جياڭ زىمين جولداس جۇرەگىمىزدە ماڭگى جاسايدى
− بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى كادرلار مەن بۇقارا جياڭ زىمين جولداسقا قايعىلى ازا ءبىلدىردى
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى
بىرنەشە كۇننەن بەرى، بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى كادرلار مەن بۇقارا كوكىرەك تولى قۇرمەتپەن جانە قويۋ سۇيىسپەنشىلىكپەن، ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى بۇكىل پارتياعا، بۇكىل ارمياعا، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا حابارلاندىرۋدى تىڭداپ، كورىپ، جياڭ زىمين جولداسقا قايعىلى ازا ءبىلدىرىپ، وزدىكتەرىنەن ءتۇرلى قاراپايىم تاسىلدەر ارقىلى شەكسىز ساعىنىشتارىن ءبىلدىردى.
مۇراتىنا مۇراگەرلىك ەتىپ، الدىڭعىلاردىڭ ىزىمەن بولاشاققا جول اشامىز. كوپشىلىك ءبىر اۋىزدان مىنانى ءبىلدىردى: شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، قايعىنى كۇش - قۋاتقا اينالدىرىپ، ءوز جۇمىس ورنىمىزدا اناعۇرلىم قۇلشىنا قىزمەت ىستەپ، قاجىماي - تالماي ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساپ، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى جوباسىن بىرتىندەپ تاماشا رەالدىققا اينالدىرامىز.
داۋىرمەن تەڭ ىلگەرىلەپ، ءورىس اشا جاڭالىق اشامىز
بوحاي تەڭىزىنىڭ جاعالاۋى، تەڭىز جەلى ازىناپ تۇر.
”مەن بىرنەشە مينۋتتان كەيىن قالپىما كەلدىم، قاتتى ازاپتاندىم“. جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولعان حابارىن ەستىگەننەن كەيىن، تيانجين پورتى كونتەينەر كەمەجايى شەكتى سەرىكتەستىگى مەڭگەرۋ ءبولىمى جاعالاۋ كوپىرى اترەتى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى جانە اترەت باستىعى ۋاڭ يۇيگى ەرەكشە قايعىردى.
ۋاڭ يۇيگى ەسكە الىپ بىلاي دەدى: سول جىلى جياڭ زىمين جولداس تيانجين پورتىنا كەلىپ قىزمەت تەكسەرگەندە، مەن كەمەجايداعى كونتەينەرلىك جۇك كولىگىنىڭ قاراپايىم شوفەرى ەدىم. 30 نەشە جىل ءوتىپ كەتتى، تيانجين پورتىندا جەر مەن كوكتەي وزگەرىستەر تۋىلىپ، بەيجيڭ − تيانجين − حىبەيدىڭ تەڭىزدەگى قاقپاسىنا اينالىپ، دۇنيە جۇزىندەگى 180نەن استام مەملەكەت پەن رايوننىڭ 500دەن استام پورتىمەن ساۋدا بارىس - كەلىسىن ساقتادى.
”ءبىز ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمىز ارقىلى ازالى كوڭىلىمىزدى ءبىلدىرىپ، ءوز جۇمىس ورنىمىزدا تاعى دا تىڭ ۇلەس قوسىپ، دۇنيە جۇزىندە بىرەگەي، جاسىل، زەردەلى توراپتىق پورتتى جەدەل قۇرامىز“، - دەدى ۋاڭ يۇيگى.
جۇڭگو توپىراعىنداعى جۇڭحۋا ەلىندە سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعى ءتۇزىلىسى ۇزدىكسىز كەمەلدەنە ءتۇستى.
جياڭ زىمين جولداس قىزمەت تەكسەرگەن لياۋنيڭنىڭ انگاڭىندا كاسىپورىن تالاي جىل بۇلجىماستان ”رەفورما +بازار“ سىندى دامۋ جولىمەن ءجۇرىپ، كونە كاسىپورىننىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋىن بۇلجىماستان ىلگەرىلەتىپ، زەردەلى بولات قورىتۋدىڭ جاڭا ءداۋىرىن اشتى.
چيڭحايداعى گولمۋد مۇناي ايىرۋ زاۆودىندا، كوپشىلىك جياڭ زىمين جولداستىڭ سول جىلى قىزمەت تەكسەرگەندەگى تاپسىرماسىن ەستە بەرىك ساقتاپ، عىلمي زەرتتەۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، ءوندىرىس ورەسىن جوعارىلاتىپ، چيڭحاي − شيزاڭ ءۇستىرتىنىڭ جانار زات قۇرىلىمىن جاقسارتىپ، ءۇش داريا قاينارىنىڭ اشىق اسپان، ءمولدىر سۋىن ويداعىداي قورعاۋعا قۇلشىنۋدا.
...
مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتىندەگى، عىلىم - تەحنيكا مينيسترلىگىندەگى، ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مينيسترلىگىندەگى كادرلار، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر مىنانى ءبىلدىردى: حالىقاراداعى، ەل ىشىندەگى توتەنشە كۇردەلى جاعدايدا، جياڭ زىمين جولداس پارتيانىڭ ورتالىق باسشىلىق كوللەكتيۆىن باستاپ، ماركسيزم - لەنينيزم، ماۋ زىدۇڭ يدەياسى، دىڭ شياۋپيڭ نازارياسى ۇلى تۋىن بيىك ۇستاپ، پارتيانىڭ نەگىزگى لۋشيانىنا اۋىتقىماي تاباندى بولىپ، بۇكىل پارتيانى، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ، ورايدى مىقتى يگەرىپ، رەفورمانى تەرەڭدەتىپ، ەسىك اشۋدى كەڭەيتىپ، دامۋدى جەبەپ، ورنىقتىلىقتى ساقتاپ، جۇڭگوشا سوتسياليزمدى 21 - عاسىرعا ءساتتى جەتكىزدى.
قازىنا مينيسترلىگىندەگى، ساۋدا مينيسترلىگىندەگى، جۇڭگو حالىق بانكەسىندەگى جولداستار مىنانى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداستىڭ باسشىلىعىندا، ەلىمىز سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعى ءتۇزىلىسىنىڭ رەفورما نىساناسى مەن نەگىزگى جۇلگەسىن ايقىن ورناتىپ، سوتسياليزمنىڭ العاشقى ساتىسىنداعى جالپىلىق مەنشىكتى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن، كوپ ءتۇرلى مەنشىكتەگى شارۋاشىلىق قاتار داميتىن نەگىزگى ەكونوميكالىق ءتۇزىمدى جانە ەڭبەگىنە قاراي ءبولۋدى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن، كوپ ءتۇرلى ءبولىس ءتاسىلى قاتار ءومىر سۇرەتىن ءبولىس ءتۇزىمىن ايقىن ورناتىپ، سوتسياليستىك زاتتىق وركەنيەت، ساياسي وركەنيەت، رۋحاني وركەنيەت قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، كۇللى دۇنيەنىڭ نازارىن اۋدارعان تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزدى.
توڭكەرىستىڭ قاسيەتتى جەرى شانشيدىڭ يان - انىندا جەرگىلىكتى ورىنداعى كادرلار مەن بۇقارا جابال قايعىلى حاباردى كوشىرىپ تاراتىپ، جياڭ زىمين جولداسقا دەگەن تەرەڭ قايعىلى كوڭىل كۇيلەرىن ءبىلدىردى.
”جياڭ زىمين جولداستىڭ يان - انعا كەلىپ قىزمەت تەكسەرگەن بەينەسى اۋەلگىدەي يان - ان حالقىنىڭ كوڭىلىنە تەرەڭ ۇيالاعان“. يان - ان قالاسى يان - ان رۋحىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى فىڭ مەي بىلاي دەدى: جياڭ زىمين جولداس ”ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ“ ماڭىزدى يدەياسىنىڭ نەگىزگى جاراتۋشىسى. ”ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ“ يدەياسى العا قويىلعاننان كەيىن، يان - اندا قىزۋ اڭىس قوزعاپ، كوپ وتپەي - اق ”ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ“ ماڭىزدى يدەياسىن ۇيرەنۋدىڭ جانە امالياتتا ايگىلەۋدىڭ قىزۋ ورلەۋى كوتەرىلدى. ءالى ەسىمىزدە، سول ءبىر مەزگىلدە بۇكىل قالا ”ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ“ ماڭىزدى يدەياسىن دايەكتىلەندىرىپ، امالياتتا ايگىلەپ، رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ جاڭا جاعدايىنا سايكەسپەيتىن، بۇقارانىڭ تىلەگىنە ۇيلەسپەيتىن كورنەكتى ماسەلەلەردى كۇش سالا شەشىپ، پارتيانىڭ ستيلىن جانە پارتيا مەن بۇقارا قاتىناسىن، كادرلار مەن بۇقارانىڭ قاتىناسىن كورنەكتى جاقسارتتى.
قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگىندەگى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگىندەگى، ءادىليا مينيسترلىگىندەگى، جاراتىلىستىق بايلىق مينيسترلىگىندەگى، ەكولوگيالىق ورتا مينيسترلىگىندەگى جولداستار مىنانى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداس بۇكىل پارتيانىڭ اقىل - پاراساتىن شوعىرلاندىرىپ جاراتقان ”ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ“ ماڭىزدى يدەياسى ادامزات تاريحى دامۋىنىڭ، العا باسۋىنىڭ جالپىعا بىردەي زاڭدىلىعىنا بويسۇنىپ، ءداۋىر دامۋىنىڭ اعىمىنا جانە ەلىمىز قوعامى دامۋىنىڭ، العا باسۋىنىڭ تالابىنا بەيىمدەلىپ، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ مۇددەسى مەن تىلەگىن بەينەلەپ، جاڭا جاعدايدا پارتيانىڭ بيلىك جۇرگىزۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋدىڭ، پارتيانىڭ بيلىك جۇرگىزۋ ورنىن بەكەمدەۋدىڭ، پارتيانىڭ بيلىك جۇرگىزۋ بورىشىن ورىنداۋدىڭ ءتۇبىرلى تياناعىن يگەردى.
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندەگى، مەملەكەتتىك ۇلت ىستەرى كوميتەتىندەگى كادرلار مەن بۇقارا مىنانى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداستىڭ توڭكەرىس رۋحى مەن توڭكەرىس قاسيەتىنەن ۇيرەنەمىز، ول كىسىنىڭ ماركسيزمدىك تۇرعىنى، كوزقاراستى، ءادىستى قولدانىپ جاڭا احۋالدى زەرتتەيتىن، جاڭا ماسەلەنى شەشەتىن عىلمي پوزيتسياسى مەن جاسامپازدىق رۋحىنان ۇيرەنەمىز.
ءارقايسى دەموكراتيالىق پارتيا - توپتاردىڭ ورتالىق كوميتەتتەرىندەگى، مەملەكەتتىك ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر بىرلەستىگىندەگى جانە پارتيادا، توپتا جوق قايراتكەرلەر ءبىر اۋىزدان بىلاي دەپ قارادى: جياڭ زىمين جولداس ەلىمىزدەگى ءار ۇلت حالقى جاپپاي مويىنداعان اسقاق بەدەلگە يە كورنەكتى باسشى. جۇڭگوشا سوتسياليزم ۇلى ءىسىنىڭ كورنەكتى باسشىسى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ءۇشىنشى بۋىن ورتالىق باسشىلىق كوللەكتيۆىنىڭ ۇيتقىسى، ”ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ“ ماڭىزدى يدەياسىنىڭ نەگىزگى جاراتۋشىسى رەتىندە، جياڭ زىمين جولداس جۇڭگوشا سوتسياليزم ىستەرىن دامىتۋ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىنداعى كوپ پارتيا سەلبەستىگىنە جانە ساياسي كەڭەس تۇزىمىنە تاباندى بولۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ ءۇشىن وشپەس ماڭىزدى ۇلەس قوستى.
بۇقاراعا قۇرمەت ەتەمىز، بۇقاراعا كوڭىل بولەمىز
سانشي دالاسىنىڭ بار الابى قاسىرەتكە باتتى. حاباردان جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولعان حابارىن تىڭداعاننان كەيىن، سانشي ولكەسى داتۇڭ قالاسى يۇنجوۋ رايونى باۋسۇن قىستاعىن قايعى تۇمانى تورلادى. 80 جاستاعى قارت شۋجي ليۋ جيميڭ مەن جۇبايى جياڭ زىمين جولداستىڭ قىستاققا كەلىپ قىزمەت تەكسەرگەندەگى سۋرەتىن الىپ كوز جاستارىن كولدەتتى.
جاسى ۇلعايىپ قالعانىمەن، 1990 - جىلى 1 - ايدا جياڭ زىمين جولداستىڭ داتۇڭ - ياڭگاۋ جەر سىلكىنىسىنەن كەيىن قىستاققا كەلىپ تەكسەرۋ جۇرگىزگەندەگى كورىنىسى ليۋ جيميڭنىڭ ءالى ەسىنەن كوتەرىلە قويعانى جوق. ”ول قىستاققا كەلىپ، حال - جايىمىزدى ۇعىسىپ، ءبىزدى مەكەنىمىزدى قايتا قۇرۋعا جىگەرلەندىردى“. ليۋ جيميڭ بىلاي دەيدى: وسى جىلداردا باۋسۇن قىستاعى جاڭا قىستاقتى قايتادان قۇرىپ، كومىردى ەلەكترگە وزگەرتۋدەن كەيىنگى تازا جىلۋدان يگىلىكتەندى، دامۋى بارعان سايىن جاقساردى، ءبىز تاماشا تۇرمىسىمىز ارقىلى جياڭ زىمين جولداستى الاڭسىز ەتەمىز.
جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولعان حابارى، تاڭشانداعى اۋىر جەر سىلكىنىسىنەن امان قالعان جەتىم بالا، حىبەي ولكەسى تاڭشان قالاسى ساۋىقتىرۋ، ەمدەۋ ورتالىعى حيميالىق ساراپتاۋ كەڭسەسىنىڭ ساراپشىسى داڭ يۇيشيننىڭ ويىن 26 جىلدىڭ الدىنا اپاردى. ول 1996 - جىلى 7 - ايدا جياڭ زىمين جولداستىڭ تاڭشانعا كەلىپ قىزمەت تەكسەرىپ، تاڭشانداعى جەر سىلكىنىسىنە قارسى اتتانۋ ەسكەرتكىش سارايىندا وزىنە قۇلشىنا قىزمەت ىستەپ، پارتيا مەن حالىقتىڭ ماپەلەگەن مەيىرباندىعىن اقتاۋدى تاپسىرعاندىعىن ەسكە الدى. داڭ يۇيشين بىلاي دەيدى: جياڭ زىمين جولداستىڭ جىگەر بەرۋى ماعان ءومىر بويى ەس قاتتى، ۋىنچۋانداعى جەر سىلكىنىسىندە جەر سىلكىنىسىنە قارسى اتتانىپ، اپاتتان قۇتقارۋعا جانە جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ قىزمەتىنە ىرىقتىلىقپەن تىزىمدەلىپ قاتىناسىپ، پارتيا مەن حالىق ءۇشىن ءوز كۇشىمدى قوسۋعا بەل بۋدىم.
جياڭ زىمين جولداس كوزى تىرىسىندە ءۇش قىساڭ سۋ قويماسى اۋماعىنىڭ دامۋىن جانە كوشىرىلگەن حالىقتىڭ تۇرمىسىن ويىنان شىعارمادى. 1998 - جىلى 4 - ايدا چۇڭچيڭدە قىزمەت تەكسەرگەندە، ول چۇڭچيڭدەگى فۋليڭنىڭ نانتو قالاشىعىنىڭ ليانفىڭ قىستاعىن ىشكەرىلەي ارالاپ، سۋ قويماسى اۋماعىنان كوشىرىلگەن بۇقارامەن شۇيىركەلەسە اڭگىمە دۇكەنىن قۇرىپ، كوپشىلىكتىڭ ءوندىرىس، تۇرمىس جاعدايىنا كوڭىل ءبولدى.
جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولعان حابارىن ەستىگەندە، ليانفىڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى يە چياڭ قاتتى قاسىرەت شەكتى. ”قىستاق تۇرعىندارى جياڭ زىمين جولداستىڭ قامقورلىعىن ۇمىتپاي كەلەدى.’ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ‘ ماڭىزدى يدەياسى پارتيامىزدىڭ باستان - اياق جۇڭگوداعى قالىڭ حالىقتىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىنە ۋاكىلدىك ەتۋىن باسا دارىپتەدى، ءبىز، ءسوزسىز، جياڭ زىمين جولداستىڭ مۇراتىنا مۇراگەرلىك ەتىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ جولىندا كوپشىلىكتىڭ تۇرمىسىن بارعان سايىن جاقسارتا تۇسەمىز“، - دەدى يە چياڭ.
ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مينيسترلىگىندەگى، قاتىناس - تاسىمال مينيسترلىگىندەگى، مەملەكەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتىندەگى، قوسىننان شەگىنگەن اسكەريلەر ىستەرى مينيسترلىگىندەگى كادرلار، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر مىنانى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداستىڭ تاڭداۋلى مىنەز - قۇلىعىنان جانە اسقاق قاسيەتىنەن ۇيرەنىپ، بار ىنتا - پەيىلمەن حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەۋ سىندى ءتۇبىرلى باس ماقساتقا، ءسوزسىز، تاباندى بولىپ، بۇقارالىق كوزقاراستى بەرىك ورناتىپ، بۇقارالىق لۋشياندى دايەكتىلەندىرىپ، حالىقتىڭ ءتول جاسامپازدىق رۋحىنا قۇرمەت ەتىپ، قاشاندا حالىق بۇقاراسىمەن ەتەنە بايلانىستى ساقتايمىز.
وقۋ - اعارتۋ مينيسترلىگىندەگى، حالىق ىستەرى مينيسترلىگىندەگى، تۇرعىن ءۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مينيسترلىگىندەگى، مادەنيەت جانە ساياحات مينيسترلىگىندەگى جولداستار مىنانى ءبىلدىردى: جياڭ زىمين جولداس بۇقاراعا قۇرمەت ەتىپ، بۇقاراعا كوڭىل ءبولىپ، قاشاندا حالىق بۇقاراسىنىڭ حال - جاعدايىنا بارىنشا كوڭىل ءبولدى. جياڭ زىمين جولداستىڭ تاڭداۋلى مىنەز - قۇلقىنان ۇيرەنىپ، پارتيانىڭ بۇقارالىق لۋشيانىنا قاشاندا تاباندى بولىپ، بارلىعىن بۇقارا ءۇشىن ىستەپ، بارلىعىندا بۇقاراعا سۇيەنىپ، بۇقارانىڭ اراسىنان كەلىپ، بۇقارانىڭ اراسىنا بارامىز.
”جياڭ اتا، باقىل بولىڭىز، ءسىزدى ماڭگى ساعىنامىز“، ”حالىق ءسىزدى ماڭگى ەستە ساقتايدى“، ”جاس ۇرپاقتار مەملەكەتتى اناعۇرلىم قۇلشىنا قۇرىپ، ءسىزدىڭ ءۇمىتىڭىزدى اقتايدى“ ...
ينتەرنەتتە قالىڭ ينتەرنەت پايدالانۋشىلار كوشىرىپ تاراتۋ، لەبىز قالدىرۋ سياقتى فورمالارمەن، جۇرەك جاردى سوزدەرىمەن جياڭ زىمين جولداستى شىن ىقىلاسپەن ەسكە الاتىندىقتارىن ءبىلدىردى. بۇكىل ەلدەگى ءار ءتۇرلى اقپارات سايتتارى جانە ۋيشين الەۋمەتتىك نومىرلەرى قارا سۇر تۇسكە اۋىستىرىلىپ، قايعىلى كۇيدى ءبىلدىردى.
كەڭ - بايتاق ۇلتتىق وڭىرلەردە ءار ۇلت بۇقاراسى قايعىلى كوڭىل كۇيمەن جياڭ زىمين جولداسقا ازا ءبىلدىردى.
توڭىرەكتى قورشاعان تاۋلاردىڭ باسىنا بۇلت ءۇيىرىلدى. جياڭ زىمين جولداس ەكى رەت قىزمەت تەكسەرگەن گۋاڭشيدىڭ بايسى قالاسى تيان - ياڭ رايونى ناپو قالاشىعىنىڭ يۇڭچاڭ قىستاعىندا قىستاق تۇرعىندارى وزدىكتەرىنەن قىستاقتىڭ كىرە بەرىسىندەگى ۇلكەن ەسكەرتكىش تاستىڭ الدىنا بارىپ ەسكە الدى.
ەسكەرتكىش تاسقا جياڭ زىمين جولداستىڭ جىگەرلەندىرگەن سوزدەرى ويىلعان: ”مي جۇمساپ، امال قاراستىرىپ، داشىشان رايونىن بايىتۋ سىندى ماسەلەنى ويداعىداي شەشىپ، اعا بۋىن توڭكەرىسشىلەر مەن ارداگەر قۇرباندار ورناتقان بيلىكتى ويداعىداي قۇرۋ كەرەك“. قىستاق تۇرعىندارى بىلاي دەيدى: جياڭ زىمين جولداستىڭ جىگەرلەندىرۋى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جاساپ، كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايىپ، اناعۇرلىم تاماشا تۇرمىسقا ۇمتىلۋىنا قاشاندا دەمەۋ بولىپ كەلەدى.
گۇيجوۋ ولكەسى ليۋپانشۇي قالاسى شۇيچىڭ رايونى ياڭمەي اۋىلى گۋاڭميڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ما يۇڭحۋان تىلشىگە بىلاي دەدى: ”ءوز كەزىندە قىستاققا سۋ، ەلەكتر، جول ءبارى دە تۇتاستىرىلماعان ەدى، سۋ ءىشۋ ءۇشىن نەشە كيلومەترلىك تاۋ جولىمەن تاسىپ اكەلەتىنبىز. جياڭ زىمين جولداس كەلىپ قىزمەت تەكسەرىپ ءبىر جىلدان استام ۋاقىتتان كەيىن، ەلەكتر جەلىسى تۇتاستىرىلدى. وسىدان كەيىن، پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ كوڭىل بولۋىمەن 20 گرۋپپانىڭ جولدارى تولىق تۇتاستى، كاسىپ سالاسى دا دامي باستادى. كوپشىلىك ول كىسىنىڭ قايتا كەلىپ كورۋىن اڭساپ جۇرگەن ەدى“.
جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولعانى تۋرالى قايعىلى حاباردى ەستىگەن شيزاڭداعى ەگىن، مال شارۋاشىلىعى وڭىرلەرىندەگى بۇقارا وزدىكتەرىنەن ەسكە ءتۇسىرۋ قيمىلىن وتكىزىپ، جياڭ زىمين جولداسقا دەگەن قۇرمەتتەرى مەن تەرەڭ ساعىنىشتارىن ءبىلدىردى.
”1994 - جىلى ورتالىقتىڭ 3 - رەتكى شيزاڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ءماجىلىسى شيزاڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋدىڭ شىمىلدىعىن اشتى. 20 جىلدان استام ۋاقىتتا جياڭ زىمين جولداس جانە 3 - بۋىن ورتالىق كوميتەت باسشىلىق كوللەكتيۆى نەگىز قالاعان شيزاڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ قىزمەتى مەحانيزمى اماليات بارىسىندا ۇزدىكسىز بايىدى جانە دامىدى“. جياڭسۋ ولكەسىنىڭ 10 - توپتاعى شيزاڭعا كومەكتەسۋ باس قولباسشىسى چىن جيڭ بىلاي دەيدى: ”ورتالىقتىڭ قولداۋىندا، بۇكىل ەلدىڭ جاردەم بەرىپ سۇيەمەلدەۋىندە، شيزاڭ بۇكىل ەلمەن بىرگە مۇلدەم كەدەيلىكتى جويىپ، اناعۇرلىم جوعارى ساپالى دامۋعا قول جەتكىزدى. جۇرت ۇلتتار ىنتىماعىن كوز قاراشىعىنداي قورعاپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن ۇزدىكسىز بەكەمدەدى“.
شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى 8 - شى شىحىزى 8 - ورتا مەكتەبىنىڭ يدەيا - ساياسي وقىتۋشىسى ياڭ حۇڭليڭ بىلاي دەيدى: ”جياڭ زىمين جولداس بيڭتۋان ىستەرىنىڭ دامۋىنا بارىنشا كوڭىل ءبولدى جانە قولداۋ كورسەتتى، عاسىر اتتاعان تىڭ يگەرىپ، شەكارانى قورعاۋ ىستەرىن جاڭا كەزەڭگە جەتكىزدى. ءبىز قايعىنى قايراتقا جەڭدىرىپ، ادام تاربيەلەۋ حيكاياسىن ويداعىداي بايانداپ، اناعۇرلىم كوپ تولىمدى قورىلىسشىلار مەن ءىزباسارلاردى باۋلىپ شىعامىز“.
ول كىسى قايتىس بولعانىمەن، اسىل قاسيەتى ماڭگى جاسايدى
وتانىمىزدىڭ باتىس سولتۇستىگىندەگى حىشي كاريدورىندا ازىناعان ۇسكىرىك جەل جۇرتشىلىقتىڭ شەكسىز قايعىلى ساعىنىشىن باسا المادى. گانسۋ ولكەسى جاڭيە قالاسى گانجوۋ رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى ليۋ حۇڭيان جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولعاندىعى جونىندەگى حاباردى ەستىپ، قايعىدان وزەگى ورتەنىپ، بويىن ازەر تۇزەدى.
”جياڭ زىمين جولداس وتە باۋىرمال، قۇددى وتباسىمىزداعى ۇلكەندەر قۇساپ ءبىزدىڭ تۇرمىس، قىزمەت جاعدايىمىزدى سۇرادى، سول كەزدەگى كورىنىس كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەسىمدە“. 1992 - جىلى 8 - ايدا جياڭ زىمين جولداس گانسۋدا قىزمەت تەكسەرگەن كەزدە مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ ورنىنىڭ قىزمەتكەرى بولعان ليۋ حۇڭيان ول كىسىمەن بەتپە - بەت اڭگىمەلەسكەن ەدى. ليۋ حۇڭيان بىلاي دەدى: جياڭ زىمين جولداس باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ ستراتەگياسىن بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى بۇقاراعا دامۋ ءۇمىتىن اكەلدى. قازىر ءبىز تاماشا تۇرمىس كەشىرىپ جاتىرمىز، تەك ۇزدىكسىز كۇرەس جاساپ، بارعان سايىن جاقسى تۇرمىس وتكىزگەندە عانا، ول كىسىنى بارىنشا ريزا ەتە الامىز.
قايعىلى حاباردى ەستىگەن شاندۇڭ ولكەسى چيلۋ شىفان شۋەيۋانى ماركسيزم شۋەيۋانىنىڭ دوتسەنتى چىن ۋي بۇكىل پارتياعا، بۇكىل ارمياعا، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا حابارلاندىرۋدى ءوزى ساباق بەرەتىن يدەيا - ءمورال جانە زاڭمەن باسقارۋ ساباعى وقىتۋشى - وقۋشىلار توبىنا جولدادى. ساباق ۋاقىتىندا چىن ۋي قايعىلى تۇردە: ”جياڭ زىمين جولداس چيڭحۋا داشۋەسىندە قىزمەت تەكسەرگەندە لين زىشۇيدىڭ ’پايدالى بولسا ەلىمە، پەيىلمىن جاندى قيۋعا. باسىما قاتەر كەلەر دەپ، تايسالمايمىن استەمەن‘ دەگەن ولەڭ جولدارىن مانەرلەپ وقىعان بولاتىن، بۇل ءبىر كوممۋنيستىڭ مەملەكەتتىڭ، ۇلتتىڭ مۇددەسىن ماڭىزدى ورىنعا قوياتىن، ءومىر بويى پارتيا مەن حالىق ىستەرىنە بارىن ارناۋدى قالايتىن ۇلى دارقان پەيىلىن تولىق اڭعارتادى“، - دەدى.
1999 - جىلى 5 - ايدىڭ 2 - كۇنى جياڭ زىمين جولداس يۇنناننىڭ ليجياڭ بايىرعى قالاسىنا بارىپ قىزمەت تەكسەردى. ”جياڭ زىمين جولداس ناشيدىڭ بايىرعى مۋزيكاسىن تىڭدادى، ساۋداگەرلەرمەن، ساياحاتشىلارمەن ىقىلاستى اڭگىمەلەستى ءارى از ۇلت بۇقاراسىمەن ءان ايتىپ، ءبي بيلەپ، شاتتىققا شومدى“. بۇل كورىنىس ليجياڭ قالالىق مۇراجايدىڭ بۇرىنعى باستىعى لي شيدىڭ ەسىنەن كوتەرىلگەنى جوق. لي شي بىلاي دەدى: ليجياڭ بايىرعى قالاسىنىڭ اتى ەل ءىشى - سىرتىنا ايگىلى، مۇنى جياڭ زىمين جولداستىڭ كوڭىل ءبولۋى مەن قولداۋىنان بولە قاراۋعا بولمايدى، ليجياڭ حالقى ول كىسىگە شىن جۇرەكتەن العىس ايتادى، ول كىسىنى قاستەرلەيدى، ول كىسىنى ساعىنادى!
وڭتۇستىك تايحاڭنىڭ تاۋلارى اسقار بيىك كەلەدى. 1996 - جىلى 6 - ايدىڭ 1 - كۇنى جياڭ زىمين جولداس حىناننىڭ انياڭ لينجوۋ قالاسىنداعى حۇڭچي توعانىن كوزدەن كەشىردى. لينجوۋ قالاسىنىڭ ورىنباسار باستىعى لي لەي: سول كەزدە ءتۇسىندىرۋشى رەتىندە، جياڭ زىمين جولداسقا حۇڭچي توعانىنىڭ قاتىستى جاعدايلارىن تانىستىردىم، - دەدى. لي لەي بىلاي دەدى: جياڭ زىمين جولداستىڭ قايتىس بولعاندىعى جونىندەگى حاباردى ەستىگەندە قاتتى ەگىلدىم، ول كىسىنىڭ حۇڭچي توعانى جاعاسىندا ايتقان ”قازىر زاتتىق تەحنيكالىق شارت - جاعداي بۇرىنعىدان كوپ جاقساردى، حۇڭچي توعانى رۋحىن ماڭگى ۇمىت قالدىرۋعا بولمايدى“ دەگەن ىقىلاستى تاپسىرماسى كوڭىلىمدە سايراپ تۇر.
نيڭشيانىڭ شيجي اۋدانىنداعى جياڭتايباۋ قىزىل ارميا ۇزاق جورىعىنداعى كەزدەسۋدى ەسكە ءتۇسىرۋ باقشاسىندا جياڭ زىمين جولداس ءوز قولىمەن جازعان ”جۇڭگو جۇمىسشى - شارۋا قىزىل ارمياسى ۇزاق جورىعىنىڭ جياڭتايباۋداعى كەزدەسۋ ەسكەرتكىشى“ دەگەن ۇلكەن جازۋ تارتىمدى دا ايباتتى كورىنەدى. 1996 - جىلدان بەرى ەسكەرتكىش وسى جەردە 26 جىل بويى ەڭسە كوتەرىپ، شيحايگۋدىڭ زور وزگەرىسىنە كۋا بولدى.
جياڭتايباۋ قالاشىعى پارتكومىنىڭ شۋجيى ما يۇڭحۋ بىلاي دەدى: جياڭتايباۋ حالقى جياڭ زىمين جولداستى ماڭگى ساعىنا ەسكە الادى، جياڭ زىمين جولداستىڭ مۇراتىنا مۇراگەرلىك ەتەدى، ۇزاق جورىق رۋحىن ۇزدىكسىز اسقاقتاتىپ، جاڭا داۋىردەگى ۇزاق جورىقتى ويداعىداي باسادى.
سۋ يگىلىگى مينيسترلىگىندەگى، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مينيسترلىگىندەگى، شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ، باسقارۋ مينيسترلىگىندەگى، قازىنالىق باقىلاۋ مەكەمەسىندەگى كادرلار مەن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر بىلاي دەدى: وزىنە سەنەتىن، ءوزىن الۋەتتەندىرەتىن، تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشاتىن، جىگەرلەنە ۇمتىلىپ ەرلىكپەن العا باساتىن رۋحاني كۇيدى ساقتاپ، ەلىمىزدى باي، قۇدىرەتتى، دەموكراتيالى، وركەنيەتتى، جاراسىمدى، كورىكتى سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى ەل ەتىپ قۇرىپ شىعۋ جولىندا ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزىپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمىز ارقىلى ازا بىلدىرەمىز.
جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋ ىسىنە جياڭ زىمين جولداستى قامتىعان نەشە ۇرپاق كوممۋنيستەردىڭ جۇرەك قانى مەن كۇرەسى سىڭگەن. قالىڭ كادرلار مەن بۇقارا مىنالاردى ءبىلدىردى: العا باسۋ جولىمىزدا شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم سانالى تۇردە ىنتىماقتاسىپ، پارتيانىڭ نەگىزگى نازارياسىن، نەگىزگى لۋشيانىن، نەگىزگى جالپى جوباسىن مۇقيات ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋدىڭ“ شەشۋشى ءمانىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ”ءتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ”ءتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن كۇش - قۋاتىمىزدى ارنايمىز!
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 - ايدىڭ 2 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
