− پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى ەلىمىزدىڭ ينتەرنەت جانە ينفورماتسيالاندىرۋ ىستەرىنىڭ دامۋى جونىندە جالپى شولۋ
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ۋاڭ سىبەي، باي يىڭ
بۇگىنگى دۇنيە جۇزىندە ينفورماتسيالاندىرۋ تولقىنى تاسقىنداپ، مىڭ قۇبىلۋدا.
زامانىمىزداعى جۇڭگودا ينتەرنەت جانە ينفورماتسيالاندىرۋ ىستەرى قارىشتاپ دامىپ، ومىرشەڭدىگى تاسقىنداۋدا.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى باس شۋجي شي جينپيڭ ينفورماتسيالاندىرۋدىڭ دامۋ جالپى بەتالىسىن جانە ەل ءىشى، حالىقارا سىندى كەلەلى جاعدايدى نەگىزگە الىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى جانە ينفورماتسيالاندىرۋ قىزمەتى جونىندە نەگىز سالۋ سيپاتتى ءمان الاتىن ءبىر قىدىرۋ جاڭا ۇستانىمدى، جاڭا يدەيانى، جاڭا ستراتەگيانى ورتاعا قويىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ينتەرنەتتە قۋاتتى ەل جونىندەگى ماڭىزدى يدەياسىن قالىپتاستىردى. وسى ماڭىزدى يدەيانىڭ جەتەكشىلىگىندە ەلىمىز ينتەرنەتتى دامىتۋدا جانە ونى جونگە سالۋدا ۇزدىكسىز جاڭا جاعداي اشىپ، جۇڭگو ينتەرنەتتە ءىرى ەلدەن ينتەرنەتتە قۋاتتى ەلگە قاراي ارشىندى قادام تاستادى.
تازا، كىرشىكسىز ينتەرنەت ەكولوگياسىن قالىپتاستىردى
ينتەرنەت كەڭىستىگى ميلليارد حالىقتىڭ ورتاق رۋحاني مەكەنى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ءبىز قوعامعا جاۋاپتى بولۋ، حالىققا جاۋاپتى بولۋ پوزيتسياسىمەن ينتەرنەت كەڭىستىگىن جونگە سالۋدى زاڭ بويىنشا كۇشەيتىپ، ينتەرنەت مازمۇنى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، ينتەرنەتتەگى ۇنامدى ۇگىتتى كۇشەيتىپ، بەلسەندى دە اقاۋسىز، العا ۇمتىلاتىن، ىزگىلىككە تالپىناتىن ينتەرنەت مادەنيەتىن جەتىلدىرىپ، سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسىمەن جانە ادامزاتتىڭ تاڭداۋلى وركەنيەت جەتىستىكتەرىمەن جۇرت جۇرەگىن نارلەندىرىپ، قوعامدى نارلەندىرىپ، وڭ ەنەرگيانى تاسقىنداتىپ، جەتەكشى اۋەندى اسقاقتاتىپ، قالىڭ ينتەرنەت قولدانۋشىلار، اسىرەسە، جاستار مەن ورەندەر ءۇشىن ستيلى پاك، سالتى دۇرىس ينتەرنەت كەڭىستىگىن قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك.
وڭ ەنەرگياعا تاباندى بولۋ − باس تالاپ، باسقارا الۋ − داۋ جۇرمەيتىن قيسىن، ويداعىداي پايدالانا ءبىلۋ − ناعىز قابىلەت. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى قاتىستى تاراۋلار تىعىز سايكەسىپ، سەلبەسە كۇش سالىپ، ينتەرنەت مازمۇنى قۇرىلىسى ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، ينتەرنەت وركەنيەتى قۇرىلىسىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، ينتەرنەت كەڭىستىگىن جونگە سالۋدى زاڭ بويىنشا كۇشەيتىپ، بەلسەندى دە اقاۋسىز، العا ۇمتىلاتىن، ىزگىلىككە تالپىناتىن ينتەرنەت مادەنيەتىن جەتىلدىردى.
ينتەرنەتتەگى نەگىزگى اعىمدىق يدەيا، قوعامدىق پىكىر شەبىن زورايتتى −
”90 - جىلداردىڭ تۇلەگى“، اۋىلىنا قايتقان جاس جازۋشى جاڭا مەديا تاسىلىمەن اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە دەم بەرسە، حالىق جىرلارى مۋزيكانتى ارعى زامان ولەڭدەرىنە نوتا جازىپ انگە اينالدىرىپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن بەلسەنە اسقاقتاتتى... بيىل 2 - ايدا 6 - كەزەكتى ”جۇڭگوداعى جاس جاقسى ينتەرنەت قولدانۋشىلاردىڭ“ تاڭداۋلى حيكاياسى جاريالاندى. 50 تارتىمدى حيكايا باس كەيىپكەردىڭ بەلسەنە العا ۇمتىلاتىن ءومىر كوزقاراسىن، قۇن كوزقاراسىن ايگىلەپ، سايتتاستاردىڭ نازارىن اۋدارىپ، جاقسى باعاسىنا يە بولدى.
تازا، كىرشىكسىز بولۋعا، سالتتىڭ دۇرىس، جۇرتتىڭ بەرەكەلى بولۋىنا حالىقتىڭ ينتەرنەت مەكەندەگى باقىتتى تۇرمىسقا دەگەن تالپىنىسى جۇكتەلگەن.
كەلەلى نەگىزگى تاقىرىپتى ارقاۋ ەتە وتىرىپ، ”زامانالىق ۇلى ءىس مۇراتى ءدال 100 جىلدىق كەمەل شاققا تۋرا كەلدى“ سياقتى ينتەرنەتتەگى نەگىزگى تاقىرىپتىق ۇگىت قيمىلدارىن ۇسىندى؛ جۇڭحۋا مادەنيەتى جاڭا مەديالارىنىڭ تاراتۋ ينجەنەرياسى، جۇڭگو وڭ ەنەرگيالى ينتەرنەت سارا تۋىندىلارىن جيۋ، كورسەتۋ، تاراتۋ قيمىلى، ”ينتەرنەتتەگى جۇڭگو مەرەكەسى“ نەگىزگى تاقىرىپتىق قيمىلى قاتارلىلاردى ىشكەرىلەي اتقارىپ، پارتيانىڭ ءۇنىن ينتەرنەت كەڭىستىگىندەگى ەڭ قۋاتتى ۇنگە اينالدىردى؛ ”جاڭا ءداۋىردى ماداقتاۋ، جاڭا جورىقتا ۇلەس قوسۋ“ اتتى ينتەرنەتتە تانىمال ادامداردىڭ ەل جاعدايىن تەكسەرۋ جەلىلەس قيمىلىن جوبالاپ، ينتەرنەتتە تانىمال وڭ ەنەرگيالى ادامدار ينتەرنەتتەگى جاقسى اۋەندى اسقاقتاتۋعا دەم بەردى.
ساپالى مازمۇنمەن قامداۋدى كۇشەيتىپ، «اسقار تاۋلاردىڭ ايبىنىن شوقتىقتى شىڭىنان كورەسىڭ»، «شەشەمنىڭ قولىنان جەتەلەدىم» سياقتى ءبىر قىدىرۋ قۇبىلىس دەڭگەيىندەگى جاڭا مەديا تۋىندىلارىن ۇسىنىپ، پارتيانىڭ جاسامپاز نازارياسىن قاراپايىم حالىقتىڭ وتباسىنا جەتكىزدى؛ جۇڭگو ءسوزى مەن جۇڭگو حيكايالارى جۇيەسىن قالىپتاستىرۋدى جەدەلدەتىپ، ”جۇڭگو ۋادەسى“، ”جۇڭگوعا ءسوز جوق ات باسىن بۇرۋ“ سياقتى ينتەرنەتتەگى حالىقارالىق تاراتۋ قيمىلدارىن ۇسىنىپ، جۇڭگو ءۇنىن ءتىپتى دە الىستارعا جەتكىزىپ، ءتىپتى دە كەڭىنەن تاراتتى.
ينتەرنەت كەڭىستىگىن جاپپاي جونگە سالۋدى كۇشەيتتى −
ينتەرنەت زاڭنان تىسقارى جەر ەمەس، ءسوز جوق، زاڭمەن جونگە سالۋ ارناسىندا اقاۋسىز جۇرگىزۋ كەرەك.
«ينتەرنەتتى جاپپاي جونگە سالۋ جۇيەسىن ورناتۋدى جەدەلدەتۋ جونىندەگى پىكىردى» اتقارىپ، ينتەرنەتتى جاپپاي جونگە سالۋ قىزمەتىنىڭ بىرىككەن كۇشىن كەڭىنەن ۇيىستىردى؛
«ينتەرنەت ينفورماتسياسىنىڭ مازمۇن ەكولوگياسىن وڭاۋ بەلگىلەمەسى»، «ينتەرنەت ابونيتتەرىنىڭ ءنومىر ينفورماتسياسىن باسقارۋ بەلگىلەمەسى»، «ينتەرنەت ىرشىما تەرەزە ينفورماتسياسىن جەتكىزۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋدى باسقارۋ بەلگىلەمەسى»، «ينتەرنەتتىك جولداما شولۋلار بويىنشا قىزمەت وتەۋدى باسقارۋ بەلگىلەمەسى» سياقتىلاردى العا قويىپ، زاڭ بويىنشا، ەرەجە بويىنشا ينتەرنەتتى باسقارۋعا، ينتەرنەتتى جونگە سالۋعا، ينتەرنەتتەن پايدالانۋعا دايەك ازىرلەدى؛
”كىرشىكسىز بولۋ“، ”بالدىرعانداردى قورعاۋ“، ”ينتەرنەتتى تازارتۋ“ سىندى جەلىلەس ارناۋلى ارەكەتتەردى ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ينتەرنەتتەگى ءتۇرلى زاڭعا قايشى جانە جاعىمسىز ينفورماتسيالاردى شوعىرلى رەتتەپ - وڭاپ، قالىڭ ينتەرنەت قولدانۋشىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن پارمەندى قامتاماسىز ەتتى...
قاتىستى تاراۋلار مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ سەلبەسە ىلگەرىلەتۋىنىڭ ناتيجەسىندە، ينتەرنەتتى جاپپاي جونگە سالۋ جۇيەسى نەگىزىنەن قۇرىلىپ، ينتەرنەتتى ”باسقارۋدان“ ”جونگە سالۋعا“ دەيىنگى ءتۇبىرلى سيپاتتى بۇرىلىستى جۇزەگە اسىرۋ ىلگەرىلەتىلدى.
ينتەرنەت وركەنيەتى جاڭا سالتىن بىرگە ورناتتى، ودان بىرگە يگىلىكتەندى −
«سەنىمدىلىك ينفورماتسياسىنداعى كۇدىك - كۇمان»، «مىسىق ايۋدىڭ وسەكشىلەردى ۇستاۋ ەستەلىگى»، «جەر سىلكىنىسى وسەك - اياڭىنداعى ىستەر»... بيىل 5 - ايدا 5 - كەزەكتى جۇڭگو ينتەرنەتتەگى وسەك - اياڭعا تويتارىس بەرۋ تاقىرىبىنداعى تاڭداۋلى تۋىندىلار بەيجيڭدە جاريالاندى. تاڭدالعان 60 تۋىندى بۇقارا قۋانا قابىلدايتىن تاسىلمەن وسەك - اياڭنىڭ زالالىن انىق ۇعىندىرىپ، قالىڭ ينتەرنەت قولدانۋشىلاردىڭ وسەك - اياڭدى ءبىلۋ، پارىقتاۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋىنا كومەكتەستى.
ينتەرنەت وركەنيەتى − جاڭا جاعدايداعى قوعامدىق وركەنيەتتىڭ ماڭىزدى مازمۇنى، ينتەرنەت وركەنيەتى قۇرىلىسى تۇتاس قوعامنىڭ قول ۇستاسا ىلگەرىلەتۋىن قاجەت ەتەدى.
جۇڭگو ينتەرنەت وركەنيەتى جينالىسىن بەلسەنە وتكىزىپ، ينتەرنەت وركەنيەتىندە العا ۇمتىلۋ، ىزگىلىككە تالپىنۋ سىندى قوعامدىق ورتاق تانىمدى ۇيىستىردى، جۇڭگو ينتەرنەت سەنىمدىلىك جينالىسىن ءۇرتىس وتكىزىپ، ۋادەدە تۇرۋ، ءوزارا سەنۋ، بىرگە اتقارۋ سىندى تاماشا قوعامدىق رايدى بەلسەنە قالىپتاستىردى، ودان ارى قاراي «”ينتەرنەتتەگى وسەك - اياڭدى تيىپ، ينتەرنەت وركەنيەتىن بىرگە قۇرۋ“ دارىپتەمەسىن» جاريالاپ، تۇتاس قوعامنىڭ ينتەرنەتتەگى وسەك - اياڭدى بىرگە باسقارۋىن، بىرگە جونگە سالۋىن، ينتەرنەت وركەنيەتىن بىرگە قۇرۋىن، ودان بىرگە يگىلىكتەنۋىن دارىپتەدى...
بۇگىنگى تاڭدا تۇتاس قوعامدا ينتەرنەتتەگى تاماشا رۋحاني مەكەندى بىرگە قۇرۋ، ودان بىرگە يگىلىكتەنۋدەي جاڭا جاعداي قالىپتاسۋدا.
ميلليارد حالىق ينتەرنەتتىڭ دامۋ جەتىستىكتەرىنەن تەڭ يگىلىكتەندى
قول تەلەفون بانكەسى، ەكىلىكتى جايمالاپ اقى تولەۋ، ينتەرنەتتەگى ۇكىمەتتىك ىستەر، تىكە تاراتۋدا زات ساتۋ، بۇلتتا مۇراجايدى تاماشالاۋ... بۇگىنگى تاڭدا كىشكەنەسى ۇيدە وتىرىپ ساپارعا شىعۋدان، ۇلكەنى ۇكىمەتتىك ىستەر قىزمەتىنە دەيىن ينفورماتسيالاندىرۋ جانە سيفرلى تەحنيكا ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ ءار جاعىمەن تەرەڭ توعىستى.
باس شۋجي شي جينپيڭ: ”ينتەرنەت ىستەرىن دامىتۋدا حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىن، ءسوز جوق، دايەكتىلەندىرۋ كەرەك“، - دەدى شىنايى تۇردە.
پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىندا ينتەرنەتتە قۋاتتى ەلدى، سيفرلى جۇڭگونى جەدەل قۇرۋ جونىندە ورنالاستىرۋ جاسالدى. مەملەكەتتىڭ ”14 - بەسجىلدىق“ جوباسىندا جانە 2035 - جىلعا دەيىنگى بولاشاقتىق نىسانا باعدارلاماسىندا سيفرلى تەحنيكا قوعامدىق بارىس - كەلىسپەن جانە كۇندەلىكتى تۇرمىسپەن جاپپاي توعىسقان جاڭا اۋقىمعا ۇيلەسىپ، الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ مەن قوعامدىق جۇمىس تاسىلىندە جاڭالىق اشۋدى جەبەپ، جالپى حالىق ەمىن - ەركىن يگىلىكتەنەتىن سيفرلى تۇرمىستى ورناتۋ كەرەكتىگى العا قويىلدى.
حالىقتىڭ جاڭا تىلەگىنە ۇيلەستى، پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى «مەملەكەتتىڭ ينفورماتسيالانا دامۋ ستراتەگيالىق باعدارلاماسى»، «”14 - بەسجىلدىقتاعى“ مەملەكەتتىڭ ينفورماتسيالاندىرۋ جوباسى»، «سيفرلى جۇڭگو قۇرىلىسىن جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋ جوباسى» سياقتىلاردى شىعارىپ، سيفرلى جۇڭگو قۇرىلىسىنىڭ ۇلى جوباسىن كەسكىندەپ، ينفورماتسيالانا دامۋعا تاماشا ساياسات ورتاسىن ازىرلەدى. قاتىستى تاراۋلار تياناقتاندىرۋدى مىقتى يگەرىپ، ينفورماتسيالاندىرۋ قۇرىلىسى قىزمەتىندە ماڭىزدى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتتى.
سيفرلى نەگىزدىك قۇرىلعىلاردا قارىشتاپ دامۋ جۇزەگە اسىرىلدى − جىلجىمالى حابار - بايلانىس تەحنيكاسىندا ”3Gلىك سەرپىلىستەن“، ”4Gلىك تەڭ قادامنان“ ”5Gلىك جەتەكتەۋگە“ دەيىن، قازىرگى تاڭدا دۇنيە ءجۇزى بويىنشا كولەمى ەڭ ۇلكەن ينتەرنەت نەگىزدىك قۇرىلعىسى ورناتىلدى؛ جىلجىمالى زاتتار ينتەرنەتى تەرمينالىنىڭ كليەنتى 2 ميلليارد 50 ميلليوننان اسىپ، دۇنيە جۇزىندەگى نەگىزگى ەكونوميكالىق تۇلعالار اراسىندا ”زات ادامنان اسىپ كەتۋدى“ العاش جۇزەگە اسىرعان مەملەكەتكە اينالدى؛ جاڭا بۋىن ينفورماتسيا نەگىزدىك قۇرىلعىلارى جوعارى جىلدامدىقپەن قامتۋ، جەر - الەم ءبىر تۇلعالانۋ، بۇلت پەن ينتەرنەت توعىسۋ، زەردەلى، شاپشاڭ، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى بولۋ، حاۋىپسىز، مەڭگەرىمدى بولۋ بەتالىسىنا قاراي جىلدام دامۋدا.
ينفورماتسيالانۋ ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا قۋات ۇستەدى − 2022 - جىلى ەلىمىز سيفرلى ەكونوميكاسىنىڭ كولەمى 50 تريلليون 200 ميلليارد يۋانعا جەتىپ، جالپى شاماسى جاعىنان دۇنيە ءجۇزى بويىنشا 2 - ورىندى يەلەپ، GDPدا ％5. 41تىك سالىستىرمانى ۇستاپ، سيفرلى ەكونوميكا وراسان زور دامۋ كومەسكى كۇشى مەن شەكسىز جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىك كۇشىن كۇن سايىن ايگىلەدى، سيفرلى تۇتىنۋ، زەردەلى جاساۋ، 5Gدى قولدانۋ سياقتى سيفرلى تەحنيكا جاعىندا ەسكىنىڭ ورنىن جاڭا باسىپ، توپ - توپ سيفرلى كاسىپ سالاسىنىڭ سەركەلەرى مەن ارنايىلانعان، كەمەلدەنگەن، ەرەكشەلەنگەن، جاڭاشالانعان كاسىپورىندار قارا ءۇزىپ العا شىعىپ، ەكونوميكالىق دامۋعا جاڭا قوزعاۋشى قۋات ۇستەدى.
ميلليارد حالىق ينتەرنەتتىڭ دامۋ جەتىستىكتەرىنەن تەڭ يگىلىكتەندى − ”ينتەرنەت +“ وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، قارتتاردى كۇتىمدەۋ سياقتى كوپتەگەن سالالارمەن ىشكەرىلەي توعىستى؛ ”قول تەلەفوندا ءبىتىرۋ“، ”ساۋساقپەن ءبىتىرۋ“ ۇكىمەتتىك قىزمەت وتەۋدىڭ ولشەمدى جابدىعىنا اينالدى، ”ينتەرنەتتە ءبىر تۇتاس ءبىتىرۋ“، ”ولكە اتتاپ ءبىر تۇتاس ءبىتىرۋ“ بەلسەندى ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى؛ ينتەرنەتتە كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جانە سيفرلى اۋىل - قىستاق قۇرىلىسى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەپ، قالا مەن اۋىل اراسىنداعى سيفر اڭعارى جەدەل تولتىرىلدى؛ ەكونوميكادان يگىلىكتەنۋ، زەردەلى ءجۇرىس - تۇرىس، جىلجىمالى اقى تولەۋ سياقتى ينتەرنەت جاڭا ونىمدەرى، جاڭا كاسىپ كۇيى جارىسا جارىققا شىعىپ، پايدالانۋعا بولاتىن، پايدالانا الاتىن، ويداعىداي پايدالاناتىن ينفورماتسيالىق قىزمەت وتەۋ اناعۇرلىم كوپ بۇقارانى يگىلىككە كەنەلتۋدە، ينتەرنەتتەگى الەۋمەتتىك يگىلىك الەۋمەتتىك يگىلىكتىڭ وڭ ەنەرگياسىن ۇزدىكسىز تاراتىپ، ميلليارد حالىق ينتەرنەتتىڭ دامۋ جەتىستىكتەرىنەن تەڭ يگىلىكتەنۋ جاعىندا اناعۇرلىم كوپ تابىس سەزىمىنە، باقىت سەزىمىنە جانە حاۋىپسىزدىك سەزىمىنە يە بولدى.
ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى قالتقىسىن بەرىك ورناتتى
2023 - جىلى 6 - ايدىڭ 1 - كۇنى ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى زاڭى اتقارىلعاندىعىنىڭ 6 جىلدىعى. ەلىمىزدىڭ ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى سالاسىنداعى وسى نەگىزدىك زاڭدا شەشۋشى ينفورماتسيا نەگىزدىك قۇرىلعىلارىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ، جەكەلەردىڭ ينفورماتسياسىن قورعاۋ، ينتەرنەت الدامكوستىگىن جونگە سالۋ، ينتەرنەتتە شىن اتى - ءجونىن قولدانۋ ءتۇزىمىن اتقارۋ سياقتى جاقتاردا ايقىن بەلگىلەمە شىعارىلىپ، ەلىمىزدىڭ ينتەرنەت كەڭىستىگىن زاڭمەن باسقارۋ قۇرىلىسىنىڭ ماڭىزدى بەلەسىنە اينالدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى بولماسا، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى بولمايدى، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ ورنىقتى اينالىمى دا بولمايدى، قالىڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ دە قيىنعا سوعادى.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى ەلىمىز جالپى تۇلعالىق مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى كوزقاراسىن جەتەكشى ەتىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى قىزمەتىنىڭ ءتۇزىلىس - مەحانيزمىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسى مەن قابىلەت قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، تۇتاس قوعامنىڭ ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى تانىمى مەن ساقتانۋ قابىلەتىن كورنەكتى كۇشەيتتى.
ساندى مالىمەت حاۋىپسىزدىگى زاڭى، جەكەلەردىڭ ينفورماتسياسىن قورعاۋ زاڭى، «مەملەكەتتىڭ ينتەرنەت كەڭىستىگى حاۋىپسىزدىگى ستراتەگياسى»، «شەشۋشى ينفورماتسيا نەگىزدىك قۇرىلعىلارىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ ەرەجەسى» سياقتى ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى زاڭدارى مەن زاڭ ەرەجەلەرىن جانە ستراتەگيالىق حۇجاتتارىن جاريالاۋدان؛ «مەملەكەتتىڭ ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى وقيعالارىنا شۇعىل توتەپ بەرۋ دايىندىق جوباسى»، «ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگىن تەكسەرۋ ءادىسى»، «بۇلتتىق ەسەپتەۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋ حاۋىپسىزدىگىن ساراپتاۋ ءادىسى»، «ساندى مالىمەتتىڭ شەكارادان شىعۋ حاۋىپسىزدىگىن ساراپتاۋ ءادىسى»، «جەكەلىك ينفورماتسيالاردىڭ شەكارادان شىعۋ ولشەمدى توقتام ءادىسى» سياقتىلاردى شىعارىپ، ساندى مالىمەت حاۋىپسىزدىگىن باسقارۋ، جەكەلەردىڭ ينفورماتسياسىن قورعاۋ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگىن تەكسەرۋ، بۇلتتىق ەسەپتەۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋ حاۋىپسىزدىگىن ساراپتاۋ سياقتى ءبىر توپ ماڭىزدى تۇزىمدەردى ورناتۋعا؛ ودان ارى قاراي ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگىنىڭ 367 ءتۇرلى مەملەكەتتىك ولشەمىن جاساپ جاريالاپ، ەلىمىز جەتەكشىلىك ەتكەن جانە قاتىسقان كوپ ءتۇرلى حالىقارالىق ولشەمدى جاريالاۋدى ىلگەرىلەتۋگە دەيىن... ەلىمىز ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگىنىڭ نەگىزگى جۇلگەسى نەگىزىنەن ورنادى.
ينتەرنەت ميلليارد بۇقارانى تۇتاستىرىپ، پارتيا تىلەگىن، حالىق تىلەگىن توعىستىردى.
2019 - جىلدان بەرى نازاردى زورلىقتى تۇردە وكىلەتتىك بەرۋ، شەكتەن تىس وكىلەتتىك الۋ سياقتى زاڭعا، بەلگىلەمەگە قايشى تۇردە جەكەلەردىڭ ينفورماتسيالارىن جيناۋ، پايدالانۋ ماسەلەسىنە شوعىرلاندىرا وتىرىپ، ورتالىق ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى جانە ينفورماتسيالاندىرۋ كەڭسەسى، ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مينيسترلىگى، قوعام حاۋىپسىزدىگى مينيسترلىگى، بازار باقىلاۋ - باسقارۋ باس مەكەمەسى بىرلەسىپ، APPنىڭ زاڭعا، بەلگىلەمەگە قايشى تۇردە جەكەلەردىڭ ينفورماتسيالارىن جيناۋ، پايدالانۋىن ارناۋلى جونگە سالۋ قىزمەتىن ورىستەتىپ، زاڭعا قايشى قىلمىستىق ارەكەتتەرگە پارمەندى سەس كورسەتتى.
ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى حالىق ءۇشىن، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگىندە حالىققا سۇيەنۋ كەرەك. ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ − تۇتاس قوعامنىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگى.
2014 - جىلدان بەرى مەملەكەتتىڭ ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى ۇگىت اپتالىعى قيمىلى ءار جىلى بۇكىل ەل كولەمىندە وتكىزىلىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى ۇستانىمىن قاراپايىم، ۇعىنىقتى تاسىلمەن ۇگىتتەپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى بىلىمدەرىن جالپىلاستىرىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى ونەرىن قولدانۋدى كەڭەيتىپ، تۇتاس قوعامنىڭ ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى تانىمى مەن ساقتانۋ شەبەرلىگىن جوعارىلاتۋدى پارمەندى ىلگەرىلەتتى.
ينتەرنەت كەڭىستىگى باسەكەسى، سايىپ كەلگەندە، دارىندىلار باسەكەسى بولىپ تابىلادى. جۋىق جىلداردان بەرى جەر - جەر، تاراۋلار جەلىلەس ساياسات - شارالاردى شىعارىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى ءپان قۇرىلىسى مەن دارىندىلاردى باۋلۋ اياق الىسىن جەدەلدەتىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى تاربيەسىنىڭ، تەحنيكاسىنىڭ، كاسىپ سالاسىنىڭ توعىسپالى دامۋىن ىلگەرىلەتتى.
2016 - جىلى 6 - ايدا «ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى پاندەر قۇرىلىسىن جانە دارىندىلاردى باۋلۋدى كۇشەيتۋ جونىندەگى پىكىردى» باسىپ تاراتىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى ءپان ماماندىعى مەن شۋەيۋان - فاكۋلتەتتەرىن قۇرۋدى جەدەلدەتىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى دارىندىلارىن باۋلۋ مەحانيزمىندە جاڭالىق اشۋ العا قويىلدى. قازىر 60تان استام جوعارى مەكتەپتە ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى شۋەيۋانى قۇرىلدى، 200دەن استام جوعارى مەكتەپتە ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى تولىق كۋرس ماماندىعى اشىلدى.
ورتالىق ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى جانە ينفورماتسيالاندىرۋ كەڭسەسى قاتىستى تاراۋلارمەن بىرگە ۋحان قالاسىنىڭ مەملەكەتتىك ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى دارىندىلارى جانە جاڭالىق اشۋ بازاسىن قۇرۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى تاربيەسىنىڭ، تەحنيكاسىنىڭ، كاسىپ سالاسىنىڭ توعىسپالى دامۋىنىڭ جاڭا مەحانيزمى مەن جاڭا ۇلگىسىن بەلسەنە قاراستىردى. ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مينيسترلىگى مەن بەيجيڭ قالاسى مەملەكەتتىك ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى كاسىپ سالاسى باقشا رايونىن بىرگە قۇرىپ، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى كاسىبىنىڭ شوعىرلى دامۋىن، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى وزەكتى تەحنيكاسىندا سەرپىلىس جاساۋدى، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى دارىندىلارىن جەتىلدىرۋ جوسپارىن اتقارۋدى ءتۇيىندى تۇردە ىلگەرىلەتتى...
ينتەرنەتتىڭ شەت - شەكاراسى جوق، حاۋىپسىزدىكتىڭ شەگى بار. قوعامنىڭ ءار سالاسىنىڭ بىرگە قۇلشىنۋىندا، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگى قورعانىس شەبى بيىك بوي كوتەرۋدە.
الەمدىك ينتەرنەتتىڭ دامۋىن جونگە سالۋعا بەلسەنە ات سالىستى
جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ سالاسى وزگەرىسىنىڭ جەدەل ىلگەرىلەۋىنە ىلەسە، ينتەرنەت دۇنيە ءجۇزىن ”جەر شارى قىستاعىنا“ اينالدىردى، ءار ەل ينتەرنەت كەڭىستىگىندە بەينەت پەن زەينەتتى بىرگە وتكەردى.
سيفرلاندىرۋدىڭ ادامزات قوعامىنا الا كەلگەن ورايى مەن سىن - سايىسى الدىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”جۇڭگو دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلمەن بىرگە سيفر بايلىعىن بىرگە قۇراتىن، ودان بىرگە يگىلىكتەنەتىن، سيفرلى ەكونوميكانىڭ ومىرشەڭدىگىن قاۋلاتاتىن، سيفرلى باسقارۋ دالمە - ءدال، جوعارى ءونىمدى بولاتىن، سيفرلى مادەنيەت گۇلدەنىپ داميتىن، سيفر حاۋىپسىزدىگى پارمەندى قامتاماسىز ەتىلەتىن، سيفرلى سەلبەستىك ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىكتەنەتىن الەمدىك سيفرلى دامۋ جولىمەن قول ۇستاسا ءجۇرىپ، ينتەرنەت كەڭىستىگى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن جەدەل قۇرىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگىنە، دامۋىنا جانە ادامزات وركەنيەتىنىڭ العا باسۋىنا اقىل - پاراسات جانە كۇش - قۋات ارناۋدى قالايدى“، بۇل جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن ءىرى ەلدىڭ جۇرەكتىلىكپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىندىعىن ايگىلەدى.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى ەلىمىز ينتەرنەت كەڭىستىگى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىنىڭ قۇرىلۋىن ىلگەرىلەتىپ، الەمدىك ينتەرنەتتى جونگە سالۋعا بەلسەنە ات سالىسىپ، ينتەرنەت كەڭىستىگىندەگى حالىقارالىق ءسوز بيلىگى مەن ىقپال كۇشى كۇن سايىن جوعارىلاپ، جۇڭگو ۇستانىمى، جۇڭگو دارىپتەمەسى، جۇڭگو جوباسى اناعۇرلىم كوپ شىنايى مويىنداۋعا جانە قولداۋعا يە بولدى.
«ينتەرنەت كەڭىستىگى حالىقارالىق سەلبەستىك ستراتەگياسىن» جاريالاپ، «الەمدىك ساندى مالىمەت حاۋىپسىزدىگى باستاماسىن» ورتاعا قويىپ، «20 ەل توبىنىڭ سيفرلى ەكونوميكانى دامىتۋ جانە سەلبەستىك باستاماسىنا» قول قويىپ، «جۇڭگو مەن افريكانىڭ ينتەرنەت كەڭىستىگى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرۋ باستاماسىن»، ت.ب كوتەرىپ، الەمدىك ينتەرنەتتى جونگە سالۋ جۇيەسى رەفورماسىنىڭ كەمەلدەنۋىن جەبەدى؛ الەمدىك دامۋ باستاماسى بويىنشا سيفرلى سەلبەستىك تالقى مىنبەرى، ازيا − تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ سيفرلى كەدەيلىكتى ازايتۋ زەرتتەۋ - تالقى ءماجىلىسى، جۇڭگو − شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى ينفورماتسيا پورتى تالقى مىنبەرى، جۇڭگو − رەسەي ينتەرنەت مەديالارى تالقى مىنبەرى سياقتىلاردى وتكىزىپ، بەيبىت، حاۋىپسىز، اشىق، سەلبەسكەن، ءتارتىپتى ينتەرنەت كەڭىستىگىن قۇرۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتتى.
بيىل 5 - ايدا 2023 - جىلعى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ينتەرنەتتەگى وزىق عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن جيناۋ باستالدى. دۇنيە جۇزىلىك ينتەرنەت جينالىسى ۋجىن باسشىلار باس قوسۋىنىڭ ءبىر ماڭىزدى مازمۇنى سانالاتىن وزىق عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن جاريالاۋ، كورسەتۋ قيمىلىنىڭ ماقساتى عىلىم - تەحنيكانىڭ الدىڭعى لەگىندە جاڭالىق اشۋعا جەتەكشىلىك ەتىپ، تەحنيكالىق اۋىس - كۇيىستى، سەلبەستىكتى دارىپتەپ، دۇنيە جۇزىلىك ينتەرنەت عىلىم - تەحنيكاسىنىڭ دامۋىنا بەلسەندى ىقپال جاساۋ بولىپ تابىلادى.
2014 - جىلدان باستاپ دۇنيە جۇزىلىك ينتەرنەت جينالىسى ءۇرتىس 9 جىل كورىكتى سۋلى مەكەن ۋجىندا وتكىزىلىپ، «ينتەرنەت كەڭىستىگى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرۋ» ۇعىمدىق حۇجاتى، «ينتەرنەت كەڭىستىگى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرۋ ارەكەت باستاماسى» سياقتى ءبىر قىدىرۋ ماڭىزدى جەتىستىكتەردى جاريالاپ، جۇڭگونى دۇنيە جۇزىمەن ۇلاستىراتىن - تۇتاستىراتىن حالىقارالىق تۇعىردى جانە حالىقارالىق ينتەرنەتتەن بىرگە يگىلىكتەنەتىن، بىرگە جونگە سالاتىن جۇڭگو تۇعىرىن قۇردى؛ الەمدىك ينتەرنەتتىڭ دامۋىن جونگە سالۋ جونىندەگى ”ءتورت پرينسيپ“، ”بەس دارىپتەمە“، ”ءتورت ورتاق“ سياقتى جۇڭگونىڭ اقىل - پاراساتى حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي شىنايى مويىنداۋىنا يە بولدى.
2022 - جىلى 7 - ايدىڭ 12 - كۇنى دۇنيە جۇزىلىك ينتەرنەت جينالىسىنىڭ حالىقارالىق ۇيىمى بەيجيڭدە قۇرىلىپ، الەمدىك ينتەرنەتتى بىرگە اقىلداسۋ، بىرگە قۇرۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ تۇعىرىن ورناتىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ سيفرلانۋ، توراپتانۋ، زەردەلىلەنۋ بەتالىسىنا سايكەسىپ، حاۋىپسىزدىك سايىسىن بىرگە قارسى الىپ، دامۋ ىرىس - قۇتىن بىرگە قاراستىرىپ، ينتەرنەت كەڭىستىگى تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇردى.
زامانا اۋقىمىمەن ۇندەسىپ، ءداۋىردىڭ تالابىنا ۇيلەسەتىن تۇجىرىم جانە تالعام جاسادى.
وتكەنگە قايىرىلا قاراساق، 1994 - جىلى حالىقارالىق ينتەرنەتكە جالپى فۋنكتسيا بويىنشا قوسىلعاننان بەرى قىسقا عانا 30 جىلعا جۋىق ۋاقىتتا ەلىمىزدە دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ەڭ ۇلكەن، ومىرشەڭدىك كۇشكە تولى سيفرلى قوعام قالىپتاسىپ، ينتەرنەت قولدانۋشىلاردىڭ كولەمى ءبىر ميللياردتان اسىپ، ەلەكتروندى ساۋدا سوماسى، جىلجىمالى تولەۋ ساۋدا كولەمى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءبىرىنشى ورىندى يەلەدى... تالاي - تالاي ”كەرەمەتتەر“ ينتەرنەتتەگى ءىرى ەلدىڭ ۇدەرە العا ىلگەرىلەۋىنىڭ ەكپىندى قادامىنا كۋا بولدى.
جاڭا تاريحي باستامادا شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى جۇڭگو حالقىن باستاپ، ينتەرنەتتە قۋاتتى ەل بولۋ جولىندا ارشىندى قاداممەن العا باسىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىنىڭ تەلەگەي كۇشىن تاسقىنداتتى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 7 - ايدىڭ 14 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
