− شي جينپيڭ جولداستىڭ تاعى دا مەملەكەت ءتوراعاسى بولىپ سايلانعاننان كەيىنگى تۇڭعىش رەتكى مەملەكەتتىك ساپارى جونىندە
□ حالىق گازەتىنىڭ ءتىلشىسى دۋ شاڭزى، يۇي حۇڭجيان
”تاريحتىڭ سوقپاعى نەۆا داڭعىلىنداعى جاياۋلار جولى ەمەس، ول بۇكىلدەي دالا توسىندە العا كەتىپ جاتادى، كەيدە شاڭ - توزاڭدى، كەيدە لاي - باتپاقتى، كەيدە سازدىقتى، كەيدە ورماندى باسىپ وتەدى“. 10 جىلدىڭ الدىندا مەملەكەت ءتوراعاسى بولىپ سايلانعاننان كەيىنگى تۇڭعىش رەتكى مەملەكەتتىك ساپارىندا ءتوراعا شي جينپيڭ ماسكەۋدە لەكسيا سويلەگەندە چەرنيشەۆسكيدىڭ ناقىل سوزىنەن وسىلاي سيتات كەلتىرگەن ەدى.
10 جىل ءوتتى، تاعى دا مەملەكەت ءتوراعاسى بولىپ سايلاندى. ءىرى ەل باسشىسى تۇڭعىش رەتكى ساپارىندا تەرەڭ ويلانىپ - تولعانعاننان كەيىن، ءباز - باياعىداي تاعى دا وسى ارانى تاڭدادى.
2023 - جىلى 3 - ايدىڭ 20 - كۇنى، شۋاقتى كوكتەم كۇنىنىڭ تۇستەن كەيىنگى مەزگىلى. ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ارناۋلى ۇشاعى ماسكەۋگە قوندى.
ماسكەۋ وزەنى جىلىپ اعىپ جاتىر، تۆەر كوشەسىندە جۇرگىنشىلەر مەن كولىكتەر قايشالىسۋدا، اۋەلگىدەي كوزگە تانىس كورىنىس. 10 جىلدان بەرى دۇنيە ءجۇزى اۋمالى - توكپەلى جاعدايدى باستان كەشتى، حالىقارالىق قوعام وسى ساتتە بەيجيڭ نە ءۇشىن كەلدى؟ ماسكەۋمەن تاعى ءبىر رەت قول الىسقاندا، دۇنيە جۇزىنە قالاي ىقپال جاسايدى جانە ونى قالاي وزگەرتەدى؟ دەگەنگە ايرىقشا نازار اۋداردى.
ماسكەۋگە جەتكەن كۇنى ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارىنىڭ اۆتورلى ماقالاسى جەكە - جەكە «رەسەي گازەتىندە» جانە «حالىق گازەتىندە» جاريالاندى. ءتوراعا شي جينپيڭ ماقالاسىندا ءوزىنىڭ 10 جىلدا رەسەيدە 8 رەت ساپاردا بولعاندىعىن اۋىزعا الدى، ”ءار جولى كوڭىلدى بارىپ، تابىسپەن ورالامىن“. پۋتين زۇڭتۇڭ 10 جىلداعى ەكى ەل مەملەكەت باسشىلارىنىڭ 40 رەتكى كەزدەسۋى مەن كەڭەسۋىن تىلگە تيەك ەتتى، ”قاشاندا ۋاقىت شىعارىپ، ورايىن كەلتىرىپ، ءتۇرلى رەسمي ورىنداردا نەمەسە ’گالستۋك تاقپايتىن‘ بەيرەسمي تاسىلمەن اڭگىمەلەسەمىز“. تاۋلاردان اسىپ، تەڭىزدەردەن وتۋگە تۋرا كەلسە دە، داۋىل سوعىپ، بۇلت ۇيىرىلسە دە، دەربەس، وزىنە - ءوزى قوجايىن بولۋ تالعامى جونىندەگى تاباندىلىقتى جانە قانشالىق قيان - كەسكى بولسا دا، سابىرلىلىقتان جازباۋ سەنىمىن باستان - اياق وزگەرتپەدى:
”حالىقارالىق جاعداي مەيلى قالاي وزگەرسە دە، جۇڭگو جاق جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ جاڭا داۋىردەگى جان - جاقتى ستراتەگيالىق ىستەستىك سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن ىلگەرىلەتۋگە ۇزدىكسىز كۇش سالادى“.
دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىس تەرەڭدەي قۇبىلۋدا. وزگەرىس بارىسىنداعى تاپجىلماۋ بەرىك تاباندىلىقتى تىپتەن قاجەت ەتەدى، وزگەرىس بارىسىنداعى تالعام الىسقا كوز جىبەرەتىن كورەگەندىكتى، شەبەرلىكپەن اۋقىمدى جوسپارلايتىن اقىل - پاراساتتى، قيىن ءىستىڭ قاجەتىنەن قينالماي شىعاتىن الىمدىلىقتى اناعۇرلىم ايگىلەدى. جۇڭگوشا ءىرى ەلدىك ديپلوماتيا دا ”تاريحي جولمەن“ ءجۇرىپ كەلەدى، بەينە 10 جىلدىڭ الدىندا ءتوراعا شي جينپيڭ سۋرەتتەگەندەي، ول بۇكىلدەي دالا توسىندە العا كەتىپ جاتادى، ەشقانداي كۇش العا باسۋ تەگەرشىگىن توسا المايدى.
ءتورت ماۋسىم رەتىمەن اۋىسۋدا. ءىرى ەلدىك ديپلوماتيانىڭ جاڭا جورىعى باستالدى، تاۋ - وزەندەردە ايبىندى جوبا جارىققا شىقتى.
دوستىق ءۇشىن كەلدى
”تەتىك مەملەكەت پەن مەملەكەتتىڭ دۇرىس بىرگە جاساسۋ جولىن تاپقاندىعىمىزدا“
3 - ايدىڭ 20 - كۇنى تۇستە ءبىر توپ ادام ماسكەۋدەگى ۆنۋكوۆو ارناۋلى ۇشاق اۋەجايىنا ەرتە بارىپ، كۇتىپ تۇردى. ءتوراعا شي جينپيڭ ۇشاق باسپالداعىنان تۇسكەندە، ەڭ الدىندا تۇرعان رەسەيدىڭ ورىنباسار زۇڭليى، جۇڭگو − رەسەي زۇڭليلەرىنىڭ مەرزىمدى كەڭەسى كوميتەتىنىڭ رەسەي جاق ءتوراعاسى چەرنيشەنكو ىستىق ىقىلاسپەن قارسى الىپ:
”پۋتين زۇڭتۇڭ سىزبەن جۇزدەسۋدى ايرىقشا ءۇمىت ەتەدى، رەسەي حالقى دا شالعايداعى دوسى كەلگەنىنە قۋانىپ جاتىر، اۋەلى، بۇگىنگى اۋا رايى دا ءسىزدىڭ كەلگەنىڭىزدى قارسى العانداي جادىراپ تۇر“، - دەدى.
ءتوراعا شي جينپيڭ كۇلىمسىرەي جاۋاپ قايتارىپ بىلاي دەدى: ”وسى رەتكى اسىعا كۇتكەن ساپارىمنىڭ ىسكە اسقاندىعىنا قاتتى قۋانىشتامىن. شىنىندا، بۇگىن اۋا رايى جاقسى ەكەن، ءوزىم دە وتە كوڭىلدىمىن“.
10 جىل ۋاقىت تاريح جونىنەن قاس قاعىم ءسات بولعانىمەن، جۇڭگو − رەسەي قارىم - قاتىناسى جونىنەن ايتقاندا شەشۋشى بارىس بولدى. ”ءبىزدىڭ ەجەلگى دوسىمىز، جاقسى دوسىمىز“، باۋىرمال رەسەي حالقى دوس كورشى ەلدەن كەلگەن ءتوراعا شي جينپيڭدى ىقىلاسپەن ىلعي وسىلاي اتايدى.
مەملەكەت باسشىلارى ديپلوماتياسى مەملەكەت پەن مەملەكەت اراسىنداعى قارىم - قاتىناستىڭ قالىڭ تاريح كىتابىنداعى ەڭ تەبىندى دە پارمەندى تاراۋ سانالادى.
ءتوراعا شي جينپيڭ ماسكەۋگە جەتكەننەن كەيىن كوپ وتپەي جول ازابىنا قاراماستان ۋادە بويىنشا اۆتوكولىكپەن جولعا شىقتى. ارايعا شومعان كرەمل سارايى جارقىراپ تۇر، كرەمل سارايىنىڭ قولباسشىسى اۆتوكولىكتەن تۇسەتىن جەردەن قارسى الدى. جوعارى ولشەمدەگى قۇرمەت ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ رەسەيگە ساپارلاي بارۋىندا داعدىعا اينالعان. ال، ادامعا اناعۇرلىم تەرەڭ اسەر قالدىراتىنى، ەكى ەل مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ءار رەت جۇزدەسكەندەگى اقتارىلا اڭگىمەلەسۋى ەدى.
بۇل جولى دا پۋتين زۇڭتۇڭ كۇلىمسىرەي قارسى الدى، ءتوراعا شي جينپيڭ نىق قاداممەن كەلە جاتتى. ەكى جاق قول بەرىسىپ، قاتتى قىسا امانداستى.
”سۇيىكتى دوسىم“، ”دوستارعا ءتان تاتۋلىق رايىندا كەيبىر ىستەردى تالقىلاعانىمىزعا قاتتى قۋانىشتىمىن“. ىقىلاستى ءارى تەرەڭ ديالوگ بىرتىندەپ باستالدى. ەكى ەل مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ءبىر - ءبىرىن اتاۋى ءدال وسى ساتتە توتەنشە قاستەرلى بولدى.
وتكەندى ەسكە ءتۇسىردى. 2010 - جىلى 3 - ايدا ەكەۋىنىڭ تۇڭعىش رەتكى بارىس - كەلىسىپۋتين زۇڭتۇڭنىڭ ءالى ەسىندە. سول كەزدە مەملەكەتتىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى بولىپ تۇرعان شي جينپيڭ رەسەيگە ساپارلاي بارعاندا، ”جۇڭگو مەن رەسەي ماڭگى دوس“ دەگەن تەرەڭ ىقپالعا يە ستراتەگيالىق تۇجىرىمىن جاساعان ەدى.
”ماڭگىلىك“، ىرگەلەس ەكى ءىرى ەل جونىنەن العاندا، بۇل ۋادە تاريحتىڭ تاڭداۋى، ءداۋىردىڭ ۇندەۋى.
”جۇڭگو − رەسەي قارىم - قاتىناسىنىڭ دامىپ بۇگىنگە جەتۋىندە تەرەڭ تاريحي لوگيكا بار“. ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ءبىر اۋىز سوزىنە سانسىز تاريحي جاي - جاپسار تىرەك بولعان: ول كەزىندە بەيجيڭ دوستىق قوناق ۇيىندە پۋتين زۇڭتۇڭدى قارسى الىپ، سوۆەت وداعىنان جۇڭگوعا كومەككە جىبەرىلگەن ماماندار ءۇشىن سالىنعان وسى عيماراتتا كەزدەسىپ، ”تاريحي بايلانىستىڭ لەبىن قويۋلاتا تۇسكەن ەدى“؛ سونداي - اق دۇنيە جۇزىلىك ەكىنشى سوعىس كەزىندە جۇڭگو سوعىس مايدانىندا شاپقىنشىلىققا قارسى ەرلىكپەن سوعىس جۇرگىزگەن رەسەيدىڭ ساقا جاۋىنگەرلەرىنە مەدال تاراتىپ، بەيبىتشىلىك پەن دامۋ تۋى استىندا ەكى ەل بوران - شاشىننان قول ۇستاسا وتكەن ەدى. بۇگىنگى تاڭدا جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو − رەسەي قارىم - قاتىناسى بارعان سايىن بەكەمدەلە تۇسۋدە.
اتتاناردا ءتۇن ورتاسى بولعان ەدى، پۋتين زۇڭتۇڭ ءتوراعا شي جينپيڭدى اۆتوكولىككە وتىراتىن جەرگە جەتكىزىپ قويدى دا، ەرتەڭىندە تاعى كەزدەسۋدى اسىعا كۇتتى.
3 - ايدىڭ 21 - كۇنگى كۇن ءتارتىپ تىعىز ءارى باي مازمۇندى ورنالاستىرىلدى. تۇستەن بۇرىن ميشۋستين زۇڭليمەن كەزدەستى. تۇستەن كەيىن ءتوراعا شي جينپيڭ كرەمل سارايىنا تاعى دا بارىپ، پۋتين زۇڭتۇڭ وتكىزگەن قارسى الۋ سالتىنا، شاعىن كولەمدى كەڭەسكە، كەڭ كولەمدى كەڭەسكە، قول قويۋ سالتىنا، تىلشىلەردى بىرگە قابىلداۋعا، سونداي - اق قارسى الۋ قوناعاسىنا قاتىناستى، ەكى ەل مەملەكەت باسشىلارىنىڭ بىرگە وتكىزگەن ۋاقىتى 6 ساعاتقا جەتتى.
جۇڭگولىق دوستارعا ءمان بەرەتىندىگىن قاتىناسۋشىلاردىڭ تىزىمدىگىنەن بىردەن بايقاۋعا بولادى.
ميشۋستين زۇڭلي 7 ورىنباسار زۇڭليدى باستاپ، تۇستەن بۇرىنعى كەزدەسۋگە قاتىناستى. ول شىن ىقىلاسپەن: ”بۇگىن مەن رەسەي ۇكىمەتىنىڭ اكىمشىلىك كەڭسەسىندەگى ماڭىزدى مۇشەلەردىڭ بارلىعىن دەرلىكتەي سىزبەن جۇزدەسۋگە باستاپ كەلدىم، ساپارلاي كەلگەن ءسىزدى قۇشاق جايا قارسى الامىز“، - دەدى.
پۋتين زۇڭتۇڭنىڭ قارسى الۋ سالتىندا رەسەيدىڭ ساياسي سالاسىنداعى كوپتەگەن ۇلكەن ءمانساپتىلار ءبىر اراعا باس قوستى. ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى قىزىل كىلەمدى بويلاي جۇرگەنىندە، اپپارات كوزى الىستان كورىنگەن رەسەي جاقتىڭ ساياسي قايراتكەرلەرىن كەسكىنگە ءتۇسىردى. حالىقارالىق ماسەلەلەردى زەرتتەۋشىلەر: رەسەي نەلىكتەن جۇڭگوعا شىن ىقىلاس تانىتتى، بۇل جۇرتتىڭ تەرەڭ ويلانۋىنا تاتيدى، - دەدى.
ويتكەنى، ءبىرى - بىرىنە قۇرمەت ەتىپ، ءبىرى - ءبىرىن قولدايدى.
ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ەكى جاق ءبىر - ءبىرىنىڭ وزەكتى مۇددەسىنە ساياتىن ماسەلەلەردە ءبىرى - ءبىرىن قولداپ، سىرتقى كۇشتەردىڭ ىشكى ىستەرگە كيلىگۋىنە بىرگە قارسى تۇرۋى كەرەك. پۋتين زۇڭتۇڭ: ”رەسەي جاق جۇڭگو جاقتىڭ تايۋانعا ساياتىن، شياڭگاڭعا ساياتىن، شينجياڭعا ساياتىن، ت . ب ماسەلەلەرىندە ءوزىنىڭ ورىندى مۇددەسىن قورعاۋىن تاباندىلىقپەن قولدايدى“، - دەپ تاعى دا كەسەتتى.
ويتكەنى، ءوزارا سەنىم ارتىپ، ءبىرى - بىرىنە تىرەك بولدى.
مەيلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 20 - قۇرىلتايىندا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى بولىپ جالعاستى تاعايىندالعاندا بولسىن، الدە تاياۋدا جۇڭگونىڭ مەملەكەت ءتوراعاسى بولىپ تاعى دا سايلانعاندا بولسىن، پۋتين زۇڭتۇڭ دەرەۋ قۇتتىقتاۋ تەلەگرامماسىن جولدادى. كەزدەسۋدە ءتوراعا شي جينپيڭ بەتپە - بەت العىس ايتتى ءارى مىنانى ءبىلدىردى: ”رەسەي كەلەر جىلى زۇڭتۇڭ سايلاۋىن وتكىزەدى، ءسىزدىڭ پارمەندى باسشىلىعىڭىزدا رەسەيدىڭ دامۋى، گۇلدەنۋى باياندى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزدى، مەن رەسەي حالقىنىڭ، ءسوز جوق، سىزگە ۇزدىكسىز تاباندىلىقپەن قولداۋ كورسەتەتىندىگىنە كامىل سەنەمىن“.
ۇمىتىلماس ساتتەردىڭ تەرەڭ قاباتىنان باستالىپ، ماشاقاتتى دا شۇعىلالى جىلداردى ايشىقتادى. مەملەكەت پەن مەملەكەت اراسىنداعى سەنىمدىلىك ارقىلى حاۋىپ - قاتەر مەن سىن - سايىستارعا مىزعىماستان توتەپ بەرۋگە بولادى، بۇل − دەربەس، وزىنە - ءوزى قوجايىن بولاتىن ديپلوماتيالىق ساياساتتان جانە بۇكپەسىز ديپلوماتيالىق قاسيەتتەن ايرىلا المايدى.
ەكى ەل قارىم - قاتىناسى جاعىندا ”ءبىر - ءبىرىن دوس ەلگە بالاۋدان“ ورەلى سەرىكتەس بولۋعا دەيىن، ستراتەگيالىق ىستەستىك سەرىكتەس بولۋدان جان - جاقتى ستراتەگيالىق ىستەستىك سەرىكتەس بولۋعا دەيىن، ودان جاڭا داۋىردەگى جان - جاقتى ستراتەگيالىق ىستەستىك سەرىكتەس بولۋعا دەيىن، ەكى جاقتى قارىم - قاتىناستىڭ ساپاسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، دەڭگەيىن ۇزدىكسىز ءوسىردى. وسى جاعداي جونىندە پۋتين زۇڭتۇڭ كەزىندە ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ قوسقان ۇلەسى مەن ”ءوزى كىرىسىپ ىستەگەنىنەن“ اسەرلەنگەن بولاتىن. وسى رەت ول اسەرلەنە بىلاي دەدى: ”ەكى ەل قارىم - قاتىناسىنىڭ ىلگەرىلەۋشىلىگى قايران قالارلىق بولىپ، تاريحتان بەرگى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتتى ءارى ۇزدىكسىز بەكەمدەلىپ، گۇلدەنەدى“. ”مۇنداي قارىم - قاتىناس قىرعي قاباقتىق سوعىس كەزىندەگى اسكەري ساياسي وداقتان اسىپ ءتۇستى، مۇندا جەتەكشى مەن ىلەسۋشى دە جوق“.
مۇنداي قارىم - قاتىناس اشىق - جارقىن، بۇكپەسىز ارداگەرلەر ديپلوماتياسىنىڭ ءدال ءوزى. ”وداق جاساسپاۋ، قارسىلاسپاۋ، ءۇشىنشى جاققا باعىتتاماۋ پرينسيبىنە تاباندى بولۋ نەگىزىندە ەكى جاقتى قارىم - قاتىناستى بەكەمدەۋ جانە دامىتۋ كەرەك“. جۇڭگو ديپلوماتياسىنىڭ ەجەلدەن بەرگى ستراتەگيالىق تاباندىلىعى جۇڭگو مەن رەسەي قارىم - قاتىناسىندا جاندى بەينەلەندى.
2021 - جىلى جازدا ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى «جۇڭگو − رەسەي تاتۋ كورشىلىك دوستىق سەلبەستىك شارتىنىڭ» مەرزىمىن ۇزارتۋدى ءبىر اۋىزدان ۇيعاردى، بۇل بولاشاققا شىنايى سەنۋ، دوستىققا تاباندى بولۋ ەسەپتەلەدى. ”مەيلى العا باسۋ جولىندا تاعى قانشاما قايقاڭعا شىعۋعا، قانشاما كەدەرگىدەن وتۋگە تۋرا كەلسە دە، جۇڭگو − رەسەي ەكى ەل الداعى جەردە ۇزدىكسىز كۇش - قۋاتتى ۇيىستىرادى، ورنىقتى العا ىلگەرىلەيدى“.
بۇگىنگى كۇندە ءتوراعا شي جينپيڭ بۇگىنگى ارقىلى كەشەگىنى ەسكە ءتۇسىرىپ بىلاي دەدى: ”تاريح پەن اماليات بىزگە جۇڭگو − رەسەي قارىم - قاتىناسىنىڭ حالىقارالىق اۋمالى - توكپەلى وزگەرىستەردىڭ سىنىنان وتە الۋىنىڭ تەتىگى − مەملەكەت پەن مەملەكەتتىڭ دۇرىس بىرگە جاساسۋ جولىن تاپقاندىعىندا“، ”ءوزارا قۇرمەت ەتۋ، بەيبىت قاتار تۇرۋ، سەلبەستىك جاساپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ سىندى جاڭاشا ءىرى ەلدەر قارىم - قاتىناسىنىڭ ۇلگىسىن ورناتقاندىعىندا“ ەكەندىگىن ۇعىندىردى.
3 - ايدىڭ 21 - كۇنى تۇستەن كەيىنگى قول قويۋ سالتى. اپپارات كوزى ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى قول الىسقان ءساتتى ەستەلىككە الدى. جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ جاڭا داۋىردەگى جان - جاقتى ستراتەگيالىق ىستەستىك سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن تەرەڭدەتۋ جونىندەگى بىرلەسكەن مالىمدەمەسىنە قول قويىلىپ، جارىققا شىقتى. مالىمدەمەدە ايبىندى تۇردە بىلاي دەلىندى: ”رەسەي گۇلدەنىپ - كوركەيگەن، ورنىقتى جۇڭگونى قاجەت ەتەدى، جۇڭگو قۇدىرەتتى، تابىسقا جەتكەن رەسەيدى قاجەت ەتەدى“.
ءوز تالعامىنا تاباندى بولۋ، بۇل دەربەس، وزىنە - ءوزى قوجايىن بولعان ەكى ءىرى ەلدىڭ دۇنيە جۇزىنە اناعۇرلىم جاقسى بولاشاق سيلاۋداعى ورتاق جاۋاپكەرشىلىگى.
سەلبەستىك ءۇشىن كەلدى
”دامۋ، گۇلدەنۋ جولىنداعى ساپارلاستار“
كەيبىرەۋلەر مەملەكەت پەن مەملەكەتتىڭ سەلبەستىگىن كوپىرگە بالايدى. اعىسى قاتتى وزەنگە كوپىر سالىپ، جول جاتقىزۋ كەلەلى مانگە يە. ەكەۋى دە بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى حاۋىپسىزدىك القالار كەڭەسىنىڭ تۇراقتى القا ەلدەرى بولعان جۇڭگو، رەسەي سىندى ەكى ەل جونىنەن العاندا، ستراتەگيالىق ىستەستىكتىڭ ءمانى مەن قۇنى جاعىندا كوزدە ۇستالعانى ەكى ەل عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، ءوڭىر جانە حالىقارا كولەمىندەگى تەرەڭ ىقپال.
ءتوراعا شي جينپيڭ كەڭەستە ايتقانداي، جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ باس تارتۋعا بولمايتىن جاۋاپكەرشىلىگى بار، بىرگە قۇلشىنىپ، الەمدىك باسقارۋدىڭ حالىقارالىق قوعامنىڭ ۇمىتىنە ۇيلەسەتىن بەتالىسقا قاراي ىلگەرىلەۋىنە جەتەكشىلىك ەتىپ جانە ونى جەدەلدەتىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋى كەرەك.
تاريحي كەزدەيسوقتىقتا قاجەتتىلىك تە قامتىلىپ جاتادى. 10 جىلدىڭ الدىنداعى 3 - ايدىڭ 23 - كۇنى ءتوراعا شي جينپيڭ ماسكەۋ حالىقارالىق قارىم - قاتىناس شۋەيۋانىندا بولاشاققا قاتىستى ”تاعدىرلاس ورتاق تۇلعانى“ العا قويىپ، ۇزاق ساپارعا يدەيالىق جاقتا جەتەكشىلىك ەتتى. وسى رەت پۋتين زۇڭتۇڭ ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسى جانە الەمدىك دامۋ باستاماسىن، الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسىن، الەمدىك وركەنيەت باستاماسىن تالاي مارتە اۋىزعا الدى. وسى باستاما ۇستانىمدارى دا ەكى جاق بىرگە قول قويىسقان بىرلەسكەن مالىمدەمەگە جازىلدى.
جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ جاڭا داۋىردەگى جان - جاقتى ستراتەگيالىق ىستەستىك سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن تەرەڭدەتۋ جونىندەگى بىرلەسكەن مالىمدەمەسىن دەن قويا وقىساق، مۇنداعى حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ىستەردىڭ سالماعى ەداۋىر اۋىر. ال، حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ىستەردى بايانداعاندا، مالىمدەمەدە قامتىلعان سالالاردىڭ مولدىعى، تۇرعىنىڭ، دارىپتەمەنىڭ ايقىندىعى دۇنيە جۇزىنە تەرەڭ اسەر قالدىردى.
كەمشىلىكتى سىنداپ، ارتىقشىلىقتى القاعان سوزدەر بارلىق جەردە كەزدەسەدى: ”باسقالاردان جوعارى تۇراتىن ’دەموكراتيا‘ بولمايدى، ەكى جاق ءوز ەلىنىڭ قۇن كوزقاراسىن باسقالارعا زورلاپ تاڭۋعا قارسى تۇرادى، يدەولوگيالىق سىزىق سىزۋعا قارسى تۇرادى“؛
ءادىل، تۋراشىل ۇندەر بارلىق جەردە كەزدەسەدى: ”حالىقارالىق لاڭكەستىككە جانە ۇشقارىلىققا قارسى تۇرۋدى جەلەۋ ەتىپ، سونداي - اق لاڭكەس جانە ۇشقارى ۇيىمداردان پايدالانىپ وزگە ەلدىڭ ىشكى ىسىنە كيلىگۋ، وڭىرلىك ساياسي ماقساتىن ىسكە اسىرۋ ارەكەتتەرىن جازعىرامىز“، ”’يادرو سوعىسىندا جەڭىسكە جەتۋگە بولمايتىندىعىن، مۇنى باستاۋعا بولمايتىندىعىن‘ قايتالاي دارىپتەيمىز“...
كليمات وزگەرىسىنە ايالدادى، ”ەكى جاق كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋدى سىلتاۋراتىپ ساۋدا قامالىن ورناتۋعا جانە كليمات تاقىرىبىن ساياسيلاندىرۋعا قارسى تۇرادى“؛ ىندەتكە توتەپ بەرۋگە ايالدادى، ”ۆيرۋس قاينارىن ىزدەۋدى ساياسيلاندىرۋ قاسكۇنەمدىگىنە بىرگە قارسى تۇرادى“... كوپتەگەن سالادا 20 ەل توبى سياقتى كوپ جاقتى مەحانيزم جۇلگەسىندە، جۇڭگو مەن رەسەي ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى باياعىدا - اق ورتاق تانىمعا كەلگەن بولاتىن. وسى رەتكىسى قايتالاي دارىپتەۋ، ونان دا ماڭىزدىسى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ كوپ ۇيەكتەنۋىن جانە حالىقارالىق قارىم - قاتىناستىڭ دەموكراتيالانۋىن تاباندىلىقپەن بۇلجىماي ىلگەرىلەتۋدەگى تاعى ءبىر رەتكى تەرەڭ سەلبەستىك ەسەپتەلەدى.
جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ۇندەرى ءبىرىن - ءبىرى ايشىقتاي ءتۇستى.
ساپار كەزىندە ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى وزدەرىنىڭ اۆتورلى ماقالاسىندا، ۋادەلەسىپ العانداي جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ستراتەگيالىق ىستەستىگىن حالىقارالىق بەيبىتشىلىك پەن حاۋىپسىزدىكتى قورعاۋدىڭ ”مىزعىماس تىرەگى“ دەپ اتادى. دۇنيە ءجۇزى اۋمالى - توكپەلى وزگەرىستەردى باستان كەشكەن ساتتە الەمدىك جونگە سالۋدىڭ جۇڭگو − رەسەي جوباسى ارقىلى داڭعىل جولمەن ءجۇرىپ، ورنىقتى قاداممەن الىسقا جەتۋگە بولادى. ”ءبىزدىڭ ەكى جاقتى قارىم - قاتىناسىمىز مۇنىڭ تۇسىندىرمەسى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ ورنىقتىلىعىن، حاۋىپسىزدىگىن قورعايتىن ەكى ءىرى ەل قانداي بولۋى، نەلەردى ىستەۋى، قالاي ىستەۋى كەرەك“. پۋتين زۇڭتۇڭ قارسى الۋ قوناعاسىندا ءسوز سويلەگەندە وسىلاي باعا بەردى.
ەندى ازيا − ەۆروپا ۇلى قۇرلىعىن ەندەي وتكەن ەكى جاقتى سەلبەستىككە نازار سالايىق. كولەمى سونشاما زور، جان سانى سونشاما كوپ، تاريحى سونشاما ۇزاق، وركەنيەتى سونشاما سۇبەلى، كوپتەگەن فاكتور قاباتتاسىپ، بەيجيڭ مەن ماسكەۋدىڭ ەكونوميكا - ساۋدا، ەنەرگيا، عىلىم - تەحنيكا، گۋمانيتارلىق بارىس - كەلىس، سونداي - اق وڭىرلىك بارىس - كەلىس سياقتى كوپتەگەن سالاداعى سەلبەستىگىن بەلگىلەدى، مۇنىڭ ءبارى وڭىرلىك جانە دۇنيە جۇزىلىك ىقپالعا يە.
وتكەنگىگە قايىرىلا قاراساق، سىرتقى دۇنيە ءبىر مەزەت ەكى جاقتى سەلبەستىكتى ”ساياسيدا ىنتالى، ەكونوميكادا سەلقوس بولۋ“ دەپ بەينەلەدى، اۋەلى، ءىشىنارا تىلشىلەر ەكى ەل قارىم - قاتىناسىنداعى ستراتەگيالىق ءوزارا سەنىمدىلىكتى ناقتى ىستەر سەلبەستىگى جەتىستىگىنە قالاي اينالدىرۋ كەرەكتىگىن دە سۇراعان بولاتىن. بۇل دا ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى تالاي رەت كەزدەسكەندە اقىلداسقان ءبىر ماڭىزدى تاقىرىپ، ىلگەرتىندەگى جىلداردا ولار ەكى جاقتى ساۋدا سوماسىن 200 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ نىساناسىنا كەلىسكەن بولاتىن.
وسى رەت ناتيجە تىزىمىنە تاعى نازار سالايىق. جۇڭگو ءۇرتىس 13 جىل رەسەيدىڭ ءبىرىنشى ۇلكەن ساۋدا سەرىگى ەلى بولدى، ەكى جاقتى ساۋدا سوماسى بىلتىر ％30كە تاياۋ ارتتى. كەڭەسۋ، كەزدەسۋ كەزىندە ولار ەكى سيفردى الدەنەشە رەت اۋىزعا الدى: ءبىرى، ”2012 - جىلى جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ەكى جاقتى ساۋدا سوماسى 80 نەشە ميلليارد دوللار بولدى“. ەندى ءبىرى، ”2022 - جىلعا جەتكەندە 190 ميلليارد دوللاردان استى“. پۋتين زۇڭتۇڭ 200 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋ نىساناسىن اۋىزعا الىپ: ”مۇنى 2024 - جىلى ەمەس، بيىل جۇزەگە اسىرامىز. ماڭىزدىسى، ەكى ەلدىڭ ەكى جاقتى ساۋدادا ءوز اقشاسىمەن ەسەپ جابۋ سوماسى كۇن سايىن ارتتى، بۇل ءبىزدىڭ قارىم - قاتىناسىمىزدى اناعۇرلىم دەربەستەندىردى“، - دەدى.
3 - ايدىڭ 20 - كۇنى ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى تۇڭعىش رەت كەزدەسىپ، ورنىعىپ وتىرعاننان كەيىن، ءسوزدى دامۋدان باستادى. تالايدى باستان كەشكەن ەكى ۇلى ۇلتتىڭ دامۋعا دەگەن ىنتىزارلىعى، گۇلدەنۋگە دەگەن ءۇمىتى سارقىلماس جاڭا قوزعاۋشى قۋاتىن قاۋلاتتى.
پۋتين زۇڭتۇڭ ىقىلاستى تۇردە بىلاي دەدى: ”دۇنيە ءجۇزىنىڭ جەر - جەرى جۇڭگونىڭ دامۋ ۇردىسىنە ايرىقشا نازار اۋدارادى، مەن سىزدەردىڭ دامۋ تابىستارىڭىزعا ايرىقشا سۇيىنەمىن. جۇڭگو ەرەكشە جوعارى ءونىمدى ەكونوميكالىق جۇيە مەن مەملەكەت ءتۇزىلىسىن قۇرعان، بۇل جالپى جۇرتقا بەلگىلى. الداعى جىلداردا ءسىزدىڭ باسشىلىعىڭىزدا، جۇڭگونىڭ العا قاراي دامي بەرەتىندىگىنە ءارى ءسىز ورنالاستىرعان مەملەكەتتى دامىتۋ نىساناسى، ءسوز جوق، ورىندالاتىنىنا سەنەمىن“.
ءتوراعا شي جينپيڭ جاۋاپ بەرىپ بىلاي دەدى: زۇڭتۇڭ مىرزانىڭ بۇرىننان جۇڭگونىڭ دامۋ قۇرىلىسىنا وڭ باعا بەرىپ، القاپ كەلگەنىنە العىس ايتامىن. ەلدەرىمىزدىڭ كوپتەگەن بىردەي نەمەسە ۇقساس ورتاق كۇرەس نىسانالارى بار، ءبارىمىز دە ءوز ەلىمىزدىڭ دامۋى، گۇلدەنۋى جولىندا قۇلشىنۋدامىز. جۇڭگو الدا جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى كوركەيتەدى، سەلبەستىك جاساسۋ ارقىلى نىسانانىڭ جۇزەگە اسۋىن جەبەۋىمىزگە بولادى“.
جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ، جاڭا دامۋ ارناسى، جوعارى ساپالى دامۋ... جۇڭگونىڭ ورايى جاقسى كورشىسىنە، جاقسى دوسىنا، جاقسى سەرىگىنە شەكسىز وراي اكەلدى.
ءتوراعا شي جينپيڭ پۋتين زۇڭتۇڭعا ۇسىنىس جاساعاندا، ونىڭ بيىلعى 3 - كەزەكتى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرى كەزىندە جۇڭگوعا ساپارلاي كەلۋىن ءۇمىت ەتتى. پۋتين زۇڭتۇڭ ۇسىنىستى قۋانا قابىلدادى.
كەڭ - بايتاق ازيا − ەۆروپا ۇلى قۇرلىعىندا بايىرعى جىبەك جولىنىڭ تىرشىلىك تىنىسى قايتا قاۋلادى. جالپى جوبادان ەگجەي - تەگجەيلى جوباعا دەيىن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسى رەسەيدىڭ ەۆروپا − ازيا ەكونوميكالىق وداعىمەن تەرەڭدەي ءتۇيىلىستى. پۋتين زۇڭتۇڭ وسىدان بۇرىن جۇڭگوعا كەلىپ ەكى كەزەكتى جوعارى دارەجەلى باسشىلار تالقى مىنبەرىنە قاتىناسقان بولاتىن: ”مەن ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ قوناققا مامىلە جاساۋ تاسىلىنە، سونداي - اق جۇڭگونىڭ ءىس تىندىرۋ ستيلىنە ەرەكشە نازار اۋداردىم: ولار ۇسىنىستارىن ورتاعا قويادى، ءبىراق قارسى جاعىن قىسامايدى ەكەن“.
”ءوزارا قۇرمەت ەتۋ، ءادىل، تۋراشىل بولۋ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ“، ءتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگو − رەسەي سەلبەستىگىنىڭ ىشكى لوگيكاسىنا كەزىندە وسى 3 اۋىز ءسوز ارقىلى باعا بەرگەن بولاتىن.
بۇل جولعى ساپاردىڭ تابىسى مول بولدى.
ەنەرگيا سەلبەستىگى ەكى جاقتىڭ ناقتى ىستەر سەلبەستىگىنىڭ قۋاتتى قوزعالتقىشى. بايلىققا مۇقتاج جۇڭگو بازارى، بازارعا مۇقتاج رەسەي بايلىعى، تولاسسىز تۋلاعان ەنەرگيا كۇرە تامىرى دانەكەر سياقتى ەكى جاعىن تۇتاستىرىپ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلدى.
ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى قول قويۋ سالتىندا، ەكىنشى ءبىر مالىمدەمەگە، ياعني 2030 - جىلدان بۇرىن جۇڭگو − رەسەي ەكونوميكالىق سەلبەستىگىن ءتۇيىندى بەتالىسقا قاراي دامىتۋ جوباسى جونىندەگى بىرلەسكەن مالىمدەمەگە بىرگە قول قويدى. ەندەي سوزىلۋ، بويلاپ تەرەڭدەۋ، بويلىق پەن ەندىك اراسىندا سەلبەستىكتىڭ جاڭا جوباسىن كەسكىندەدى. ءتوراعا شي جينپيڭ ەرەكشە تەبىرەنە: ”جۇڭگو − رەسەي سەلبەستىگىنىڭ كومەسكى كۇشى زور جانە كەڭىستىگى كەڭ، ستراتەگيالىق سيپاتقا، سەنىمدىلىككە، ورنىقتىلىققا يە“، - دەدى.
ءبىر ۇلەسى − ورنالاستىرۋدا، توعىز ۇلەسى − تياناقتاندىرۋدا. پۋتين زۇڭتۇڭ بىلاي دەدى: ”رەسەي − جۇڭگو ەكى ەل ۇكىمەتتەرى جانە كاسىپورىن سالاسى ورتاق تانىمدى ەشقانداي كەشەۋىلدەتپەي تياناقتاندىرادى“. ميشۋستين زۇڭلي كەزدەسۋدە ءتوراعا شي جينپيڭگە: ”رەسەي − جۇڭگو زۇڭليلەرىنىڭ مەرزىمدى ديدارلاسۋ مەحانيزمى دۇنيە جۇزىندە بىرەۋ عانا. رەسەي جاق جۇڭگو جاقتىڭ جاڭا كەزەكتى ۇكىمەتىمەن سايكەسۋدى، سەلبەسۋدى كۇشەيتىپ، ەكى ەل مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ورتاق تانىمىن مۇقيات تياناقتاندىرۋدى اسىعا كۇتەدى“، - دەدى.
كەڭەستە ءتوراعا شي جينپيڭ مىناداي ءبىر ءمان - جايدى تىلگە تيەك ەتتى: ”وسى جولعى ساپار كەزىندە ءبىزدىڭ اۆتوموبيل اترەتىمىز بارعان جەردىڭ بارلىعىندا كوپتەگەن رەسەي جۇرتشىلىعى وزدىكتەرىنەن قول بۇلعاپ قۇرمەت ءبىلدىردى، مۇنان مەن جۇڭگو − رەسەي قارىم - قاتىناسىنىڭ تەرەڭ حالىق تىلەگى نەگىزىنە يە ەكەندىگىن تەرەڭ سەزىندىم“. پۋتين زۇڭتۇڭ دا سونداي سەزىممەن العىس ايتتى. ول ەكى ەلدىڭ دەنە تاربيە اۋىس - كۇيىسىنە توتەنشە ۇمىتكەرلىكپەن قاراپ، 2022 − 2023 - جىلعى جۇڭگو − رەسەي دەنە تاربيە اۋىس - كۇيىس جىلىنىڭ باي مازمۇندى بولۋى كەرەكتىگىن باسا دارىپتەدى.
سول جىلى ءتوراعا شي جينپيڭ رەسەي سوچي قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناسقان كەزدە بەيجيڭ قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىن وتكىزۋگە ءوتىنىش بەرۋ سەنىمى بەكەمدەلە تۇسكەن بولاتىن. پۋتين زۇڭتۇڭ سول كەزدە ءتوراعا شي جينپيڭمەن بەيجيڭ ەگەردە قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىن وتكىزەتىن بولسا، ءوزىنىڭ، ءسوز جوق، قاتىناساتىندىعى جونىندە ۋادە بەرگەن ەدى. 8 جىلدان كەيىن ”قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسى جونىندەگى ۋادەسى“ ءوز ۋاعىندا ورىندالدى.
جۇڭگو − رەسەي سەلبەستىگىنىڭ قارىشتاپ دامىعان كورىنىسىندە وسىنداي ۋاقىت، كەڭىستىك جاعىنداعى سايكەسۋلەر ساناپ تاۋىسقىسىز.
3 - ايدىڭ 21 - كۇنگى كەشكى قوناعاسى اياقتاعاننان كەيىن، پۋتين زۇڭتۇڭ رويالشى ماتسۋيەۆتى ءتوراعا شي جينپيڭگە ءوزى ۇناتاتىن «ءانشىنى» ورىنداۋعا ۇسىنىس ەتتى. ادامزات وركەنيەتىنىڭ العا باسۋى جونىندەگى ماداق جانە تالپىنىستى بەينەلەيتىن اسەم اۋەن اۋادا اۋەلەدى. كۇي اياقتالىسىمەن ءتوراعا شي جينپيڭ شاپالاق سوعىپ القاپ، مۇنان دا كوپ رەسەيلىك كوركەمونەرشىلەردىڭ جۇڭگوعا كەلىپ كونسەرت قويىپ، ەكى ءىرى وركەنيەتتىڭ سەلبەستىگى مەن تىلدەسۋىن كۇشەيتۋىن قارسى الاتىندىعىن ءبىلدىردى.
بەيبىتشىلىك ءۇشىن كەلدى
”بەيبىتشىلىك جاعىندا تۇردى، كەڭەسۋ جاعىندا تۇردى، تاريحتىڭ دۇرىس جاعىندا تۇردى“
جۇڭگو بەيبىتشىلىك ءۇشىن كەلدى.
ۋكراينا داعدارىسىنىڭ سوزىلۋى، ۋشىعۋى دۇنيە ءجۇزىن الاڭداتتى. وسى قىسىلتاياڭ ساتتە بەيبىتشىلىك قۋاتتاماسىن دايەكتى اتقارىپ كەلگەن جۇڭگوعا ءار جاق ءۇمىت ارتتى. دامۋ ۇستىندەگى مەملەكەتتەردىڭ مەديالارى بۇل جولعى ساپار بيىلعى وڭىرلىك ساياسيداعى ەڭ ىقپالدى وقيعا بولدى، جۇڭگونىڭ ”بەيبىتشىلىك قۇرۋشى“ رەتىندەگى حالىقارالىق وبرازىن كورنەكتىلەندىردى دەپ شولۋ جاسادى.
جۇڭگونىڭ پوزيتسياسى دايەكتى.
بىلتىر كوكتەمدە قاقتىعىس تۋىلعاننىڭ ەرتەسى، ءتوراعا شي جينپيڭ پۋتين زۇڭتۇڭمەن تەلەفوندا سويلەسكەندە، جۇڭگو رەسەي جاقتىڭ ۋكراينا جاقپەن ماسەلەنى كەلىسسوز ارقىلى شەشۋىن قولدايتىن ەمەۋىرىنىن ايقىن ءبىلدىردى.
ءبىر جىلدان بەرى كوپتەگەن شەتەل ساياساتكەرلەرى ءتوراعا شي جينپيڭمەن كەڭەس وتكىزگەندە، كەزدەسكەندە، وسى ىسكە ايالدادى، سوندا دا ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ەمەۋىرىنى وزگەرگەن جوق: ”جۇڭگو باستان - اياق ءىستىڭ وزىندەگى دۇرىس - بۇرىستى، ورىندى - ورىنسىزدىقتى نەگىزگە الىپ، وبيەكتيۆ، ءادىل تۇرعى ۇستانىپ، بەلسەندى تۇردە بەيبىتشىلىككە ءناسيحاتتاپ، كەلىسسوزدى جەبەپ كەلەدى“.
تۋرا جولمەن جۇرسەڭ، بارلىق ادام ىلەسەدى.
ماسكەۋگە جەتۋدەن ىلگەرى ءتوراعا شي جينپيڭ اۆتورلى ماقالاسىندا ”تەك ءارقايسى جاق ورتاق، كەشەندى، سەلبەسەتىن، باياندى حاۋىپسىزدىك كوزقاراسىن ۇستانىپ، تەپە - تەڭ، بايىپتى، ناقتى تىلدەسۋگە، كەڭەسۋگە تاباندى بولسا، ۋكراينا داعدارىسىن شەشۋدىڭ ۇيلەسىمدى جولىن، ءسوزسىز، تابا الاتىندىعىنا، دۇنيە ءجۇزىنىڭ باياندى، بەيبىت، جاپپاي حاۋىپسىز بولۋىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ نۇرلى داڭعىل جولىن تابا الاتىندىعىنا سەنەمىز“ دەگەن كوزقاراسىن ايقىن ءبىلدىردى.
ءىرى ەلدە ءىرى ەلگە ءتان جاۋاپكەرشىلىك بولادى. 5000 نەشە جىلدىق شۇعىلالى وركەنيەتكە يە، ءجۇز جىلدىق سان وزگەرىستى باستان كەشكەن ءىرى ەل ادامزاتتىڭ العا باسۋىن كوزدەۋدى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ ۇلى بىرلىگىن كوزدەۋدى ماقسات تۇتقاندا، مۇنىڭ وزگەشە بارىس بولاتىندىعى داۋسىز.
ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى ۋكراينا ماسەلەسى جونىندە ىشكەرىلەي پىكىر اۋىستىردى. قازىرگى كەزدەگى ۋاقىت پەن اۋقىمدى باعامداپ، ءجون - جوسىق پەن جاعدايعا تەرەڭ تالداۋ جاسادى. ءتوراعا شي جينپيڭ شىن ىقلاسپەن بىلاي دەدى: ”ۋكراينا ماسەلەسىندە بەيبىتشىلىك، بايىپتىلىق جونىندەگى ۇندەر بارعان سايىن جينالىپ، كوپ ساندى ەلدەر شۇعىل جاعدايدى باسەيتۋدى قولداپ، بەيبىتشىلىككە ءناسيحاتتاپ، كەلىسسوز وتكىزۋگە جەبەۋدى قۋاتتاپ، وت ۇستىنە ماي قۇيۋعا قارسى تۇرۋدا“. ”قيىنشىلىق قانشالىقتى كوپ بولعان سايىن بەيبىتشىلىككە سولعۇرلىم مۇمكىندىك قالدىرۋ؛ قايشىلىق قانشالىقتى شيەلەنىسكەن سايىن تىلدەسۋ قۇلشىنىسىنان سولعۇرلىم كەشپەۋ كەرەك“.
بيىل 2 - ايدا جۇڭگو «ۋكراينا داعدارىسىن ساياسي جولمەن شەشۋ جونىندەگى جۇڭگو تۇرعىسى» حۇجاتىن جاريالاپ، ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ وسىدان بۇرىن العا قويعان ”ءتورت ورتاق“، ”ءتورت ءتيىس“ جانە ”ءۇش ءتۇيىندى تولعانىس“ سياقتى وزەكتى قۋاتتامالارىن قايتالاي دارىپتەپ، كەڭ كولەمدى ۇندەستىك تاپتى.
پۋتين زۇڭتۇڭ وسى حۇجاتتى ايتا كەلىپ، ءتوراعا شي جينپيڭگە: ”ءبىز جۇڭگو جاقتىڭ ۇستانعان تۇرعىسىنا ايرىقشا قۇرمەت ەتەمىز، جۇڭگو جاقتىڭ ۋكراينا ماسەلەسىن ساياسي جولمەن شەشۋ جونىندەگى تۇرعى حۇجاتىن مۇقيات زەرتتەدىك، بەيىتشىلىك كەلىسسوزىنە اشىق پوزيتسيا ۇستانامىز، جۇڭگو جاقتىڭ مۇندا سىندارلى رول اتقارۋىن قارسى الامىز“، - دەدى.
”بەيبىتشىلىك كەلىسسوزىنە اشىق پوزيتسيا ۇستانامىز“ دەگەن حابار تارالىسىمەن جان - جاقتان ورلەۋ كوتەرىلدى. كەيبىرەۋلەر قۇپتايتىندىقتارىن، داعدارىستىڭ وڭالۋىن اسىعا كۇتەتىندىگىن بىلدىرسە؛ كەيبىرەۋلەر ۇمىتسىزدەنىپ، ”سوعىستىڭ اياقتاۋىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتپەيمىز“ دەپ مەجەلەدى؛ كۇردەلى كوڭىل كۇيمەن ءداۋىردىڭ ۇلى اعىنىن توسقىسى كەلىپ، ءالى دە ءوز بەتىمەن ىستەپ جۇرگەندەر دە بار.
كۇردەلى ماسەلەنىڭ قاراپايىم شەشۋ ءادىسى بولمايدى. ادىلدىكتى، تۋراشىلدىقتى جاقتاپ كەلگەن جۇڭگو تاياۋدا عانا دۇنيە ءجۇزىن تاڭ قالدىراتىن كەرەمەت ءىس تىندىردى. وسى ساپاردا پۋتين زۇڭتۇڭ ءتوراعا شي جينپيڭگە ساۋد ارابياسى مەن يراننىڭ بەيجيڭدە كەڭەس وتكىزىپ، ەكى جاقتىڭ بەيجيڭنىڭ جاراستىرۋىندا سوعىستى توقتاتىپ، بەيبىتشىلىككە كەلۋدى ۇيعارعاندىعىن نەشە رەت تىلگە تيەك ەتكەن بولاتىن، بۇل جونىندە پۋتين زۇڭتۇڭ ”بۇل جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىندەگى ءىرى ەلدىك ماڭىزدى ورنىن جانە بەلسەندى ىقپالىن ايگىلەدى“ دەپ قارادى.
ادىلەتتى ءسوز سويلەپ، ادىلەتتى ءىس ىستەگەن جۇڭگو قادامىن ورنىقتى، نىق باستى. پۋتين زۇڭتۇڭ تالاي رەت مىنالاردى ءبىلدىردى: رەسەي جاق جۇڭگو جاقتىڭ كەلەلى حالىقارالىق ماسەلەلەردە ەجەلدەن ءادىل، وبيەكتيۆ، تەپە - تەڭ تۇرعىدان جازباعاندىعىن، ادىلدىكتى، ادىلەتتىلىكتى جاقتاعاندىعىن القايدى.
ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ حالىقارالىق ورىنداردا سويلەگەن سوزدەرىن سالالاپ كەلسەك، ”بەيبىتشىلىكتى“ ەڭ كوپ اۋىزعا العاندىعىن ءارى ابدەن انىق تۇسىندىرگەندىگىن اڭعارامىز. ”كۇشتى ءالسىزدى باسىنباۋ، باي كەدەيدى قورلاماۋ“، ”بارلىق ەلمەن تاتۋلاسۋ“. ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ ۇلى جورىعىندا بەيبىت، ورنىقتى سىرتقى ورتاعا بۇرىنعى ءارقانداي كەزدەگىدەن اناعۇرلىم مۇقتاجبىز. ءوزىن - ءوزى ساراپقا سالىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن، ءوڭىردىڭ حاۋىپسىزدىگىن، ءوزىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قالاي قورعاۋ كەرەك دەگەن ماسەلە دە جۇڭگونى تولعاندىرادى.
ساپاردىڭ ەكىنشى كۇنىندە ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى بىرلەسكەن مالىمدەمەگە قول قويىپ، «ۋكراينا داعدارىسىن ساياسي جولمەن شەشۋ جونىندەگى جۇڭگو تۇرعىسى» حۇجاتىن تاعى دا اۋىزعا الدى جانە ۋكراينا داعدارىسىن بەيبىتشىلىك كەلىسسوزى ارقىلى شەشۋدى قايتالاي دارىپتەدى.
مالىمدەمەدە بىلاي دەپ جازىلدى: ”رەسەي جاق بەيبىتشىلىك كەلىسسوزىن تەز ارادا قايتا باستاۋدى قايتالاي دارىپتەيدى، جۇڭگو جاق بۇنى قۇپتايتىندىعىن ءبىلدىردى“، ”ەكى جاق ءار جاقتى جاعدايدى شيەلەنىستىرەتىن، سوعىستى ارتقا سوزاتىن بارلىق ارەكەتتى توقتاتۋعا، داعدارىستىڭ ونان ارى ۋشىعۋىنان، ءتىپتى، مەڭگەرە الماي قالۋدان ساقتانۋعا ۇندەيدى. ەكى جاق بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى حاۋىپسىزدىك القالار كەڭەسىنىڭ ۇقىق بەرۋىنەن وتپەگەن ءارقانداي سىڭار جاقتى جازالاۋعا قارسى تۇرادى“.
بەيبىتشىلىك قىزىل سيفرى، دامۋ قىزىل سيفرى، حاۋىپسىزدىك قىزىل سيفرى، باسقارۋ قىزىل سيفرى، كونە ەسەپ جابىلماي جاتىپ، ونىڭ ۇستىنە جاڭا ەسەپ كەلىپ قوسىلىپ جاتقان دۇنيە جۇزىندە ءبىز قالاي ىستەۋىمىز كەرەك؟ جەلىكتىرىپ، ايداپ سالۋ كەرەك پە، الدە بەيبىتشىلىككە ءناسيحاتتاپ، كەلىسسوز وتكىزۋدى جەبەۋ كەرەك پە؟ قۇقاي كورسەتىپ، ۇرەيلەندىرۋ كەرەك پە، الدە قارسىلاسۋدى تاستاۋ كەرەك پە؟ توپقا ءبولىنىپ قارسىلاسۋ كەرەك پە، الدە بەيبىتشىلىكتى الدىمەن ەسكەرۋ كەرەك پە؟ تۇرلىشە تاڭداۋ، تۇرلىشە جاعداي مەن پەيىل.
كەيبىر مەديالار سالىستىرا كەلىپ مىناداي قورىتىندى شىعارعان: ءىرى ەلدەر ىشىندە جۇڭگو ۋكراينا داعدارىسىن ساياسي جولمەن شەشۋدى جۇيەلى العا قويعان بىردەن - ءبىر مەملەكەت. پۋتين زۇڭتۇڭ جۇڭگو مەن رەسەي تىلشىلەرىنە مىنانى ايقىن اتاپ كورسەتتى: ”ءبىز جۇڭگو جاقتىڭ العا قويعان بەيبىتشىلىك جوسپارىن ايرىقشا القايمىز، كوپتەگەن مازمۇندارىن قابىلداۋعا بولادى، باسىم كوپ مازمۇندارىن بولاشاقتا بايلانىس جاساۋدىڭ نەگىزى ەتۋگە بولادى“.
ەكى ەلدىڭ وسى كەزگە دەيىنگى ءبىرقانشا بىرلەسكەن مالىمدەمەسىنە قاراساق، بەيبىتشىلىك وزگەرمەيتىن اۋەن ەكەندىگىن بايقايمىز. ”بەيبىتشىلىك، دامۋ، سەلبەسۋ − كەزەكتەگى حالىقارالىق جۇيەنىڭ نەگىزگى اۋقىمى“ دەگەن ۇلكەن اۋقىمدى تۇجىرىمداۋ بار؛ ”قارسىلاسۋ ەمەس تىلدەسۋ، قاقپايلاۋ ەمەس سيىسىمدى بولۋ، تاتۋ قارىم - قاتىناس جاساپ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىن جەبەۋ“ دەيتىن جول ايقىنداۋ بار؛ ”تەرەزەسى تەڭ جانە ايرىلماس حاۋىپسىزدىك جۇلگەسىن قۇرۋعا بەلسەنە ات سالىسۋ“ دەيتىن تىلدەسۋ مەحانيزمى جونىندەگى ىزدەنىس بار...
بوس قيالعا سالىنباي، قۇر اتاق قۋمادى. ادەن شىعاناعىندا، سيريادا، سوماليدە، وڭتۇستىك سۋداندا جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ بەيبىتشىلىك كۇشتەرى بەيبىتشىلىكتى، حاۋىپسىزدىكتى اڭساعان، ءالى دە تىنىش ەمەس دۇنيە ءجۇزىن بار ىنتا - پەيىلدەرىمەن مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا قورعاۋدا. پۋتين زۇڭتۇڭ كەشكى قوناعاسىدا ءسوز سويلەپ، جۇڭگونىڭ كونە تىلىندەگى ”ەكى ادام ءبىر نيەتپەن جۇمىلسا، ورىندالمايتىن ءىس جوق“ دەگەن سوزىنەن سيتات كەلتىردى. جۇڭگو − رەسەي قارىم - قاتىناسىنىڭ ءمانى مەن ىقپالى ”ەكى جاقتى كاتەگوريادان الدە قايدا اسىپ ءتۇستى، بۇل دۇنيە ءجۇزىنىڭ جاعدايى جانە ادامزاتتىڭ بولاشاق تاعدىرى جونىنەن ايرىقشا ماڭىزدى.“
بەيبىتشىلىك جولىندا ”كوپتىڭ كۇشىن توپتاۋ“ اتتانىسقا كەلتىرەتىن، بيىكتە تۇرىپ جول نۇسقايتىن ادامعا مۇقتاج. جۇڭگو ”باستان - اياق بەيبىتشىلىك جاعىندا، كەڭەسۋ جاعىندا، تاريحتىڭ دۇرىس جاعىندا تۇردى، بەيبىتشىلىكتىڭ ۇندەۋشىسى، باستاماشىسى عانا ەمەس، ودان دا ماڭىزدىسى، بەيبىتشىلىكتى قورعاۋشى، ايگىلەۋشى بولدى“.
حالىقارالىق قوعام تورىققان، تىقىرشىعان شەشۋشى ساتتە، ءتوراعا شي جينپيڭ جالپى جاعدايدى باعامداپ، تۋ ۇستاپ باعدار بەلگىلەپ، جۇڭگونىڭ ديپلوماتيا ساياساتىنىڭ ايقىندىعى ارقىلى بىلىقپالىق ارالاسقان حالىقارالىق جاعدايعا قىمباتتى ورنىقتىلىق سيلادى. حالىقارالىق قوعام بۇل جولعى ساپاردا ”وزگەشە ستراتەگيالىق تاباندىلىق، ساياسي پاراساتتىلىق جانە تەبىندى جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ ايگىلەندى“ دەپ باعالادى.
داڭعىل جولمەن ىلگەرىلەگەندە، راحات تا، جاپا - ماشاقات تا بولادى. وزەن تۇڭگۋاننان شىققاندا، حۋاشان تاۋىنىڭ توسۋى سەبەپتى اعىنى قاتتى بولادى؛ جەل سانشيادان وتكەندە، ۋشان تاۋى توساتىندىقتان، قاتۋلانا جۇيتكىپ سوعادى. جاپا - ماشاقات جانە سىناقتار قاتاڭ قاعيداعا، تولقىنداي جوڭكىلگەن ۇلكەن اۋقىمعا بوگەت بولا المايدى، قايتا بەيبىتشىلىك پەن دامۋدىڭ قادىر - قىمباتىن ارتتىرادى، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدىڭ بەكەمدىگىن نىعايتادى.
بەيجيڭنەن ماسكەۋگە دەيىن كوكتەم لەبى شار تاراپتى تىڭ تىنىسقا بولەپ، جول قۇلپىرعان گۇلمەن كومكەرىلدى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 24 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
