”ەكى ۇشتاستىرۋدىڭ“ كەلەلى ءمانىن ىشكەرىلەي تۇسىنەيىك
− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ مادەنيەتتى جالعاستىرۋ، دامىتۋ اڭگىمە ماجىلىسىندە سويلەگەن ماڭىزدى ءسوزىن ۇيرەنۋ، دايەكتىلەندىرۋ جونىندە
□ حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى
جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتى پارتيامىزدىڭ جاسامپاز نازارياسىنىڭ ”تامىرى“، ”ەكى ۇشتاستىرۋ “ − ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىن، زامانالانۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ءتۇبىرلى جولى. باس شۋجي شي جينپيڭ مادەنيەتتى جالعاستىرۋ، دامىتۋ اڭگىمە ماجىلىسىندە ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، ”ەكى ۇشتاستىرۋدىڭ“ كەلەلى ءمانىن ىشكەرىلەي بايىمدادى، بۇل ءبىزدىڭ جاڭا مادەنيەت بورىشىن اناعۇرلىم ويداعىداي ارقالاپ، ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىن، زامانالانۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، جاڭا تاريحي باستامادا مادەنيەتتى گۇلدەندىرۋدى، مادەنيەتتە قۋاتتى ەل قۇرۋدى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ وسى زامانعى وركەنيەتىن كوركەيتۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋىمىز جونىنەن كەلەلى مانگە يە، تەرەڭ ىقپالعا يە.
ماركسيزم جۇڭگونى تەرەڭدەي وزگەرتتى، جۇڭگو دا ماركسيزمدى بارىنشا بايىتتى. پارتيانىڭ حالىققا باسشىلىق ەتىپ، قايتا - قايتا ىزدەنۋ، قايتا - قايتا ساتسىزدىككە ۇشىراۋ، قايتا - قايتا ءورىس اشۋ بارىسىندا جۇڭگونىڭ باسقا ءار ءتۇرلى ساياسي كۇشتەرىنىڭ ورىنداۋى مۇمكىن ەمەس جاپالى مىندەتتى ورىنداي الۋى، تۇبىرىنەن العاندا، ماركسيزمنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن جۇڭگونىڭ ناقتى امالياتىمەن ۇشتاستىرۋعا، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىمەن ۇشتاستىرۋعا تاباندى بولىپ، ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىن، زامانالانۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتكەندىگىندە. اسىرەسە، جاڭا داۋىردەن بەرى پارتيامىز ”ەكى ۇشتاستىرۋعا“ تاباندى بولىپ، نازاريالىق ىزدەنىس جاساۋعا جانە وندا جاڭالىق اشۋعا باتىل بولىپ، كوممۋنيستىك پارتيانىڭ بيلىك جۇرگىزۋ زاڭدىلىعى، سوتسياليستىك قۇرىلىس زاڭدىلىعى، ادامزات قوعامىنىڭ دامۋ زاڭدىلىعى جونىندەگى تانىمىن شىت جاڭا كوز ايامەن تەرەڭدەتىپ، كەلەلى نازاريالىق جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىپ، ونى شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىندا شوعىرلى بەينەلەدى. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ عىلمي جەتەكشىلىگىندە پارتيامىز بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ جانە باستاپ، جاڭا داۋىردەگى ۇلى تابىستاردى جاراتتى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ بوگەۋ بەرمەس تاريحي ۇردىسكە قادام تاستاپ، سوتسياليستىك جۇڭگو اناعۇرلىم ايبىندى بەينەمەن دۇنيەنىڭ شىعىسىندا ەڭسە كوتەردى. تاريح پەن اماليات بەس مىڭ نەشە جىلدىق جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ مىعىم نەگىزىندە جۇڭگوشا سوتسياليزمدى اشىپ جانە دامىتىپ، ماركسيزمنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن جۇڭگونىڭ ناقتى ءىس جۇزىندىگىمەن، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىمەن ۇشتاستىرۋ، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جول ەكەندىگىن تولىق بەينەلەدى. باس شۋجي شي جينپيڭ: ”بۇل ءبىزدىڭ جۇڭگوشا سوتسياليزم جولى جونىندە ىزدەنىس جاساۋ بارىسىندا قورىتىندىلاعان زاڭدىلىق سيپاتتى تانىمىمىز، ءبىزدىڭ تابىسقا قول جەتكىزۋىمىزدەگى ەڭ ۇلكەن اسىلىمىز“، - دەپ تەرەڭ اتاپ كورسەتتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ: ”ءبىزدىڭ سوتسياليزم نەلىكتەن وزگەشە؟ قالايشا قاۋلاعان تىرشىلىك تىنىسى مەن جالىندى كۇشكە يە بولعان؟ تەتىك − جۇڭگوشا ەرەكشەلىكتە، جۇڭگوشا ەرەكشەلىكتىڭ تەتىگى − ’ەكى ۇشتاستىرۋدا‘“، - دەپ باسا دارىپتەدى. ”ۇشتاستىرۋدىڭ“ العى شارتى ءبىر - بىرىمەن سايكەسۋ ەكەندىگىن جەتە تانۋىمىز كەرەك. ماركسيزم مەن جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ كەلۋ قاينارى ۇقسامايدى، الايدا جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىندە قامتىلعان دۇنيە كوپكە ورتاق، حالىق − مەملەكەتتىڭ نەگىزى، اكىمشىلىكتى مورالمەن جۇرگىزۋ، ەسكىلىكتى تاستاپ، جاڭالىققا كوشۋ، تەك دارىنىنا قاراپ مىندەتكە قويۋ، تابيعات پەن ادامنىڭ بىرلىگى، ءوزىن تىنباي قۇدىرەتتەندىرۋ، ءمورالدى دا كەڭ پەيىل بولۋ، سەنىمدىلىكتى دارىپتەپ، بەرەكە ورناتۋ، جاقىنىنا مەيىرىمدى، كورشىمەن تاتۋ بولۋ سياقتىلار عىلمي سوتسياليستىك قۇن كوزقاراسىنىڭ دارىپتەمەلەرىمەن جوعارى دەڭگەيدە سايكەسەدى. ءوزارا سايكەسكەندە عانا ورگانيكالى ۇشتاستىرۋعا بولادى. ”ۇشتاستىرۋدىڭ“ ناتيجەسى ءبىرىن - ءبىرى تابىسقا جەتكىزۋ ەكەندىگىن جەتە تانۋىمىز كەرەك. ”ۇشتاستىرۋ“ قۇراستىرۋ ەمەس، قاراپايىم فيزيكالىق رەاكسيا ەمەس، قايتا تەرەڭ حيميالىق رەاكسيا، بۇل ورگانيكالى بىرلىككە كەلگەن جاڭا مادەنيەت تىرشىلىك تۇلعاسىن جەتىلدىرىپ، ماركسيزمنىڭ جۇڭگونىكى بولۋىنا، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ وسى زاماندىكى بولۋىنا، ”ۇشتاستىرۋدان“ قالىپتاسقان جاڭا مادەنيەتتىڭ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزاماندانعان مادەنيەت فورماتسياسىنا اينالۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. ”ۇشتاستىرۋدىڭ“ جول نەگىزىن بەكەمدەگەندىگىن جەتە تانۋىمىز كەرەك. قۇلاشىن كەڭ جايعان جۇڭحۋانىڭ بەس مىڭ نەشە جىلدىق وركەنيەت تاريحىن تياناق ەتكەندە عانا، جۇڭگو جولىنىڭ تاريحي قاجەتتىلىگىن، مادەنيەت مايەگىن جانە وزگەشە باسىمدىعىن شىنايى تۇسىنۋگە بولادى. ”ۇشتاستىرۋ“ جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىنىڭ اناعۇرلىم كەڭ دە كەلەلى تاريحي تەرەڭدىككە يە بولۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىنىڭ مادەنيەت نەگىزىن كەڭەيتتى. جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جۇڭحۋا وركەنيەتىنە وسى زامان كۇشىن ۇستەدى، جۇڭحۋا وركەنيەتى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋعا مايەكتى نەگىز سيلادى. ”ۇشتاستىرۋ“ جاسامپازدىق كەڭىستىگىن اشقاندىعىن جەتە تانۋىمىز كەرەك. ”ۇشتاستىرۋدىڭ“ ءوزى جاسامپازدىق، سونىمەن بىرگە كەڭ نازاريالىق جانە امالياتتىق جاسامپازدىق كەڭىستىگىن اشىپ، ءبىزدىڭ يدەيا جانە مادەنيەت ىرىقتىلىعىن يگەرۋىمىزگە، سونىمەن بىرگە جول، نازاريا جانە تۇزىمگە پارمەندى تۇردە ىقپال جاساۋىمىزعا مۇمكىندىك بەردى. ونان دا ماڭىزدىسى، ”ەكىنشى ۇشتاستىرۋ“ تاعى ءبىر رەتكى يدەيانى ازات ەتۋ بولىپ، ءبىزدىڭ اناعۇرلىم كەڭ مادەنيەت كەڭىستىگىندە جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ باعالى بايلىعىنان تولىق پايدالانىپ، بولاشاقتى بەتكە العان نازاريادا جانە تۇزىمدە جاڭالىق اشۋ جونىندە ىزدەنۋىمىزگە مۇمكىندىك جاسادى. ”ۇشتاستىرۋ“ مادەنيەتتىڭ نەگىزگى تۇلعالىق سيپاتىن بەكەمدەگەندىگىن جەتە تانۋىمىز كەرەك. ماركسيزمنىڭ جۇڭگو تاراۋىن جۇڭگو كوممۋنيستەرى ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ امالياتتان وتكىزگەن. تاريح پەن اماليات بىزگە تەك ءوز وتانىنىڭ، ءوز ۇلتىنىڭ تاريحي مادەنيەتىنىڭ قۇنارلى القابىنا تەرەڭ تامىر تارتقاندا عانا، ماركسيزمدىك اقيقاتتىڭ الىپ بايتەرەگى تەرەڭگە تامىر تارتىپ، جاپىراق جاياتىندىعىن ۇعىندىردى. شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن ورناتۋ − وسى مادەنيەتتىڭ نەگىزگى تۇلعالىق سيپاتىنىڭ ەڭ پارمەندى بەينەلەنۋى.
ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىنىڭ، زامانالانۋىنىڭ جاڭا تاراۋىن ۇزدىكسىز جازۋ − زامانىمىزداعى جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ ايبىندى تاريحي جاۋاپكەرشىلىگى. شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى جۇڭگونىڭ سۇراۋىنا، دۇنيە ءجۇزىنىڭ سۇراۋىنا، حالىقتىڭ سۇراۋىنا، ءداۋىردىڭ سۇراۋىنا عىلمي جاۋاپ بەردى، ول − زامانىمىزداعى جۇڭگو ماركسيزمى، 21 - عاسىر ماركسيزمى، جۇڭحۋا مادەنيەتى مەن جۇڭگو رۋحىنىڭ داۋىرلىك جاۋھارى رەتىندە، ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىنىڭ، زامانالانۋىنىڭ تىڭ سەكىرىسىن جۇزەگە اسىردى. شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى ماركسيزمنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن جۇڭگونىڭ ناقتى ءىس جۇزىندىگىمەن ۇشتاستىرۋعا، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىمەن ۇشتاستىرۋعا تاباندى بولىپ، تاريح سەنىمىن، مادەنيەت سەنىمىن بەكەمدەپ، ەرتەدەگىنى بۇگىنگىگە پايدالانۋعا، كونەنى تاستاپ، جاڭانى جارىققا شىعارۋعا تاباندى بولىپ، ماركسيزم يدەياسىنىڭ جاۋھارىن جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ جاۋھارىمەن ۇشتاستىرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىستا قولدانعانىمەن سەزىنە بەرمەيتىن ورتاق قۇن كوزقاراسىمەن توعىستىرىپ، عىلمي نازارياعا ايقىن جۇڭگوشا ەرەكشەلىك ۇستەپ، ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىنىڭ، زامانالانۋىنىڭ تاريحي نەگىزى مەن بۇقارالىق نەگىزىن بەكەمدەدى. اماليات ”ەكىنشى ۇشتاستىرۋ“ پارتيامىزدىڭ ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىنىڭ، زامانالانۋىنىڭ تاريحي تاجىريبەسىن تەرەڭ قورىتىندىلاۋى، جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ دامۋ زاڭدىلىعىن تەرەڭ يگەرۋى ەكەندىگىن تولىق دالەلدەدى، پارتيامىزدىڭ جۇڭگو جولى، نازارياسى، ءتۇزىمى جونىندەگى تانىمىنىڭ جاڭا بيىك دەڭگەيگە جەتكەندىگىن بەينەلەدى، پارتيامىزدىڭ تاريح سەنىمىنىڭ، مادەنيەت سەنىمىنىڭ جاڭا بيىك دەڭگەيگە جەتكەندىگىن بەينەلەدى، پارتيامىزدىڭ جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن جالعاستىرۋ بارىسىندا مادەنيەتتە جاڭالىق اشۋدى ىلگەرىلەتۋ سانالىلىعىنىڭ جاڭا بيىك دەڭگەيگە جەتكەندىگىن بەينەلەدى.
زامانىمىزداعى جۇڭگو ادامزات تاريحىنداعى ەڭ ايبىندى دا وزگەشە امالياتتىق جاسامپازدىقتى باستان كەشىرۋدە، رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق مىندەتىنىڭ اۋىرلىعى، قايشىلىقتىڭ، حاۋىپ - قاتەردىڭ، سىن - سايىستىڭ كوپتىگى، ەل باسقارۋ سىناعىنىڭ كۇشتىلىگى بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە، دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىستىڭ تەرەڭدىگى، وزگەرۋى بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە بولىپ وتىر، ول جاۋاپ بەرۋگە ءتيىستى قىرۋار نازاريالىق جانە امالياتتىق تاقىرىپتاردى ورتاعا قويدى. ماركسيزمگە تاباندى بولۋ مەن ماركسيزمدى دامىتۋدى اناعۇرلىم ويداعىداي بىرلىككە كەلتىرىپ، ماركسيزم ”جەبەسى“ ارقىلى جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو سىندى ”نىسانانى“ كوزدەۋگە تاباندى بولىپ، ماركسيزمنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن جۇڭگونىڭ ناقتى ءىس جۇزىندىگىمەن ۇشتاستىرۋدى، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىمەن ۇشتاستىرۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ماركسيزمنىڭ اناعۇرلىم كوپ جۇڭگو ەرەكشەلىگىن، جۇڭگو ستيلىن، جۇڭگو سالاۋاتىن جارىققا شىعارۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىنىڭ، زامانالانۋىنىڭ جاڭا تاراۋىن ۇزدىكسىز جازىپ، ماركسيزمنىڭ جۇڭگو توپىراعىندا اناعۇرلىم كۇشتى، اناعۇرلىم يلاندىرۋ قۋاتىنا يە اقيقات كۇشىن كورسەتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 6 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
