□ شۇي چيڭگۋاڭ
قياق كۇرىش جاپىراعىنىڭ حوش ءيىسى اڭقىعان مەزگىلدە ايداعار قايىق جارىستىرىپ، تاعى ءبىر جىلعى دۋان - ۋدى قارسى الدىق. بۇكىل شينجياڭنىڭ جەر - جەرىندە فورماسى ءار الۋان مەرەكەلىك قيمىلدار وتكىزىلىپ، دۋان - ۋ مەرەكەسىنىڭ مادەنيەت رايىن قويۋلاتىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ ورتاق ۇلتتىق سۇيىسپەنشىلىگىن، ورتاق تاريحي ەستەمەسىن وياتتى.
”ءتۇستى جىپتەر ەپپەنەن ورالدى اق بىلەككە، اسەم دە اسەم تۇيىنشەك، قيعاشتاي شاشقا ءىلىندى جەتكىزسىن دەپ تىلەككە“. ەرمەن ءىلىپ، رەالگارلى اراق ءىشىپ، دەن ساۋ، باس امان بولسىن دەگەن ىزگى تىلەك ءبىلدىردى؛ بارابان سوعىپ، ايداعار قايىق جارىستىرىپ، اۋا رايىنىڭ جاقسى بولۋىن، ەل امان، جۇرت تىنىش بولسىن دەگەن قاراپايىم تىلەكتى جەتكىزدى؛ چۇي يۋاندى ەسكە الىپ، ليساۋدى وقىپ، ۇلت رۋحى مەن وتباسى - وتان سۇيىسپەنشىلىگىنە دەگەن سانالى تالپىنىسىن ءبىلدىردى... دۇنيە جۇزىلىك بەيزاتتىق مادەني مۇرا قاتارىنان الدىمەن ورىن العان جۇڭگونىڭ ءداستۇرلى مەرەكەسى رەتىندە، دۋان - ۋ مەرەكەسىنىڭ قامتىعان كوپ ءتۇرلى، سونداي - اق باي مازمۇندى ءداستۇرلى مادەنيەتى جۇڭگولىقتاردىڭ تابيعات، تىرشىلىك، وتباسى - وتان جونىندەگى تەرەڭ تانىمىنىڭ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىنا اينالعاندىعىن ايگىلەدى.
تاريح پەن قازىرگى كەزدى جالعاستىرعان ءداستۇرلى مەرەكە بەينە رۋحاني مادەنيەت دانەكەرى ىسپەتتى، ول جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىنىڭ اسىل جاۋھارى ءارى مادەنيەت ارقىلى شينجياڭدى نارلەندىرۋدى ورىستەتۋدىڭ ماڭىزدى تۇتقاسى. جاقىنعى جىلداردان بەرى رايونىمىزدىڭ جەر - جەرى كوكتەم مەرەكەسى، چيڭميڭ، دۋان - ۋ، جۇڭچيۋ سياقتى ءداستۇرلى مەرەكەلەردىڭ مادەنيەت استارىن تولىق اشىپ، باي مازمۇندى مادەنيەت قيمىلدارىن وتكىزىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ مادەنيەتتەن بارىنشا ءنار الۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. جۇڭحۋا مادەنيەتىن شىنايى مويىنداۋدى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ شوعىرلانۋ قۋاتىن جانە ۇيىسۋ قۋاتىن كۇشەيتۋ بارىسىندا مەرەكە مادەنيەتى ەشكىم ورنىن باسا المايتىن رول اتقارۋدا دەۋگە بولادى.
جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تامىرى مەن رۋحىن مىقتى ساقتاپ، جاسامپازدىقپەن كادەگە جاراتۋعا، جاڭالىق اشا دامۋعا تاباندى بولعاندا عانا، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتى ارقىلى ۇرپاقتارعا ۇزدىكسىز تاربيە بەرىپ، جىلدار وتكەن سايىن جاڭارا بەرۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كوڭىلىن اناعۇرلىم نارلەندىرىپ، اناعۇرلىم مول رۋحاني كۇشپەن قامداۋعا بولادى.
(”لەپتى لەبىزگە“ ماقالا جولداۋ پوچتا ساندىعى: xjrbplb@126.com)
