□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ليۋ حۇڭشيا، ياڭ جانفەي، شاۋ يبو
ءابدىجامىل نۇسىرەتيلا وتباسىنىڭ اۋلا قاقپاسىنان كىرە بەرگەنىمىزدە، تامىلجىعان ءان اۋەنى ەستىلدى. بەيقۇت ءۇيدىڭ ىشىندەگى سۇپىدا 8 − 9 ادام قورالانا وتىرىپتى، قىرعىز اعاي ۇلتتىق مۋزيكا اسپابى قومىزبەن شاتتانا ءان شىرقاپ وتىر. سۇپىنىڭ جانىنداعى پەشتە اق شايدىڭ حوش ءيىسى اڭقيدى.
بۇل ارا ەلىمىزدىڭ باتىس بولىك شەكاراسىنداعى پامير ءۇستىرتى. ءابدىجامىلدىڭ ءۇيى تۇرعان شينجياڭ قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى اقتاۋ اۋدانى بۇلۇڭكول اۋىلى بۇلۇڭكول قىستاعىنىڭ تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىگى شامامەن 3300 مەتر كەلەدى، توڭىرەگىن قالىڭ قارلى تاۋ قورشاپ جاتادى.
ءان ورىندالىپ بولىسىمەن، كوپشىلىك قۋانا شاپالاق سوقتى. سۇپىنىڭ ءبىر شەتىندە بۇلۇڭكول اۋىلدىق پارتكومنىڭ شۋجيى، 33 جاستاعى لي ۋىنجۋان وتىر. 12 - ايدىڭ 16 - كۇنى كەشتە ول بۇلۇڭكول قىستاعىنا جاعداي ۇعىسۋعا بارعان ەدى، قىستاق تۇرعىندارى مۇنى ەستىپ، لي ۋىنجۋاندى باس قوسۋعا قاتىناسۋعا ىقىلاسپەن ۇسىنىس ەتتى.
”الگىندەگى شىرقاعان اندەرىڭىز وتە تاماشا ەكەن، بيىلعى تۇسىمدەرىڭىز قانداي، جامان ەمەس شىعار“؟ دەپ سۇرادى لي ۋىنجۋان.
وتاعاسى ءابدىجامىل ونىڭ ءسوزىن جالعاپ: ”ۇيىمدە 2 شەكارا قورعاۋشى بار، ۇكىمەت اي سايىن تۇرمىستىق قوسىمشا قاراجات بەرەدى، 30 نەشە سارلىق باعىپ وتىرمىن، مۇنان تىس حالىقتىق تۇسەلحانا دا اشتىم، بيىل وتباسىمداعىلاردىڭ جان باسىندىق ورتاشا كىرىسى 20 مىڭ يۋانعا جەتەدى. كەلەر جىلى ۇيىمىزدەگى سارلىق 40 − 50گە كوبەيەدى، جان باسىندىق كىرىستىڭ 25 مىڭ يۋانعا جەتەتىندىگىنەن ۇمىتتەنىپ وتىرمىن“، - دەدى.”حالىقتىق تۇسەلحانا اشتىڭىز با؟ بەك جاقسى“! لي ۋىنجۋان بۇعان قايران قالعانداي بولعانىمەن ىشتەي قۋانىپ، قىرعىز تىلىندە ونى ”وتە جاقسى“ دەپ ماقتادى.
تۇندە امانداسا بارماقشى بولعان كۇنى تۇستەن كەيىن لي ۋىنجۋان مەن اۋىلداعى قىزمەتتەستەرى ارناۋلى تاقىرىپتا تالقى جيىنىن اشىپ، پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن ۇيرەنىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋدى جوسپارلادى.
”اۋىلىمىزداعى ۇلكەن ولقىلىق − كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ دەگەندەي تەرەڭ بولماۋى، تەك عانا سارلىق ەتى مەن سۋىق سۋ بالىعىن ساتادى“. بۇلۇڭكول اۋىلىنىڭ باستىعى قۇربانالى مامەتالى بىلاي دەدى: ”كەلەسى قادامدا، ءبىز مال شارۋاشىلىعى بايلىعىمىزدان، جاراتىلىستىق بايلىعىمىزدان ويداعىداي پايدالانىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتىپ، ساياحاتتى ويداعىداي دامىتىپ، بۇقارانى كىرىستى ونان ارى ارتتىرۋعا جەتەكتەيمىز“.
بۇلۇڭكول اۋىلى − تيپتىك شەكارا اۋىل، مال شارۋاشىلىعىندىق اۋىل. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ بەدەلىن اسىرىپ تۇرعان − ”مۇز تاۋ اتا“ دەپ اتالاتىن مۇز تاۋ شىڭى، تاياۋ ماڭدا اتى ايگىلى بايشاحۋ كولى بار. اۋىلداعى مالشىلار سارلىق سياقتى مالداردى باعۋمەن بىرگە، حالىقتىق تۇسەلحانا تيجاراتىنا بەلسەنە ات سالىستى، وعان شەكارا قورعاۋداعى ورنىقتى كىرىستى قوسقاندا، كىرىستى ارتتىرۋعا اناعۇرلىم ءۇمىت ارتۋعا بولادى.
ۇيىنەن اجارلاندىرۋ ورنىن اشقان، بالالارى داشۋە تاۋىسقاننان كەيىن قالاداعى سەرىكتەستىكتەردە قىزمەتكە ورنالاسقان، اۋىلدا جۇمىس ىستەگەن... وسى شەكاراداعى اۋىل - قالاشىقتا كوپتەگەن وتباسىلاردا يكەمدى جۇمىستانعان مۇشەلەر جەتكىلىكتى، جالپى كىرىسى ءتىپتى دە جوعارى.
ەندەشە، كەلەر جىلى قايتكەندە اناعۇرلىم قوماقتى اقشا تابۋعا بولادى؟
”پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىندا ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋ ورتاعا قويىلدى، ءبىز جونىنەن العاندا، جوعارى ساپالى دامۋ تيىنداپ ەسەپتەۋدەن كەلەدى“. لي ۋىنجۋان بىرتىندەپ جەتەكتەي باستادى، ”قاراڭىزدارشى، سۋباشى قىستاعى ساياحاتتىڭ قاۋىرت مەزگىلىندە اق سارلىققا مىنگىزۋمەن شۇعىلدانىپ، كۇنىنە 500 يۋان تابا ءبىلدى، ءبىر جىلدىڭ 6 - ايىنان 8 - ايىنا دەيىن ساياحاتتىڭ قاۋىرت مەزگىلى، كەيبىر اۋىلداس 90 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزدى“.
”سولاي، كەلەر جىلى ءبىز دە سىناپ كورەيىك، سارلىق جەۋدى، سارلىق تاماشالاتۋدى، سارلىققا مىنگىزۋدى دەرلىك ويداعىداي ىستەپ كورەيىك“.
”ءبىزدىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىككە يە «ماناس» ەپوسىن ورىنداۋدى دا ساياحاتشىلارعا ويداعىداي ايگىلەۋىمىز كەرەك“.
”قىستاعىمىزدا تاستان كوپ نارسە جوق، وزىندىك ەرەكشەلىككە يە ’تاستان سالىنعان حالىقتىق تۇسەلحانا‘ سالۋدى دا ويلاستىرىپ كورمەيمىز بە“؟
...
اۋىلداستار ءبىرىنىڭ ءسوزىن ءبىرى قوستاپ الا جونەلدى. اۋلا سىرتىندا الاقانداي قىستاق جىم - جىرتتىققا شومعان، ءار جەردە جىلتىراعان شام جارىعى ءۇستىرت ءتۇنىن مەيىرىمگە بولەپ تۇرعانداي. ءۇي ىشىندەگى مازداپ جانعان پەشتىڭ تۇبىندە وتىرعانداردىڭ ءجۇزى البىراپ تۇر. ءۇي يەسىنىڭ 9 جاستاعى كىشى قىزى ايكەرىم ءابدىجامىل ۇلكەندەردىڭ ورتاسىندا جاعىن تايانىپ، جانارىنان جالىن ۇشقىنداپ، كەلەر جىلعى نىسانا جونىندە تولعانىپ وتىرعانداي ەدى.
اۋىل شارۋاشىلىعىن، اۋىل - قىستاقتى الدىمەن دامىتۋعا تاباندى بولىپ، قالا مەن اۋىلدىڭ توعىسپالى دامۋىنا تاباندى بولىپ، قالا مەن اۋىل فاكتورلارىنىڭ اۋىسۋىن ىركىلىسسىزدەندىرۋ... پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋگە ۇلى جوبا جاسادى. پارتيا قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى لي ۋىنجۋاننىڭ بەيجيڭنەن شەكارا وڭىرگە قايتىپ كەلگەننەن كەيىنگى ماڭىزدى شارۋاسى بۇقارا تۇسىنە الاتىن تىلمەن پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي ۇيرەنۋ، ۇگىت - لەكسيا، دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ بولدى.
ءتۇن ورتاسىنان اۋدى، ارالاپ حال - جاعداي ۇعىسۋ دا مارەسىنە جەتكەندەي بولدى، قىستاق تۇرعىندارى جىلى پەشتىڭ جانىنان تۇرىپ، ۇيلەرىنە قايتتى. قىس ورتاسىنداعى پامير ۇستىرتىندە سامسىعان جۇلدىزدار جىمىڭ قاعادى. اۋىلداستار جىلدام دا نىق قاداممەن كەتىپ بارادى...
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 - ايدىڭ 26 - كۇنى ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى)
