□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى
”قياق كۇرىش كىشكەنە بولعانىمەن، وندا مول ءبىلىم قامتىلعان، قياق كۇرىش جاپىراعىن سۇيىرلەپ وراپ، ىشىنە جابىسقاق كۇرىش سالادى“... 6 - ايدىڭ 21 - كۇنى شاۋەشەك قالاسى حىپيڭ ءمالىسى گۋاڭچاڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى پارتيا مۇشەلەرىنە، بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنان اۋىق - اۋىق كۇلكى ءۇنى كوتەرىلىپ، قياق كۇرىشتىڭ حوش ءيىسى اڭقىدى.
سول كۇنى شاۋەشەك قالالىق وقۋ - اعارتۋ جانە عىلىم - تەحنيكا مەكەمەسىنەن حىپيڭ ءمالىسى گۋاڭچاڭ الەۋمەتتىك اۋماعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى مەن الەۋمەتتىك اۋماق كادرلارى قاراستى اۋماقتاعى تۇرعىنداردى ۇيىمداستىرىپ، ”سۇيىسپەنشىلىككە تولى دۋان - ۋ مەرەكەسىندە ءداستۇردى جالعاستىرۋدى تىلگە تيەك ەتىپ، كورشىلەرمەن تاتۋ - ءتاتتى بولىپ ءبىر نيەتپەن قياق كۇرىش ءتۇيۋ“ تاقىرىبىنداعى دۋان - ۋدى قارسى الۋ، قياق كۇرىش ءتۇيۋ جەلىلەس سالت - سانا قيمىلىن ورىستەتتى.
”قيما دايىندايمىز، قياق كۇرىش تۇيەمىز، قياق كۇرىش پىسىرامىز، بارلىق ادامنىڭ جۇمىس ءبولىسى بار، كوپشىلىك باس قوسىپ، ءوز قولدارىمەن تۇيگەن قياق كۇرىشتەن ءدام تاتىپ، ءان - ءبي ويىندارىن تاماشالايدى، بۇل بىزگە جىلۋلىق سەزىندىرۋمەن بىرگە، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ تارتىمدىلىعىن دا سەزىندىردى“، - دەدى الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ تۇرعىنى بالنار ەرشىن.
تاعى ءبىر جىلدىڭ قياق كۇرىش مەرەكەسى. تيانشان الابىنداعى كوپتەگەن قىستاقتار، قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتتەرىنىڭ مۇشەلەرى قىستاق تۇرعىندارىمەن بىرگە قياق كۇرىش ءتۇيىپ، اڭگىمە دۇكەنىن قۇرىپ، كونسەرت كوردى، باي مازمۇندى، تارتىمدى دۋان - ۋ قيمىلدارى كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىن ونان ارى توعىستىرىپ، سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ونان ارى تەرەڭدەتتى.
6 - ايدىڭ 22 - كۇنى التاي ايماقتىق ەكولوگيالىق ورتا مەكەمەسى قابا اۋداندىق بولىمشە مەكەمەسىنىڭ، قابا اۋداندىق وداق كوميتەتىنىڭ، قابا اۋداندىق وقۋ - اعارتۋ مەكەمەسىنىڭ وسى اۋداننىڭ جايىلما اۋىلى قاراعاش قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى قىستاقتاعى ورتا، باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارى مەن قىستاق تۇرعىندارىن قياق كۇرىش ءتۇيۋدى سەزىنۋ قيمىلىنا قاتىناسۋعا ۇسىنىس ەتتى.
”بۇل رەتكى قيمىل جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن ساۋلەلەندىرۋمەن بىرگە، ءبىر رەتكى مەيىر جەتكىزۋ قيمىلى بولدى، بۇل قيمىلدا قىستاقتاعى جالعىز تۇراتىن قارتتار مەن قيىنشىلىعى بار بۇقاراعا قياق كۇرىش جەتكىزىپ بەرىپ، كوپشىلىكتىڭ كوڭىل ءبولۋىن، قامقورلىعىن سەزىندىردىك، ەرەكشە ماعىنالى بولدى“، - دەدى قاراعاش قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي ادالبەك بازارباي.
”مىنا جاقتاعى شىلاننان تۇيىلەتىن قياق كۇرىش، انا جاقتاعى ۇرمە بۇرشاقتان تۇيىلەتىن قياق كۇرىش، قياق كۇرىش ءتۇيۋ جارىسى باستالدى“! 7 - ايدىڭ 19 - كۇنى حوتان قالاسى شورباق اۋىلى اقلاڭگار قىستاعىنىڭ ءجۇزىم سورەسىنىڭ استىندا ”دۋان - ۋدى تويلاپ، ىنتىماقتى جىرلاۋ“ تاقىرىبىنداعى قياق كۇرىش ءتۇيۋ جارىسى دۋماندى ءجۇرىلىپ جاتتى. ەكى توپتاعى قاتىسۋشىلار جۇمىس ءبولىسى بويىنشا سايكەسىپ، كوپ وتپەي قياق كۇرىشتەردى قىرلاپ ءتۇيىپ شىقتى.
اقلاڭگار قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءماينيسا اسەن وسى قياق كۇرىش مەرەكەسىندە قياق كۇرىش ءتۇيۋدى ۇيرەنىپ قانا قويماي، حوش ءيىستى دورباشا جاساۋدى دا ۇيرەنىپ العاندىعىن ايتىپ: ”ءبىز قياق كۇرىش جەي وتىرىپ، دۋان - ۋ مەرەكەسىنىڭ عۇرىپ - ادەتىن ۇيرەنىپ، دۋان - ۋ مەرەكەسىن دۋماندى وتكىزدىك“، - دەدى.
”قياق كۇرىش ءتۇيىپ دۋان - ۋ وتكىزۋ قىستاق تۇرعىندارىنا قياق كۇرىش ءتۇيۋدىڭ قىزىعىن سەزىندىرىپ قانا قويماي، ونان دا ماڭىزدىسى، كوپشىلىككە دۋان - ۋ مەرەكەسىنىڭ باي ءداستۇرلى مادەني ءمانىن سەزىندىرىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتىپ، ۇلتتار ىنتىماعىن نىعايتتى. قىستاق تۇرعىندارىمىزدىڭ تۇرمىسىنىڭ قياق كۇرىش سياقتى ءتاتتى، باقىتتى بولۋىن تىلەيمىن“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ۇگىت ءبولىمىنىڭ شورباق اۋىلى اقلاڭگار قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي جاڭ شينگى.
قويۋ سۇيىسپەنشىلىككە تولى قياق كۇرىش مەرەكەسى، كوڭىلدى وقۋ ءساتى. 6 - ايدىڭ 21 - كۇنى كەشتە ونسۋ اۋدانى توپقان قالاشىعى تومەنگى توپقان قىستاعىنىڭ دۋان - ۋ مەرەكەسى قيمىلى باستالدى. ”قياق كۇرىشتىڭ حوش ءيىسى اس ۇيگە تارادى، ەرمەننىڭ حوش ءيىسى ءۇي ءىشىن كەرنەدى. شاپتول بۇتاعى قاقپاعا ءشانشىلىپ، ەسىك الدىندا التىنداي سارى ءبيداي جايقالدى. مىنا جاقتا دۋان - ۋ، انا جاقتا دۋان - ۋ، بارلىق جەردە دۋان - ۋ مەرەكەسى“. باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ۋاكىلدەرى وقىپ جاتقان قياق كۇرىش مەرەكەسى تۋرالى حالىق جىرلارىنا قىستاق تۇرعىندارى ءالسىن -ءالى شاپالاق سوقتى.
اۆتونوميالى رايوندىق گەولوگيا - كەن ىستەرى مەكەمەسىنىڭ توپقان قالاشىعى تومەنگى توپقان قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي ۋي شينچاڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: وسى دۋان - ۋ مەرەكەسىندە قىزمەت اترەتى شەكتى ۋاقىت ىشىندە قياق كۇرىش ءتۇيۋ جارىسى، شاۋگىم تاستاۋ قىزىقتى ويىنى، ءماشىراپ سياقتى قيمىلداردى جوسپارلادى، سونداي - اق قىستاقتاعى تۋعان كۇنىن وتكىزگەن قارتتارعا تۋعان كۇن تورتىن دايىندادى. ءار ۇلت كادرلارى مەن بۇقاراسى قويۋ سۇيىسپەنشىلىككە تولى دۋان - ۋدان بىرگە ءلاززاتتانىپ، شاتتىققا شومدى.
(ءتىلشى ءپاريزات ابدۇل، قاتىناسقان تىلشىلەر جاڭ تيڭ، ءرايدا، ەرىكتى تىلشىلەر اي يۇيشيڭ، ليۋ يۋانيۋان، چىن ليڭ)
