ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساۋعا جەتەكتەيتىن.
”جياڭ زىمين جولداس بۇقارانى قۇرمەتتەدى، بۇقاراعا كوڭىل ءبولدى، قاشاندا حالىق بۇقاراسىنىڭ حال - جايىنا بارىنشا نازار اۋدارىپ، قىزمەتتى ەڭ قالىڭ حالىقتىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسى نەگىزىندە سىننان وتكىزدى جانە ىلگەرىلەتتى“. وسى ءسوزدى قايتا - قايتا ساعىنىشپەن وقىعاندا حيلۇڭجياڭ چيچيحار قالاسى تايلاي اۋدانى توليحى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ۋاڭ يۇيمەي الدە نەشە رەت قىستىعىپ كەتتى.
1998 - جىلى جازدا ەلىمىز تاريحتا سيرەك كەزدەسەتىن ەرەكشە اۋىر تاسقىن اپاتىنا ۇشىرادى. چاڭجياڭ، نىنجياڭ، سۇڭحۋاجياڭ وزەندەرىندە تاريحتاعى ەڭ اۋىر تاسقىننان اسىپ تۇسكەن ەرەكشە اۋىر تاسقىن ءجۇردى. ”تاسقىن سۋ ءۇيىمىزدى قيراتىپ كەتتى، ەڭ قيىن ساتتە، جياڭ زىمين جولداس بىزگە − وسى اپاتقا ۇشىراعان بۇقاراعا امانداسا كەلدى، تاعى مەنىمەن قول الىستى. مۇنداي مەيىردى ءومىر بويى ۇمىتپايمىن. سودان بەرى 24 جىل ءوتتى، بالالارىمىز ۇيلەنىپ وتاۋ كوتەردى، كۇندەرىمىز بارعان سايىن جاقساردى، ءبىز ول كىسىنى شىن جۇرەكتەن قاتتى ساعىنامىز“، - دەدى ۋاڭ يۇيمەي.
زور اپات، زور سىناقتا ەل تىرەگى بولدى.
سول جىلى اپاتقا ۇشىراعان حۋنان، حۋبەي، جياڭشي، انحۇي قاتارلى وڭىرلەردەگى كادرلار مەن بۇقارا جياڭ زىمين جولداستىڭ حالىقتىڭ حال - جايىن كوكەيدە ساقتاپ، تاسقىنعا قارسى اتتانۋ كۇرەسىنە ءوزى قولباسشىلىق ەتكەن اسەرلى كورىنىستەردى تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن ەسكە الدى.
سول كەزدە حۋبەي جيڭجوۋ قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى مىندەتىن وتەپ جاتقان ليۋ كى - يدىڭ ءالى انىق ەسىندە: جويقىن تاسقىن ءتونىپ كەلە جاتقان قىسىلتاياڭ ساتتە، جياڭ زىمين جولداس حاۋىپكە قاراماي، ۇلكەن بوگەنگە شىعىپ، شايقاسقا قولباسشىلىق ەتىپ، الدىڭعى شەپتەگى اسكەرلەر مەن حالىقتىڭ تاسقىنقا قارسى اتتانۋىنا قۇدىرەتتى رۋحاني كۇش - قۋات قوسىپ، كوپشىلىكتىڭ كورىكتى مەكەندى ەرتەرەك قايتا قۇرۋ سەنىمىن بەكەمدەي ءتۇستى. ”ول كىسىنىڭ وراسان ۇلى ەڭبەگى ماڭگى تاريحتا قالادى“، - دەدى ليۋ كى - ي.
بارلىعىن حالىق ءۇشىن ىستەدى، بارلىعىندا حالىققا سۇيەندى. 1999 - جىلى 6 - ايدا جياڭ زىمين جولداس ورتا، باتىس بولىكتەگى وڭىرلەردىڭ دامۋ اياق الىسىن جەدەلدەتۋدىڭ ۋاقىتى جەتكەندىگىن العا قويدى. سول جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 15 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءتورتىنشى جالپى ءماجىلىسى مەن ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ءماجىلىسى باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ ستراتەگياسىن رەسمي العا قويدى.
شينان قازىنا - ەكونوميكا داشۋەسى جۇڭگو باتىس بولىك ەكونوميكاسى زەرتتەۋ ورنىنىڭ باستىعى ماۋ جۇڭگىن بىلاي دەپ قارادى: باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ ستراتەگياسىنىڭ ارقاسىندا، باتىس بولىك وڭىرلەردىڭ ەكونوميكاسى جىلدام دامىپ، حالىق تۇرمىسى ۇزدىكسىز جاقساردى، حالىق بۇقاراسى بۇكىل ەل حالقىمەن بىرگە دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە ۇمتىلۋداي باقىت جولىنا ءتۇستى، حالىق جياڭ زىمين جولداستى ماڭگى ساعىنا ەسكە الادى.
ورتالىق ساياسي - زاڭ كوميتەتىندەگى، ەڭ جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسىندەگى، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنداعى جولداستار مىنالاردى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداس پارتيانىڭ ورتالىق كوميتەت باسشىلىق كوللەكتيۆىن باستاپ، مەملەكەتتى زاڭمەن باسقارۋ نەگىزگى جالپى جوباسىن اتقارىپ، پارتيا قۇرىلىسىنىڭ جاڭا ۇلى ينجەنەرياسىن ىلگەرىلەتىپ، سوتسياليستىك زاتتىق وركەنيەت، ساياسي وركەنيەت، رۋحاني وركەنيەت قۇرىلىسىندا كۇللى دۇنيەنى جالت قاراتقان تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزۋدى ىلگەرىلەتىپ، ءساتتى تۇردە جۇڭگوشا سوتسياليزمدى 21 - عاسىرعا باستادى.
قايعىنى قايراتقا جەڭدىرىپ، جياڭ زىمين جولداستىڭ مۇراتىنا مۇراگەرلىك ەتىپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمىزبەن ازا بىلدىرەمىز
ىشكى موڭعۇلدىڭ شيلينعول امىگى سۋنيت وڭ حوشۇنىندا ۇلانمۇچىردىڭ مۇشەلەرى ۇلانمۇچىر كورمە زالىنا بارىپ، جياڭ زىمين جولداستىڭ سۋرەتىنىڭ الدىندا ءۇنسىز تۇرىپ ازا ءبىلدىردى. اترەت باستىعى جانا بىلاي دەدى: ”جياڭ زىمين جولداس باستان - اقىر ۇلانمۇچىرعا ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ، بىزگە دۇرىس ادەبيەت - كوركەمونەر بەتالىسىنا تاباندى بولىپ، حالىق ءۇشىن، سوتسياليزم ءۇشىن ءتىپتى دە جاقسى قىزمەت ەتىڭىزدەر دەپ تاپسىرعان ەدى. ءبىز وسى قاستەرلى دوستىق سۇيىسپەنشىلىكتى، ءسوزسىز، ەستە بەرىك ساقتاپ، حالىق بۇقاراسىنا پارتيانىڭ ءۇنى مەن قامقورلىعىن جەتكىزىپ، ماڭگى ساحاراداعى ’قىزىل ادەبيەت - كوركەمونەردىڭ ساڭلاقتارى‘ بولامىز“.
شينجياڭنىڭ ۇرىمجىسىندە از ۇلت ەرەكشەلىگىندەگى تاعامجاي اشاتىن ءانۋار تۇردى بىلاي دەدى: ”ءبىز جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىنا، ءسوزسىز، بۇلجىماي تاباندى بولىپ، جۇڭگوشا سوتسياليزمگە تاباندى بولىپ، ءبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى ەل قۇرۋ، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قۇلشىنامىز“.
الىس اتىراپتا، شىعىس تەڭىز جاعالاۋىندا جياڭ زىمين جولداس بۇرىن تالاي رەت تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، قىزمەت تەكسەرىپ بارعان شيامىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونىندا ءوز كەزىندە شيامىن قالالىق قاتىناس مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى مىندەتىن وتەگەن پان شىجيان ءتۇنى بويى كوز ىلمەدى. ول بىلاي دەدى: ”رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ الدىڭعى شەبى رەتىندە، ءبىز جياڭ زىمين جولداستىڭ قامقورلىعىنىڭ شيامىننىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنا اكەلگەن وراسان زور وزگەرىسىن شىنايى سەزىندىك. جياڭ زىمين جولداس پارتيانىڭ ورتالىق كوميتەت باسشىلىق كوللەكتيۆىن باستاپ، ەلىمىزدىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جاڭا جاعدايىن اشتى. ءبىز، ءسوزسىز، جياڭ زىمين جولداستىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرۋ ءۇشىن كۇرەس جۇرگىزەمىز“.
گۋاڭدۇڭ، جىجياڭ، حاينان، شاڭحاي سياقتى جەرلەردە ادامدار جياڭ زىمين جولداستىڭ ەكونوميكالىق ءتۇزىلىس رەفورماسىن، ساياسي ءتۇزىلىس رەفورماسىن، مادەنيەت ءتۇزىلىس رەفورماسىن جانە باسقا جاقتارداعى رەفورمالاردى قاجىرلىلىقپەن ىلگەرىلەتىپ، جاپپاي رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ جاڭا جاعدايىن اشقان شۇعىلالى ىزدەرىن ەسكە الدى.
حاينان شىفان داشۋەسى جۇڭگوشا ەركىن ساۋدا پورتىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ليۋ فىڭ بىلاي دەدى: ”جياڭ زىمين جولداس حايناننىڭ ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون قۇرىلىسىنا جان - جاقتىلى كوڭىل ءبولىپ جانە قولداپ - قۋاتتاپ، حاينانداعى كادرلار مەن بۇقارانىڭ مەملەكەت بويىنشا ەڭ ۇلكەن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون قۇرۋ نەگىزى مەن سەنىمىن بەكەمدەدى، حاينانداعى كادرلار مەن بۇقارانىڭ جۇرەكتىلىكپەن اتوي سالۋ، جۇرەكتىلىكپەن سىناق جۇرگىزۋ، ەرلىكپەن الدا جۇرۋدەي كۇرەس جۇرگىزۋ رۋحىن تاسقىنداتتى، ءبىز ۇزدىكسىز جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىن بويلاپ باتىل العا ىلگەرىلەپ، ول كىسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىندايمىز جانە ءۇمىتىن اقتايمىز“!
گۋاڭدۇڭنىڭ شانتوۋىنداعى جياڭ زىمين جولداس ات قويعان شىعاناق ۇلكەن كوپىرىندە اۆتوكولىكتەر ارلى - بەرلى اعىلىپ جاتىر. بيىل 9 - ايدىڭ سوڭىندا شىعاناق ۇلكەن كوپىرىنە تاياۋ جەردەگى شىعاناق تۋنەلىندە اۆتوكولىك قاتىناپ، كۇندىز - ءتۇنى تىنباي جۇمىس ىستەپ، ايانباي شايقاس جۇرگىزۋدىڭ كۋاسى بولدى.
”گۋاڭدۇڭنىڭ دامۋ وزگەرىسى جياڭ زىمين جولداستىڭ كوڭىل بولگەندىگىنەن، رەفورما جاساۋعا، ەسىك اشۋعا جەتەكشىلىك ەتۋىنەن ايرىلا المايدى“. ءوز كەزىندە گۋاڭدۇڭ ولكەلىك پارتكومنىڭ ورىنباسار باس حاتشىسى مىندەتىن وتەگەن چىن كايجى مىنالاردى ءبىلدىردى: ءبىز، ءسوز جوق، جياڭ زىمين جولداستىڭ ماركسيزمدىك تۇرعى، كوزقاراس، ءادىس ارقىلى جاڭا جاعدايلاردى زەرتتەيتىن، تىڭ ماسەلەلەردى شەشەتىن عىلمي پوزيتسياسى مەن جاسامپازدىق رۋحىنان قۇلشىنا ۇيرەنىپ، ەلىمىزدى باي، قۇدىرەتتى، دەموكراتيالى، وركەنيەتتى، جاراسىمدى، كورىكتى سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى مەملەكەت ەتىپ قۇرىپ شىعۋ جولىندا ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزۋىمىز كەرەك.
جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋ ىسىنە جياڭ زىمين جولداستى قامتىعان ءار ۇرپاق كوممۋنيستەردىڭ جۇرەك قانى مەن كۇرەسى سىڭگەن.
مەملەكەتتىك باس جۇمىسشى ۇيىمىنىڭ، كوممۋنيستىك جاستار وداعى ورتالىق كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك ايەلدەر بىرلەستىگىنىڭ كادرلارى، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرى مىنالاردى ءبىلدىردى: ءسوز جوق، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم سانالى تۇردە ىنتىماقتاسىپ، پارتيانىڭ نەگىزگى نازارياسىنا، نەگىزگى لۋشيانىنا، نەگىزگى جالپى جوباسىنا تاباندى بولىپ، ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋدىڭ“ شەشۋشى ءمانىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ”ءتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ،” ءتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋدى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيا قۇرىلىسىنىڭ جاڭا ۇلى ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، پارتيانىڭ وزىنە - ءوزى توڭكەرىس جاساۋى ارقىلى قوعامدىق توڭكەرىسكە جەتەكشىلىك ەتىپ، پارتيامىزدىڭ اۋەلگى ماقساتتان، بورىشتان جازباي، قاشاندا جۇڭگوشا سوتسياليزم ىستەرىنىڭ پارمەندى باسشىلىق ۇيتقىسى بولۋىنا مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك.
جياڭ زىمين جولداستىڭ انا مەكتەبى شاڭحاي جياۋتۇڭ داشۋەسىندە وقىتۋشى - وقۋشىلار ارت - ارتىنان ەلەكتروندىق ينفورماتسيا جانە ەلەكتر ينجەنەرياسى شۋەيۋانىنىڭ ەسىك الدىنداعى الاڭعا كەلىپ، ”ءمورالدىلىق ۇلى مۇراتقا جەتكىزەدى“ دەگەن ءسوز جازىلعان ەسكەرتكىش تاستىڭ الدىنا گۇل قويىپ، ازا ءبىلدىردى.
”داشۋەدە وقىعان كەزىندە، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى ءسۇيۋ قيمىلىنىڭ شىڭداۋىنا بەلسەنە قاتىناسۋ ارقىلى اعا بۋىن مەكتەپتەسىمىز دۇنيەگە ماركستىك كوزقاراس قالىپتاستىرىپ، ءومىر جولىنا تاڭداۋ جاساپ، سوڭىندا ۇلتتىڭ ازاتتىعى، حالىقتىڭ باقىتى ءۇشىن كۇرەس جاسايتىن ومىرلىك مۇرات جانە سەنىم ورناتتى“. 2021 - جىلدىق دوكتور اسپيرانت جاڭ زىۋىن بىلاي دەدى: پارتيا 20 - قۇرىلتايى تىڭ العا باسۋ دابىلىن قاقتى، ءبىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم سانالى تۇردە ىنتىماقتاسىپ، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، پارتيا قۇرۋ ۇلى رۋحىن اسقاقتاتىپ، سەنىمدى بەكەمدەپ، ءبىر نيەتپەن جۇمىلىپ، قاجىرلىلىقپەن قۇلشىنا ىستەپ، ەرلىكپەن العا باسىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزەمىز!
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 - ايدىڭ 1 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
