شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى
”جاستار تولىقسىسا، مەملەكەت تولىقسيدى، جاستار قۇدىرەتتەنسە، مەملەكەت قۇدىرەتتەنەدى“. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، باس شۋجي شي جينپيڭ جاستار قىزمەتىن ەسىنەن شىعارماي، جوعارى مەكتەپتەرگە تالاي رەت بارىپ قىزمەت تەكسەرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، تالاي رەت جاستار ۋاكىلدەرىمەن اڭگىمەلەسىپ، جاستارمەن حات الىسىپ، جاستارعا زور ءۇمىت ارتتى.
جاڭا داۋىردەگى جاستار باس شۋجيدىڭ ىقىلاستى ءتالىمىن ەستەرىندە بەرىك ساقتاپ، ەسىل شاقتى زايا جىبەرمەي، ءداۋىردىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، حالىقتىڭ ءۇمىتىن اقتاپ، كۇرەسكەرلىك بەينەمەن جاستىق كوكتەمنىڭ جىگەرىن تاسقىنداتىپ، ارمانعا قۇلاش سەرمەدى.
عىلىم - تەحنيكا شاعىن اۋلاسىندا اۋىل شارۋاشىلىعىن گۇلدەندىرۋدىڭ ۇلكەن ونەرىن جەتىلدىردى
”باس شۋجيدىڭ تاپسىرماسى“ ”وقۋشىلاردىڭ اسقاق مۇرات ورناتىپ، شوگەل بولىپ، ساباقحانا ۇيرەنۋى مەن اۋىل - قىستاق امالياتىن تىعىز ۇشتاستىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن ءسۇيۋ ىنتاسىن نىعايتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن گۇلدەندىرۋ قابىلەتىن جەتىلدىرىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ۇلكەن ساحناسىندا ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ۇلەس قوسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن، اۋىل - قىستاقتى وسىزامانداندىرۋدى جەدەل ىلگەرىلەتۋگە، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋعا جاستىق كۇش - قۋاتىن ارناۋىن ءۇمىت ەتەمىن“ − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ بيىل 5 - ايدىڭ 1 - كۇنى جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسى عىلىم - تەحنيكا شاعىن اۋلاسىنداعى وقۋشىلارعا جازعان جاۋاپ حاتىنان.
”جاستىق حيكاياسى“ ”باس شۋجيدىڭ جاۋاپ حاتى ءبىز جونىندەگى شابىتتاندىرۋ مەن ۇمىتكە تولى بولىپ، ءبىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىندا قۋاتتى ەل قۇرىلىسىنا ۇلەس قوسۋ بەكىمىمىزدى ونان ارى بەكەمدەي ءتۇستى. جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو جاستارى قاتارىنداعى ءبىز، ءسوز جوق، نەگىزگى ساتىعا تامىر تارتىپ، ءبىلىم جانە تەحنيكا ارقىلى شارۋالارعا قىزمەت وتەيمىز“، - دەدى ۋ يمان تەبىرەنە.
بيىل 25 جاستاعى ۋ يمان − جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنىڭ بايلىقتان پايدالانۋ جانە وسىمدىكتەردى قورعاۋ ماماندىعىنىڭ اسپيرانتى، جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنىڭ عىلىم - تەحنيكا شاعىن اۋلاسىنداعى اسپيرانتتاردى جەتىلدىرۋ ۇلگىسى بويىنشا ۋ يماننىڭ وقۋى، نەگىزىنەن، حىبەي ولكەسى چۇيجوۋ اۋدانىنىڭ ۋاڭجۋاڭ قىستاعىندا ورىندالدى.
”وسى بىرنەشە كۇندە اتىز باسىندا بولدىق“. ۋ يمان ”1 - مامىر“ كەزىندە دەمالمادى، كۇندەلىكتى ۇيرەنۋ مەن زەرتتەۋدەن سىرت، ول ءار كۇنى قىستاق سىرتىنداعى ءبيداي اتىزىنا بارىپ، ءبيدايدىڭ ءوسۋ جاعدايىن كورىپ، ءىرى استىق ەگۋشىلەردىڭ ۇشقىش اپپاراتپەن ەگىن باپتاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋىنە جەتەكشىلىك ەتتى.
ءدال قازىرگى كەز سولتۇستىكتە ءبيداي ءوسۋىنىڭ تاماشا مەزگىلى، ۋ يمان مەن بىرنەشە اسپيرانت ساباقتاسى ءار كۇنى ەگىن باپتاۋمەن ابىگەر بولدى. ۋ يمان بىلاي دەدى: الدىڭعى ءبىر مەزگىلدە تولاسسىز جاڭبىر جاۋدى، جاڭبىردان كەيىنگى اتىزداردىڭ ىلعالدىعى كۇشتى بولعاندىقتان، دەرت - دەربەزدەر مەن زياندى جاندىكتەر وڭاي پايدا بولادى، ەگەر باپتاۋعا نەمقۇرايدى قارالسا، استىق ءونىمى ىقپالعا ۇشىرايدى.
بيىل 67 جاستاعى قىستاق تۇرعىنى ۋاڭ حۋايچىننىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ ءبيداي ەگىلگەن 9 مۋ جەرى اسپيرانتتاردىڭ سىناق اتىزىندا ەكەن، ەگىندى قاي ۋاقىتتا سۋارۋ، قانداي تىڭايتقىش بەرۋ، قالاي ءدارى شاشۋ دەگەندەردىڭ بارلىعىن عىلىم - تەحنيكا شاعىن اۋلاسىنداعى وقۋشىلاردىڭ ۇسىنىسى بويىنشا ىستەپ، حيميالىق تىڭايتقىشتى، سۋدى ۇنەمدەپ قانا قويماي، مول ءونىم الىپتى.
ۋ يمان تۇرعان عىلىم - تەحنيكا شاعىن اۋلاسىنىڭ چۇيجوۋ اۋدانىندا 5 سىناق اتىزى بار، وندا 20 نەشە باقىلاۋ - ولشەۋ ءتۇيىنى ورنالاستىرىلعان، بۇلاردىڭ بارلىعى وزىق اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن زەرتتەيتىن جانە جالپىلاستىراتىن ساباقحانا ەسەپتەلەدى. ولار ۇشقىش اپپاراتپەن كوپ سپەكترلى الىستان مەڭگەرۋ ارقىلى كوكتەۋ جاعدايىنا تۇجىرىم جاساپ، اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋ سايمان ساندىعىنان پايدالانىپ توپىراقتىڭ دىمقىلدىعىن جانە ءتۇرلى ەلەمەنتتەردىڭ قۇرامىن تەكسەرىپ ولشەپ، تىڭايتقىش بەرۋ ۋاقىتى مەن تىڭايتقىش بەرۋ مولشەرىن شارۋالارعا دالمە - ءدال كورسەتىپ بەرەدى.
ءبيدايدىڭ توزاڭدانۋ مەزگىلى باستالعان سوڭ، ونىڭ جۇمىس مولشەرى ەسەلەپ ارتتى. ”ءبىر جارىم كۇندە 20 نەشە قىستاققا شاپقىلادىم، قازىر اتىزدا جۇمىس ىستەۋگە ’توسەلىپ الدىم‘“، - دەدى ۋ يمان. بىلتىر ول جەتەكشىلىك ەتكەن ءبيداي اتىزىنىڭ مۋ باسىندىق ارتقان ءونىمى 200 جىڭنان اسىپتى.
ۇلكەن قالاداعى جوعارى مەكتەپكە قابىلدانعانىمەن، اۋىل - قىستاقتارعا بارىپ ”اسپيرانتتىق وقىدى“، سوڭعى 2 جىلداعى شىنىعۋ ۋ يماننىڭ تۇسىنىگىن تەرەڭدەتتى. تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، نەگىزگى ساتىعا تامىر تارتتى. اۋىل - قىستاقتا ءىس تىندىرۋدى مۇرات ەتكەن ول: ”جاستىق شاعىمدى اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارناپ، ديسسەرتاتسيانى بايتاق دالادا جازامىن، مەن بۇعان وكىنبەيمىن“، - دەدى.
جاستىعى ارقىلى كونە الەۋمەتتىك اۋماققا جاڭا جالىندى كۇش سيلادى
”باس شۋجيدىڭ تاپسىرماسى“ ”جاستار جاڭارىپ تۇرادى، ولاردىڭ جاڭالىق اشۋ ىنتاسى ەڭ كۇشتى، جاڭالىق اشۋ قوزعاۋشى كۇشى ەڭ كۇشتى. پارتيا مەن حالىق ىستەرىنىڭ دامۋى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان جالىندى جاستاردىڭ ايانباي ۇلەس قوسۋىنان ايرىلا المايدى“ − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 2022 - جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك جاستار وداعى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسىندا سويلەگەن سوزىنەن.
”جاستىق حيكاياسى“ تاڭعى ساعات 7 جارىمدا جيلين ولكەسى چاڭچۇن قالاسى كۋانچىڭ رايونى تۋانشان ءمالىسى چاڭشان حۋايۋان الەۋمەتتىك اۋماعىندا دۋماندى تۇرمىس باستالىپ كەتتى. حان ليپيڭ قىزمەت ورنىنا ەندى عانا كەلگەن كەزدە، تاڭعى جاتتىعۋعا جاسانىپ شىققان بىرنەشە اپاي ونى قاۋمالاپ، سۇراۋدىڭ استىنا الدى.
”شياۋحان شۋجي، بالامىز بيىل وقۋ تاۋىستى، ەستۋىمىزشە، ءبىزدىڭ الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەر قابىلدايدى ەكەن عوي“؟
”الەۋمەتتىك اۋماق ورناتىپ بەرگەن وتىندىق گازدان سيگنال بەرگىش بۇزىلسا كىم اۋىستىرىپ بەرەدى، ءۇيدى اشەكەيلەگەندە الىپ تاستاۋعا بولا ما“؟
....
حان ليپيڭ تۇرعىنداردى كەڭسەسىنە كىرۋگە ءىلتيپات ەتىپ، جارقىن بەينەمەن جاڭا ءبىر كۇندىك قىزمەتىن باستادى.
”90 - جىلداردىڭ تۇلەگى“ حان ليپيڭ 2021 - جىلى چاڭشان حۋايۋان الەۋمەتتىك اۋماعى پارتكومىنىڭ شۋجيى مىندەتىن وتكىزىپ العان بولاتىن. ونىڭ الدىنداعى شۋجي ۇزدىك الەۋمەتتىك اۋماق كادرى، ”ءداۋىر ونەگەسى“ ۋ ياچين بولعاندىقتان، ءىشىنارا بۇقارا جۇزىنەن بالالىقتىڭ تابى كەتە قويماعان جاڭا شۋجيدىڭ قىزمەتتىڭ قاجەتىنەن شىعا الاتىندىعىنا كۇمانمەن قارادى.
وسى ”ءسابي ءجۇزدىڭ“ استارىندا ”سوم بىلەك“ جاسىرىنىپ جاتقانىن كوپشىلىك ەشقاشان ويلاپ كورمەگەن ەدى. ول قىزمەتكە كىرىسە سالىسىمەن جۇمىس ورنىن الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەت وتەۋ زالىنىڭ بوساعاسىنا ورنالاستىردى. الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتىندە كىشى - گىرىم ءىس بولمايدى، ەڭ اۋىر ”جۇكتى“ قاشاندا حان ليپيڭ تالاسا ارقالايتىن.
20 - عاسىردىڭ 80 - جىلدارىندا قۇرىلعان چاڭشان حۋايۋان الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ ءىشىنارا قۇرىلعىلارىنان ۇزبەي ماسەلە تۋىلىپ تۇراتىن. ءبىر جولى 70 نەشە جاستاعى تۇرعىن لي اپاي ونى ىزدەپ كەلىپ، بۇرىنعى ۋ شۋجيدى ىزدەيمىن دەپ ايعاي - سۇرەن سالدى. حان ليپيڭ ۇعىسۋ ارقىلى لي اپايدىڭ ۇيىنە كىرەتىن عيمارات ەسىگىنىڭ الدىنداعى جەر استى توعانى جارىلىپ كەتكەندىكتەن سۋ قاشاتىن بولىپ قالعانىن ءبىلدى. حان ليپيڭ باسقا ەشتەڭە ايتپاي قىزمەتتەستەرىن شاقىرىپ، كەرەك - جاراق الىپ، جۇمىس باسىنا باردى ءارى ءوزى ىسكە كىرىسىپ سەمەنت لايىن يلەپ، جارىلعان ورىندى بىتەدى. سودان باستاپ، لي اپاي قيىنشىلىققا ۇشىراسا ”شياۋحان شۋجيدى ىزدەيمىن“ دەيتىن بولدى.
جالعىز تۇراتىن قارتتاردىڭ تاماقتانۋ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن كوپشىلىك قىزمەتكەرلەردىڭ شاعىن اسحاناسىن قارتتار ۇلكەن اسحاناسى ەتىپ كەڭەيتىپ سالۋدى اقىلداسقانىمەن، قاراجات جەتىسپەۋ قيىنشىلىعىنا تاپ بولدى. حان ليپيڭ ءوزى باس بولىپ كوپشىلىكتى باستاپ الەۋمەتتىك اۋماقتاعى بوس جەرگە ءتۇرلى كوكونىس ەگىپ اسحانانى قامداپ، وزىندىك قۇندى ازايتتى ءارى الەۋمەتتىك يگىلىك نىسانى قولداۋىن ىسكە قوسۋدى قاراستىرىپ، الەۋمەتتىك اۋماقتاعى تىرەكتى قىزمەتكەرلەردى ءجۇرىپ - تۇرۋى قولايسىز بولعان قارتتاردىڭ ۇيىنە تاماق جەتكىزىپ بەرۋگە دەن قويا ۇيىمداستىردى.
قىزمەت وتەۋ بارعان سايىن كوڭىلدەن شىعىپ، قورشاعان ورتا بارعان سايىن كورىكتەندى. تۇرعىن لاۋجاۋ بىلاي دەدى: ۇساق - تۇيەك ىستەر جۇرت كوڭىلىن ايرىقشا مەيىرگە بولەيدى، الەۋمەتتىك اۋماقتاعى جاڭا وزگەرىستەردى شياۋحان شۋجيدىڭ ەڭبەگىنەن بولە قاراۋعا بولمايدى.
تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، ۇلەس قوسىپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالادى. وسى رەتكى ”1 - مامىر“ كەزىندە حان ليپيڭ دەمالماي، الەۋمەتتىك اۋماقتاعى ساۋدا دۇكەندەرىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن تەكسەرۋ جۇمىسىمەن قاربالاس بولعانىمەن، ءوزى قالاعان ىسىنەن قاجىمايتىنىن بىلدىرگەن ول: تۇرعىنداردى اناعۇرلىم باقىتتى تۇرمىسقا كەنەلدىرۋ، كونە تۇرعىندار اۋماعىن ”اناعۇرلىم جاڭارتۋ“ ءۇشىن ءبىز جاستار اناعۇرلىم كوپ قىزمەت ىستەۋىمىز قاجەت، - دەدى.
ءشول دالا، قۇبا تۇزگە تامىر تارتىپ، شەكارا وڭىردە ارمانعا قانات قاقتى
”باس شۋجيدىڭ تاپسىرماسى“ ”جاس ۇرپاقتار جاپاعا شىدامدى بولۋ، ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋ رۋحىنا مۇراگەرلىك ەتىپ جانە ونى ساۋلەلەندىرىپ، داندايسۋشىلىق پەن ەركەلىكتى تاستاپ، ءبىزدىڭ اعا بۋىندارىمىز سياقتى جاستىق جالىندارىن تاريحتىڭ وشپەس ەسكەرتكىشتەرىنە ورنەكتەۋى كەرەك“ − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 2022 - جىلى حىناندا قىزمەت تەكسەرگەندە سويلەگەن سوزىنەن.
”جاستىق حيكاياسى“ ”ءسوزسىز، ۋاقىتپەن جارىسىپ مۇناي ۇڭعىماسىنداعى قالىپسىزدىق ماسەلەسىن ءبىر جايلى ەتەمىز“! جۇڭگو مۇنايى شينجياڭ مۇناي الابى سەرىكتەستىگىنىڭ مۇناي الۋ 2 - زاۆودى وندىرىسكە قولباسشىلىق ەتۋ ورتالىعىندا رۋان سى - يا ەكراننان بىرنەشە ۇڭعىمانىڭ ساندى مالىمەتى قالىپسىز ەكەنىن بايقاعاننان كەيىن، دەرەۋ سايمان قالتاسىن كوتەرىپ عيمارات سىرتىنداعى شارلاۋ - تەكسەرۋ اۆتوكولىگىنە قاراي جۇگىردى.
رۋان سى - يا مەن قىزمەتتەستەرى ءبىر ساعاتقا تاياۋ جول باسىپ كوز جەتكىسىز ءشول دالاعا جەتتى. بوران ۇشىرعان قۇم تۇيىرشىكتەرى بەتتى ۇرعىلايدى، رۋان سى - يا مۇنداي ازاپقا الدەقاشان ادەتتەنىپ كەتكەن ەدى. شەبەرلىكپەن جوندەۋدەن سوڭ مۇناي ۇڭعىماسىنداعى تۇتقيىل تۋىلعان قالىپسىز جاعداي ءساتتى ءبىر جايلى ەتىلدى.
2020 - جىلى رۋان سى - يا جۇڭگو مۇناي داشۋەسىنىڭ (بەيجيڭ) قارامايلى مەكتەپ رايونىنان وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن باتىس بولىككە تامىر تارتىپ، شەكارا ءوڭىردى كوركەيتۋدى تاڭدايدى.
قيىنشىلىق پەن سىن - سايىسقا ارت - ارتىنان ءدوپ كەلدى. ءار جولى شارلاۋ - تەكسەرۋ جۇرگىزگەندە اۋىرلىعى 10 نەشە جىڭ كەلەتىن جابدىقتى الا جۇرۋگە تۋرا كەلەدى، باستابىندا كلۋشتى، بولات تىستەۋىكتى قولدانۋعا دا كۇشى جەتپەيتىن رۋان سى - يا شارلاۋ - تەكسەرۋ قىزمەتىنىڭ وڭايعا سوقپايتىندىعىن سول كەزدە عانا ءبىلدى. 1999 - جىلى دۇنيەگە كەلگەن رۋان سى - يا قىزمەتتەستەرىنىڭ نازارىندا قايسار قىز ەدى، قايتا - قايتا جاتتىعۋ، كۇشەمەلىلىگى جوعارى كاسىپتىك جارىسقا ءوزىن - ءوزى ماجبۇرلەپ قاتىناسۋ ارقىلى كاسىپتىك شەبەرلىك دەڭگەيىن جەدەل جوعارىلاتتى.
900 نەشە تاۋلىكتە نولدەن تومەن 30 سەلتسي گرادۋستىق قاقاعان اياز بەن 40 سەلتسي گرادۋستىق شىلىڭگىر ىستىقتا رۋان سى - يا ەشقاشان العان بەتىنەن قايتقان ەمەس. ول ءشول دالاداعى مۇناي تارتقىش پەن ولشەۋ بولمەسىنىڭ اراسىندا شاپقىلاپ، تالاي رەت كىنارات تۋىلعان مۇناي ۇڭعىماسىنىڭ قالىپتى ءوندىرىسىن قالپىنا كەلتىردى؛ ءوزى جاۋاپتى بولعان وڭىردەگى جۇزدەگەن مۇناي ۇڭعىماسى مەن پۋنكت - قامبالارداعى اۆتوماتتى جابدىقتاردىڭ ينفورماتسياسىن ەلەكترلەندىرۋدى ىرىقتىلىقپەن ورىنداپ، باسقارۋداعى كۇردەلى، ءار قيلى، قىم - قۋىت قيىنشىلىقتاردى ءساتتى شەشتى... ”جاپاعا شىدامدى، شايقاس جاساۋعا شەبەر بولۋ“ رۋحىنا سۇيەنگەن رۋان سى - يا دەربەس مىندەت ارقالاي الاتىن تەحنيك بولىپ جەتىلىپ شىقتى.
تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، جاپا - ماشاقاتتان جاسقانبادى. بۇگىنگى تاڭدا رۋان سى - يا سياقتى توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنان كەلىپ شەكارا وڭىردە باس قوسىپ، كۇرەس حيكاياسىن جازىپ جاتقان جاس كۇشتەر بارعان سايىن كوبەيۋدە. 2020 - جىلدان بەرى تەك جۇڭگو مۇناي داشۋەسى (بەيجيڭ) قارامايلى مەكتەپ رايونىنىڭ وزىنەن وقۋ تاۋىسقان 700گە تاياۋ ادام شينجياڭعا تامىر تارتۋدى تاڭداپ، ەڭ تاماشا جاستىق ورالىن باتىس بولىكتەگى قۇتتى مەكەندە جالىنداتتى.
اۋىلداستاردى باستاپ ءارى كوپ، ءارى ساپالى استىق ەكتى
”باس شۋجيدىڭ تاپسىرماسى“ ”جاستار قوعامداعى ەڭ جالىندى، ەڭ الىمدى، ەڭ العاباسار قاۋىم، ولاردا وبيەكتيۆ دۇنيەنى وزگەرتەتىن، قوعامنىڭ العا باسۋىن ىلگەرىلەتەتىن تەلەگەي كۇش بار“ − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 2022 - جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك جاستار وداعى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسىندا سويلەگەن سوزىنەن.
”جاستىق حيكاياسى“ سەبەزگى جاۋىن جاۋىپ تۇر. تۇنگى ساعات 10 بولعان كەز، شۇي شۇيدۇڭ شاتىر الىپ، تۇندەلەتىپ تاجىريبە اتىزىنا باردى، ”قازىر ءدان العان ءبيدايدىڭ جاپىرىلىپ قالۋىنان الاڭدايمىن“.
شۇي شۇيدۇڭ جوعارى مەكتەپتەن وقۋ تاۋىسقان سوڭ اۋىلىنا قايتىپ 5 جىل ەگىن ەكتى. انحۇي ولكەسى فۋياڭ قالاسى تايحى اۋدانىندا ونىڭ اتاسى شۇي زۇڭشياڭ 1200 مۋدان استام جەردى اينالىمعا سالعان جەرگىلىكتى ورىنداعى تانىمال استىق ەگۋ مايتالمانى. مۇنىڭ ىشىندە 300 مۋ تاجىريبە اتىزىندا عىلمي زەرتتەۋ ورنىنىڭ سۇرىپتالعان سورتتى تۇقىمى ەگىلگەن، بۇل جەر شۇي شۇيدۇڭنىڭ ءىس تىندىرۋ ءورىسى سانالادى.
كۇن شىجىعان ىستىق، شۇي شۇيدۇڭ ءشي قالپاق كيىپ اتىزدا جۇرەلەي وتىرىپ، ءبيداي ماساعىن الاقانىنا سالىپ سىبىرلاي ساناۋدا. ءبىر قاتارىن ساناپ بولعان سوڭ ءبىر رەت ەستەلىككە الىپ وتىرادى. ”تاجىريبە اتىزى بەينە باسەكە مايدانى سياقتى، ءار ءتۇرلى داقىل سورتتارى وسى ارادا باسەكەگە تۇسەدى. بيىل تاعى ءبيدايدىڭ 30 نەشە جاڭا سورتى ەگىلدى“، - دەدى شۇي شۇيدۇڭ: جاقسى شىققان سورتقا جوعارى ءتۇسىمدى ساپالى بولۋىن كوزدەپ، ەگۋ تەحنيكاسى جاعىندا ءتۇيىندى تۇردە تاجىريبە جۇرگىزەمىز.
وسى تەكتەس تاجىريبە ساندى مالىمەتتەرىن جيناۋدى شۇي شۇيدۇڭ جارتى ايدا ءبىر رەت ىستەيدى. كوكتەمدە كۇنمەن تالاسىپ، جازدا ساعاتپەن جارىسادى. شىجىعان ىستىقتا تەرىسى كۇيىپ، كيىمى قايتا - قايتا تەرگە مالشىنىپ، بالاعىنا ءبيدايدىڭ قىلتانى كىرىپ، اياعىن تارام - تارام سىزىپ كەتسە دە، ”95 - جىلداردىڭ تۇلەگى“ بولعان ول مۇنى تيتتەي دە ەلەڭ قۇرلى كورمەدى.
2022 - جىلى ساپالى تۇقىم مەن ءونىمدى ءتاسىلدى سايكەستىرۋدىڭ ارقاسىندا، شۇي شۇيدۇڭ وتباسىنىڭ مۋ باسىندىق ءبيداي ءونىمى ەڭ جوعارى بولعاندا 800 كيلوگرامنان استى، بيىل جىل باسىنان بەرى تايحى اۋداندىق ءىرى استىق ەگۋشىلەر قوعامىنىڭ باس حاتشىسى بولىپ سايلانعان شۇي شۇيدۇڭ ءبيدايدىڭ وسۋىندەگى شەشۋشى بۋىنداردا ەگىن باپتاۋ تەحنيكاسى جونىندەگى 5 رەتكى باۋلۋ قيمىلىن جانە جۇمىس باسىندا كوزدەن كەشىرۋ جينالىسىن ۇيىمداستىردى. ”3 - ايدا ءبيداي تۇپتەنە باستايدى، ناقتى جاعدايعا قاراي ءدارى دايىنداپ، جاپىراق تىڭايتقىشىن كوبەيتە شاشۋ كەرەك“... وسى تەكتەس تەحنيكالىق نازىك بۋىنداردى ول اناعۇرلىم كوپ شارۋا وتباسىلارىنا ۇيرەتتى.
تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، باتىلدىقپەن بورىش ارقالادى. 5 جىلدىڭ الدىنداعىمەن سالىستىرعاندا، شۇي شۇيدۇڭ بىرتىندەپ ىسىلىپ، كەمەلىنە كەلدى، ول اۋىلداستاردى باستاپ ءارى كوپ، ءارى ساپالى استىق ەگىپ، مەملەكەتتىڭ استىق حاۋىپسىزدىگىنە ۇلەس قوستى.
عىلىم - تەحنيكادا قۋاتتى ەل بولۋ ”بولاشاقتىق ۋادەسىنە“ تالپىندى
”باس شۋجيدىڭ تاپسىرماسى“ ”جاستاردىڭ ومىردەگى نىساناسى بىردەي بولمايدى، كاسىپ تاڭداۋىندا دا پارىق بولادى، ءبىراق كىشكەنە ءوزىن ۇلكەن وتانمەن، ۇلكەن حالىقپەن توعىستىرىپ، داۋىرمەن قادامداس، حالىقپەن تاعدىرلاس بولعاندا عانا، ءومىر قۇنىن ءتىپتى جاقسى جۇزەگە اسىرا الادى، ءومىر ورەسىن وسىرە الادى“− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 2019 - جىلى 4 - مامىر قوزعالىسىنىڭ 100 جىلدىعىن ەسكە ءتۇسىرۋ جينالىسىندا سويلەگەن سوزىنەن.
”جاستىق حيكاياسى“ كۇن شايداي اشىق، اۋلا تولى سايالى اعاشتار كولەڭكەسىن ءتۇسىرىپ تۇر. 5 - ايدىڭ باسىندا جۇڭگو عىلىم - تەحنيكا داشۋەسىنىڭ مەكتەپ اۋلاسىندا كوكتەم لەبى ەسۋدە. جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى ميكرو ماگنيتتىك رەزونانيس ءتۇيىندى تاجىريبەحاناسىنداعى ”90 - جىلداردىڭ تۇلەگى“ تەتە اعا زەرتتەۋشى ۋاڭ مىڭچي تەرەزەنىڭ سىرتىنداعى كورىنىستى تاماشالاۋعا مۇرساسى جوق، ول بار زەيىن - زەردەسىمەن ولشەۋ جۇرگىزىپ، ەستەلىككە الۋمەن قاربالاس.
ميلليمەتر ۇلكەندىگىندەگى چيپتى ولشەۋ تاقتاسىنا ەپپەن قويىپ، شەشۋشى سانعا قاداعالاي نازار اۋدارىپ تۇر. ەلەكتروندى ساندى مالىمەت شىعا كەلگەندە كوڭىلى ساباسىنا ءتۇستى. ”تولىمدى، يقۋاتى تولىمدى بولدى“! تۇيىلگەن قاباعى جازىلىپ، كەلەسى قادامداعى تەكسەرۋدى باستادى.
ۋاڭ مىڭچي ولشەپ جاتقان الماس سەنسور − كۆانتتىق دالدىكپەن ولشەنەتىن وزەكتى بولشەك. كوپ جىلدىڭ الدىندا جاساۋ تەحنولوگياسىنىڭ تىزبەگىن يگەرمەگەندىكتەن، كوپتەگەن قاتىستى كۆانتتىق جوعارى دەڭگەيدەگى اسپاپتاردىڭ بارلىعىن باسقالاردان سۇراپ الا تۇرۋعا نەمەسە ساتىپ الۋعا تۋرا كەلەتىن. دۋ جياڭفىڭ اكادەميكتىڭ باستاۋىندا، جاس وقۋشىلاردان قۇرالعان ۇجىم ىسكە نولدەن باستاپ كىرىسىپ، دەربەس قامال الىپ، وزدەرى جاساپ شىعۋعا بەل بايلادى.
ءتول جاسامپازدىق جاراتۋدا كوپتەگەن قيىنشىلىقتارعا ءدوپ كەلدى. ”الماس سەنسور جاساۋعا قاجەتتى يون كىرگىزۋ ەنەرگياسى، ءسوز جوق، 5000 ەلەكترون ۆولتتان تومەن بولۋى كەرەك، الايدا ول كەزدە ەل ىشىندە بۇل شارتقا ۇيلەسەتىن اسپاپ دەرلىكتەي تابىلمايتىن“. ول كەزدە جاڭا عانا تاجىريبەحاناعا كەلىپ دوكتورلىق وقۋعا تۇسكەن ۋاڭ مىڭچي اسپاپ جاساۋعا جانە سىناقتان وتكىزۋگە جاۋاپتى ەدى. ول قىزمەتتەستەرىمەن بىرگە قىرۋار ماتەريال اقتارىپ، كوپ امال سىناپ كورىپ ءجۇرىپ، اقىرىندا اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى تۇقىم جەتىلدىرۋگە پايدالاناتىن اسپاپتى جاساپ شىعىپ، جوبانىڭ تالابىنان شىقتى. ولار تاعى فوتو اپپاراتتىڭ فوتو قاقپاقشاسىنان شابىت الىپ، اسپاپقا مەحانيكالى قاقپاقشا ورناتىپ، كىرگىزىلەتىن يون مولشەرىن دالمە - ءدال مەڭگەردى.
تاجىريبە جاسادى، ءساتسىز بولدى، تاعى تاجىريبە جاسادى... 3 جىل ۋاقىتتا ۋاڭ مىڭچي مەن ۇجىم ەل ىشىندەگى الماس سەنسور جاساۋدى جوقتان بارلىققا كەلتىردى.
الماس سەنسور جاساۋدىڭ تۇتاس تىزبەكتى شەبەرلىگىن يگەرگەن سوڭ، ەل ىشىندەگى تۇڭعىش ”يمپۋليستى ەلەكتروندى پاراماگنيتتىك رەزونانيستىك سپەكترومەتردى“ زەرتتەپ جاسادى، حالىقاراداعى تۇڭعىش ”كۆانتتىق الماس اتوم كۇشى ميكروسكوبىن“ زەرتتەپ جاساپ، ”ءداستۇرلى تەحنولوگيادا، تەحنيكادا ءتۇس ورتالىعىن جاساۋداعى دالدىك جەتپەۋ“ سىندى حالىقارالىق قيىن ماسەلەنى شەشتى... وسىنداي نىسانالار وسى تاجىريبەحانادا ىسكە اسىپ، ۇلى مۇرات ارقالاعان كوپتەگەن جاس عىلمي زەرتتەۋشىلەر كۆانت دۇنيەسىنە اتويلاپ كىردى.
تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، باتىلدىقپەن باسىپ وزدى. تاجىريبەحانانىڭ مۇشەلەرى اناعۇرلىم جوعارى نىسانانى كوزدەپ، بار بولۋدان ۇزدىك بولۋعا دەيىنگى سەرپىلىستى جۇزەگە اسىرۋعا تالپىندى. ۋاڭ مىڭچي دا اناعۇرلىم بايسالدى دا سەنىمدى تۇردە بىلاي دەدى: ”كۆانت عىلىم - تەحنيكاسىنداعى ’ادام اياق باسپاعان وڭىردە‘ ىزدەنىپ، عىلىم - تەحنيكادا قۋاتتى ەل بولۋعا ۇلەس قوسۋدى ومىرىمدەگى ەڭ قۇندى ءىس دەپ قارايمىن“.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 4 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
