□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى شيە حۇيبيان
جاڭالىق اشۋدى يگەرۋ − دامۋدى يگەرگەندىك، جاڭالىق اشۋدى كوزدەۋ − بولاشاقتى كوزدەگەندىك.
اۆتونوميالى رايوندىق 10 - كەزەكتى پارتكومنىڭ سەگىزىنشى جالپى ءماجىلىسى دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋدى تەرەڭدەتىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى وڭىرلىك جاڭالىق اشۋ بيىگىن تۇلعالاۋدى ارقاۋ ەتىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ جەتەكشىلىك رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى قۋاتىن، جاڭا باسىمدىعىن جەدەل قالىپتاستىرۋ كەرەك دەپ باسا دارىپتەدى.
قازىر شينجياڭ جوعارى ساپالى دامۋدىڭ شەشۋشى كەزەڭىندە تۇر، اۆتونوميالى رايوندىق 10 - كەزەكتى پارتكومنىڭ سەگىزىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ ورنالاستىرۋلارىن ارقاۋ ەتىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ جوعارى ساپالى دامۋعا تىرەكتىك رولىن قايتكەندە ساۋلەلەندىرىپ، دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى قۋاتىن، جاڭا باسىمدىعىن جەدەل قالىپتاستىرىپ، سول ارقىلى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىن ىلگەرىلەتۋگە پارمەندى عىلىم - تەحنيكالىق تىرەك ازىرلەۋگە بولادى؟ ءتىلشى وسى جونىندە تىلشىلىك ىستەدى.
جاڭالىق اشۋ تۇعىرى قۇرىلىسى جەدەلدەتىلىپ، جاڭالىق اشۋدىڭ ”كۇشتى قوزعالتقىشى“ ىسكە قوسىلادى
ماڭىزدى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ تۇعىرى − جوعارى دەڭگەيدە جاڭالىق اشۋ بايلىعى شوعىرلانعان، جالپىلىق باسەكەلىك قۋاتتى ارتتىراتىن ستراتەگيالىق تىرەك، سونداي - اق عىلىم - تەحنيكانىڭ الدىڭعى لەگىنەن قامال الىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ مەن مەملەكەتتىڭ حاۋىپسىزدىگىندەگى ماڭىزدى عىلىم - تەحنيكالىق ماسەلەلەردى شەشەتىن زاتتىق تەحنيكالىق نەگىز.
جالپى ءماجىلىس بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: مەملەكەتتىك تاجىريبەحانا شينجياڭ بازاسى، بۇكىل مەملەكەتتىك ءتۇيىندى تاجىريبەحانا، مەملەكەتتىك تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ورتالىعى سياقتى مەملەكەت دارەجەلى تۇعىر جەتىلدىرۋدى، قۇرۋدى جەدەلدەتىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىنداردىڭ عىلىم - تەحنيكالىق زەرتتەۋ، اشۋ تۇعىرىن قۇرۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
سوڭعى جىلدارى شينجياڭ جوعارى قابىلەت دەڭگەيىندەگى جاڭالىق اشۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن جەدەلدەتتى. جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ سىناق رايونى، ءۇرىمجى − سانجى − شىحىزى مەملەكەتتىك دەربەس جاڭالىق اشۋدان ۇلگى كورسەتۋ رايونى قۇرىلىسى جەدەل ىلگەرىلەتىلىپ، قارامايلى مەملەكەتتىك جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىن، سانجى مەملەكەتتىك اۋىل شارۋاشىلىعى جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالالارىنان ۇلگى كورسەتۋ رايونىن، فوتوۆولتتىق ماتەريالدار جانە باتارەيا مەملەكەتتىك ءتۇيىندى تاجىربيەحاناسىن قۇرۋ بەكىتىلدى... بۇكىل رايوننىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ تۇعىرى دانەكەرىنىڭ تىرەك بولۋ، جەتەكتەۋ جانە شارپۋ، جەتەكشىلىك ەتۋ رولى كورنەكتى كۇشەيدى.
ناتيجە كورنەكتى، ولقىلىقتار ءالى دە ورىن تەۋىپ وتىر. مەملەكەت دارەجەلى، جوعارى قابىلەت دەڭگەيىندەگى جاڭالىق اشۋ تۇعىرى سانى از، جالپى تۇلعالىق جاڭالىق اشۋ قابىلەتى ءالسىز؛ ”ەكى رايوننىڭ“ ۇلگى كورسەتۋ، جەتەكشىلىك ەتۋ رولى تولىق ساۋلەلەنبەدى؛ اۆتونوميالى رايون دارەجەلى جاڭالىق اشۋ تۇعىرىنىڭ ورنالاسۋى ءبىر كەلكى ەمەس، نەگىزىنەن عىلمي زەرتتەۋ ورىندارى مەن قۋاتى ءبىرشاما كۇشتى كاسىپورىندارعا ورنالاسقان، ايماق، وبلىس، قالالاردا جالپى بەتتىك ءبىرشاما از...
اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى ۋاڭ چىڭ بىلاي دەدى: شينجياڭ جاڭالىق اشۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، حۋايروۋ تاجىريبەحاناسى شينجياڭ بازاسىن، مەملەكەتتىك جەل كۇشىمەن ەلەكتر تاراتۋ تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشۋ ورتالىعىن قۇرۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، بيڭتۋانمەن سەلبەسىپ مەملەكەتتىك ماقتا تەحنيكاسىنان جاڭالىق اشۋ ورتالىعىن قۇرادى؛ شينجياڭ تاجىريبەحاناسى، اۆتونوميالى رايوندىق تەحنيكادان جاڭالىق اشۋ ورتالىعى قۇرىلىسىن باستاپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ ءتۇيىندى تاجىريبەحاناسىنان، كلينيكالىق مەديتسينا زەرتتەۋ ورتالىعىنان، تۇزدە عىلمي باقىلاۋ - زەرتتەۋ پۋنكتىنەن ءبىر توبىن ساپالىلاندىرادى، جاڭادان سالادى؛ جاڭاشا زەرتتەۋ، اشۋ قۇرىلىمدارىن باۋلۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىن، جوعارى مەكتەپتەردى، كاسىپورىنداردى جانە ۇكىمەتتى جاڭاشا زەرتتەۋ - اشۋ قۇرىلىمدارىن بىرلەسىپ قۇرۋعا ىنتالاندىرادى.
سونىمەن بىرگە شينجياڭ ”ءتورت جاق سەلبەستىگى“ مەحانيزمىنەن ويداعىداي پايدالانىپ، ”ەكى رايون“ قۇرىلىسىن جەدەلدەتەدى؛ اقسۋ ارال مەملەكەتتىك جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىنىڭ ەرتەرەك بەكىتىلۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، قۇمىل جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىنىڭ مەملەكەتتىك جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونى بولىپ دارەجەسىن جوعارىلاتۋىن ىلگەرىلەتىپ، بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسىندا، قاشقار ايماعىندا مەملەكەت دارەجەلى جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ جاڭا رايونى تىڭنان جەتىلدىرىلەدى؛ اۆتونوميالى رايون دارەجەلى جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىمەن ايماق، وبلىس، قالانى جاپپاي قامتۋ سياقتىلاردى ىلگەرىلەتەدى.
”ءبىز جالپى ءماجىلىستىڭ رۋحىن ونان ارى ويداعىداي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ەلەۋلى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ جالپى تۇلعالىق ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، جاڭالىق اشۋدىڭ’ كۇشتى قوزعالتقىشىن ىسكە قوسامىز‘“، - دەدى ۋاڭ چىڭ.
جاڭالىق اشۋ دانەكەرىنىڭ زورايۋى جوعارى ساپالى دامۋدىڭ نەگىزىن بەكەمدەيدى
شينجياڭ تيانشانحۇڭ ءدارى - دارمەك شەكتى سەرىكتەستىگى 2022 - جىلى جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىن بولىپ تۇراقتانعان. وسى سەرىكتەستىكتىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى ياڭ حايپيڭ بىلاي دەدى: ”جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىن“ بولىپ تۇراقتاندىرىلۋ ءتۇرلى ءتيىمدى ساياساتتان يگىلىكتەنۋگە بولاتىندىعىنان دەرەك بەرىپ قانا قويماي، ونان دا ماڭىزدىسى، كاسىپورىننىڭ ماركا سومداپ، بازار اشىپ، زورايۋىنا، كۇشەيۋىنە اناعۇرلىم كۇشتى سەنىم ۇستەيدى.
2022 - جىلى شينجياڭ تيانشانحۇڭ ءدارى - دارمەك شەكتى سەرىكتەستىگىمەن بىردەي ”جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىن“ بولىپ تۇراقتانعان كاسىپورىندار 639عا جەتتى؛ قازىرگە دەيىن شينجياڭدا جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىن سانى 1368 بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％4. 43 ارتىپ، سانى مەن ارتۋ مولشەرى تۇگەلدەي تاريحتاعى ەڭ جوعارى دەڭگەيدى جاڭالادى.
”ايتسەدە كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋ قابىلەتىنىڭ جەتەرسىز بولۋى ءالى دە رايونىمىز ءدوپ كەلگەن باستى ماسەلە بولۋدا“، - دەدى ۋاڭ چىڭ. عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىنداردىڭ نەگىزگى سانى از بولۋ، كولەمنەن جوعارى كاسىپورىندار قۇرعان زەرتتەۋ - اشۋ قۇرىلىمدارى مەن عىلىم - تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋ تۇعىرى از بولۋ، زەرتتەۋ - اشۋعا قارجى قوسۋعا ءمان بەرۋ جەتەرسىز بولۋ، ساياساتتىڭ باۋراۋ قۋاتى جەتەرسىز بولۋ سياقتى ماسەلەلەر جاپپاي ورىن تەبۋدە.
جالپى ءماجىلىس بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: تۇتاس قوعامنىڭ عىلىم - تەحنيكالىق زەرتتەۋ - اشۋعا ۇسىنىلىمىن ارتتىرىپ، كاسىپورىننىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ نەگىزگى تۇلعالىق رولىن ساۋلەلەندىرىپ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن كادەگە جاراتۋ جانە كاسىپ سالالاندىرۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، رايونىمىز عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قابىلەتىنىڭ ءبىرشاما زور دارەجەدە ارتۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
جالپى ءماجىلىسىتىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى مىنا ءۇش جاقتان ءتۇيىندى تۇردە كۇش سالادى: ءبىرىنشى، عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىنداردىڭ ”ۇساقتان جەتىلۋ، شاعىننان جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىن بولۋ، جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىننان قۋاتتى كاسىپورىن بولۋ“ سىندى كوپ ساتىلى، كەزەڭگە بولىنگەن، باسپالداقتى ىلگەرىلەۋ فورماسىندا جەتىلدىرۋ جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرۋ؛ مەملەكەت مەنشىگىندەگى كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ زەرتتەۋ - اشۋ قۇرىلىمدارىمەن جاپپاي قامتۋىن كۇش سالا ىلگەرىلەتۋ؛ عىلىم - تەحنيكالىق جەتەكشى كاسىپورىنداردىڭ باس بولىپ ءبىر توپ جاڭالىق اشۋ بىرلەسكەن تۇلعاسىن قۇرۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، جوعارى دەڭگەيدە جەتىلگەن كاسىپورىنداردىڭ بازارعا شىعىپ، قارجى قۇراۋىن ىلگەرىلەتۋ.
ەكىنشى، جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىنداردى ەسەلەپ ارتتىرۋ ارەكەتىن اتقارۋدى كۇشەيتىپ، جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىنداردى دامىتۋ ارناۋلى قارجىسىنان ويداعىداي پايدالانىپ، جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىندارعا تابىس سالىعىندا تيىمدىلىك جاساۋ، زەرتتەۋ - اشۋ قاراجاتىن قوسىپ ەسەپتەپ شىعارىپ تاستاۋ سياقتى ساياساتتاردى تياناقتاندىرىپ، كاسىپورىنداردان الىناتىن تابىس سالىعىنان جەرگىلىكتى ورىن يگىلىكتەنەتىن بولىگىن ازايتۋ، كەشىرىم ەتۋ سىندى تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، بيىل بۇكىل رايوندا 420 جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىندى تىڭنان ارتتىرۋعا كۇش سالۋ.
ءۇشىنشى، ”شارۋاشىلىق قۇرۋ، جاڭالىق اشۋ“ دانەكەرىن باۋلۋ سەرپىنىن ارتتىرۋ، باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ، جوعارى مەكتەپتەردىڭ، عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىنىڭ ماماندانعان عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىن جەتىلدىرۋ بازالارىن قۇرۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋ اياسى سياقتى جاڭالىق اشۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ دانەكەرىنىڭ ورنالاسۋىن ساپالىلاندىرۋ.
ۋاڭ چىڭ بىلاي دەدى: مۇنان تىس، اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى تاعى شارالاردى ونان ارى ساپالىلاندىرىپ، قىزمەت وتەۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، كاسىپورىنداردىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشىن تولىق قاۋلاتىپ، جاڭالىق اشا دامۋدىڭ نەگىزىن بەكەمدەيدى.
جاڭالىق اشۋ ەكولوگياسىنىڭ كەمەلدەنۋى جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلار بيىگىن قالىپتاستىرادى
دارىندىلار − ءبىرىنشى بايلىق. مەملەكەتتىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قۋاتىنىڭ ءتۇپ قاينارى ادامدا.
جالپى ءماجىلىس بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: دارىندىلاردا قۋاتتى رايون ستراتەگياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، ءتۇرلى دارىندىلاردى باۋلۋعا، ەنگىزۋگە، ويداعىداي پايدالانۋعا، الىپ قالۋعا باسا ءمان بەرۋ كەرەك.
قازىرگە دەيىن بيىل شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن كادەگە جاراتۋدان 20 ميلليون يۋاننان استام كىرىس كىرگىزىپ، تاريحتاعى سول تۇستاعىنىڭ جاڭا دەڭگەيىن جاراتتى. شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ ورىنباسار باستىعى يۇي چيڭحۇي بىلاي دەدى: وسى ناتيجەلەر، باستىسى، عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاڭالىق اشۋ بەلسەندىلىگىن تولىق قوزعاۋدىڭ ارقاسىندا كەلگەن، اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسى عىلمي زەرتتەۋ ءتۇزىلىس - مەحانيزم رەفورماسى ارقىلى عىلمي زەرتتەۋ بارىسىندا ءدوپ كەلگەن جەتىستىكتەردى كادەگە جاراتۋ مولشەرى تومەن بولۋ، جوعارىعا شىعا العانمەن، تومەنگە تۇسە الماۋ، تايقازاننان تاماقتانۋ سياقتى كورنەكتى ماسەلەلەردى شەشتى.
ۋاڭ چىڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىنىڭ كەمشىل بولۋى، دارىندىلاردىڭ وڭىرلىك ورنالاسۋى بىركەلكى بولماۋ، دارىندى ەنگىزۋ، دارىندىلاردى الىپ قالۋداي جاڭالىق اشۋ ورتاسىن ءالى دە ساپالىلاندىرۋ − رايونىمىز ءدوپ كەلگەن كورنەكتى ماسەلە.
جالپى ءماجىلىستىڭ رۋحىن دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ ءۇشىن، اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى مەملەكەتتىڭ جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلارمەن ەرەكشە قولداۋ جوسپارىنا بەلسەنە قول جەتكىزىپ، رايونىمىزدى قولداۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، ”تيانشان دارىندىلارى“، ”تيانشان جاڭالىق اشۋ ۇجىمى“ سياقتى دارىندىلار نىسانىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، رايونىمىزدىڭ جوعارى دەڭگەيلى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ دارىندىلارىن جەدەل باۋليدى؛ جوعارى مەكتەپتەردىڭ، عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىنىڭ كاسىپورىندارمەن بىرلەسىپ ءتۇيىندى كاسىپ سالاسىندا تاپشى بولىپ وتىرعان ارناۋلى تەحنيكالىق دارىندىلاردى باۋلۋىن قولدايدى.
سونىمەن قاتار عىلىم - تەحنيكا نىساندارىنا سۇيەنىپ، اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى عىلىم - تەحنيكا دارىندىلار قوسىنىن سومداپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ تۇعىرىن قۇرىپ، جاڭالىق اشۋ ۇجىمىن توپتاپ، رايونىمىزدىڭ ءتۇيىندى سالالارىنا عىلىم - تەحنيكادا باستاماشى دارىندىلارىن جانە جاڭالىق اشۋ ۇجىمىن باۋلۋدى، ەنگىزۋدى جەدەلدەتەدى؛ عىلىم - تەحنيكا سالاسىندا ”ۇيىرمە قۇراۋ فورماسىنداعى“ دارىندىلار جاعىنان شينجياڭعا كومەكتەسۋ جونىندە ىزدەنىس جاساپ، ىلگەرىلەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ شينجياڭ سىرتىندا ”دارىندىلار اتتاما جەرىن“ قۇرۋىنا قولداۋ كورسەتەدى؛ ءتۇيىندى سالالاردىڭ حالىقارادا دارىندى ەنگىزۋ، اقىل - پاراسات ەنگىزۋ سەرپىنىن ارتتىرادى.
ۋاڭ چىڭ بىلاي دەدى: ەندىگى كەزەكتە اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم - تەحنيكا مەڭگەرمەسى تاعى شينجياڭ عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرى (تەحنيكاسى) ساۋدا ورتالىعىن ءتۇيىندى تۇردە ورنالاستىرىپ، قۇرىپ، عىلمي زەرتتەۋ قۇرىلىمدارىن جانە كاسىپورىندارىن تەحنيكانى ويىستىرۋعا جان - جاقتىلى قىزمەت وتەۋ ازىرلەپ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن ويىستىرۋدى، كادەگە جاراتۋدى جەدەلدەتەدى؛ سونىمەن قاتار عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن كادەگە جاراتۋ پايداسىن ءبولىسۋ سياقتى عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاڭالىق اشۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ بەلسەندىلىگىن قاۋلاتاتىن تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتتارىن تياناقتاندىرۋدى جەدەلدەتىپ، كوڭىلىن ورنىقتىرىپ، ادامدى الىپ قالاتىن تاماشا ورتا ازىرلەپ، جوعارى دەڭگەيلى دارىندىلار بيىگىن قۇلشىنا قۇرىپ، شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋىن دارىندىلار تىرەگىمەن قامدايدى.
