2023 - جىلعى (جۇڭگو) ازيا − ەۆروپا تاۋار ساۋدا كورمەسى اشىلدى
تيانشان تالقى مىنبەرى ءبىر ۋاقىتتا وتكىزىلدى
ا . جاپاروۆ، جۇمانعارين لەكسيا جاسادى، ما شيڭرۇي ارناۋ ءسوز سويلەدى ءارى اشىلعاندىعىن جاريالادى
ەركىن تۇنياز باسقاردى، ليڭ جي ارناۋ ءسوز سويلەدى، گى حايجياۋ، كابير جۋرازودا، فان گاڭ لەكسيا جاسادى، نۇرلان ءابىلماجىن، لي يفي، حى جۇڭيوۋ قاتىناستى
8 - ايدىڭ 17 - كۇنى 2023 - جىلعى (جۇڭگو) ازيا − ەۆروپا تاۋار ساۋدا كورمەسىنىڭ اشىلۋ سالتى جانە تيانشان تالقى مىنبەرى شينجياڭ حالىقارالىق ءماجىلىس - كورمە ورتالىعىندا وتكىزىلدى.
□ سۋرەتتى انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جوۋ پىڭ تۇسىرگەن
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ شيڭرۇي 8 - ايدىڭ 17 - كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. 2023 - جىلعى (جۇڭگو) ازيا − ەۆروپا تاۋار ساۋدا كورمەسىنىڭ اشىلۋ سالتى جانە تيانشان تالقى مىنبەرى 8 - ايدىڭ 17 - كۇنى شينجياڭ حالىقارالىق ءماجىلىس - كورمە ورتالىعىندا وتكىزىلدى.
وسى كەزەكتى تاۋار ساۋدا كورمەسى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسى العا قويىلعاندىنىڭ 10 جىلدىعى ساتىندە، شينجياڭ وتكىزگەن ءبىر رەتكى ماڭىزدى ساۋدا - ساتتىق سالتاناتتى جينالىسى، 40 نەشە مەملەكەت پەن رايوننان، 7 حالىقارالىق ۇيىمنان كەلگەن سيلى قوناقتار كورمەگە، ماجىلىسكە قاتىناستى. قىرعىزستان زۇڭليى ا. جاپاروۆ، قازاقستاننىڭ ورىنباسار زۇڭليى، قوسىمشا ساۋدا جانە ءبىر تۇلعالاندىرۋ مينيسترلىگىنىڭ مينيسترى جۇمانعارين اشىلۋ سالتىنا قاتىناستى ءارى تالقى مىنبەرىندە لەكسيا جاسادى. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ شۋجيى ما شيڭرۇي ارناۋ ءسوز سويلەدى ءارى كورمەنىڭ اشىلعاندىعىن جاريالادى.
اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اۆتونوميالى رايوننىڭ ءتوراعاسى ەركىن تۇنياز باسقاردى. ساۋدا مينيسترلىگىنىڭ ورىنباسار مينيسترى، قوسىمشا حالىقارالىق ساۋدا كەلىسسوزىنىڭ ورىنباسار ۋاكىلى ليڭ جي ارناۋ ءسوز سويلەدى. جۇڭگو بانكەسى پارتكومىنىڭ شۋجيى گى حايجياۋ، ورتا ازيا وڭىرلىك ەكونوميكالىق سەلبەستىك شۋەيۋانىنىڭ باستىعى كابير جۋرازودا، جۇڭگو (شىنجىن) كەشەندى اشۋ، زەرتتەۋ ورنىنىڭ باستىعى فان گاڭ لەكسيا جاسادى. اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ ءتوراعاسى نۇرلان ءابىلماجىن، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، بيڭتۋاننىڭ جىڭۋيى لي يفي، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، ءۇرىمجى قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى حى جۇڭيوۋ قاتىناستى.
ما شيڭرۇي ارناۋ سوزىندە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق كوميتەتى، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى جانە شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى اتىنان كورمەگە كەلگەن جۇڭگولىق، شەتەلدىك سيلى قوناقتاردى، ءار سالاداعى دوستاردى قىزۋ قارسى الاتىندىعىن ءبىلدىردى جانە ولارعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتتى. ول مىنالاردى ءبىلدىردى: بيىل ءتوراعا شي جينپيڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسىن العا قويعاندىعىنىڭ 10 جىلدىعى. 10 جىلدان بەرى جۇڭگو جەلى بويىنداعى ءار ەلمەن بىرگە بولاشاققا بەت العان تەرەڭ سەلبەستىكتى كۇش سالا تۇلعالاپ، مىڭ جىلعا سوزىلعان جىبەك جولىنىڭ ومىرشەڭدىك كۇشى مەن جالىندى قۋاتىن تاسقىنداتتى. شينجياڭ ءداۋىر ورايىن مىقتاپ يگەرىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىنىڭ بەلسەندى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزۋىن ىلگەرىلەتىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ بويىنداعى ەلدەرمەن، اسىرەسە، ورتا ازياداعى 5 ەلمەن بارىس - كەلىسى كۇننەن - كۇنگە قويۋلاپ، سەلبەستىگى كۇننەن - كۇنگە كەڭەيدى. بۇگىنگى شينجياڭدا جاراسىمدىلىق، ورنىقتىلىق سارا جولعا اينالىپ، گۇلدەنۋدىڭ، دامۋدىڭ جاڭا پاراعى اشىلىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جولىندا ارشىندى قاداممەن العا ىلگەرىلەۋدە. ءبىز ەل ءىشى - سىرتىنداعى ءار سالا دوستارمەن بىرگە جىبەك جولى رۋحىن اسقاقتاتىپ، جۇڭگو − ورتا ازيا باسشىلار ءماجىلىسىنىڭ جەتىستىكتەرىن جاپپاي تياناقتاندىرىپ، ساياساتتاردى بايلانىستىرۋدى، قۇرىلعىلاردى ۇلاستىرۋدى، ساۋدانى ىركىلىسسىزدەندىرۋدى، قارجىنى اينالىمعا سالۋدى، جۇرت تىلەگىن توعىستىرۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، جىبەك جولىن جاپپاي گۇلدەندىرۋدىڭ، كوركەيتۋدىڭ، دامىتۋدىڭ جاڭا تاراۋىن بىرگە جازۋدى قالايمىز.
ليڭ جي ارناۋ سوزىندە مىنالاردى ءبىلدىردى: ازيا − ەۆروپا ەلدەرى مەن جۇڭگونىڭ تاۋ - سۋى تۇتاسقان، ءداستۇرلى دوستىعى ۇزىننان - ۇزاققا جالعاسقان، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋداعى سەنىمدى سەلبەستىك سەرىكتەر. كەزەكتە جۇڭگو جوعارى ساپالى دامۋ ارقىلى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋدى تاباندىلىقپەن جەدەلدەتىپ، ءتۇزىم سيپاتتى ەسىك اشۋدى ورنىقتى قاداممەن كەڭەيتىپ، بازارلانعان، زاڭمەن باسقارىلاتىن، حالىقارالانعان شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن تۇلعالاپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ جاڭا جەتىستىكتەرىمەن دۇنيە جۇزىنە ۇزدىكسىز جاڭا وراي سيلاۋدا. جۇڭگونىڭ ازيا − ەۆروپاداعى ءار ەلمەن ەكونوميكالىق ءوزارا تولىقتاۋ سيپاتى كۇشتى، كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ بايلانىسى قويۋ، ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزۋ، سەلبەستىك جاساسۋ كەڭىستىگى وراسان زور. جۇڭگو جاق ازيا − ەۆروپاداعى ەلدەرمەن ستراتەگيالىق ءتۇيىلىسۋدى كۇشەيتىپ، ساۋدا، قارجى قوسۋ سەلبەستىگىن تەرەڭدەتىپ، ساۋدانى، قارجى قوسۋدى ەركىندەندىرۋ، قولايلىلاندىرۋ دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، وڭىرلىك ەكونوميكانىڭ گۇلدەنۋىن، دامۋىن جەبەۋدى قالايدى.
ا.جاپاروۆ لەكسياسىندا مىنالاردى ءبىلدىردى: ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسى العا قويىلعان 10 جىلدان بەرى حالىقارالىق قوعامنىڭ كەڭ كولەمدى قولداۋىنا يە بولدى. قىرعىزستان − جۇڭگو ەكى ەل ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقان 30 جىلدان بەرى ەكى جاقتىڭ ءار سالاداعى سەلبەستىگى ۇزدىكسىز كەڭەيدى. قازىر ورتا ازيانىڭ وڭىرلىك جانە الەمدىك ەكونوميكاداعى رولى كورنەكتى كۇشەيىپ، جۇڭگومەن ەكونوميكالىق - ساۋدا سەلبەستىگى جاڭا ورايلاردى كۇتىپ الدى. شينجياڭ جۇڭگونىڭ ورتا ازياعا جانە ازيا − ەۆروپا قۇرلىعىنا باراتىن باتىستاعى ۇلكەن قاقپاسى رەتىندە، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى قۇرىلىسىندا ماڭىزدى رول اتقارۋدا. قاتىستى تاراپتار وڭىرلىك زات اينالىم تاسىمال شارت - جاعدايىن قۇلشىنا جاقسارتىپ، جۇڭگو − قىرعىزستان − وزبەكستان تەمىر جولى نىسانىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، زاتتاردىڭ اينالىم ونىمدىلىگىن قۇلشىنا جوعارىلاتىپ، ەلەكتروندى ساۋدا، سيفرلى زات اينالىمى، بانكە جانە وسىزاماندانعان تولەۋ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى، سۋ بايلىعىن اشۋ، پايدالانۋ، تازا ەنەرگيا سياقتى سالالارداعى سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، اناعۇرلىم كوپ ءوزارا پايدا جەتكىزۋ، تيىمدىلىك جاساۋ جەتىستىكتەرىنە قول جەتكىزۋ كەرەك.
جۇمانعارين لەكسياسىندا مىنالاردى ءبىلدىردى: قازاقستان ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسىنا بەلسەنە قاتىسۋشى، قازاقستان − جۇڭگو ەكى ەلدىڭ ساۋدا قارىم - قاتىناسى سوڭعى جىلدارى ۇزدىكسىز جوعارى دەڭگەيدە دامىدى. جۇڭگو − ورتا ازيا باسشىلار ءماجىلىسىنىڭ ءساتتى وتكىزىلۋى ەكى ەلدىڭ كاسىپورىندارى مەن ساۋدا سالاسىنا جاڭا تالاپ قويدى. جۇڭگو قازاقستاننىڭ ماڭىزدى ساۋدا سەرىگى، سونداي - اق ماڭىزدى ساۋدا بازارى، اسىرەسە، شينجياڭ ساۋدانى ارتتىرۋدىڭ جاڭا ۇيەگىنە اينالۋدا. تاراپتار شينجياڭنىڭ باسىمدىعىنان جانە تۇعىرىنان تولىق، ويداعىداي پايدالانىپ، ەكونوميكانىڭ ۇزدىكسىز ارتۋىن جەبەۋ كەرەك. قازاقستان جۇڭگومەن، اسىرەسە، شينجياڭمەن ساۋدا كولەمىن بەلسەنە كەڭەيتىپ، كەن بايلىعىن اشۋ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن مانەرلەۋ جانە مەديتسينا، وقۋ - اعارتۋ، مادەنيەت سياقتى سالالارداعى ءوزارا تيىمدىلىك جاساۋ سەلبەستىگىن تەرەڭدەتەدى.
گى حايجياۋ لەكسياسىندا مىنالاردى ءبىلدىردى: شينجياڭ جۇڭگونىڭ ازيا − ەۆروپا ەلدەرىمەن بايلانىس جاساۋىنىڭ تورابى رەتىندە، مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ جالپى جاعدايىمەن تەرەڭ توعىسىپ، ازيا − ەۆروپا ءوڭىرىنىڭ ەكونوميكا - ساۋدا بارىس - كەلىسى مەن حالىقارالىق سەلبەستىكتى جەبەۋدە كۇن سايىن ماڭىزدى رول اتقارۋدا، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ“ ەسىك اشۋ الدىڭعى شەبى. قارجى قۇراۋ ارناسىن بەلسەنە كەڭەيتىپ، وڭىرلىك نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، شەكارا اتتاعان فينانس ونىمدەرىندە جاڭالىق اشىپ، حالىقارالىق ساۋدانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، جاسىل، باياندى دامۋدى ىلگەرىلەتىپ، ەنەرگيا سەلبەستىگىنىڭ ورنىقتى، باياندى بولۋىنا دەم بەرىپ، كەشەندى فينانستىق قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرىپ، وڭىرلىك ءوندىرىس قۋاتى تەحنيكاسى سەلبەستىگىن، اۋىس - كۇيىسىن جەبەپ، فينانستىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋعا دەم بەرۋىن اناعۇرلىم ويداعىداي جەبەۋ كەرەك.
كابير جۋرازودا لەكسياسىندا مىنالاردى ءبىلدىردى: ورتا ازيا ەلدەرى مەن جۇڭگونىڭ شينجياڭى ساۋدا - ساتتىق جانە ساۋدا ورتالىعىنا اينالۋدا بۇرىن بولماعان ورايعا ءدوپ كەلىپ وتىر. ورتا ازيا وڭىرلىك ەكونوميكالىق سەلبەستىك مەحانيزمى مەن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسى ۇلاستىرۋدى، تۇتاستىرۋدى كۇشەيتۋ، ساۋدانىڭ ىركىلىسسىزدىگىن جەبەۋ، تاماشا قارجى قوسۋ ورتاسىن قالىپتاستىرۋ، مەملەكەتتەر ارا ەكونوميكالىق سەلبەستىكتى كۇشەيتۋ سىندى ورتاق نىسانانى بىرگە ۇستانىپ وتىر. ورتا ازيا وڭىرلىك ەكونوميكالىق سەلبەستىك شۋەيۋانى جۇڭگونىڭ شينجياڭى مەن ورتا ازيا وڭىرلىك ەكونوميكالىق سەلبەستىگىنە مۇشە ەلدەر اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىستى كەڭەيتۋگە ۇزدىكسىز ۇلەس قوسادى.
فان گاڭ لەكسياسىندا مىنالاردى ءبىلدىردى: شينجياڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى رەتىندە، ازيا − ەۆروپا قۇرلىعىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى، ەلىمىزدىڭ ماڭىزدى شەكارا بويىنداعى اشىق رايون، ازيا − ەۆروپا قۇرلىعى سىندى كەلەلى ءىستى ويداعىداي ىستەۋ شينجياڭنىڭ وزىندىك دامۋىنا ءتيىمدى بولىپ قانا قالماستان، جۇڭگونىڭ جاڭا حالىقارالىق جاعدايدا ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋىنىڭ، دامۋدىڭ ىرىقتىلىق ۇقىعىن يگەرۋىنىڭ دە ماڭىزدى مازمۇنى. ول شينجياڭنىڭ ەسىك اشۋىن ونان ارى كەڭەيتۋ، وڭىرلىك ەكونوميكالىق سەلبەستىكتى جەبەۋ جونىندە قىزمەت ۇسىنىسىن قويدى.
پاكيستان، موڭعۇليا، وزبەكستان، فيجي، سەيشەل، قازاقستان، قىرعىزستان، تۇركمەنستان سياقتى مەملەكەتتەردىڭ مينيستر دارەجەلى سيلى قوناقتارى، جۇڭگودا تۇراتىن باس ەلشىسى، شەتەلدەگى ايگىلى كاسىپورىنداردىڭ، ساۋدا قوعامدارىنىڭ جاۋاپتىلارى؛ ەلىمىزدىڭ قاتىستى مينيسترلىكتەرىنىڭ، كوميتەتتەرىنىڭ جانە نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيە ورتالىق جەتەكشىلىك ەتۋ گرۋپپاسىنىڭ قاتىستى جاۋاپتى جولداستارى، ەل ىشىندەگى ايگىلى كاسىپورىندار مەن ساۋدا قوعامدارىنىڭ جاۋاپتىلارى، مامان - وقىمىستىلار، تۋىسقان ولكە، رايون، قالالاردىڭ باسشى سيلى قوناقتارى؛ اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ، ۇكىمەتتىڭ، ساياسي كەڭەستىڭ، بيڭتۋاننىڭ قاتىستى باسشىلارى، اۆتونوميالى رايونداعى قاتىستى ورىنداردىڭ، تاراۋلاردىڭ جانە ايماق، وبلىس، قالالاردىڭ جاۋاپتى جولداستارى قيمىلعا قاتىناستى.
اشىلۋ سالتىنان بۇرىن ا.جاپاروۆ، جۇمانعارين، ما شيڭرۇي، ەركىن تۇنياز قاتارلى شەتەلدىك سيلى قوناقتار، اۆتونوميالى رايوننىڭ باسشىلارى جانە ءبىر ءبولىم سيلى قوناقتار كورمە سارايىن بىرگە كوزدەن كەشىردى.
اشىلۋ سالتىنان كەيىن ما شيڭرۇي قازاقستان مەملەكەتتىك سارايىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناستى ءارى جۇمانعارينمەن بىرگە لەنتا قيدى، ەركىن تۇنياز پاكيستان مەملەكەتتىك سارايىنىڭ اشىلۋ سالتىنا قاتىناستى ءارى لەنتا قيدى، ەكى جاقتىڭ باسشىلارى كورمەنى ەكسكۋرسيالادى ءارى سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋ ىستەرى جونىندە پىكىر اۋىستىردى.
