قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى، جاراسىمدى دا كورىكتى اۋىل - قىستاقتار كوركەم سۋرەتكە اينالدى
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋي يۇڭگۇي
ءار قيلى ورنالاسسا دا رەتتى كورىنەتىن ەگىنشىلەر اۋلاسى، كەڭ دە سىمعا تارتقانداي ءتۇزۋ قىستاق ارالىق تاس جولدار، ءتورت ماۋسىمدا مول ءونىم الىناتىن كوكونىس جىلىجايلارى، ساۋداسى قايناپ جاتقان شارۋالار شاتتىعى ساياجايلارى... تيانشان الابىن ارالاساڭىز، وسىناۋ ”كوركەمدىك فاكتورلارى“ دەرلىك جاڭاشا اۋىل - قىستاقتاردىڭ بەلگىسىنە اينالدى. قىستاق كەلبەتى شىت جاڭا بەينەگە ەنىپ، كاسىپ سالاسى قاۋىرت دامىپ، تۇرمىس ورەسى بارعان سايىن جوعارىلاپ، شارۋاشىلىق وركەندەپ، قىستاقتار كۇشەيىپ، حالىق بايىپ، جۇرت بەرەكەلى بولىپ، كوركەم دە قونىستانۋعا جايلى بولۋداي اسەم سۋرەت شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا بارعان سايىن كەڭ جايىلدى.
قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى، جاراسىمدى دا كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرۋ − اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ ماڭىزدى مازمۇنى. سوڭعى جىلدارى رايونىمىز اۋىل - قىستاق قۇرىلىسى ارەكەتىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، ”جۇلدىز قىستاقتار“، ”ينتەرنەتتە تانىمالى قىستاقتار“ جارىققا شىقتى، وسى جاراسىمدى دا كورىكتى اۋىل - قىستاقتاردا وزىنە حاس وزگەشە سىرتقى كوركەمدىك بولىپ عانا قالماستان، دامۋ بارىسىنداعى كوركەمدىك تە، قايراتتانا العا باسۋ بارىسىنداعى كوركەمدىك تە بار بولىپ، كىلەڭ تىرشىلىك تىنىسى تاسقىنداعان كورىنىسكە يە.
”كوركەمدىك“ ەرەكشەلىكتە
ساياحات ارقىلى گۇلدەنگەن قىستاقتاردىڭ تۇرمىسى بالداي ءتاتتى
تاڭ سارىدە ونسۋ اۋدانى كوكيار قالاشىعى تاعلاق قىستاعىنىڭ تۇرعىندارى ءبىر كۇندىك قاربالاس تۇرمىسىن باستاپ كەتتى.
تاعلاق قىستاعى ءتومۇر شىڭى مەملەكەتتىك جاراتىلىستىق قورىعىنىڭ جيەگىنە ورنالاسقان، قارلى تاۋ مەن جايلاۋدىڭ اراسىندا، تابيعات كورىنىسى توتەنشە كوركەم. بۇل ارا بۇرىن ءبىرشاما تۇيىق مال شارۋاشىلىق قىستاعى بولاتىن. 2019 - جىلى اقسۋ ايماعى اۋىل - قىستاق ساياحاتىن زور كۇشپەن دامىتىپ، وسى زاڭعار تاۋ قويناۋىنداعى مال شارۋاشىلىق قىستاعىنا تاس جول سالىپ، جول شىراقتارىن ورناتىپ، ينتەرنەت جالعاپ، سۋ ىعىستىرۋ جۇيەسىن ورناتىپ، تۇرعىن ۇيلەردى وزگەرتىپ سالدى، ءىرى تيپتى شاڭعى الاڭى، اينەك سىرعاناۋ جولى، ۆاگوننان جاسالعان حالىقتىق تۇسەلحانا، جۇلدىزدى اسپان كورىنەتىن شاتىرلار سياقتىلاردى قۇرىپ، ”اۋىلعا قايتۋ· تاعلاق قىستاعى“ اۋىل - قىستاق ساياحات ماركاسىن جاراتتى. بۇگىنگى كۇندە، بۇل ارا شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىنداعى ساياحاتشىلاردىڭ توتەنشە ۇناتاتىن اۋىل - قىستاق ساياحاتىنداعى ءسوزسىز باراتىن جەرىنە اينالدى.
ونسۋ اۋداندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، ۇگىت ءبولىمىنىڭ باستىعى ءامدۇللا ياسىن تانىستىرىپ بىلاي دەدى: جۋىقتاعى بىرنەشە جىلدا ونسۋ اۋدانى تيانشان تاۋى ءتومۇر كورىنىس ءوڭىرىنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن كۇش سالا كەمەلدەندىرىپ، ەرەكشە ساياحات كاسىپ سالاسىن دامىتۋعا، زورايتۋعا تاماشا نەگىز قالادى. قازىر تاعلاق قىستاعىنىڭ، اقبۇلاق قىستاعىنىڭ، شۋەيۋان قىستاعىنىڭ ءبىر ءبولىم جولدارىن جاڭالاۋ، ءۇي توبەلەرىن جاڭالاۋ، ساياحات دارەتحانالارى مەن قوقىر - قوقسىقتاردى تاسىمالداۋ پۋنكتى قۇرىلىسى سياقتى نىسانداردى ورىنداپ، كورىنىس وڭىرىندەگى قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن جاقسارتتى ءارى ونسۋدىڭ اۋىل - قىستاق قۇرىلىسىنا ۇلگى ازىرلەدى.
جول، سۋمەن قامداۋ، ەنەرگيا، اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسى سياقتى ءتۇيىندى سالالاردىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ − قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى، جاراسىمدى دا كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرۋدىڭ ”قاتتى بولشەك“ تالابى.
اتۇش قالاسى سۇنتاع اۋىلى ازعان قىستاعىنىڭ ءانجۇر باعىنا بارساڭىز، ”ۋاقىت تۋنەلىنە“ كىرىپ كەتكەندەي سەزىنەسىز. بۇل ارادا وسكەنىنە 400 جىلدان اسقان ءانجۇر اعاشىنان 100 نەشەسى بار، 100 نەشە جىل بولعان ءانجۇر اعاشى 700 تۇپتەن اسادى.
ازعان قىستاعىنىڭ ءانجۇر ەككەن جەر اۋدانى اتۇش قالاسىنىڭ ۇشتەن بىرىندەي، وندىرگەن ءانجۇر جەمىسىنىڭ ساپاسى كەرەمەت. 2020 - جىلدان بەرى اتۇش قالاسىنا باعىتتامالى كومەكتەسىپ كەلە جاتقان جياڭسۋ ولكەسىنىڭ كۇنشان قالالىق شينجياڭعا كومەكتەسۋ قىزمەت گرۋپپاسى ءانجۇر كاسىپ سالاسىنىڭ باسىمدىعىنا سۇيەنىپ، ازعان قىستاعىنا جالپىلىق ورتانىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدى جانە ەرەكشە كورىنىستىك وزگەرىس جاساۋدى بىرتىندەپ جۇرگىزىپ، ءانجۇر الاڭى، اعاش شارباق جولمەن جاياۋ اينالۋ جەلىسى، ساياحاتشىلارعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى، كوشە بويىنداعى تۇرعىن ۇيلەردىڭ سىرتقى كورىنىسىن جاڭالاۋ سياقتى نىسان قۇرىلىستارىن ىلگەرىندى - كەيىندى ءبىتىردى. ازعان قىستاعى ”جۇڭگوداعى كوركەم سەيىل - سەرۋەن قىستاعى“ جانە مەملەكەتتىك 3A دارەجەلى ساياحات كورىنىس ءوڭىرى بولىپ باعالاندى.
قىستاق كورىكتەنىپ، ساياحاتشىلاردىڭ اياعى ۇزىلمەيتىن بولدى. 2021 - جىلى ازعان قىستاعى كۇتىپ العان ساياحاتشى 100 مىڭ ادامعا (رەت) جەتتى. قىستاق تۇرعىنى ءالا سامەت قىستاقتاعى كولەمى ەڭ ۇلكەن تاعامجاي − نيلو تاعامجايىن اشىپ وتىر. ول: ”قىستاعىمىز بارعان سايىن كورىكتەنىپ، ساياحاتشىلار كوبەيىپ، ساۋدامىز بارعان سايىن جاقساردى“، - دەدى.
”كوركەمدىك“ جاسامپازدىقتا
كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ ساپاسى اناعۇرلىم جوعارىلادى
كاسىپ سالاسىن دامىتۋ − كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرىلىسىنىڭ نەگىزى. سوڭعى جىلدارى رايونىمىزدىڭ جەر - جەرىندەگى اۋىل - قىستاقتار ءداستۇرلى ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق كاسىبىنەن سىرت، سول جەردىڭ جاعدايىنا قاراي ەرەكشە كاسىپ سالالارىن زورايتىپ، كۇشەيتىپ، جاڭا كاسىپ سالالارىن بەلسەنە كەڭەيتتى.
توقسۋ اۋدانى ءىشارىق قالاشىعى جاي قىستاعىنا بارساڭىز، ءار ۇيدەن تامىلجىعان مۋزيكا ءۇنى ەستىلەدى.
جاي قىستاعى ”جۇڭگو شينجياڭ حالىقتىق قولونەر مۋزيكا اسپاپتارىن جاسايتىن ءبىرىنشى قىستاق“ دەپ اتالادى. بۇل ارادا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جارتىسىنا تاياۋى دۋتار، راۋاپ سياقتى ۇلتتىق مۋزيكا اسپاپتارىن جاساي بىلەدى.
توقسۋ اۋداندىق پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ قولداپ - قۋاتتاۋىندا، جاي قىستاعى مۋزيكا اسپاپتارى كاسىپ سالاسى باقشاسىن قۇردى. 2 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىلعان، 5000 شارشى مەترلىك اۋماقتى يەلەپ وتىرعان وسى باقشا رايونىندا ءار كۇنى 100گە جۋىق مۋزيكا اسپابىن جاسايتىن شەبەرلەر قاربالاستاپ جاتادى.
”اۋدان بەلگىلەگەن ’مادەنيەت - ساياحات كاسىپ سالاسىن توعىستىرا دامىتۋ‘ وي جەلىسى جاي قىستاعىنىڭ بايۋىنا شىعىس جەلىن الا كەلدى“. جاي قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى باحتيار امۇت بىلاي دەدى: قازىر قىستاقتا مۋزيكا اسپابىن جاسايتىن شەبەرلەردىڭ جىلىنا جاساپ ساتقان، ادام باسىنا تۋرا كەلەتىن مۋزيكا اسپابى 1200دەن اسادى، وتباسىلاردىڭ ورتاشا جىلدىق كىرىسى 140 مىڭ يۋان اينالاسىندا، كوپ بولعاندارىنىكى 200 مىڭ يۋانعا جەتەدى.
جاي قىستاعى دا وسى سەبەپتى ”جۇڭگو از ۇلت ەرەكشە قىستاعى“، مەملەكەتتىك 4A دارەجەلى ساياحات كورىنىس ءوڭىرى بولىپ باعالاندى.
نىلقى اۋدانى كوكعوتقىر موڭعۇل اۋىلى كۇرە قىستاعى 2018 - جىلى كەدەيلىكتەن ارىلىپ، 2022 - جىلى اۆتونوميالى رايون دارەجەلى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى ءتۇيىندى ۇلگى كورسەتەتىن قىستاق بولىپ باعالاندى.
4 جىلدا ۇلكەن بەلەسكە شىعۋدى كۇرە قىستاعى قالاي ورىندادى؟ مەملەكەتتىك سالىق ىستەرى باس مەكەمەسى نىلقى اۋداندىق سالىق ىستەرى مەكەمەسىنەن وسى قىستاققا تۇسكەن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي دا. جىگان: ”ولار جاسامپازدىق وي جەلىسى مەن قاجىماي - تالماي ناقتى ىستەۋگە سۇيەندى“، - دەدى.
سوڭعى جىلدارى قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتى مەن قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ قىزمەتىن مىقتاپ يگەرىپ، قىستاق تۇرعىندارىن اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرۋعا باستادى ءارى قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ كەپىل بولۋىمەن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىن ساتىپ الۋ قارىزىن بىتىرۋىنە كومەكتەسىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى سەلبەستىك كووپەراتيۆىن بىرتىندەپ زورايتتى. 2022 - جىلى ”جازعى ءۇش جۇمىس“ كەزىندە كۇرە قىستاعىنداعى 123 قىستاق تۇرعىنى 41 اۋىل شارۋاشىلىق ماشيناسىن ايداپ، وڭتۇستىك، سولتۇستىك شينجياڭدى ارالاپ جۇمىس ىستەپ، 10 ميلليون يۋانعا تاياۋ كىرىس كىرگىزدى. بۇگىنگى كۇندە كۇرە قىستاعىندا ۇلكەندى - كىشىلى اۋىل شارۋاشىلىق ماشيناسىنان 91ى بار، قىستاق كەلبەتىندە، بەت - بەينەسىندە ۇلكەن وزگەرىستەر تۋىلىپ، الىس - جۋىققا اتى ايگىلى ”اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارى قىستاعىنا“ اينالدى.
”كوركەمدىك“ قايراتتانا العا باسۋدا
اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ قوزعاۋشى قۋاتى ءتىپتى دە كۇشەيدى
بيىلعى ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا مىنالار العا قويىلدى: اۋىل - قىستاق قۇرىلىسى ارەكەتىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، اۋىل - قىستاق نەگىزدىك قۇرىلعىلارى مەن الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ ورنالاستىرۋىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، اۋىل - قىستاق كاسىپ سالاسىن، دارىندىلاردى، مادەنيەتتى، ەكولوگيانى، ۇيىمدى گۇلدەندىرۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى، جاراسىمدى دا كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرۋ كەرەك.
جورىقتى جەدەلدەتۋ دابىلى قاعىلدى، قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى، جاراسىمدى دا كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرۋدىڭ قوزعاۋشى قۋاتى ءتىپتى دە كۇشەيدى.
قىس پەن كوكتەم مەزگىلىندە ماكىت اۋدانى يانتاق اۋىلى شىلان عىلمي زەرتتەۋ پۋنكتىندە تەحنيك قىزمەتكەرلەر شىلان ەگەتىن ديقاندارعا ەگىمشىلىك باسقارۋدىڭ تەحنيكالىق تالاپتارىن ءتۇسىندىرىپ جاتىر.
ماكىت اۋدانى رايونىمىزداعى شىلان ەگەتىن ءىرى اۋداننىڭ ءبىرى بولىپ، يانتاق اۋىلى ماكىتتاعى شىلان ەگەتىن وزەكتى ەگىمشىلىك رايون، مەملەكەتتىك ”ءبىر قىستاقتا ءبىر ءونىم بولۋدان“ ۇلگى كورسەتەتىن اۋىل - قالاشىق.
”ءبىز ’شىلان ەرەكشە شاعىن قالاشىعىن‘ قۇرۋدى تۇتقا ەتىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى، جاراسىمدى دا كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرامىز“. يانتاق اۋىلدىق پارتكومنىڭ شۋجيى جوۋ جيانجۇن بىلاي دەدى: يانتاق اۋىلى ”شىلان ەرەكشە شاعىن قالاشىعىن“ قۇرۋدا كاسىپ سالاسىندىق باسىمدىققا جانە عىلمي زەرتتەۋ بازاسىندىق باسىمدىققا يە، بيىل ءتۇرلى نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، اۋداننىڭ شىلان كاسىپ سالاسىن زەرتتەپ اشۋ ورتالىعىن جانە 700 مۋلىق ”زەردەلى شىلان باعىن“ ءتۇيىندى تۇردە ويداعىداي قۇرىپ شىعامىز.
قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى، جاراسىمدى دا كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرۋ جولىندا كۇرەس جۇرگىزۋشىلەر ەڭ ارداقتى بولماق.
موڭعۇلكۇرە اۋدانىندا مال شارۋاشىلىق عىلىمىنىڭ دوكتورى ما يۇيحۇي جايىلىمدا جىلقىلاردىڭ قاسىندا 10 جىلدى وتكىزدى. مالشىلارعا عىلمي باعىمشىلىق تەحنيكاسىن ۇيرەتىپ، جىلقىنى اقاۋسىز ءوسىرۋ جاڭا تاقىرىبىنان قامال الىپ، جىلقى ىندەتىنە الىس ارالىقتان دياگنوز قويۋ قول تەلەفون APPىن زەرتتەپ اشتى... ما يۇيحۇي مەن قىزمەتتەستەرىنىڭ تىنباي قۇلشىنۋىندا، ىلە جىلقىسىن ءوسىرۋ ورتالىعى وسىزاماندانعان اسىل تۇقىم جەتىلدىرۋ جانە عىلمي جاتتىقتىرۋ، ەسەپتەۋ جۇيەسىن ورناتتى. قازىرگى ىلە جىلقىسىنىڭ تۇرقى ىرىلەنىپ، تۇقىمى ءتىپتى دە اسىلداندى، جىلقى مايى، ءىشتى بيە نەسەبى انالىق گورمونى سياقتى جىنتىكتەي مانەرلەنگەن ونىمدەر ەلىمىزدىڭ ءىشى - سىرتىندا ءوتىمدى بولۋدا. ءار جىلى رايونىمىزدىڭ جەر - جەرىندە وتكىزىلەتىن بايگە قيمىلىندا جىلقى تۇقىمىن كورمەلەۋدە، ات ويىندارىندا ىلە جىلقىسى تۇگەلدەي ”جۇلدىز“ بولىپ كەلەدى. ”جاس عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرى رەتىندە، مەن عىلمي ماقالامدى كەڭ - بايتاق جايلىمدا جازىپ عانا قالماستان، ونان دا ماڭىزدىسى، ءوزىمنىڭ ارمان - مۇراتىمدى دا اۋىل - قىستاق قۇرىلىسىمەن توعىستىرامىن“، - دەيدى ما يۇيحۇي.
