□ جۇڭحۋالۇن
”وسى رەتكى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى وراي ەتىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى كەڭىنەن ورىستەۋ كەرەك“ − باس شۋجي شي جينپيڭ بيىل 6 - ايدا ىشكى موڭعۇلدا قىزمەت تەكسەرگەندە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ناقتى ءىس ىستەۋ ستيلىن بارىنشا ساۋلەلەندىرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي يگەرىپ، ناقتى جاعدايدى تەكسەرۋ، ناقتى امال كورسەتۋ، ناقتى ونىمدىلىككە تالپىنۋ جاعىندا كۇش سالۋ كەرەك.
كەزەكتە شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن ۇيرەنۋ، دايەكتىلەندىرۋ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى بۇكىل پارتيادا ىشكەرىلەي ورىستەتىلۋدە. بۇكىل پارتيادا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى تەرەڭدەتۋ ارقىلى دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشۋدى ىلگەرىلەتۋ − وسى رەتكى نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنىڭ ماڭىزدى مازمۇنى جانە ايقىن ەرەكشەلىگى.
پارتيانىڭ 100 جىلدىق كۇرەس تاريحىنا قايىرىلا قاراساق، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ − پارتيامىزدىڭ اسىل مۇراسى. قىزىل قايىقپەن جولعا شىعىپ، الىپ كەمەگە جول باستاعانعا دەيىن، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ىشكەرىلەي ورىستەتۋ نەگىزىندە جاسالعان جانە اتقارىلعان دۇرىس لۋشيان مەن باعىت - ساياساتتار پارتيامىزدىڭ تاريحي ىرىقتىلىقتى مىقتاپ يگەرىپ، حالىقتى باستاپ تاريحي ۇلى ىستەردى ۇزدىكسىز جاراتۋىنا وراي جاراتتى.
اماليات دامۋىنىڭ ماڭگى شەگى بولمايدى، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ماڭگى توقتامايدى. مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ، ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ جاڭا جورىعىندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ سىندى اسىل مۇرادان قايتكەندە اناعۇرلىم ويداعىداي پايدالانىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ جاڭا داۋىردە جاڭا شۇعىلا شاشۋىنا وراي جاراتۋعا بولادى؟ ءداۋىر مەن حالىق كوممۋنيستەردىڭ جاڭا جاۋاپ بەرۋىن كۇتۋدە.
(1)
”ءسىز قىزمەت ورنىڭىزدا ىستەتىپ وتىرعانىڭىز گاز شام با، كارەسىن شام با، الدە باسقا دا جارىقتاندىرۋ جابدىعى ما؟“
”ماشينانى ارناۋلى جۇمىسشى جالداپ ءسۇرتىپ - تازالاتاسىزدار ما، الدە ماشينانى ىستەتىپ وتىرعان جۇمىسشى جۇمىس كۇنىندە اقىسىز ءسۇرتىپ - تازالاي ما“؟
”تۇندە جۇمىس ىستەيسىزدەر مە“؟...
بۇل 140 نەشە جىلدىڭ الدىندا ماركستىڭ فرانسيا جۇمىسشىلارىنىڭ قىزمەت، تۇرمىس جاعدايىن تەكسەرۋ ءۇشىن جاساعان «جۇمىسشىلاردى تەكسەرۋ كەستەسىندەگى» سۇراۋلار، ءبارى وتە ناقتى، وتە جاناسىمدى.
بەينە ماركس ايتقانداي: ”قوعامنىڭ قازىرگى جاعدايىن تۇسىنبەيتىن ادام وسى قوعامدى اۋدارۋعا تالپىنعان قوزعالىستى جانە وسى توڭكەرىستىك قوزعالىستىڭ جازبالاردا بەينەلەنۋىن ءتىپتى دە تۇسىنبەيدى“. تەكسەرۋ - زەرتتەۋ − ماركسيزم كلاسسيك جازۋشىلارىنىڭ دۇنيەنى تانۋداعى، دۇنيەنى وزگەرتۋدەگى ماڭىزدى ءادىسى. ماركسيزم تەكسەرۋ - زەرتتەۋ نەگىزىندە جارىققا شىققان ءارى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ نەگىزىندە ۇزدىكسىز دامىعان.
«كاپيتالدى» جازۋ ءۇشىن، ماركس 40 جىلعا تاياۋ ۋاقىت كاپيتاليستىك قوعامعا جان - جاقتى، جۇيەلى، يكەمدى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، 2000نان استام ەكونوميا ءىلىمى شىعارمالارىن وقىپ، 4000 تۇرلىدەن استام گازەت - جۋرنال جينادى، تاعى ۇنەمى زاۆودتارعا، اۋىل - قىستاقتارعا بارىپ سول جەردىڭ وزىندە تەكسەرۋ جۇرگىزدى. ەنگەلس 21 اي ۋاقىت جۇمساپ انگليادا كەڭ كولەمدى ءارى تەرەڭ تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، زاۆودتارعا، كەندەرگە جانە جۇمىسشىلاردىڭ وتباسىلارىنا بارىپ جاعداي ۇعىسىپ، جۇمىسشى، شيپاگەر، وقىتۋشىلارمەن كەڭ كولەمدە دوستاسىپ، قىرۋار سەنىمدى ماتەريال جيناپ، «انگليا جۇمىسشى تابىنىڭ قازىرگى جاعدايى» اتتى وشپەس تۋىندىسىن جازىپ شىقتى.
پارتيامىزدىڭ تاريحىن اشىپ قاراساق، كوپتەگەن شۇعىلالى نازاريالىق جاسامپازدىقتاردىڭ، ىقپالى تەرەڭ كوپتەگەن كەلەلى شەشىمدەردىڭ قاي - قايسىسى دا تەرەڭ دە تىڭعىلىقتى تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە تامىر تارتقان. شىكۋمىننان تيان - انمىنعا، شيڭيە جولىنان فۋشيڭ جولىنا دەيىن پارتيامىزدىڭ باسىپ وتكەن جولىندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە باسا ءمان بەرۋى پارتيانىڭ داڭقتى ءداستۇرى مەن تاماشا ستيلىنە اينالىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتۋ پارتيامىزدىڭ حالىققا باسشىلىق ەتىپ جەڭىستەرگە ۇزدىكسىز قول جەتكىزۋىنىڭ ماڭىزدى اسىلىنا اينالدى.
”قىزىل تۋدى قاشانعا دەيىن ۇستاپ تۇرۋعا بولادى“ دەگەن كۇمان جونىندە ماۋ زىدۇڭ جولداس جۇڭگونىڭ بايتاق جەرىن تياناق ەتە، جۇڭگونىڭ مەملەكەت جاعدايىن يگەرە وتىرىپ ”جۇڭگونىڭ قىزىل اكىمياتى نە ءۇشىن ءومىر ءسۇرىپ تۇرا الادى“ دەگەن كەلەلى ماسەلەگە عىلمي جاۋاپ بەرىپ، ”ۇشقىننان جالىن قاۋلايدى“ دەيتىن سەنىم كوممۋنيستەردىڭ جۇرەگىنەن تەرەڭ تامىر تارتتى.
”جاڭا دۇنيە قۇرۋ“ دەگەن تاقىرىپ الدىندا، پارتيامىز كەڭ كولەمدى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ورىستەتىپ، جاۋ مەن ءبىزدىڭ ارامىزداعى قايشىلىق پەن حالىقتىڭ ىشكى جاعىنداعى قايشىلىقتى قاتاڭ ايىرىپ جانە دۇرىس ءبىر جايلى ەتىپ، ەلىمىز سوتسياليزم قۇرىلىسىنىڭ 10 ءىرى قاتىناسىن دۇرىس ءبىر جايلى ەتىپ، جۇڭگونىڭ مەملەكەت جاعدايىنا ۇيلەسەتىن سوتسياليستىك قۇرىلىس جولى جونىندە ىزدەنىس جاساپ، پارتيا حالىققا باسشىلىق ەتىپ سوتسياليستىك توڭكەرىس جانە قۇرىلىس بارىسىندا وزگەشە جاسامپاز نازاريالىق تابىسقا جانە زور جەتىستىككە قول جەتكىزدى.
”قانداي سوتسياليزم قۇرۋ، سوتسياليزمدى قالاي قۇرۋ كەرەك“ دەگەن ءداۋىر سۇراۋى الدىندا، پارتيامىز تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋگە، بارىندە ءىس جۇزىندىكتى شىعار ءتۇيىن ەتۋگە تاباندى بولىپ، پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ قىزمەت ءتۇيىنىن ەكونوميكالىق قۇرىلىسقا ويىستىرۋ، رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋدى اتقارۋ تاريحي شەشىمىن جاساپ، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋدىڭ جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جاڭا ءداۋىرىن اشتى.
جاڭا داۋىرگە كىرگەندە، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ قىزمەتىنە باسا ءمان بەرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى پارتيامىزدىڭ عىلمي شەشىم جاساۋداعى ماڭىزدى نەگىزى، بۇقارامەن بايلانىس جاساۋداعى ماڭىزدى جولى، قىزمەتتى ويداعىداي ىستەۋدەگى ماڭىزدى ءادىسى، ستيلدى جاقسارتۋدىڭ ماڭىزدى بۋىنى ەتىپ، بۇكىل پارتيادا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتتى. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان كەيىن شىعارىلعان ورتالىقتىڭ 8 ءتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ 1 - تارماعى − ”تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى جاقسارتۋ“. پارتيانىڭ بۇقارالىق لۋشيان تاربيەسى امالياتتىق قيمىلىنان تارتىپ، ”ۇشتە قاتاڭ، ۇشتە ناقتى بولۋ“ ارناۋلى تاقىرىپتىق تاربيەسىنە دەيىن، ”ەكىنى ۇيرەنۋ، بىردە تولىمدى بولۋ“ ۇيرەنۋ تاربيەسىنەن ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنە دەيىن، پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىنەن تارتىپ، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن ۇيرەنۋ، دايەكتىلەندىرۋ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىنە دەيىن ءار رەتكى پارتيا ىشىندەگى شوعىرلى ۇيرەنۋ تاربيەسىنىڭ بارىندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جونىندە ايقىن تالاپ قويىلىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي ىستەۋ ماڭىزدى مازمۇن ەتىلدى.
پارتيانىڭ كۇرەس بارىسىنا قايىرىلا قاراساق، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ − ۇلكەن اۋقىمعا كوز جەتكىزەتىن ”تەلەسكوپ“، قيىن ماسەلەلەردى شەشەتىن ”التىن كىلت“، عىلمي شەشىم جاسايتىن ”تاعان“، ستيلدى جاقسارتاتىن ”قايراق تاس“. قاي كەزدە بۇكىل پارتيا جوعارىدان تومەنگە دەيىن تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە باسا ءمان بەرىپ ءارى وعان تاباندى بولىپ جانە كۇشەيتسە، پارتيانىڭ قىزمەت شەشىمى مەن جەتەكشىلىك باعىتى وبيەكتيۆ ءىس جۇزىندىككە ۇيلەسسە، پارتيانىڭ ءىسى ءساتتى داميتىن بولادى.
ماۋ زىدۇڭ جولداس كەزىندە بىلاي دەپ اتاپ كورسەتكەن: ”جۇڭگونىڭ توڭكەرىستىك كۇرەسىنىڭ جەڭىسى جۇڭگوداعى جولداستاردىڭ جۇڭگونىڭ جاعدايىن تۇسىنۋىنە ارقا سۇيەيدى“. ”جۇڭگونى ءتۇسىنۋ“ دەگەن نە؟ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ − ماركسيزمنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن جۇڭگونىڭ ناقتى ءىس جۇزىندىگىمەن، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىمەن ۇشتاستىراتىن كوپىر جانە دانەكەر. ”ەكى ۇشتاستىرۋدى“ جۇزەگە اسىرۋدا ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىنىڭ، زامانالانۋىنىڭ جاڭا دەڭگەيىن اشۋدا باستان - اياق تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى العى شارت جانە نەگىز ەتۋ كەرەك. ماۋ زىدۇڭ جولداس ”تەكسەرىپ زەرتتەمەگەندەردىڭ سويلەۋ ۇقىعى جوق“ دەگەن كەلەلى تاقىرىپتى ورتاعا قويعاننان دىڭ شياۋپيڭ جولداس تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ”ماڭگىلىك، ءتۇبىرلى قىزمەت ءادىسى ەتۋ كەرەك“ دەپ اتاپ كورسەتكەنگە، ونان باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ”تەكسەرۋ - زەرتتەۋ پارتيامىزدىڭ اسىلى، ءتۇرلى قىزمەتتەردى جاقسى ىستەۋدەگى نەگىزگى ونەر“ دەگەن تەرەڭ بايىمداۋىنا دەيىن، تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە باسا ءمان بەرىپ، نازاريانى امالياتپەن بىرلەستىرۋگە تاباندى بولىپ، ماركسيزمدىك تۇرعى، كوزقاراس، ادىستەن پايدالانىپ اماليات بارىسىنداعى ماسەلەلەردى جاسامپازدىقپەن شەشۋ ”جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ نە ءۇشىن ىسكەر بولۋىنداعى“ شەشۋشى قۇپيا سيفر بولىپ تابىلادى.
(2)
نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورىستەتىلگەننەن بەرى باس شۋجي شي جينپيڭ ءجيى - ءجيى ىشكەرىلەي تىڭعىلىقتى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدە الدىمەن ۇلگى كورسەتتى. گۋاڭدۇڭدا كاسىپورىنعا، پورتقا، اۋىل - قىستاققا ىشكەرىلەي بارىپ، جۇمىسشىلارمەن، شارۋالارمەن، كاسىپورىنشىلارمەن، عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىمەن، ت . ب شىنايى اڭگىمەلەسىپ، گۋاڭدۇڭنىڭ قايتكەندە ”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدە الدىڭعى لەكتە جۇرۋىنە“ ايقىن باعىت نۇسقادى؛ حىبەيدە قۇرىلىس ورنىن ارالاپ، پورتتى كورىپ، الەۋمەتتىك اۋماققا بارىپ، حالىق تۇرمىسىن سۇراستىرىپ، ەكى رەت اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشىپ، جوعارى ولشەمدە، جوعارى ساپادا شيۇڭ - ان جاڭا رايونى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدى، بەيجيڭ − تيانجين − حىبەيدىڭ سايكەسە دامۋىن ىلگەرىلەتۋدى اقىلداسىپ جوسپارلادى؛ بەيجيڭدە جۇڭگو مەملەكەتتىك باسىلىم سارايىن جانە جۇڭگو تاريح زەرتتەۋ اكادەمياسىن كوزدەن كەشىرىپ، مادەنيەتتى جالعاستىرۋ، دامىتۋ اڭگىمە ماجىلىسىنە قاتىناستى ءارى ماڭىزدى ءسوز سويلەدى؛ ىشكى موڭعۇلدا جاراتىلىستىق قورىققا، وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعىنان ۇلگى كورسەتۋ باقشا رايونىنا، ورمان الاڭىنا، سۋ يگىلىگى تاراۋلارىنا، ت. ب ىشكەرىلەي بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، شولەيتتەنۋدەن جالپىلىق ساقتانۋ - تىزگىندەۋدى كۇشەيتۋ جانە ”ءۇش تەرىستىك“ سياقتى ءتۇيىندى ەكولوگيالىق ينجەنەريا قۇرىلىستارىن ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى ءارى ماڭىزدى ءسوز جاريالادى؛ جياڭسۋدا ونەركاسىپ باقشا رايونىنا، كاسىپورىنعا، تاريحي مادەنيەت كوشە - اۋماقتارىنا، عىلمي تاجىريبەحاناعا، ت . ب بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ”ەكونوميكاسى قۋاتتى، حالقى باي، ورتاسى كورىكتى، قوعامدىق وركەنيەت دەڭگەيى جوعارى“ جاڭا جياڭسۋدىڭ وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جاڭا تاراۋىن اقىلداسىپ، جوسپارلاپ جازدى؛ سىچۋاندا گۋاڭيۋان، دىياڭ سياقتى جەرلەردە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، جاڭا داۋىردە سىچۋاندى باسقارۋدىڭ، سىچۋاندى گۇلدەندىرۋدىڭ تاعى دا تىڭ ساتىعا كوتەرىلۋىن ورنالاستىرىپ ىلگەرىلەتتى... باس شۋجي شي جينپيڭ ءار جولعى جاندى دا ەگجەي - تەگجەيلى ”تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ساباعىمەن“ قالىڭ پارتيا مۇشەلەرىن، كادرلاردى تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي جۇرگىزۋگە، ىستەردىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە تاربيەلەپ، جەتەكتەپ، نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەنى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتتى، ناقتىلاندىردى.
اماليات ەڭ جاندى ساباقحانا، ارەكەت ەڭ پارمەندى ۇلگى. دابيەشان تاۋلى رايونىنان چينليڭ - باشان قويناۋىنا دەيىن، حۋاڭحى وزەنى جاعاسىنان چاڭجياڭ وزەنى جاعاسىنا دەيىن، زاۆود، كەن، كاسىپورىنداردان اتىز باسىنا دەيىن، كوشەلەردەن قاراپايىم وتباسىلارىنا دەيىن... پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەن اياق ءىزى چاڭجياڭ وزەنىنىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىندە قالدى. قارلى بوراندى ەلەمەي، لايساڭ جەردى كەشىپ، جاعدايدى ۇعىسىپ، شىن سوزگە قۇلاق ءتۇرىپ، ناقتى جاعدايدى تەكسەرىپ، جاقسى ءادىس - شارالاردى اقىلداستى، باس شۋجي شي جينپيڭ ءوز باسىنان ونەگە كورسەتىپ، ءبار ىسكە ءوزى كىرىسىپ، بۇكىل پارتيادا تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە، ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە، تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە شەبەر بولۋعا باسا ءمان بەرۋ شۇعىلالى تيپتىك ۇلگىسىن ورناتتى. تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ارقىلى قىزمەتتى اقىلداسىپ جوسپارلاۋ جانە ىلگەرىلەتۋ − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ەل باسقارۋداعى ايقىن ەرەكشەلىگى، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ ۇزدىكسىز بايۋىنىڭ، دامۋىنىڭ ماڭىزدى قوزعاۋشى كۇشى.
نە ءۇشىن تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە باسا ءمان بەرۋ كەرەك؟ قايتكەندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي جۇرگىزۋگە بولادى؟ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ تابىستارىن قايتكەندە ويداعىداي پايدالانۋعا بولادى؟ ۇزاق جولدى باسىپ كەلە، باس شۋجي شي جينپيڭ تەرەڭ وي جۇگىرتتى، ۇزاققا كوز جىبەردى، شىنايى يگەردى: ماڭىزدىلىعىنا توقتالعاندا، ”تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇمىس ىستەۋدىڭ نەگىزى، ءىس تىندىرۋدىڭ جولى“ ەكەندىگىن اتاپ كورسەتتى، ”دۇرىس شەشىمنىڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋدەن ايرىلا المايتىندىعىن، دۇرىس دايەكتىلەندىرۋدىڭ، تياناقتاندىرۋدىڭ دا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدەن ايرىلا المايتىندىعىن“ باسا دارىپتەدى؛ ءادىس - امالعا توقتالعاندا، ”حالىقتى ۇستاز تۇتۋدى، حالىقتان ۇيرەنۋدى“ تالاپ ەتتى، ”ماتەرياليستىك ديالەكتيكانى ۇيرەنۋدى جانە پايدالانۋدى“، ”تيپتىك ماسەلەلەردى تەكسەرىپ - زەرتتەۋگە شەبەر بولىپ، ءىس جۇزىندىك جاعدايدى قانىق ءبىلۋدى، تولىق مەڭگەرۋدى“، ”قۇبىلىستان ءماندى كورۋگە شەبەر بولۋدى، ماسەلەنىڭ ناقتى ءمانىن يگەرۋ، قايشىلىقتىڭ زاڭدىلىعىن يگەرۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋدى“ باسا دارىپتەدى؛ تەكسەرۋ ولشەمىن ايقىن نۇسقاپ كورسەتتى، ”قوعام جاعدايىن، حالىق رايىن انىق بىلگەن - بىلمەگەندىگىنە، ءىس جۇزىندىك ماسەلەلەردى شەشكەن - شەشپەگەندىگىنە قاراۋ كەرەك“؛ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ستيلىن جاقسارتتى، ”نەگىزگى ساتىعا بارۋ، ونان دا ماڭىزدىسى، زەيىنىن نەگىزگى ساتىعا اۋدارۋدى“ اتاپ كورسەتتى، ”ويىن قويۋ تۇرىندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزبەۋ، كورىنىس تۇرىندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزبەۋ، قول ۇشىمەن ىستەپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزبەۋدى“، ”فورماشىلدىقتان، تورەشىلدىكتەن اۋلاق بولۋدى“ تالاپ ەتتى؛ قىزمەتتىڭ ۇزاق ۋاقىت ونىمدىلىگىنە تالپىنعاندا، ”تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ۇدايىلاندىرۋدى“ اتاپ كورسەتتى، ”ءار دارەجەلى باسشى كادرلاردان باستاماشىلدىقپەن تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدى، ۇنەمى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدى“ تالاپ ەتتى... باس شۋجي شي جينپيڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ ماڭىزدىلعىن، ءمانىن، ارناسىن، ءادىس - امالىن ەگجەي - تەگجەيلى بايىمداپ، پارتيامىزدىڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جونىندەگى نازارياسى مەن امالياتىن ونان ارى بايىتىپ جانە دامىتىپ، بۇكىل پارتيانىڭ جاڭا داۋىردە تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتۋىنە، ءتۇرلى قىزمەتتى ىلگەرىلەتۋىنە ايقىن قۇلشىنۋ باعىتىن نۇسقادى.
قيانعا قانات سەرمەدى، كەلەلى اقىلدى كوكەيدە ساقتادى. حۋناندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە تۇڭعىش رەت ”كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋدى“ العا قويدى، جياڭسۋدا قىزمەت تەكسەرگەندە تۇڭعىش رەت ”ءتورتتى جاپپاي ورىنداۋ“ ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىن العا قويدى، گۇيجوۋدا قىزمەت تەكسەرگەندە كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ - وركەندەتۋ قىزمەتى جونىندە ”التى دالمە - ءدال“ نەگىزگى تالابىن العا قويدى، جاڭا دامۋ ارناسىن قالىپتاستىرىپ، بەيجيڭ − تيانجين − حىبەيدىڭ سايكەسە دامۋىن، چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ دامۋىن، گۋاڭدۇڭ − شياڭگاڭ − اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونى قۇرىلىسىن، چاڭجياڭ اتىراۋىنىڭ ءبىر تۇلعالى دامۋىن، حۋاڭحى وزەنى اعارىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋدى جانە جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتتى... جاڭا داۋىردە قولدانعان ءبىر قىدىرۋ ستراتەگيالىق سيپاتتى شارالاردىڭ، اتقارعان ءبىر قىدىرۋ وزگەرىس سيپاتتى امالياتتاردىڭ، جۇزەگە اسقان ءبىر قىدىرۋ سەرپىلىستىك ىلگەرىلەۋشىلىكتەردىڭ، قول جەتكىزگەن ءبىر قىدىرۋ بەلگى سيپاتتى جەتىستىكتەردىڭ ءبارى - بارىنە باس شۋجيدىڭ قايتا - قايتا ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەن جۇرەك قانى مەن اقىل - پاراساتى سىڭگەن. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ امالياتى كوممۋنيستەردىڭ شىندىققا جۇگىنگەن، ءىس جۇزىندىكتى شىعار ءتۇيىن ەتكەن باعالى قاسيەتىن ايگىلەدى، حالىقتى كوكەيدە ساقتاعان، حالىقتى باقىتقا كەنەلتكەن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىگىن بەينەلەپ، زاڭدىلىقتى يگەرگەن، قيىن ماسەلەنى شەشكەن ەرەن اقىل - پاراساتىن كورسەتتى.
ماركس بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”نازاريانىڭ ءبىر مەملەكەتتە ىسكە اسىرىلۋ دارەجەسى نازاريانىڭ وسى ەلدىڭ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋ دەڭگەيىنە بايلانىستى“. ەكونوميكانى ورنىقتىرۋ، دامۋدى جەبەۋ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الىپ، دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ، ىندەتپەن شايقاسۋ، اۋىر اپاتتارعا قارسى اتتانۋ، وزگەرىسكە توتەپ بەرۋ، داعدارىستى شەشۋ... پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ عىلمي جەتەكشىلىگىندە، جۇڭگو حالقى سانسىز قيىن وتكەلدەردى، حاۋىپ - قاتەرلەردى جەڭىپ، جەر - الەمنىڭ كوپتەگەن كەرەمەتىن جاراتتى! اماليات مىنانى دالەلدەدى: شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى − جۇڭگونىڭ رەال جاعدايىن تياناق ەتكەن، جۇڭگونىڭ تاريحىنا تامىر تارتقان زامانىمىزداعى جۇڭگو ماركسيزمى، 21 - عاسىر ماركسيزمى، جۇڭحۋا مادەنيەتى مەن جۇڭگو رۋحىنىڭ داۋىرلىك جاۋھارى، ول حالىق تۇرمىسىمەن جاناسقان، سۇيىسپەنشىلىككە تولى، حالىق قالاۋىنان شىققان عىلمي نازاريا، ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالانۋىنىڭ، زامانالانۋىنىڭ تىڭ شارىقتاۋىن جۇزەگە اسىرىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىن دامىتۋعا ءتۇبىرلى بويسۇنۋ ولشەمىن ازىرلەدى.
ءبىر ۇلت ءداۋىردىڭ الدىڭعى لەگىندە ءجۇرۋ ءۇشىن، نازاريالىق وي جەلىسىنەن ءبىر ساتكە دە قول ۇزۋىنە، دۇرىس يدەيالىق جەتەكشىلىكتەن ءبىر ساتكە دە قول ۇزۋىنە بولمايدى. شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن ۇيرەنۋ، دايەكتىلەندىرۋ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، پارتيانىڭ جاسامپاز نازاراياسىمەن وي - سانانى ۇزدىكسىز قارۋلاندىرىپ، امالياتقا جەتەكشىلىك ەتىپ، قىزمەتتى ىلگەرىلەتسەك بولعانى، ءبىز جاڭا جورىقتا تەڭدەسسىز قۇدىرەتتى يدەيالىق كۇش - قۋاتقا جانە رۋحاني قوزعاۋشى كۇشكە يە بولا الامىز.
(3)
”تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى نەعۇرلىم ىشكەرىلەي جۇرگىزگەن سايىن، سولعۇرلىم كورەگەن بولىپ، ارقالاعان جاۋاپكەرشىلىگىمىزدىڭ اۋىر ەكەندىگىن سولعۇرلىم سەزىنەمىز“. ”كەڭسەدە وتىرعاندا ماسەلەگە عانا تاپ بولامىز، نەگىزگى ساتىنى ىشكەرىلەي ارالاساق، بايقايتىنىمىزدىڭ بارلىعى ءادىس“. ”بۇقارامەن ەتەنە بولعاندا عانا پارمەندى شارا تابۋعا بولادى“... كوپتەگەن پارتيالى كادرلاردىڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋدەن العان اسەرى بىزگە جانامالاي مىنانداي وي سالادى: ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان اسىل ماڭگى ەسكىرمەيدى، جاڭا جورىقتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ ماڭىزدىلىعى ءتىپتى دە كورنەكتىلەندى، جاڭا داۋىردە بۇكىل پارتيادا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتۋدىڭ ءمانى ءتىپتى دە تەرەڭ.
ءداۋىر − يدەيانىڭ اناسى، اماليات − نازاريانىڭ قاينارى. شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى جاڭا داۋىردەگى ۇلى اماليات بارىسىندا تۋىنداعان، امالياتقا جەتەكشىلىك ەتۋ، امالياتتى ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا قۇدىرەتتى اقيقات كۇشىن جانە امالياتتىق ۇلى كۇشىن ايگىلەدى. بۇكىل پارتيادا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتۋ − پارتيالى كادرلاردىڭ وسى يدەيانىڭ نەگىزگى كوزقاراسىن، عىلمي جۇيەسىن جان - جاقتى، جۇيەلى يگەرۋىنە، وسى يدەيادا قامتىلعان دۇنيەگە كوزقاراستى، ءادىسنامانى ويداعىداي يگەرىپ، ونىڭ تۇتاس بارىسىنا سىڭىرىلگەن تۇرعىعا، كوزقاراسقا، ادىسكە ويداعىداي تاباندى بولىپ جانە ودان ويداعىداي پايدالانىپ، پارتيانىڭ جاسامپاز نازارياسىن ساياسي جاقتان شىنايى مويىنداۋدى، يدەيالىق جاقتان شىنايى مويىنداۋدى، نازاريالىق جاقتان شىنايى مويىنداۋدى، سۇيىسپەنشىلىك جاقتان شىنايى مويىنداۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋدىڭ“ شەشۋشى ءمانىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ”ءتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ”ءتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، باستان - اياق يدەيادا، ساياسيدا، ارەكەتتە شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىمەن وسكەلەڭ ءبىر اۋىزدىلىقتى ساقتاپ، پارتيانى الماس قامالى جوق، قاشاندا جەڭىسكە جەتەتىن بەرىك قۇرىش ەتىپ بىرلىكتە شىڭداپ شىعۋعا پايدالى.
”ءبىلۋ قانىق بولعان سايىن، ارەكەت تىڭعىلىقتى بولا تۇسەدى“. تەكسەرۋ - زەرتتەۋ − دۇرىس تانىم - تۇسىنىككە يە بولۋدىڭ قاينار بۇلاعى. بۇكىل پارتيادا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتۋ − جاڭا داۋىردەگى جاڭا جورىقتا العا باسۋ جولىنداعى داۋىلدى تولقىندارعا، سىن - سىناقتارعا توتەپ بەرۋدىڭ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ پارمەندى شاراسى. جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرىپ شىعۋ، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى جاپپاي ىلگەرىلەتۋ − بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ جاڭا ءداۋىردىڭ جاڭا جورىعىنداعى وزەكتى مىندەتى. بۇل بۇرىنعىلار ىستەپ كورمەگەن جاسامپازدىق ءىس، ءتۇرلى مەجەلى جانە مەجەلەۋ قيىن جاپا - ماشاقاتتارعا، حاۋىپ - قاتەرلەرگە، كەدەرگىلەرگە جولىعارىمىز داۋسىز. جاڭا داۋىردەگى جاڭا جورىقتا دۇنيە وزگەرىسىن، ءداۋىر وزگەرىسىن، تاريحي وزگەرىستى عىلمي تانىپ، جۇڭگو سۇراۋىنا، دۇنيە سۇراۋىنا، حالىق سۇراۋىنا، ءداۋىر سۇراۋىنا ويداعىداي جاۋاپ قايتارىپ، اساۋ تولقىنداردىڭ، ءتىپتى، داۋىلدى تولقىنداردىڭ اۋىر سىناعىنان سۇرىنبەي وتۋگە ساقاداي سايلانىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ىستەرىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋدىڭ بارلىعى جوعارى ساپالى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ورىستەتۋ ارقىلى اۋقىم مەن قاعيدانى يگەرىپ، ۇزدىكسىز ماسەلەنى شەشۋدىڭ جاڭا تانىمىن، جاڭا وي جەلىسىن، جاڭا ءادىسىن ورتاعا قويىپ، اناعۇرلىم ويداعىداي وزگەرىس جاعدايىنا توتەپ بەرۋدى، جاڭا وراي جەتىلدىرۋدى، جاڭا جاعداي اشۋدى قاجەت ەتەدى.
ۇلكەندىكتىڭ ۇلكەن ابزالدىلىعى بار، ۇلكەندىكتىڭ قيىندىعى دا ۇلكەن بولادى. بۇگىندە پارتيامىز 98 ميلليوننان استام پارتيا مۇشەسى، 5 ميلليوننان استام نەگىزگى ساتى پارتيا ۇيىمى بار دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءىرى ماركسيزمدىك بيلىك باسىنداعى پارتياعا اينالدى. بۇكىل پارتيادا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتۋ − قاي - قاشان دا ءىرى پارتياعا عانا ءتان قيىن ماسەلەلەردى شەشەتىن سەرگەكتىك پەن تاباندىلىقتى ساقتاپ، ”التىنى قايتكەندە باستان - اياق ورىنداۋعا بولادىعا“ جاۋاپ قايتارۋدىڭ رەال قاجەتى. تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ىشكەرىلەي، ەگجەي - تەگجەيلى ورىستەتۋ ارقىلى ناقتى جاعدايدى ۇعىسىپ، ماسەلەلەردى تولىق يەلەپ، ولىقىلىقتاردى تەكسەرىپ، پارىقتاردى تاۋىپ، بەتالىستى ايقىنداپ، كوممۋنيستىك پارتيانىڭ بيلىك جۇرگىزۋ زاڭدىلىعى، سوتسياليستىك قۇرىلىس زاڭدىلىعى، ادامزات قوعامىنىڭ دامۋ زاڭدىلىعى جونىندەگى تانىمدى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋ جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرىپ، پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋدىڭ ءتۇرلى قىزمەتتەرىنىڭ اناعۇرلىم ويداعىداي ءداۋىر سيپاتىن ايگىلەۋىنە، زاڭدىلىقتى يگەرۋىنە، جاسامپازدىققا باي بولۋىنا مۇمكىندىك جاساعاندا عانا، جاڭا داۋىردەگى پارتيا قۇرىلىسىنىڭ جاڭا ۇلى ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، پارتيامىزدىڭ باستان - اياق جۇڭگوشا سوتسياليزم ىستەرىنىڭ پارمەندى باسشىلىق وزەگى بولۋىنا مۇمكىندىك جاساي الامىز.
قۇنارلى توپىراقتا تامىر تارتقاندا عانا، جاپىراق قاۋلاپ وسەدى؛ شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەگەندە عانا، نازاريا سولعۇرلىم ايقىن بولادى. بۇكىل پارتيادا تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتۋ − قىزمەت ستيلىندە بۇرىلىس جاساۋدىڭ، بۇقارامەن تىعىز بايلانىس ورناتۋدىڭ، مىندەت وتەۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋدىڭ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدى كۇشەيتۋدىڭ ءونىمدى جولى. اماليات − اقيقاتتىڭ نەگىزى، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ − جەڭىسكە جەتۋدىڭ ىرگە تاسى. تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى اناعۇرلىم ىشكەرىلەي، تىڭعىلىقتى ورىستەتكەن سايىن، حالىق بۇقاراسىمەن ەتەنە بايلانىستى سولعۇرلىم ساقتاۋعا، تاماشا ستيلدى سولعۇرىم شىڭداپ، قايراتتانا العا ىلگەرىلەۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىن سولعۇرلىم تاسقىنداتىپ، ماركسيزمدىك ەرەن قابىلەتتى سولعۇرلىم ۇيرەنىپ، ۇزدىكسىز تاريح پەن حالىقتىڭ قالاۋىنان شىعاتىن تارتىمدى جاۋاپ تاپسىرۋعا بولادى.
(4)
جىجياڭ حاڭجوۋ قالاسى فۋياڭ رايونى پارتيا مۇشەلەرىن، كادرلاردى ””كۇندىز كاسىپورىن نىساندارىن ارالاۋ + كەشتە بۇقارامەن، كادرلارمەن اڭگىمەلەسۋ“ سياقتى فورمالارمەن ساتىلار، تۇرلەر بويىنشا ءبىرىنشى شەپكە بارىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە ۇيىمداستىردى؛ جياڭشي شيڭگو اۋدانى ”تور كوزدى جۇمىس ايتۋ“ ورنىن ورنالاستىرىپ، پارتيا مۇشەلەرىن، كادرلاردى الەۋمەتتىك اۋماقتاردى ارالاپ، حالىق جاعدايىن، حالىق رايىن ۇعىسىپ، حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى ىستەردى ويداعىداي ىستەۋگە ۇيىمداستىردى؛ چيڭحاي ”كەڭ كولەمدە ارالاۋ، كەڭ كولەمدە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ، كەڭ كولەمدە ءبىر - بىردەن تەكسەرۋ، كەڭ كولەمدە قامال الۋدى“ ورىستەتىپ، تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىكتىگى جوعارى، شارت - جاعدايى جاپالى جەرلەرگە بارىپ، شارالاردى، ۇسىنىستاردى اقىلداسىپ العا قويدى؛ اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مينيسترلىگى پارتيا مۇشەلەرىن، كادرلاردى توپقا ءبولىپ 650 نەشە اۋداندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ورىستەتۋگە جىبەرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار سالاسىنداعى ءتۇيىندى قىزمەتتەردىڭ ورىستەتىلۋ جاعدايىن، ءدوپ كەلگەن ءتۇيىندى، قيىن مىندەتتەردى جانە شەشۋشى، كوكەي تەستى ماسەلەلەردى جۇيەلى رەتتەدى... نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە بارىسىندا جەر - جەر، تاراۋلار، قالىڭ پارتيا مۇشەلەرى مەن كادرلار جاپپاي ءىس جۇزىندىك جاعدايعا كىرىسىپ، نەگىزگى ساتىنى ىشكەرىلەي ارالاپ، بۇقارامەن ىشكەرىلەي ارالاسىپ، ناقتى جاعدايدى يگەرىپ، تامىر ۇستاپ دياگنوز قويىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ داعدىعا اينالۋىن ىلگەرىلەتتى.
تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي جۇرگىزۋدە، ءسوز جوق، بۇقارالىق لۋشيانعا تاباندى بولۋ كەرەك، بۇقارادان الىپ، بۇقاراعا قايتارۋدا بۇقارانىڭ بوساعاسىنان اتتاۋ وڭاي بولعانىمەن، بۇقارانىڭ كوڭىلىنەن ورىن الۋ قيىن. دەن قويا، سۇيىسپەنشىلىكپەن كادرلار مەن بۇقارانىڭ تىلەكتەستىك كوپىرىن سالۋ كەرەك. بۇقارانى ۋايىمنان ارىلتىپ، قيىنشىلىعىن شەشىپ، بۇقارانىڭ جان اشىرى بولۋ كەرەك. ”مىزعىماي بۇقارا جاقتا تۇرىپ“، جاقىن وتىرىپ، شىن جۇرەكپەن سىرلاسىپ، ىشكەرىلەي اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا بۇقارانىڭ ۇنىنە ىقىلاسپەن قۇلاق ءتۇرىپ، بۇقارانىڭ تىلەگىن شىنايى اڭىس ەتىپ، بۇقارانىڭ مۇڭ - مۇقتاجىنا شىن پەيىلمەن كوڭىل ءبولىپ، بۇقارانىڭ ءسوزىن سويلەپ، بۇقارانىڭ ءىسىن بىتىرگەندە عانا، باستان - اياق حالىق بۇقاراسىمەن بىرگە تۇرۋعا، بىرگە ويلاۋعا، بىرگە ىستەۋگە بولادى. ”باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىسى“ بولۋعا پەيىل بولىپ، بۇقارادان اقىل سۇراپ، حالىقتان كەڭەس الىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ”ناعىز اقىل - پاراساتىن“، ”ۇتىمدى شاراسىن“ ۇيرەنىپ، عيبىرات ەتكەندە عانا، اناعۇرلىم ويداعىداي تۇردە حالىقتىڭ جاعدايىن ۇعىسۋعا، حالىقتىڭ اقىل - پاراساتىن ۇيىستىرۋعا، حالىقتىڭ كۇشىن توپتاۋعا، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ناتيجەسىن دۇرىس تانىمعا اينالدىرىپ، پارتيانىڭ دۇرىس دارىپتەمەسىن بۇقارانىڭ سانالى ارەكەتىنە اينالدىرۋعا بولادى.
تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي جۇرگىزۋدە، ءسوز جوق، شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋگە تاباندى بولۋ كەرەك. شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەي الۋ - الماۋ، بۇعان باتىلدىق ەتۋ - ەتپەۋ تەك تانىم دەڭگەيى ماسەلەسى بولىپ قانا قويماي، پارتيالىلىق ماسەلەسى دە بولىپ تابىلادى. تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي جۇرگىزۋدە ماسەلەدەن تايسامايتىن باتىلدىق، اقيقاتقا تاباندى بولاتىن مۇرات، قاتەلىكتى دۇرىستايتىن ەرلىك بولۋ كەرەك. ”ءزاۋلىم عيماراتتارعا“ قاراۋمەن قاتار، ”كولەڭكە تار كوشەلەرگە“ دە قاراۋ، جاقىنعا دا، الىسقا دا بارۋ، جاقسىنى دا، جاماندى دا كورۋ، كادرلار مەن بۇقارانىڭ ماقتاعانىن دا، داتتاعانىن دا تىڭداۋ، ءبىردى ءبىر، ەكىنى ەكى دەۋ، بۇكىل ىنتا - پەيىلىمەن شىن ءسوز تىڭداۋ، ناقتى جاعدايدى ءبىلۋ، ناقتى شارا قاراستىرۋ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ بارىسى مەن ناتيجەسىنىڭ دەرلىك شىنايى دا سەنىمدى بولۋىنا ناقتى كەپىلدىك ەتكەندە عانا، ناعىز ”كىتاپشىلدىقتان، جوعارىعا تابىنۋشىلىقتان اۋلاق بولىپ، ناقتى جاعدايدى عانا نەگىزگە الۋعا“ بولادى.
تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي جۇرگىزۋدە، ءسوز جوق، ماسەلەنى باعدار ەتۋگە تاباندى بولۋ كەرەك. ماۋ زىدۇڭ جولداس كەزىندە وبرازدى تۇردە: ”تەكسەرۋ’ ون اي جۇكتى بولۋ‘ ءتارىزدى، ماسەلەنى شەشۋ’ ءبىر تاڭدا بوسانۋ‘ ءتارىزدى. تەكسەرۋ − ماسەلەنى شەشۋ“، - دەگەن بولاتىن. ماسەلەنى بايقاي الۋ - الماۋ، ماسەلەنى شەشە الۋ - الماۋ − تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ ونىمدىلىگىن تەكسەرەتىن ولشەم. نازاردى دامۋ قاجەت ەتەتىن، رەفورمالاۋعا اسىعىپ وتىرعان، نەگىزگى ساتى ءزارۋ بولىپ وتىرعان، حالىق كوكسەگەن ماسەلەلەرگە شوعىرلاندىرىپ، شىن مانىندە جاعدايعا كوز جەتكىزىپ، ماسەلەنى ءدال تاۋىپ، ناقتى شارانى العا قويىپ، ماسەلەلەردى ءونىمدى شەشۋدىڭ جاڭا وي جەلىسىن، جاڭا ءادىسىن ۇزدىكسىز العا قويىپ، ءار بۋىندى تىعىز قابىستىرىپ، ونان ارى بەكەمدەي ءتۇسىپ، كىشكەنە جەڭىستەردەن ۇلكەن جەڭىستەرگە قول جەتكىزىپ، ءبىر - بىرلەگەن ”ماسەلە ءتىزىمىن“ ”جەتىستىك تىزىمىنە“ اينالدىرۋ كەرەك.
تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي جۇرگىزۋدە، ءسوز جوق، قامال الىپ، قيىندىقتاردى جەڭۋگە تاباندى بولۋ كەرەك. ءىستىڭ وڭايىنا جۇگىرمەيتىندەر، ءسوز جوق، تابىسقا جەتەدى، قيىن ىستەن جالتارمايتىندار العا باسادى. تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە ”اۆتوكولىكپەن اينالاتىن، اينەكتىڭ ىشىنەن قارايتىن“ ”جالعان تەكسەرۋدەن“ اۋلاق بولۋ، سونداي - اق ’ەسىك‘ پەن ’تەرەزەگە‘ كوپ قارايتىن، ”’ارتقى اۋلا‘ مەن ’بۇرىشتارعا‘ از قارايتىن“ ”ءۇستىرت تەكسەرۋ - زەرتتەۋدەن“ اۋلاق بولۋ، ”قيىنشىلىقتان قاشقالاقتايتىن، قايشىلىقتان اينالىپ وتەتىن“ ”تالعامالى تەكسەرۋ - زەرتتەۋدەن“ تىپتەن اۋلاق بولۋ، ءسوز جوق، ناقتى ىستەرمەن شۇعىلدانىپ، قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، كۇرەسكەرلىك رۋحتى ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىپ، كۇرەسكەرلىك قابىلەتتى كۇشەيتۋ كەرەك. باتىلدىقپەن ”قيىن ماسەلەلەردى“ قولعا الىپ، ”قيىن ىستەردى“ تىندىرۋعا شەبەر بولىپ، قيىنشىلىق كوپ، بۇقارانىڭ پىكىرى شوعىرلانعان، قىزمەتتىڭ ورىستەتىلۋى قيىن جەرلەرگە جانە مەكەمەلەرگە كوبىرەك بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، قيىن ماسەلەنى شەشۋدىڭ ءونىمدى ءادىسى مەن عىلمي جولىن تابۋ كەرەك. ”ءبىر اۋىز ءسوزى كەرەككە جاراماسا، توم - توم كىتاپتىڭ قۇنى جوق“ تەكسەرۋدىڭ كوپ، زەرتتەۋدىڭ از بولۋىنان، جاعدايدىڭ كوپ، تالداۋ جاساۋدىڭ از بولۋىنان ساقتانىپ، بار پەيىلىمەن كىرىسىپ ناقتى جاعدايدى انىقتاپ، بىلەك سىبانا ناقتى ءىس ىستەپ، ”كەيىنگى كەزەڭدەگى جۇمىستاردى“ قۇلشىنا ويداعىداي ورنالاستىرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ ناتيجەسىن، شىنىمەن، قىزمەتتى ىلگەرىلەتۋدىڭ، قيىنشىلىقتى جەڭۋدىڭ ءىس جۇزىندىك ونىمدىلىگىنە اينالدىرۋ كەرەك.
تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى ويداعىداي جۇرگىزگەندە، ءسوز جوق، جۇيە كوزقاراسىنا تاباندى بولۋ كەرەك. ءىس جۇزىندىككە ىشكەرىلەي ارالاسىپ، نەگىزگى ساتىنى ىشكەرىلەي ارالاپ، بۇقارامەن ىشكەرىلەي ارالاسىپ جاعدايدى تەكسەرىپ ۇعىسۋ كەرەك، ”تاۋ كورىنسە تاۋ دەۋگە“، ”سۋ كورىنسە سۋ دەۋگە“ بولمايدى، ”ۇساق - تۇيەككە جارماسىپ الۋعا“، ءۇستىرت تۇسپالداۋعا“ ءتىپتى دە بولمايدى. جۇيەلى ويلاۋ قابىلەتىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، جالپى جاعداي مەن ءىشىنارالىقتىڭ، كەزەكتەگى مەن بولاشاقتاعىنىڭ، ماكرو مەن ميكرونىڭ، باستى قايشىلىق پەن قوسالقى قايشىلىقتىڭ، ەرەكشە مەن ادەتتەگىنىڭ قاتىناسىن ويداعىداي يگەرۋ كەرەك. ءبىر مەزەتكە، بىرەر ىسكە بولا شاتاسىپ قالماي، حاۋىپ - قاتەردەن، سىن - سايىستاردان تايسالماي، دامۋدىڭ كەلەلى اۋقىمىن ايقىن تانىپ، ۇزاق بولاشاقتى ويلاپ، العاشقى قادامدى جاقسى باسىپ، ىرىقتىلىق شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزىپ، كورەگەندىكپەن ويلاپ، كەلەلى جاعداي سيپاتتى جوبا جاساپ، جالپى تۇلعالىق ىلگەرىلەتىپ، پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ءتۇرلى ىستەرىنىڭ ورنىقتى قاداممەن الىستارعا جەتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك.
(5)
جيڭگاڭشاندا كوگىلدىر بامبۋك جايقالىپ تۇر، شىنجىندا چيانحاي تاسى قاسقايىپ تۇر، شيۇڭ - ان جوعارى قارقىندى تەمىر جول ۆوگزالىندا ”زامانا تەگەرشىگى“ دامىلسىز اينالۋدا...
تاريح كەڭىستىگىنەن ەندەي ءوتىپ، ماڭگىلىك ىزدەردى ىزدەدى. ءاربىر ۇرپاق كوممۋنيستەردىڭ اتتانعان بەينەسىنەن تەكسەرۋ - زەرتتەۋ اسىل ءداستۇرىنىڭ نۇرشۇعىلاسى ساۋلە شاشۋدا.
بۇگىنگى تاڭدا جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ۇلى جوباسى جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىندا بىرتىندەپ ءورىس اشتى. جۇڭحۋانىڭ بايتاق دالاسىنا تامىر تارتقان، حالىقتى جۇرەگىنە ساقتاعان جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ كۇرەس جۇرگىزۋ جىگەرى اناعۇرلىم قاۋلاپ، العا ىلگەرىلەۋ قادامى اناعۇرلىم پارمەندى بولىپ، ءجۇز ميلليونداعان حالىقتى ىنتىماقتاستىرىپ باستاپ، جاڭا تاريحي ۇلى ىستەردى جاراتۋ ەركى اناعۇرلىم بەكەمدەلە بەرمەك!
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 9 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
