سايكەستى وڭاۋدىڭ ارقاسىندا كورىكتى شينجياڭ ماساتىداي قۇلپىردى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى لي شيڭ
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن بۇلجىماي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، جاسىل دامۋدى جەتەكشى ەتىپ، تاۋ، سۋ، ورمان، ەگىنجاي، كول، جايلىم، قۇمدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، جۇيەلى جونگە سالىپ، كورنەكتى ەكولوگيالىق ورتا ماسەلەلەرىن شەشۋدەن باستاپ كىرىسىپ، نىسانانى سايكەستىرۋدى، كوپ ءتۇرلى لاس زاتتاردى تىزگىندەۋدى سايكەستىرۋدى، تاراۋلاردى سايكەستىرۋدى، وڭىرلەردى سايكەستىرۋدى، ساياساتتى سايكەستىرۋدى كۇشەيتىپ، ەكولوگيالىق ورتا ساپاسىن ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، اسپانى اشىق، جەرى جاسىل، سۋى تۇنىق كورىكتى شينجياڭ قۇردى.
وڭىرلەر بىرلەسىپ ارەكەتتەنىپ، ەكولوگيالىق قالتقىنى بەرىك ورناتتى
2022 - جىلدىڭ باسىندا بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن ”ءبىر تۇتاس جۇيە“ يدەياسىن تولىق ايگىلەگەن «شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ ”14 - بەسجىلدىق“ جوباسى» بارلىققا كەلدى. جوبانى جاساۋ بارىسىندا بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ قورشاعان ورتا، قاتىناس، ەنەرگيا، سۋ ايدىنى سياقتى بايلانىسى كۇشتى، بولە قاراۋعا كەلمەيتىن ماڭىزدى جوبالارعا قاراتا، شينجياڭ اۆتونوميالى رايون ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ، بيڭتۋان ات سالىسۋ، بىرگە دايىنداۋ، بىرگە اتقارۋعا تاباندى بولىپ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋدىڭ ”بەستى بىرلىككە كەلتىرۋ“ قىزمەت مەحانيزمىن قالىپتاستىردى.
جوبادا ورتاعا قويىلعان جاڭا داۋىردەگى ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ قىزمەتىنىڭ جاڭا مىندەتتەرىنە قاراتا، شينجياڭ جوبا نىساناسىن مىقتاپ قاداعالاپ، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ نەگىزگى باسشىسىن مەڭگەرۋشىلىككە تاعايىنداۋ، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى مەن بيڭتۋان پارتكومىنىڭ نەگىزگى باسشىسىن ورىنباسار مەڭگەرۋشىلىككە تاعايىنداۋ سىندى شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ كوميتەتىن قۇرىپ، بۇكىل شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ قىزمەتىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، سايكەستى ىلگەرىلەتتى.
اۆتونوميالى رايون، بيڭتۋان كورىكتى شينجياڭ قۇرىلىسىنا جۇيەلى ورنالاستىرۋ جاساپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ جانە ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدىڭ ساياسي جاۋاپكەرشىلىگىن بىرگە ارقالاپ، ءوز اكىمشىلىك ءوڭىرىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ قىزمەتى مەن ەكولوگيالىق ورتا ساپاسى جونىندە باس جاۋاپكەرشىلىكتى ارقالاپ، شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتا حاۋىپسىزدىگىن بىرگە قورعادى.
لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسى سىندى وسى ءبىر قاتاڭ شايقاس جونىندە اۆتونوميالى رايون، بيڭتۋان جان - جاقتى ورنالاستىرۋ جاساپ، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ ەرەجەسىن»، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ اتموسفەرانىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋ ەرەجەسىن» جاساۋ جانە وعان وزگەرىس ەنگىزۋ قىزمەتىن بىرگە ورىستەتىپ، ”ءۇش جوعارى“ نىسانداردىڭ شينجياڭعا كىرۋىن شەكتەۋگە قاتىستى اتقارۋ جوباسىن اقىلداسىپ، بەلگىلەپ، ءۇرىمجى، سانجى، شىحىزى، ۋجياچۇي ءوڭىرىنىڭ قورشاعان ورتاسىنىڭ لاستانۋىنان بىرگە ساقتانۋ، بىرگە وڭاۋدى كۇشەيتۋ جونىندەگى پىكىر سياقتى ءبىر قىدىرۋ حۇجاتتاردى جولعا قويدى، سونداي - اق كوپ ءتۇرلى جەرگىلىكتى ولشەمدەردى بىرگە جاريالاپ اتقاردى.
”14 - بەسجىلدىقتان“ بەرى شينجياڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدا بىرلەسىپ قۇرۋ، بىرلەسىپ ساقتانۋ، بىرلەسىپ جونگە سالۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتتى، اۆتونوميالى رايون بيڭتۋانمەن بىرگە مەحانيزمدى ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، سايكەسە كۇش سالىپ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ بىرلەسىپ زاڭ اتقارۋىن كۇشەيتىپ، شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق قالتقىسىن اناعۇرلىم بەكەمدەدى.
جالپىلىق وڭاۋ، تەڭ يگىلىككە قول جەتكىزۋ ارناسىن قالىپتاستىردى
ەكولوگيالىق ورتانى وڭاۋ − جۇيەلى ينجەنەريا، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىندا، ءسوز جوق، جۇيە كوزقاراسىن ۇستانىپ، سايكەسە وڭاۋعا تاباندى بولۋ كەرەك.
بۇرىندارى ۇزاق ءبىر مەزگىلگە دەيىن تارىم وزەنى الابىنداعى تابيعي ورمان، جايلىم، جابايى حايۋاناتتاردىڭ دامىلدايتىن جەرلەرى جانە سۋ الابى تارايىپ، نەگىزگى اعاردىڭ تومەنگى اعارىندا 400 كيلومەترگە تاياۋ وزەن ارناسىندا سۋ تارتىلىپ قالعان بولاتىن، ەكى جاعاداعى توراڭعى ورمانى قۇرىپ كەتتى. ءبىر ميلليون 20 مىڭ شارشى مەتر وزەن الابىنداعى ناشار ەكولوگيالىق ورتانى جاقسارتۋ ءۇشىن، 2001 - جىلدان باستاپ اۆتونوميالى رايون تارىم وزەنى الابىن جالپىلىق وڭاۋدى باستاپ اتقاردى.
20 نەشە جىلدى وتكەرگەننەن كەيىن سۋ ۇنەمدەيتىن ەتىپ جاڭالاۋ، جەر استى سۋىن اشىپ پايدالانۋ، وزەن ارناسىن وڭاۋ، تىزگىندەۋ سيپاتتى توراپ ينجەنەرياسى قۇرىلىسى، وزەن اعارىنىڭ سۋ بايلىعىن رەتتەۋ باسقارۋ سياقتىلاردى قامتىعان ءبىر قىدىرۋ جالپىلىق وڭاۋدى اتقارعاننان كەيىن، تارىم وزەنىنىڭ تومەنگى اعارىندا 30 جىل سۋ تارتىلىپ قالۋ تاريحىن اياقتاتىپ، وزەن ارناسىنىڭ ەكى جاعاسىنداعى جاسىل دالىزدە قايتا تىرشىلىك تىنىسى بايقالدى. سونىمەن ءبىر ۋاقىتتا وزەن الابىنداعى ەكولوگيالىق كوشىرۋ، قۇمنان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ، توراڭعى ورمانىن قورعاۋ، ەكولوگيالىق شۇعىل سۋ جىبەرىپ سۋ تولىقتاۋ ينجەنەرياسى سياقتى باسقا دا ەكولوگيانى قورعاۋ قىزمەتتەرىن ورىستەتۋگە تۇرتكى بولدى.
تارىم وزەنى الابىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ جاقسارۋىنا ىلەسە، ەكولوگيانىڭ پايداسى ۇزدىكسىز جارىققا شىعىپ، تارىم وزەنى الابىنداعى ءار ۇلت بۇقاراسىن يگىلىككە كەنەلتتى. وتكەندەگى قۇمدى بوراننان قاشىپ، مەكەنىنەن ايرىلۋعا ءماجبۇر بولعان قىستاق تۇرعىندارى قويلارىن ايداپ قايتا قايتىپ كەلدى، تارىم تىڭ يگەرۋ رايونى دا ءۇرتىس كوپ جىل بويى ەلىمىزدىڭ كولەمدى ماقتا وندىرىسىندە بىرلىك ءونىمى ەڭ جوعارى بولعان سۋارمالى وڭىرگە اينالدى.
”سۋ كوبەيىپ، قورشاعان ورتا جاقساردى، قويلارىمنىڭ جايىلىسىنان الاڭدامايتىن بولدىم. وسى بىرنەشە جىلدا كىرىسىم ءۇرتىس ارتتى، بۇرىن مۇنى ويلاۋعا باتىلىم بارمايتىن“، - دەدى تارىم وزەنىنىڭ قۇيار اۋزىنداعى تەتىما كولىنىڭ ماڭىنا قونىستانعان نۇر مامەت قۋانىشىن جاسىرا الماي.
شينجياڭدا وزەن اعارىن جالپىلىق وڭاۋ ارقىلى تەڭ يگىلىككە قول جەتكىزگەن تەك تارىم وزەنى عانا ەمەس، تاعى توۋتۇنحى وزەنى، اقسۋ وزەنى سياقتى ءبىرسىپىرا وزەندەر بار. شينجياڭ ەكولوگيالىق جۇيەنىڭ تۇتاستىعى مەن وزەن اعارلارىنىڭ جۇيەلىلىگىن شىعار ءتۇيىن ەتىپ، ەكولوگيالىق ورتا ساپاسىن جاقسارتۋدى وزەك ەتىپ، تاۋ، سۋ، ورمان، ەگىنجاي، كول، جايلىم، قۇم سىندى ءتۇرلى ەكولوگيالىق فاكتورلاردى سايكەستى وڭاۋدى كۇشەيتىپ، سۋ ورتاسىن، سۋ بايلىعىن، سۋ ەكولوگياسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ەكولوگيالىق ورتانى قالپىنا كەلتىرۋدى جانە ونى قورعاۋدى سايكەستى ورىستەتىپ، كوپتەگەن وزەن اعارلارىنىڭ ىركىلىسسىز اعىپ، سۋى تۇنىق بولۋىنا، جاعاسىنىڭ جاسىل جامىلعى ورانىپ، كورىنىسىنىڭ كوركەم بولۋىنا، ادام مەن سۋ جاراسىم تاۋىپ، كورگەن ادام قىزىعا قارايتىن ەكولوگيالىق كوركەم كورىنىس قالىپتاستىرۋىنا، ونان دا ماڭىزدىسى، وزەن اعارى جاعاسىن بويلاي ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا تاماشا نەگىز قالاۋعا مۇمكىندىك تۋدىردى.
سايكەستى وڭادى، اشىق اسپان، اقشا بۇلتتى قورعادى
”’ءۇرىمجى − سانجى − شىحىزى‘ ءوڭىرى اتموسفەراسىن وڭاۋ شينجياڭنىڭ لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىنداعى ءبىر قيىن ماسەلە بولىپ كەلگەن ەدى. شينجياڭ كوپ ءتۇرلى لاس زاتتاردى سايكەستى تىزگىندەۋدى ونان ارى كۇشەيتىپ، ’ءۇرىمجى − سانجى − شىحىزى‘ ءوڭىرىنىڭ اتموسفەرا ورتاسىن وڭاۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتتى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەڭگەرمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى تيان فىڭ.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: جۇيە كوزقاراسىنا تاباندى بولىپ، باستى قايشىلىق پەن قايشىلىقتىڭ باستى جاعىن مىقتى يگەرىپ، كورنەكتى ەكولوگيالىق ورتا ماسەلەلەرىنە پارمەندى شارا قولدانۋ، سونىمەن قاتار نىسانانى سايكەستىرۋدى، كوپ ءتۇرلى لاس زاتتاردى تىزگىندەۋدى سايكەستىرۋدى، تاراۋلاردى سايكەستىرۋدى، وڭىرلەردى سايكەستىرۋدى، ساياساتتاردى سايكەستىرۋدى كۇشەيتىپ، ءتۇرلى قىزمەتتەردىڭ جۇيەلىلىگىن، تۇتاستىعىن، سايكەسىمدىلىگىن ۇزدىكسىز كۇشەيتۋ كەرەك.
2022 - جىلى ”ءۇرىمجى − سانجى − شىحىزى“ ءوڭىرىنىڭ ەرەكشەلىگىنە جانە لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋدىڭ قيىن تۇيىندەرىنە نەگىزدەلىپ، شينجياڭ كوكتەم، جاز ماۋسىمىندا سىمىرىلەتىن تۇيىرشىك زاتتار (PM10（) مەن وزون قاباتىنداعى لاستانۋدى تىزگىندەۋدى، كۇز، قىس ماۋسىمدارىندا ۇساق تۇيىرشىك زاتتارمەن (5. PM2) لاستانۋدى تىزگىندەۋدى ءتۇيىن ەتىپ، كوپ ءتۇرلى لاس زاتتاردى سايكەستىرىپ تىزگىندەۋدى كۇشەيتتى. قىس ماۋسىمىندا تازا ەنەرگيامەن جىلىنۋ جانە اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى بوس كومىردىڭ ورنىن باستىرۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ورىستەتىپ، ءتۇيىندى سالالاردى ىشكەرىلەي جونگە سالىپ، قاتىناس - تاسىمال قۇرىلىمىن رەتتەپ، بەتتىك لاستانۋدى وڭاۋدى كۇشەيتىپ، اۋىر لاستانعان اۋا رايى كۇندەرىنە بەلسەندى توتەپ بەرۋ سىندى ءبىر قىدىرۋ توتەپ بەرۋ شارالارىن اتقارىپ، اتموسفەرانىڭ لاستانۋىن وڭاۋدى جەدەل ىلگەرىلەتتى.
وڭىرلەر بىرلەسىپ ارەكەتتەنۋ جاعىندا ”ءۇرىمجى − سانجى − شىحىزى“ ءوڭىرى سالالاردىڭ ىعىستىرۋ ولشەمىن بىرلىككە كەلتىرۋ، ساقتىق دابىلى باستاماسى ولشەمىن بىرلىككە كەلتىرۋ، اۋىر لاستانعان اۋا رايى كۇندەرىن مەڭگەرۋ، تىزگىندەۋ تالابىن بىرلىككە كەلتىرۋ، ناتيجە ونىمدىلىگىن دارەجەگە ايىرۋ ساياساتى تالابىن بىرلىككە كەلتىرۋگە ساي، ءوڭىر اتموسفەراسىنىڭ لاستانۋىنان بىرگە ساقتانىپ، بىرگە وڭاۋدى سايكەستى ىلگەرىلەتتى.
2023 - جىلى شينجياڭ ”ءۇرىمجى − سانجى − شىحىزى“ سىندى ءتۇيىندى وڭىرلەردى نەگىزگى شايقاس مايدانى ەتىپ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن بىرلەسىپ ارەكەتتەنۋگە، قاينارىنان ساقتانۋعا، جونگە سالۋعا، كەشەندى شارا قولدانۋعا تاباندى بولىپ، اۋىر لاستانعان اۋا رايىن جويۋدى، وزون قاباتىنىڭ لاستانۋىن وڭاۋدى، جونگە سالۋدى، سالەركامەن جۇرەتىن جۇك اۆتوموبيلدەرىنىڭ لاستاۋىن جونگە سالۋ سىندى بەلگى سيپاتتى شايقاستاردى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، كوپ ءتۇرلى لاس زاتتاردى سايكەستى تىزگىندەۋ ارقىلى لاستانعان اۋا رايى كۇندەرىن كورنەكتى ازايتۋعا قۇلشىندى.
تيان فىڭ اۆتونوميالى رايوندىق ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەڭگەرمەسىنىڭ اتموسفەرانىڭ لاستانۋىن تىزگىندەۋدىڭ بىرىكپەلى شاراسىن اتقارۋدى جەدەلدەتىپ، ەكولوگيالىق ورتانى قاينارىنان جونگە سالۋدى، جۇيەلى جونگە سالۋدى، تۇتاس تۇلعالىق جونگە سالۋدى ىلگەرىلەتىپ، بىرگە قورعايتىن، بىرلەسىپ جونگە سالاتىن تاماشا اۋقىم قالىپتاستىرىپ، ءوڭىردىڭ اتموسفەراسىن وڭاۋدا ناقتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتەتىندىگىن ءبىلدىردى.
