ارقاۋدى نەگىز ەتە وتىرىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى اينالىمىن ساقتايىق
− ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن ۇيرەنۋ، دايەكتىلەندىرۋ جونىندە
□ حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى
ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەت كۇردەلى بولادى، ستراتەگيالىق جالپى جاعدايدى شىعار ءتۇيىن ەتىپ، باستى قايشىلىقتى مىقتى ۇستاپ، قوعامدىق پسيحيكالىق مەجەنى جاقسارتۋدان، دامۋ سەنىمىن سەرپىلتۋدەن كىرىسىپ، كەلەلى ءتۇيىندى بۋىنداردى يگەرىپ، قىزمەتتەردى ارقاۋدى نەگىز ەتە وتىرىپ جاقسى ىستەۋ كەرەك“. ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ءماجىلىسى كەلەر جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ ءتۇيىندى مىندەتتەرىن العا قويىپ، ءبىر قىدىرۋ كەلەلى ورنالاستىرۋلار جاسادى. وسى ءتۇيىندى مىندەتتەردى تياناقتاندىرۋدى ويداعىداي يگەرىپ، بازار تۇلعالارىنا ساياساتتىڭ كوكتەم سامالىن، بازاردىڭ شۋاقتى جىلۋىن شىنايى سەزىندىرىپ، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ بۇكىل قوعامنىڭ دامۋىن جەلەپ - جەبەيتىن بەلسەندىلىگىن، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتەتىن بەرىك بەكىمى مەن قۋاتتى قابىلەتىن كورسەتسەك، ارقاۋدى نەگىز ەتىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى اينالىمىن ساقتاي الامىز.
ەل ءىشى سۇرانىسىن كۇش سالا كەڭەيتۋ كەرەك. جالپى سۇرانىستىڭ جەتكىلىكسىز بولۋى كەزەكتەگى ەكونوميكالىق اينالىم ءدوپ كەلىپ وتىرعان كورنەكتى قايشىلىق، سونداي - اق بازار تۇلعالارىنا ەڭ تىكە اسەر ەتىپ وتىرعان قيىنشىلىق. ءسوز جوق، ىشكى سۇرانىستى كەڭەيتۋ ستراتەگياسىن زور كۇشپەن اتقارىپ، ەلىمىزدىڭ اسا ۇلكەن كولەمدەگى ەل ءىشى بازارىنداعى سۇرانىستىڭ كومەسكى كۇشىن ىسكە قوسىپ، تۇتىنۋدىڭ نەگىزدىك رولى مەن قارجى قوسۋدىڭ شەشۋشى رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، قوعامدىق قايتالاي وندىرىستە ۇتىمدى اينالىمدى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. تۇتىنۋدى قالپىنا كەلتىرۋ مەن كەڭەيتۋدى الدىڭعى ورىنعا قويىپ، قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن كوپ ارنامەن كوبەيتۋ، اسىرەسە، تۇتىنۋ سىڭايى كۇشتى، ءبىراق ىندەتتىڭ ىقپالىنا كوپ ۇشىراعان ورتا، تومەن كىرىستى تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ كەرەك. تۇتىنۋ شارت - جاعدايىن قۇلشىنا جاقسارتىپ، تۇتىنۋ جاعدايىندا جاڭالىق اشىپ، تۇرعىن ءۇيدى جاقسارتۋ، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيلدەر، زەينەتكەرلىك بويىنشا قىزمەت وتەۋ سياقتى تۇتىنۋلارعا قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. ۇكىمەتتىك قارجى قوسۋ مەن ساياساتتىق ىنتالاندىرۋ ارقىلى تۇتاس قوعامدىق قارجى قوسۋدى ءونىمدى جەتەكتەپ، ءتىپتى دە كوپ حالىقتىق كاپيتالدى مەملەكەتتىڭ ءىرى ينجەنەريالارىنا جانە ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ نىساندارى قۇرىلىسىنا قاتىناسۋعا شابىتتاندىرۋ جانە باۋراۋ كەرەك. ىشكى سۇرانىستى كەڭەيتۋ ستراتەگياسىن اتقارۋدى قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى تەرەڭدەتۋمەن ورگانيكالى ۇشتاستىرىپ، ەكونوميكالىق دامۋداعى بوگەتتى تۇيىندەردى، كەسىرلى تۇيىندەردى، قيىن تۇيىندەردى، اقتاڭداق تۇيىندەردى ارتۋ تۇيىندەرىنە شەبەرلىكپەن اينالدىرىپ، ىشكى سۇرانىستى كەڭەيتۋ بارىسىندا قامداۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، جالپى فاكتورلىق ءوندىرىس ونىمدىلىگى مەن ەكونوميكانىڭ ۇزاق ۋاقىتتىق دامۋ مۇمكىندىگىن جوعارىلاتىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى قامداۋ - قاجەتسىنۋدىڭ ۇتىمدى اينالىمى مەن ديناميكالىق تەپە - تەڭدىكتى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.
وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن جەدەل قۇرۋ كەرەك. دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ەڭ تولىق كاسىپ سالاسى جۇيەسى مەن كومەسكى كۇشى ەڭ زور ىشكى سۇرانىس بازارى بار، جاساۋ كاسىبىنىڭ كولەمى دۇنيە ءجۇزىنىڭ ％30ىن يەلەيتىن ەلىمىز الەمدىك جاساۋ كاسىبىنىڭ ماڭىزدى تورابى سانالادى. ءبىز ناقتى ەكونوميكا، اسىرەسە، جاساۋ كاسىبى سىندى ءتۇبىرلى نەگىزدەن تايماي، ىشكى قۋاتىمىزدى كۇشەيتىپ، تابانىمىزدى مىقتى تىرەپ، ولقىلىقتاردى جەدەل تولىقتاپ، ارتىقشىلىقتاردى اسىرىپ، ناقتى ەكونوميكانىڭ اناعۇرلىم زور دامۋىن جۇزەگە اسىرۋعا قۇلشىنۋىمىز كەرەك. ءتۇيىندى كاسىپ سالالارى تىزبەگىن ارقاۋ ەتە وتىرىپ شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكالاردان قامال الۋدى ويداعىداي يگەرىپ، ”القىمنان الىپ وتىرعان“ ماسەلەلەردى ءونىمدى شەشىپ، كاسىپ سالاسى جۇيەلەرىنىڭ ءوز كۇشىنە سۇيەنۋىنە، مەڭگەرىمدى جانە حاۋىپسىز، سەنىمدى بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. كاسىپ سالاسىن جوعارى دەڭگەيگە قاراي دامىتۋدىڭ ىشكى ءمانىن ءدال يگەرىپ، وزىق، لايىق تەحنيكالارمەن ءداستۇرلى باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن جاڭالاۋدى جانە ونىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋدى جەدەلدەتۋ كەرەك. جاساۋ كاسىبىن جوعارى دەڭگەيگە قاراي دامىتۋ دەگەنىمىز ءبارىمىز چيپ جاساۋمەن اينالىسىپ كەتەيىك دەگەن ءسوز ەمەس، كيىم - كەشەك، ءۇي جيھازدارىن دا جوعارى دەڭگەيگە قاراي دامىتۋعا بولادى. جاڭا ەنەرگيا، جاساندى زەردە، بيولوگيالىق جاساۋ سياقتى الدىڭعى قاتارلى تەحنيكالاردى زەرتتەۋ - اشۋدى جانە قولدانۋدى، جالپىلاستىرۋدى جەدەلدەتىپ، جۇرەكتىلىكپەن جاڭا سالالار، جەڭىسكە اپاراتىن جاڭا جارىس جولدارىن اشۋ كەرەك. سيفرلى ەكونوميكا مەملەكەتتىڭ بولاشاقتاعى دامۋ مۇمكىندىكتەرى مەن حالىقارالىق باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن بەلگىلەيتىن ماڭىزدى سالا. ۇدايىلانعان باقىلاۋ - باسقارۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، نورماعا تۇسكەن، اقاۋسىز، مەجەلەۋگە بولاتىن دامۋ ورتاسىن قالىپتاستىرىپ، تۇعىر كاسىپورىندارىنىڭ دامۋعا جەتەكتەۋدە، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋدا، حالىقارالىق باسەكەدە تاماشا ونەر كورسەتۋىنە قولداۋ كورسەتۋ كەرەك.
”ەكىدەن تيتتەي دە اۋىتقىماۋدى“ شىنايى تياناقتاندىرۋ كەرەك. مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىنداردىڭ وزەكتى باسەكەلىك قۋاتىن جوعارىلاتۋ كەرەك. مەملەكەتتىك كاسىپورىندار مەن حالىقتىق كاسىپورىندارعا تەڭ قاراۋ تالابىن تۇزىمدىك جانە زاڭدىق جاقتان تياناقتاندىرىپ، حالىقتىق شارۋاشىلىق پەن حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ دامۋىنا، زورايۋىنا ساياسات جانە قوعامدىق پىكىر جاعىنان شابىت بەرىپ، قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ سەنىمىن سەرپىلتۋ − مەجەنى ورنىقتىرۋداعى ماڭىزدىنىڭ ماڭىزدىسى. ەلىمىزدىڭ حالىقتىق شارۋاشىلىعىندا ”بەس، التى، جەتى، سەگىز، توعىز“ ەرەكشەلىگى بار، اتاپ ايتساق، سالىق كىرىسىنىڭ ％50تەن استامىن، ەل ءىشى ءوندىرىسىنىڭ جالپى قۇنىنىڭ ％60تەن استامىن، تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرىنىڭ ％70تەن استامىن، قالا - قالاشىقتاردا جۇمىستانعانداردىڭ ％80تەن استامىن، كاسىپورىندار سانىنىڭ ％90تەن استامىن حالىقتىق شارۋاشىلىق بەرىپ وتىر، ول سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى بولىپ تابىلادى. پارتيامىزدىڭ حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن، زورايۋىن جەبەۋى ۋاقىتتىق امال ەمەس، ۇزاق بولاشاقتىق شارا. بۇل ماسەلەدە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پوزيتسياسى ايقىن، تيتتەي دە كۇڭگىرت ەمەس. باس شۋجي شي جينپيڭ قاشاندا حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، ”حالىقتىق كاسىپورىندار مەن حالىقتىق كاسىپكەرلەر ءبىزدىڭ ءوز ادامدارىمىز“ دەپ ايقىن العا قويدى. ۇكىمەت پەن كاسىپورىن بىرگە قۇلشىنىپ، ارناعا تۇسكەن، اقاۋسىز دامۋ ورتاسىن قالىپتاستىرعاندا عانا، كاسىپورىننىڭ ومىرشەڭدىك قۋاتى تولىق ىسكە قوسىلىپ، ەكونوميكا نىق قاداممەن الىسقا جەتەدى. باسشى كادرلار حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ قيىنشىلىعىن شەشىپ، ولار ءۇشىن ناقتى ءىس ىستەپ، ”قامقور پەيىلدىڭ ءبىر كەسە شايىمەن كوڭىلگە جىلۋ بەرەتىن“ ەتەنە، كىرشىكسىز ۇكىمەت - ساۋدا قاتىناسىن ورناتۋى كەرەك.
شەتەل كاپيتالىن اناعۇرلىم زور سەرپىنمەن باۋراۋ جانە ونان پايدالانۋ كەرەك. شەتەل كاپيتالىن بەلسەنە باۋراۋ جانە ونان پايدالانۋ − رەفورما جاساپ، ەسىك اشقاننان بەرى ەلىمىزدىڭ شاپشاڭ دامۋدى جۇزەگە اسىرۋىنىڭ ماڭىزدى تاجىريبەسى. قازىر دۇنيە جۇزىندەگى ەلدەردىڭ بارلىعى شەتەل كاپيتالىن زور كۇشپەن وزىنە باۋراپ، جاڭا حالىقارالىق جۇمىس ءبولىسى جۇيەسىندە ءتيىمدى ورىن الۋعا قۇلشىنۋدا. اعىنعا قارسى قايىق سالساڭ، العا جۇزبەسەڭ كەرى كەتەسىڭ. ءبىز اسا زور كولەمدەگى ەل ءىشى بازارى مەن كاسىپ سالاسى جۇيەسى كەمەلدى، ەڭبەككۇش ساپاسى جوعارى بولۋداي باسىمدىقتى ساۋلەلەندىرىپ، جوعارى دەڭگەيدە ەسىك اشۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، بازارعا كىرۋ رۇقساتىن ونان ارى كەڭەيتىپ، ەركىن ساۋدا سىناق رايونى، ەركىن ساۋدا پورتى سياقتى ءتۇرلى ەسىك اشۋ تۇعىرلارىنىڭ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋىمىز كەرەك. بازارلانعان، زاڭمەن باسقارىلاتىن، حالىقارالانعان بىرەگەي شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن قالىپتاستىرىپ، شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىندارعا ازاماتتىق مامىلە جاساۋدى ويداعىداي تياناقتاندىرىپ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى مەن شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ قارجى قوسۋداعى زاڭدىق ۇقىق - مۇددەلەرىن قورعاۋ سەرپىنىن ارتتىرۋىمىز كەرەك. جوعارى ولشەمدەگى ەكونوميكا - ساۋدا كەلىسىمدەرىنە كىرۋدى بەلسەندىلىكپەن ىلگەرىلەتىپ، قاتىستى ەرەجە، بەلگىلەمە، باسقارۋ، ولشەمدەرگە ىرىقتى تۇردە تۋرالانىپ، ەل ىشىندەگى قاتىستى سالالارداعى رەفورمانى تەرەڭدەتۋىمىز كەرەك. شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىندارعا قىزمەت وتەۋ قىزمەتىن باعىتتامالى تۇردە ويداعىداي ىستەپ، پىكىرلەسۋدى، اۋىس - كۇيىس جاساۋدى كۇشەيتىپ، دەر كەزىندە كومەكتەسىپ ماسەلەلەرىن شەشىپ، ەڭ زور دارەجەدە قولايلىلىق جاراتىپ، نىشاندىق نىسانداردىڭ ىرگە تەۋىپ، سالىنۋىن ىلگەرىلەتىپ، شەتەلدىك ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردى جۇڭگوعا كەلىپ قارجى قوسۋعا باۋراۋعا ءمان بەرۋىمىز كەرەك.
ەلەۋلى ەكونوميكا، فينانس حاۋىپ - قاتەرلەرىنەن ءونىمدى ساقتانۋ جانە ولاردى جويۋ كەرەك. ءسوز جوق، جۇيە كوزقاراسى مەن تومەنگى شەكتە ويلاۋدى كۇشەيتىپ، ۇستىنەن وڭاۋ مەن تۇبىرىنەن وڭاۋدى ۇشتاستىرۋعا، الىس بولاشاق پەن جاقىن بولاشاقتى ۇشتاستىرۋعا تاباندى بولىپ، ەكونوميكالىق قۋات سىندى بولگىشتى ۇلعايتىپ، حاۋىپ - قاتەر سىندى بولىنگىشتى ازايتىپ، جۇيەلىك حاۋىپ - قاتەر تۋىلماۋ سىندى تومەنگى شەكتى مىقتاپ ساقتاۋ كەرەك. قورا - جاي بازارى ەكونوميكانىڭ ارتۋى، جۇمىستاندىرۋ، قازىنا - سالىق، تۇرعىنداردىڭ بايلىعى، فينانستىڭ ورنىقتىلىعى جونىندە ماڭىزدى ىقپالعا يە، قابات ۇيلەردى تاپسىرۋعا كەپىلدىك ەتۋ، حالىق تۇرمىسىنا كەپىلدىك ەتۋ، ورنىقتىلىققا كەپىلدىك ەتۋ قىزمەتتەرىن تىڭعىلىقتى، ويداعىداي ىستەپ، كاسىپتەردىڭ لايىقتى قارجى قۇراۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىرىپ، مال - مۇلىك بەرەشەك جاعدايىن جاقسارتىپ، قالاعا قاراي شارا قولدانىپ، قاجەتتى جانە تۇرمىستى جاقسارتۋ سيپاتتى تۇرعىن ءۇي سۇرانىسىنا قولداۋ كورسەتىپ، ۇزاق بولاشاقتى كوزدەي وتىرىپ، قورا - جاي كاسىپ سالاسىنىڭ جاڭا دامۋ ۇلگىسىنە قاراي ورنىقتى ءوتۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك. فينانس دامۋدىڭ جالپى جاعدايىنا سايادى، فينانستىڭ تۇراقتى قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسىن كۇشەيتىپ، ءار جاقتىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ناقتىلاندىرىپ، فينانستى باقىلاۋ - باسقارۋدى اقاۋسىزداندىرىپ، فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ ىشكى باسقارۋدى كۇشەيتۋىن ىلگەرىلەتىپ، فينانستىڭ اقاۋسىز دامۋىنىڭ ميكرولىق نەگىزىن بەكەمدەۋ كەرەك. جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ قارىز حاۋىپ - قاتەرىنەن ءونىمدى ساقتانىپ جانە ونى جويىپ، الدىڭعى ەسىكتى اشىپ، جان ەسىكتى بەكىتىپ، ساقتالىمدى جويىپ، مولشەرىنىڭ ارتۋىن تەجەپ، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ نەگىزگى قازىنالىق قۋاتى مەن ءوزىن دامىتۋ قابىلەتىن نىعايتۋ كەرەك.
2023 - جىلعى ەكونوميكالىق قىزمەتتىڭ ۇلكەن ساياساتتىق باعىتى بەلگىلەنىپ بولدى. ءبىز يدەيا مەن ارەكەتتى پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىمەن جانە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت جونىندەگى شەشىمدەرىمەن، ورنالاستىرۋلارىمەن بىرلىككە كەلتىرىپ، ناقتى - ناقتى شارالارمەن قوعامدىق پسيحيكالىق مەجەنى ءونىمدى جاقسارتىپ، دامۋ سەنىمىن سەرپىلتىپ، ەكونوميكالىق اينالىمنىڭ جالپى جاقتان جاقسارۋىن قۇلشىنا ىلگەرىلەتىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ باستاماسىن جاقسى اشۋىمىز، قادامىن جاقسى باسۋىمىز كەرەك.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 - ايدىڭ 20 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
