شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى
100 جىلدىڭ الدىندا ءبىر توپ جالىندى دا جىگەرلى جاس اقيقاتتىڭ الاۋىن كوتەرىپ، جەر - كوكتى ءدۇر سىلكىندىرگەن ىستەردى باستادى.
100 جىلدان كەيىن قايراتى تاسىعان سانسىز جاس تاريحتىڭ اۋىر مىندەتىن ارقالاپ، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ جورىعىنا ات سالىستى.
ۋاقىت زىمىراپ، داۋىردە جويقىن وزگەرىستەر تۋىلعانىمەن جاستىق شاق تامىرلاسىپ جاتتى.
پارتيا 20 - قۇرىلتايىندا باس شۋجي شي جينپيڭ ۇلى ۇندەۋ تاستادى −
”بارشا جاستار پارتيانىڭ سوزىنە بۇلجىماي قۇلاق اسىپ، پارتياعا ىلەسىپ، كوكەيىنە ارمان ۇيالاتىپ ءارى قادامىن نىق باسىپ، باتىلدىقپەن ويلاپ، باتىلدىقپەن ءىس تىندىرىپ ءارى ءىستى باسىنان اياعىنا دەيىن ءساتتى جۇرگىزىپ، تابىستى اياقتاتىپ، مۇراتتى بولىپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋعا باتىل، جاپاعا شىدامدى، كۇرەس جۇرگىزۋگە پەيىلدى جاڭا داۋىردەگى جاقسى جاستار بولۋعا بەل بايلاپ، جاستىق داۋرەندەرىن جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ جالىندى امالياتى بارىسىندا جايناتا ءتۇسۋى كەرەك“.
(1) مۇراتتى جاستار بولايىق
قىزىل قايىق جەلمەن تەربەلىپ جولعا شىقتى. 1921 - جىلى جاز، جىجياڭنىڭ جياشيڭىندەگى نانحۋ كولى، ولاردىڭ ءون بويىنان مويىماستىق، جانارلارىنان باتىلدىق مەن مۇندالاپ تۇر.
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ قۇرىلعاندىعى جاريالاندى، ول بەينە نايزاعايداي ءتۇن قاراڭعىلىعىن ءتىلىپ ءوتىپ، قارا تۇنەك جامىلعان كونە جۇڭگوعا ءۇمىتتىڭ شۇعىلاسىن شاشتى. 1 - قۇرىلتاي ۋاكىلدەرىنىڭ ورتاشا جاسى 28 جاس، ءدال ماۋ زىدۇڭنىڭ سول كەزدەگى جاسى ەدى.
2021 - جىلى 7 - ايدىڭ 1 - كۇنى، بەيجيڭ تيان - انمىن الاڭىندا قىزىل تۋلار تەڭىزدەي تولقىپ، گۇلدەر جايقالىپ تۇردى.
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىندا جاستار مەن ورەندەردىڭ ۋاكىلدەرى جارقىراعان وداق گەربىن، نارت قىزىل گالستۋك تاعىپ، ”پارتيا الاڭسىز بولسىن، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋدە مەن بارمىن“ دەگەن اسقاق سەرت بەردى. باس شۋجي شي جينپيڭ تەبىرەنە: ”بۇل جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو جاستارى مەن ورەندەرىندە بولۋعا ءتيىستى بەينە“، - دەدى.
ۇزاق بولاشاقتىق ۇلى ىستەرگە بەكىنۋدە جاستاردىڭ قامىن كوبىرەك جەۋ كەرەك. ”جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قاشاندا جاستىق قاسيەتىن ساقتايتىن پارتيا، جاستاردىڭ سەنىم ارتۋى مەن ىلەسۋىنە ماڭگى تاتيتىن پارتيا“.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوكەيىندە جاستىق شاقتىڭ كۇشى، جاستىق شاقتىڭ تولقۋى، جاستىق شاقتىڭ جاسامپازدىعى باستان - اياق جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ەرلىكپەن العا باسۋىن، دۇنيە جۇزىندەگى ۇلتتار قاتارىندا ەڭسە كوتەرۋىن ىلگەرىلەتەتىن تەلەگەي كۇش!
بالا كەزدەن ەسەيگەنگە دەيىن سانسىز ساباق وقىدى. مۇنىڭ ىشىندە ءبىر ساباق اۋمىننان كەلگەن حۋاجۇڭ عىلىم - تەحنيكا داشۋەسىنىڭ وقۋشىسى لي چييۇيدىڭ ەسىنەن ماڭگى كوتەرىلمەستەي ساقتالدى.
2019 - جىلى 12 - ايدىڭ 19 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ اۋمىننىڭ حاۋجياڭ ورتا مەكتەبىنە قاراستى يىڭساي مەكتەبىندە بوي كورسەتتى. وسىدان جارتى جىلدان استام ۋاقىت ىلگەرى لي چييۇيدىڭ ساباقتاستارى شي جينپيڭ اتالارىنا حات جازعان ەدى، ويلاماعان جەردەن بەيجيڭنەن كەلگەن جاۋاپ حاتتى تاپسىرىپ الدى، اتى - ءجونى: شي جينپيڭ.
”حات الىسقان دوستار“ اراسىندا ىلۋدە ءبىر كەزىگەتىن كەزدەسۋدە ءبىر اۋىز ءسوزدىڭ ءمانى تەرەڭ بولدى −
”جۇڭحۋا وركەنيەتى بىردەن - ءبىر ۇزىلمەي كەلە جاتقان بايىرعى وركەنيەت. 5000 جىلدىق تاريح ءبىزدىڭ مادەنيەت سەنىمىمىزدىڭ قاينار بۇلاعى“. ”اپيىن سوعىسىنان كەيىنگى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ قورلانۋ تاريحىن تۇسىنگەندە عانا، ءبىز قازىرگى جۇڭگو حالقىنىڭ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى جونىندەگى كۇشتى تىلەگىن اناعۇرلىم تەرەڭ تۇسىنە الامىز “.
ەرىك − جىگەردىڭ قولباسشىسى.
ماركس دۇنيەگە كەلگەندىگىنىڭ 200 جىلدىعىن ەسكە ءتۇسىرۋ جينالىسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ ماركستىڭ ورتا مەكتەپتى تاۋىسۋ ماقالاسى − «ماماندىق تاڭداعانداعى جاستاردىڭ ويلانۋىنان» − ”ەگەر ءبىز ادامزات ءۇشىن كوبىرەك ەڭبەك ەتە الاتىن ماماندىقتى تاڭداپ الاتىن بولساق، ونىڭ اۋىرتپالىعىن دا مويىماي كوتەرەتىن بولامىز“ دەگەن ءسوزدى سيتاتقا الدى.
جاستار مەملەكەتتىڭ رۋحى. جاستاردىڭ مۇرات - سەنىمى ۇلتتىڭ بولاشاعىنا سايادى.
2013 - جىلى 5 - ايدىڭ 4 - كۇنى پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان كەيىنگى ءبىرىنشى رەتكى 4 - مامىر جاستار مەرەكەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭگو عارىش عىلىم - تەحنيكا توبى سەرىكتەستىگىنىڭ جۇڭگو كەڭىستىك تەحنيكاسىن زەرتتەۋ ورنىنا بارىپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق وداق كۇنى قيمىلىنا قاتىناستى.
پەي شيانفىڭنىڭ ءسوزى جالىندى دا جىگەرلى بولدى. ”90 - جىلداردىڭ تۇلەگى“ بولعان وسى اۋىل بالاسى قاجىرلىلىقپەن ۇيرەنۋ، جاپالى جاتتىعۋ ارقىلى قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا ىسىلعان دانەكەرلەۋ تەحنيگىنە اينالىپ، دۇنيە جۇزىلىك شەبەرلىك جارىسىندا دانەكەرلەۋ تۇرىندە كۇمىس مەدال الىپ، وسى جارىستا جۇڭگولىقتاردىڭ مەدال الا الماۋىن اياقتاتىپ، تىڭ ناتيجە جاراتتى.
ءوزىنىڭ ەسەيۋ بارىسىنا توقتالعاندا، پەي شيانفىڭ بىلاي دەدى: ”مەملەكەت قۇرىلىسىنا قاجەتتى ناعىز قابىلەتتى جەتىلدىرگەندە عانا، ءوزىمىزدىڭ جاستىق ارمانىمىزدى جۇزەگە اسىرىپ، ءوزىمىزدىڭ تاماشا ءومىرىمىزدى جۇزەگە اسىرا الامىز“.
باس شۋجي: ”سەنىڭ تالىقپاي قۇلشىنۋ ارقىلى تابىسقا جەتكەن جاستىق شاقتاعى ىستەرىڭ پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ىسىمەن، حالىقتىڭ ىسىمەن ايرىقشا قابىستى، مۇنداي ءىستىڭ نۇرى اناعۇرلىم كەڭ اۋماققا تۇسەدى، ەنەرگياسى دا اناعۇرلىم كۇشتى بولادى“ دەپ القادى.
ءار ۇرپاقتىڭ وزىنە ءتان كەشىرمەلەرى بولادى، ءار ۇرپاق جاستاردىڭ ءوزىنە ءتان بورىشى بولادى.
باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭگو جاستار قوزعالىسىنىڭ داۋىرلىك تاقىرىبىن ايقىن كورسەتىپ، جاڭا داۋىردەگى جاقسى جاستاردىڭ ءومىر ارمانىنا ايقىن باعدار نۇسقادى − جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ جولىندا كۇرەس جۇرگىزۋ.
ءدال وسىلاي بولعاندىقتان دا، جالىنداعان جۇزدەر الدىندا باس شۋجي قاشاندا تاريح كوورديناتاسىندا تۇرىپ جاس ۇرپاقتاردىڭ مەملەكەت، ۇلت جونىنەن الاتىن مانىنە جەتەكشىلىك ەتتى:
”سىزدەر شالقىعان زاماندا تۋدىڭىزدار، بۇل ءدال وسىنداي ءداۋىر، سىزدەر ’قوس 100 جىلدىقتىڭ‘ الىمدى ىسمەرى، بەرىك تىرەگى بولاسىزدار. توزۋلەرىڭىز كەرەك. جۇڭگو اتتى وسى ايداعار تىرەكتى كۇشى بولعاندا عانا، ءتوزىمدى بولعاندا عانا، ءتىپتى دە بيىككە سامعايتىن بولادى“.
”ءبىز جاستارعا تاماشا ناتيجە كورسەتۋگە بەل بايلادىق، سونداي - اق قازىرگى جاس ۇرپاقتاردىڭ بولاشاقتا اناعۇرلىم جاقسى ناتيجەگە جەتۋىن ءۇمىت ەتەمىز“.
(2) جاۋاپكەرشىلىكتى باتىل ارقالايتىن جاستار بولايىق
جاڭا جىل قارساڭىنداعى تۇندە، اشەكەيلى شامدار جانا باستادى، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 2023 - جىلعى جاڭا جىلدى قۇتتىقتاۋ ءسوزى ۋاعىندا جاريالاندى.
قۇتتىقتاۋ سوزىندە باس شۋجي شي جينپيڭ جاستىق شاقتى ماداقتاپ، جاستارعا ءۇمىت ارتىپ بىلاي دەدى: ”ەرتەڭگى جۇڭگو جاستارعا ءۇمىت ارتادى. جاستار كوركەيسە، مەملەكەت گۇلدەنەدى، جۇڭگونىڭ دامۋى قالىڭ جاستاردىڭ العا شىعىپ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋىنا سۇيەنەدى“.
تاريحي اۋمالى - توكپەلى جاعدايدى باستان كەشىپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ باستان - اياق العاباسار جاستاردىڭ ايقىن ەرەكشەلىگى بولىپ كەلەدى.
ۋحانداعى دۇڭحۋ شينچىڭ الەۋمەتتىك اۋماعىندا تۇراتىن شيە شياۋيۇيدىڭ جاستىق شاق ەلەسىندە ماڭگى ەسىنەن كوتەرىلمەيتىن ءبىر ءسات بار. قىسقى دەمالىستا ۇيىنە قايتقان ول عاسىرلىق ىندەت توسىن تاپ بەرگەندە، الەۋمەتتىك اۋماقتاعى ەڭ جاس ەرىكتىگە اينالدى.
ەڭ قيىن ساتتە، شيە شياۋيۇي وزدەرىنە امانداسا كەلگەن باس شۋجي شي جينپيڭمەن كەزدەستى.
الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ پارتيا مۇشەلەرىنە، بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىندا باس شۋجي قارا رامكالى كوزىلدىرىك تاققان وسى بالعىن جاستان: ”20 جاسقا كەلدىڭ بە“؟، ”ەرىكتى قىزمەت ىستەۋ جاپالى ما“؟ دەپ سۇرادى.
باس شۋجيدىڭ مەيىرلى جانارىنا قاراپ تۇرىپ، شيە شياۋيۇي بۇكپەسىز تۇردە: ”مەن ءماندى ىستەردى ىستەگىم كەلەدى“، - دەدى.
شيە شياۋيۇيدىڭ بويىنان باس شۋجي جاڭا داۋىردەگى جاستاردىڭ ەشنارسەدەن تايىنبايتىن جاۋاپكەرشىلىگىن كوردى: ”بۇرىن كەيبىرەۋلەر ولاردى ەركە - شولجاڭ ۇرپاق دەسكەن، ال قازىر قاراساق، ولار ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندەگى نەگىزگى كۇشكە اينالىپتى“.
جاۋاپكەرشىلىگى بار، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاي الاتىن بولعاندا عانا، جاستىق داۋرەن شۇعىلا شاشادى.
ىندەت سۇراپىل تاپ بەرگەندە، ”95 - جىلداردىڭ تۇلەگى“، الەۋمەتتىك اۋماق شيپاگەرى گان رۋ - ي ىزعارلى سۋىققا قاراماي، كۇندىز - ءتۇنى جالعىز ءوزى ۆەلوسيپەدپەن 300 كيلومەتر جول باسىپ، ”داۋىلدا“ قالعان ۋحانعا قايتىپ كەلدى؛
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ شەشۋشى شايقاسىندا 30 جاسقا تولماعان حۋاڭ ۋىنشيۋ ءىرى قالاداعى قىزمەت ورايىن تاستاپ، تاۋ قويناۋىنا تامىر تارتۋعا ىرىقتىلىقپەن ءوتىنىش ەتىپ، ”كوڭىلىندەگى ۇزاق جورىقتى“ باستاپ، وكىنىشسىز جاستىق جىرىن جازدى؛
ءورت حاۋپى تونگەندە سىچۋاننىڭ مۋليىندەگى جاس ورمان ءورتىن سوندىرۋشىلەر تايسالماي جاستىق ادالدىعىمەن تاۋداعى جالاڭداعان ءورتتى توسىپ، شايقاستىڭ ەرلىگىن لياڭشان تاۋىنىڭ ۇلان - بايتاق ورمان تەڭىزىندە قالدىردى؛
...
مەملەكەت پەن حالىق ۇندەسە بولعانى، جاستىق شاق بەينەسى قاشاندا قيىنشىلىققا قاراي ىشكەرىلەي ىلگەرىلەدى.
”جاستاردىڭ بارلىعى اۋىر جۇكتى باتىلدىقپەن كوتەرىپ، قيىندىقتاردى ەرلىكپەن جەڭىپ، حاۋىپ - قاتەرلەرمەن ەرلىكپەن كۇرەسكەندە عانا، جۇڭگوشا سوتسياليزم ومىرشەڭ كۇشكە، سەرپىنگە، ۇمىتكە تولى بولادى“، - دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ باسا دارىپتەپ.
”ءموپ - ءمولدىر ماحابباتىم تەك جۇڭگوعا عانا ارنالادى“، بۇل 18 جاستاعى چىن شياڭرۇڭ قۇرباننىڭ جازىپ قالدىرعان جاۋىنگەرلىك ۇرانى. شەكارانىڭ تىنىشتىعىن قورعاۋدا وسى جاس جاۋىنگەر ءوز ءومىرى ارقىلى وتباسى مەن مەملەكەتتىڭ ار - نامىسىن قورعادى.
بانجاڭ سۇن تاۋدىڭ چىن شياڭرۇڭمەن بولعان مىناداي ءبىر ديالوگى ءالى ەسىندە ەكەن: ”سەن 2000 - جىلداردىڭ تۇلەگى بولعان جاڭا اسكەرسىڭ، ۇرانىڭ قالايشا وسىنشاما زور“؟
”بانجاڭ، مۇنىڭ جاسپەن قاتىسى جوق، ءوزىم ءدال وسىلاي ويلايمىن ءارى وسىلاي ىستەيمىن“.
2022 - جىلى 5 - ايدىڭ 10 - كۇنى جۇڭگو كوممۋنيستىك جاستار وداعى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن بىلاي دەدى: ”’ءموپ - ءمولدىر ماحابباتىم تەك جۇڭگوعا عانا ارنالادى‘ مىنە بۇل − زامانىمىزداعى جۇڭگو جاستارىنىڭ شىن جۇرەگىنەن شىققان ەڭ كۇشتى ۇنىنە اينالدى“.
جاستىق جالىنى ۇلت ءۇشىن الاۋلايدى؛ جاستاردىڭ جۇرەگى وتان ءۇشىن سوعادى.
2023 - جىلى 3 - ايدىڭ 5 - كۇنى مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستەگى جياڭسۋ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋ ناق مايداندا ”80 - جىلداردىڭ تۇلەگى“، ۋاكىل ۋي چياۋ باس شۋجيگە ءوزىنىڭ اۋىلعا قايتىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ كەشىرمەسىن اڭگىمەلەدى.
جىنجياڭ قالاسى جىنجياڭ جاڭا رايونى يۇڭشيڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن ماشينالاندىرۋ كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ وسى جاس القا باستىعى 6 جىلدىڭ الدىندا بەيجيڭدەگى قىزمەتىنەن شەگىنىپ، اۋىل - قىستاققا قايتىپ، سيفرلانعان اۋماقتى اتىز ەگىنشىلىگىنىڭ مايتالمانى بولدى.
”ۋي چياۋ سياقتى جولداستاردىڭ اۋىل - قىستاققا بارۋى وتە جاقسى“! اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ سىندى ءۇمىت القابى − جاستاردىڭ ءىس تىندىرىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋداعى ساحناسى.
ورمان تەڭىزىندە، ەگىس القابىندا، تەڭىز ارالىندا، شەكارا وڭىردە، سەحتا، زاۆود ۇيلەرىندە... جۇڭگوعا كوز جىبەرسەك، قۇلشىنا كۇرەس جاساعان جاستاردىڭ قاربالاس بەينەسىن جاڭا ءداۋىردىڭ كەڭ - بايتاق دالاسىنان كورۋگە بولادى.
”ءداۋىر جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋعا ۇندەيدى، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ − جاستاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى“.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ءسوزى جاستاردىڭ جۇرەك قىلىن تەربەدى: ”جاستار اسقاق مۇرات ارقالاپ، ەڭبەك كورسەتۋدىڭ ءدال ۋاعىندا تۇر، ءدال وسى ساتتە كۇرەسپەگەندە قاي ساتتە كۇرەسەدى، جاۋاپكەرشىلىكتى سىزدەر ارقالاماي كىم ارقالايدى“!
(3) بەينەتكە بەلى قايىسپايتىن جاقسى جاستار بولايىق
2022 - جىلى جازدا، باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭ بيڭتۋان اسكەري تىڭ يگەرۋ مۇراجايىنا باردى.
كورمە زالىندا، باس شۋجي سۋرەت ىلىنگەن ۇلكەن ءبىر قابىرعانىڭ الدىندا ايالدادى. رەڭسىز سۋرەتتەر جاس جۇزدەردى جانە قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇرعان جىلداردى ەستەلىككە العان. وتكەن عاسىردىڭ 50 - جىلدارىندا، ”شەكارانى قورعاۋ، شەكارانى كوركەيتۋ“ ۇندەۋىمەن وتانىمىزدىڭ جەر - جەرىنەن سانسىزداعان جاس ۇلاندار مەكەندەرىنە قوش ايتىپ، تيانشانعا كەلدى.
ولار قۇبا تۇزدە، يەن دالادا سور سۋعا سىقپا مومىنى مالىپ جەپ، ەسىك - تەرەزەسى جوق جەر تولەگە تۇنەپ، مۇز توسەنىپ، قار جاستانىپ، ادام كۇشىمەن سۇيرەپ، يىعىمەن كوتەرىپ، قالالاردى سالدى، قارا شاشتارى اعاردى.
”سىزدەر جاپالى كۇرەستى باستان وتكەردىڭىزدەر، وشپەس ۇلەس قوستىڭىزدار“، - دەدى بيڭتۋاننىڭ اعا بۋىن، ورتا جاس، جاس ءۇش بۋىن قۇرىلىسشىلارىنىڭ ۋاكىلدەرىنىڭ الدىندا باس شۋجي تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن.
جاستىق شاقتاعى ەستەمە ماڭگى ءتۇسىن وزگەرتپەيدى.
1969 - جىلى جاڭا جىل وتىسىمەن، پويەزگە وتىرىپ، جۇك اۆتوكولىگىنە ءتۇسىپ، جاياۋ ءجۇرىپ، 16 جاسقا تولا قويماعان شي جينپيڭ بەيجيڭنەن شانشيدىڭ سولتۇستىگىنە كەلدى.
10 شاقىرىمدىق تاۋ جولىندا، زىلدەي اۋىر ەكى باۋ ءبيدايدى كوتەرىپ نەداۋىر ۇزاق ۋاقىتقا دەيىن يىعىن اۋىستىرمادى؛ شاقىلداعان سارى ايازدا قي شۇقاناعىنا ءبىرىنشى بولىپ سەكىرىپ ءتۇسىپ قي تازالادى؛ توسپا جاساپ، تاس تۇيگەندە الاقانى ويىلىپ قان شىقسا دا ەشقاشان جالقاۋلىق ىستەمەدى... سارى توپىراقتى ءۇستىرتتىڭ تەرەڭ قويناۋىنداعى لياڭجياحىدا، زيالى جاس شي جينپيڭ قانداي جۇمىس بولسا دا ىستەدى، بەينەتتىڭ ءبارىن كوردى، ول اۋىلداستاردىڭ نازارىنداعى ”بەينەتكە بەلى قايىسپايتىن جاقسى جىگىت“.
سول كۇندەردى ەسكە العاندا، ول بىلاي دەدى: جاپا - ماشاقات ءبىر ادامنىڭ ەركىن شىڭايدى. تاۋعا شىعىپ، اۋىلعا بارعانداعى 7 جىلدىق جاپالى تۇرمىس مەنى ەرەكشە شىنىقتىردى، كەيىن قانداي قيىنشىلىققا جولىقسام دا، سول كەزدە سونشاما ماشاقاتتى شارت - جاعدايدا دا جۇمىس ىستەگەنىمدى ويلايتىن بولدىم، قازىر نەگە ىستەمەسكە؟
جاستىق شاقتا كۇشتى قاي جەرگە سالۋ، كىمدەرگە سۇيىسپەنشىلىك سيلاۋ، قالاي دەن قويۋ كەرەك؟ بۇل جاس شي جينپيڭ ۇنەمى ويلاناتىن ءومىر تاقىرىبى ەدى.
1987 - جىلى شيامىن قالاسىنىڭ ورىنباسار باستىعى بولىپ تۇرعان شي جينپيڭ شيامىن داشۋەسىنەن ەندى عانا وقۋ تاۋىسقان جاس جاڭ حۇڭلياڭعا: ”مەن لياڭجياحىنىڭ ورتا مەكتەبىن، لياڭجياحىنىڭ داشۋەسىن وقىدىم، وسى ورتا مەكتەپ پەن داشۋەنى وقىعاننان كەيىن عانا، بۇقاراعا ەرەكشە تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك ورناتتىم. سىزدەر، ءسوزسىز، نەگىزگى ساتىعا بارعاندا عانا، بۇقاراعا سۇيىسپەنشىلىك جەتىلدىرە الاسىزدار، ءوز دەڭگەيلەرىڭىزدى ءوسىرىپ، ناقتى ءىس تىندىرىپ، ناقتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزە الاسىزدار“، - دەدى.
”ەگىن مايساسىنىڭ ءتۇبىن توپىراقپەن كوبىرەك قومداعاندا عانا، مايسا توپىراققا تەرەڭ بويلاپ، مىقتى تامىر تارتىپ، بوران - شاشىندا جىعىلمايتىن، قاسقايىپ تۇراتىن بولادى. جاستار نەگىزگى ساتىدا تۇرىپ، نەگىزىن بەكەمدەگەندە عانا، كەيىنگى جولدارىندا اناعۇرلىم ورنىقتى قاداممەن اناعۇرلىم الىسقا جەتە الادى“، - دەدى 2013 - جىلى مەملەكەتتىك ۇيىمداستىرۋ قىزمەتى ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ شىن ىقىلاسپەن.
1990 - جىلى 4 - مامىر جاستار مەرەكەسى كۇنى، نيڭدىدان اتتانىپ، فۋجوۋعا بارىپ مىندەت وتەگەلى وتىرعان شي جينپيڭ وزىمەن قىزمەتتى وتكىزىپ الۋعا - وتكىزىپ بەرۋگە كەلگەن جولداسقا: ”ءبىزدىڭ ايماقتىق پارتكوم القاسى وتكىزىپ الۋ - وتكىزىپ بەرۋدە دە جاڭالىق اشايىق، بۇگىن كەڭسەدە وتكىزىپ الۋ - وتكىزىپ بەرۋ ءىسىن وتەمەي، نەگىزگى ساتىعا بارايىق“، - دەپ ۇسىنىس قويدى.
سونىمەن ولار جاڭبىر سەبەزگىلەپ تۇرعان تاڭەرتەڭ جولعا شىعىپ، كوپ جەردى ارالاپ، كاسىپورىندارعا، زاۆودتارعا، اۋىل - قىستاقتارعا بارىپ، بۇقارادان ناقتى جاعدايدى ۇعىسىپ، جۇرەك ۇندەرىن تىڭداپ، قوشتاستى... تانياڭ قىستاعىندا، شي جينپيڭ جەرگىلىكتى كادرلار مەن بۇقاراعا اعىنان اقتارىلىپ: ”جاسىل تاۋ قارتايمايدى، تۇنىق سۋ اعا بەرەدى. تانياڭنىڭ گۇڭفۋ شايىن ىشكەنمىن، ءوزىم كەتكەنىممەن سۇيىسپەنشىلىگىم قالىپ قويدى. مەنىڭ جۇرەگىم سىزدەردىڭ جۇرەكتەرىڭىزبەن ماڭگى بىرگە“، - دەدى.
سول جىلى، شي جينپيڭ 37 جاستا ەدى.
2022 - جىلى جازدا، سىچۋان يبين شۋەيۋانىنىڭ چيۋشى سارايىندا، باس شۋجي شي جينپيڭدى قىزۋ ىنتالى وقۋشىلار ارالارىنا الدى.
وقۋ تاۋىسۋ الدىندا تۇرعان ليۋ جياڭ باس شۋجيگە ءوزىنىڭ اسكەر بولعاندىعىن ايتتى، باس شۋجي كوڭىل بولە: ”قايدا اسكەر بولدىڭ“؟ - دەپ سۇرادى.
”قارۋلى ساقشى شينجياڭ باس اترەتى بايىنعولين تارماق اترەتى باعراش ورتا اترەتىندە“.
”ول ارادا نەشە جىل تۇردىڭ“؟
”2 جىل“.
”بۇل كەشىرمەڭ وتە جاقسى ەكەن، قۇرىش وسىلاي شىنىعادى“، - دەدى باس شۋجي القاپ.
نولدەن تومەن 30 نەشە سەلتسي گرادۋس قاقاعان ايازعا قاراماي، بورانعا قارسى قارلاتىپ ءجۇرىپ، ىشكى موڭعۇل ارشان شەكارا قورعانىس قاراۋىلىنا كەلىپ، شەكارا قورعانىس شەبىن شارلاپ مىندەت وتەپ جۇرگەن وفيتسەر - جاۋىنگەرلەرمەن بىرگە كۇزەتكە تۇرىپ، جاسى ەڭ كىشى ۋ جيڭۋيدى ءوز جانىنا كەلىپ بىرگە سۋرەتكە تۇسۋگە شاقىردى؛
كوكتەم مەرەكەسى قارساڭىندا، بەيجيڭ چيانمىن شىتوۋ تار كوشەسىنە كەلىپ، جەدەل جولداما جەتكىزۋشى جىگىتتەرگە امانداستى، ولاردىڭ كوكتەم مەرەكەسىنە قاراعان كۇنى عانا اۋىلدارىنا قايتىپ، مەرەكە وتكىزەتىندىگىنەن حاباردار بولعاندا، ولاردى تەبىرەنە القاپ بىلاي دەدى: ”ەڭبەكشىل كىشكەنتاي بال اراسى سياقتى ەكەنسىزدەر، ەڭ قاجىرلى ەڭبەكشىلەر ەكەنسىزدەر“.
حىبەي باۋديڭ شۋەيۋانىنىڭ باتىس بولىك وقۋ - اعارتۋعا كومەكتەسۋگە باراتىن وقۋ تاۋىسقان وقۋشىلارى قاۋىمىنىڭ ۋاكىلدەرىنە قايتارعان جاۋاپ حاتىندا، ولاردىڭ شارت - جاعدايى جاپالى باتىس بولىككە جانە شەكارا وڭىرگە اتتانىپ، نەگىزگى ساتىعا تامىر تارتىپ، ءبىلىم بەرىپ ادام تاربيەلەۋ تاڭداۋىن تۇراقتاندىرىپ، قالىڭ جاستاردى شابىتتاندىرىپ بىلاي دەدى: ”جاقسى پەرزەنتتەر جالىندى بولادى، جالىندى ادامدار ءوز كۇرەسىنە وكىنبەيدى“...
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوڭىل ءبولىپ شابىتتاندىرۋى جاڭا داۋىردەگى جاستاردى نەگىزگى ساتىدا قاجىرلىلىقپەن ەڭبەك ەتۋگە، حالىققا قىزمەت وتەۋگە، ءوزىن شىڭاۋعا جىگەرلەندىرۋدە.
”جاس شاعىڭدا ماشاقاتتى تاڭداعانىڭ − تابىستى تاڭداعانىڭ، ۇلەس قوسۋدى تاڭداعانىڭ − اسىل قاسيەتتى تاڭداعانىڭ“.
”جاس ۇرپاقتار جاپاعا شىدامدى بولۋ، ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋ رۋحىنا مۇراگەرلىك ەتىپ جانە ونى ساۋلەلەندىرىپ، داندايسۋشىلىق پەن ەركەلىكتى تاستاپ، ءبىزدىڭ اعا بۋىندارىمىز سياقتى جاستىق جالىندارىن تاريحتىڭ وشپەس ەسكەرتكىشتەرىنە ورنەكتەۋى كەرەك“.
ىقىلاستى سوزگە وراسان زور ءۇمىت جۇكتەلگەن - دى.
(4) كۇرەس جۇرگىزۋگە ىنتالى جاستار بولايىق
جاستىق ريتىمى قاشاندا داۋىرمەن بىردەي جيىلىكتە ۇندەسەدى.
”جاستار، قوعام جونىنەن العاندا، دەنەدەگى جاڭا، ومىرشەڭ كلەتكا سياقتى“، ”جاستار وركەنيەتى كۇرەس جۇرگىزۋ وركەنيەتى“ دەگەن ويدان تارتىپ، ”كۇرەس جۇرگىزۋ ادامدى شەكسىز شاتتىققا بولەيدى“، ”اي - كۇنگە ءامىر شاشا الامىز، جاڭارتۋعا كوك ءجۇزىن“ دەيتىن ارىنعا دەيىن... ءداۋىر كورىنىسى وزگەرگەنىمەن، جۇڭگو جاستارىنىڭ كۇرەس جۇرگىزۋ تاڭباسى قاشاندا اپ - انىق كورىنەدى.
1939 - جىلى 5 - ايدا، يان - اندا ۇلگىلى جاستاردى قۇتتىقتاۋ جينالىسىندا ماۋ زىدۇڭ جولداس مىنالاردى تەرەڭدەي اتاپ كورسەتتى: ”جۇڭگونىڭ جاستار قوزعالىسىنىڭ ەرەكشە جاقسى توڭكەرىستىك ءداستۇرى بار، بۇل ءداستۇر’ماڭگى كۇرەس جۇرگىزۋ‘ بولىپ تابىلادى“، ”ۇلگىلى جاس دەگەنىمىز نە؟ ول ماڭگى كۇرەس جۇرگىزۋ شارتىن ورىنداۋ كەرەك دەگەندىك“.
2018 - جىلى 5 - ايدا، بەيجيڭ داشۋەسى يانيۋانىنداعى وقىتۋشى - وقۋشىلار اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ «ماڭگى كۇرەس جۇرگىزۋدەگى» سوزدەن سيتات كەلتىرىپ، قالىڭ وقۋشىلارعا مىناداي ءۇمىت ارتتى:
”باقىتتىڭ ءبارى كۇرەستەن كەلەدى، كۇرەستىڭ ءوزى ءبىر باقىت“، ”جاستاردىڭ ءبارى وسى ۇلى ءداۋىردى قاستەرلەپ، جاڭا داۋىردەگى كۇرەس جۇرگىزۋشى بولۋ كەرەك“.
جاستىق شاقتاعى مۇرات، جاستىق شاقتاعى ومىرشەڭدىك كۇش، جاستىق شاقتا كۇرەس جۇرگىزۋ − جۇڭگو رۋحى مەن جۇڭگو كۇش - قۋاتىنىڭ ومىرشەڭدىگىنىڭ تياناعى.
2013 - جىلى 4 - مامىر جاستار مەرەكەسىندە باس شۋجي جاس دوستاردىڭ اراسىنا كەلىپ، ولارمەن جاستىق شاق جونىندە اڭگىمەلەستى.
”دۇنيەدەگى بيىك شىڭدارعا شىعىپ، حيكىمەتتى ۇلى تابيعاتتىڭ سىرىن اشۋ مەنىڭ كىشكەنتايىمنان بەرگى ارمانىم ەدى“. ەلىمىزدەگى چومولاڭما شىڭىنا تۇڭعىش رەت ءساتتى شىققان داشۋە وقىپ جاتقان قىز وقۋشى رەتىندە، جۇڭگو گەولوگيا داشۋەسىنەن كەلگەن چىن چىن باس شۋجيگە ءوز اسەرىنەن مالىمەت بەردى.
”مەن ساعان ەرەكشە ءسۇيىندىم“. چىن چىننىڭ ءسوزىن تىڭداعاننان كەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ ەرەكشە تەبىرەندى: ”چومولاڭما شىڭى جونىندە مەن ’اسقار تاۋعا سۇيىنەم، داڭعىل جولعا ءتانتىمىن، وقاسى جوق جەتپەسەم، سونى اڭساۋمەن وتەمىن‘. 20 جاستان ەندى عانا اسقان شاعىمدا ۇلكەن اترەت پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولىپ تۇرعانىمدا، سىچۋانعا بارىپ اۋىل - قىستاقتا شالشىق گازى تەحنيكاسىن دامىتۋدى ۇيرەندىك، جۇمىسىمىز بىتكەننەن كەيىن، تاۋدى قار باسىپ قالعاندا ىمەيشان تاۋىنا شىقتىق، ەرەكشە ماشاقاتتى بولدى، تاۋدان ءتۇسىپ شاعىن اسحاناعا بارىپ داندانميان جەگەنىمىزدە، ادامدار ءبىزدى قاھارمان دەپ قۇرمەتتەدى“.
باس شۋجي ءسوزىن ساباقتاپ: ”ادام ومىرىندە جاستىق شاق ءبىر - اق رەت كەلەدى. ءدال قازىر جاستىق كوكتەم كۇرەس جاساۋعا ارنالادى، كەلەشەكتە جاستىق كوكتەم ەسكە الۋعا ارنالادى“.
جاستىق شاق ماشاقاتتى بولعاندىعىمەن قىزىقتى، ءومىر كۇرەس جۇرگىزۋ ارقىلى ارلەنەدى. ”ىقىلاسسىز“ بولعاندا، كاسىپ بيىگىنە شىعۋ مۇمكىن ەمەس؛ ”قارمانباي قاراپ جاتقاندا“، كەرەمەت كورىنىستەردەن ءلاززاتتانۋ قيىن.
2021 - جىلى 6 - ايدىڭ 23 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ شىنجوۋ 12 - ءنومىرلى الەم كەمەسىنىڭ عارىشكەرلەرىمەن ءبىر رەتكى ەرەكشە ”اسپان - جەر ديالوگىن“ وتكىزدى، وسى رەتكى ديالوگقا دەمەۋشى بولعان ”80 - جىلداردىڭ تۇلەكتەرى“، ”90 - جىلداردىڭ تۇلەكتەرى“ دەرلىك جۇرتقا تانىلدى.
بىرنەشە ايدان كەيىن وتكىزىلگەن ورتالىقتىڭ دارىندىلار قىزمەت ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ وسى ءىستى اۋىزعا الدى − ”كوبى 30 − 40 جاس ارالىعىنداعى جاستار ەكەن، ايتسەدە ءبارى ماڭىزدى جۇمىس ورىندارىندا جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ وتىر“.
جاستار جاڭارىپ تۇرادى، ولاردىڭ جاڭالىق اشۋ ىنتاسى ەڭ كۇشتى، جاڭالىق اشۋ قوزعاۋشى كۇشى ەڭ كۇشتى.
بەيدوۋ جاساندى سەرىك جۇمىس توبىنىڭ نەگىزگى قىزمەتكەرلەرىنىڭ ورتاشا جاسى 36 جاس، كۆانتتىق عىلىم جۇمىس توبىنداعىلاردىڭ ورتاشا جاسى 35 جاس، جۇڭگو تيانيان FAST زەرتتەۋ - اشۋ جۇمىس توبىنداعىلاردىڭ ورتاشا جاسى نەبارى 30 جاس عانا... ”موزى“، ”تيانۋىن“، ”چاڭى“، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى ارمانىن ارقالاعان وسى ىستەردىڭ بارلىق جەرىنەن جاستاردىڭ قاراسىن كورۋگە بولادى.
جاستىق شاقتا شەك بولمايدى، كۇرەس جۇرگىزۋ ارقىلى تابىسقا جەتۋ كەرەك.
بەيجيڭ قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسى، كەرەمەت ”قار - مۇز سالتاناتى“، ۇستىنە بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدى جامىلعان ”2000 - جىلداردىڭ تۇلەگى“، جاس سپورتشى سۋ يميڭ جاستىق وتىن مازداتتى.
”ۇلى مەملەكەتتە ومىرگە كەلىپ، ەڭ تاماشا داۋىردە ەرجەتتىم“، اعا جۇلدەگەر بولعاننان كەيىن سۋ يميڭ باس شۋجيگە حات جازىپ، قاجىرلىلىقپەن جاتتىعىپ، بار مۇمكىندىكتەردى قولدان بەرمەي، ارمانىن جۇزەگە اسىرعان كۇرەس بارىسىنان مالىمەت بەردى.
”يميڭ ساباقتاس: سالەمەتسىز بە! حاتىڭىزدى تاپسىرىپ الدىم“. كوپ وتپەي سۋ يميڭ مەيىرگە تولى شابىتتاندىرۋدى، سونداي - اق سالماقتى ءۇمىتتى تاپسىرىپ الدى، ”سىزدەردىڭ وتاندى كوكەيدە ساقتاپ، اسقاق ارمان ارقالاپ، قۇنتتى دا ۇقىپتى بولىپ، كۇرەس بارىسىندا تارتىمدى دا تاماشا ءومىر ورنەكتەپ، وتان مەن حالىققا جاستىق ورال مەن كۇش - قۋات ارناۋلارىڭىزدى ءۇمىت ەتەمىن“.
كۇرەس جۇرگىزۋ − جاستىق كوكتەمنىڭ ەڭ ساۋلەتتى كەلبەتى؛ كۇرەس جۇرگىزۋ زامانعا وشپەس داڭق سيلايدى.
قۇلاشىن كەڭ جايعان تاريحتىڭ سالقار كوشىندە ءار ۇرپاق جاستار ۇزدىكسىز كۇرەس جۇرگىزگەندىكتەن عانا، بۇگىنگى ”حۋاشيادا تۋعانىما قۋانامىن“ دەيتىن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك، بۇگىنگى ”دۇنيەگە ءتۇزۋ قارايتىن“ سەنىم بولىپ وتىر.
داڭق پەن ارماننىڭ الىس ساپارىنا اتتانعاندا، جاڭا ءداۋىر جاستارى جاستىق شاقتىڭ بايگە جولىندا ءتىپتى دە قۇلشىنا ۇمتىلۋى، جاستىق كوكتەمنىڭ بەلسەندىلىك كۇشى مەن جاسامپازدىق قۋاتى ارقىلى ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ بۋىرقانعان كوكتەمگى تاسقىنىن كوتەرۋى، جاستىق كوكتەمنىڭ اقىل - پاراساتىمەن جانە ماڭداي تەرىمەن اناعۇرلىم كوركەم جۇڭگو قۇرۋعا قۇلشىنۋى كەرەك!
(تىلشىلەر جۋ جيچاي، حۋاڭ يۋە، دۇڭ بوتيڭ، چي چي، جاڭ يان)
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 3 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
