اقسۋ ايماعى داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابى
”ەرەن ينجەنەريا“ شارۋالارعا نە اكەلەدى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ يميڭ
9 - ايدىڭ 5 - كۇنى ”ءتورت ماۋسىمداعى شينجياڭعا نازاردىڭ“ ”وزەن - كولدەردى بويلاي ءجۇرىپ شينجياڭعا كوز جىبەرۋ“ جالپىلىق مەديا حابارلاۋ ۇجىمى شينجياڭ داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابى ينجەنەرياسىنىڭ قۇرىلىس ورنىنا بارعاندا اۆتوكولىكتەر قايشالىسىپ، ماشينالار گۇرىلدەپ جاتىر ەدى، توسپادا تۇرىپ الىسقا كوز جىبەرگەندە، كولەمدى ءبىر سۋ يگىلىگى تورابىنىڭ تاۋ اڭعارىندا ەڭسە كوتەرىپ، نوباي نۇسقاسىنىڭ قالىپتاسا باستاعاندىعى بايقالادى.
”ەستۋىمشە، وسى ەرەن ينجەنەرياعا كوپتەگەن كەرەمەت تەحنيكالار قولدانىلىپتى، ايتسەدە ءبىز شارۋالارعا نە اكەلەر ەكەن دەشى“؟ 2017 - جىلدىڭ سوڭىندا داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابى ينجەنەرياسىندا قۇرىلىس باستاپ سالىنعاننان كەيىن، اقسۋ ايماعى ونسۋ اۋدانى تۇمسىق قالاشىعىنداعى قىستاق تۇرعىنى گۇليار شامشي قول تەلەفونىنا جىبەرىلگەن حابارلامانى كورگەن سوڭ ءۇيىنىڭ جانىندا سالىنىپ جاتقان وسى نىسانعا اڭسارى اۋا باستادى.
بىلتىر ول شينجياڭ گىجوۋبا داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابىن اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنە قىزمەتكە تۇرعاننان كەيىن مۇنىڭ جاۋابىن تاپتى.
”وتباسىڭىزداعىلار جاڭعاق ەكتى مە“؟ - دەپ سۇرادى سەرىكتەستىكتىڭ قىزمەتكەرى ياسىنجان نۇر ودان. گۇليار باسىن يزەدى. مۇنى ەستىگەن ياسىنجاننىڭ جۇزىنە كۇلكى ءۇيىرىلدى، ”نىسان سالىنىپ بولعاننان كەيىن جاڭعاق اعاشتارىڭىز كوكتەمدە دە قانىپ سۋ ىشە الاتىن بولادى“...
سول كۇننەن باستاپ گۇليار وسى سۋ يگىلىگى ينجەنەرياسىنىڭ سالىنىپ ءبىتۋىن اسىعا كۇتتى.
مەملەكەتتەگى 172 ءتۇرلى كەلەلى سۋ يگىلىگى ينجەنەرياسىنىڭ ءبىرى رەتىندە، شينجياڭ داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابى ونسۋ اۋدانى مەن ءۇشتۇرپان اۋدانىنىڭ شەكارالاسقان جەرىندەگى اقسۋ وزەنىنىڭ تارماق اعىسى بولعان قۇمارىق وزەنى داشىشيا اڭعارى وزەنى بولىگىنە ورنالاسقان، توسپانىڭ ەڭ بيىك جەرى 247 مەتر بولىپ، 80 نەشە قاباتتىق عيماراتتىڭ بيىكتىگىمەن قارايلاس، دۇنيە جۇزىندە قازىر سالىنىپ جاتقان ەڭ بيىك بەتون تاقتالى قۇم - شاعىل توسپاسى سانالادى. تاياۋدا توسپانىڭ ەلەكتر تاراتۋ زاۆود ءۇيىنىڭ سۋ استى قۇرىلىم قۇرىلىسىنىڭ تۇتاس لەنيا بويىنشا توبەسى جابىلدى.
”ينجەنەريانىڭ اياق الىسى تاعى دا ءبىر قادام العا ىلگەرىلەدى“. العاش كەلگەن كەزدەگى قۇبا ءتۇز، قۋاڭ دالا عانا كورىنەتىن كەزدەر قۇرىلىس ورنىنداعى شينجياڭ گىجوۋبا داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابىن اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگى ينجەنەريا ءبولىمىنىڭ باستىعى لي ميڭدىنىڭ كۇنى كەشە بولعانداي ءالى ەسىندە، ول تەبىرەنىپ بىلاي دەيدى: بۇل ارادا توسپا سالۋ، ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ وڭاي ءىس ەمەس. ايتسەدە قانشا قيىن بولسا دا سالۋ كەرەك، جەرگىلىكتى بۇقاراعا سۋ اسا قاجەت“...
اقسۋ ايماعىندا كۇننىڭ ءتۇسۋ ۋاقىتى ۇزاق، كۇن مەن ءتۇننىڭ تەمپەراتۋرا پارقى زور، الما، جاڭعاق، شىلان، اق ورىك سياقتى ەرەكشە جەمىس ورمانى ونىمدەرىنىڭ نەگىزگى ءوندىرىس اۋماعى، ”جۇڭگونىڭ حۇڭفۋشى مەكەنى“، ”جۇڭگونىڭ جاڭعاق مەكەنى“، ”جۇڭگونىڭ شىلانباعى“، ”جۇڭگونىڭ اق ورىك مەكەنى“ دەگەن تاماشا ەسىمدەرى بار. مۇندا ماۋسىمدىق سيپاتتى سۋ تاپشىلىعى بولادى، شىلىڭگىر جاز كۇندەرىندە مۇزدىقتار ەرىگەندە سەل مەن قار سۋى قاباتتاسىپ، توسىننان تاسقىن تۋىلادى، الايدا كوكتەم، كۇز كەزدەرىندە سۋ از بولاتىندىقتان، شارۋالاردىڭ جاڭعاق اتىزىن كوڭىلدەگىدەي قاندىرىپ سۋارۋ ارمانى الىگە دەيىن جۇزەگە اسپاي وتىر.
”ۇيىمىزدە جاڭعاق اتىزىن دەرلىكتەي ءبىر ايدا ءبىر رەت سۋارامىز“. گۇليار بىلاي دەدى: ”بۇل جەتكىلىكتى ەمەس، جاڭعاق اتىزىندا سۋ تاپشى بولسا بولمايدى“. 23 مۋ جاڭعاق اتىزى گۇليار وتباسىنىڭ كىرىستەرىن ارتتىرىپ بايۋىنداعى ءۇمىتى. ”ءبىزدىڭ ءۇي عانا ەمەس، اۋىلداستاردىڭ ءبارى ينجەنەريانىڭ سالىنىپ بولۋىن اسىعا كۇتۋدە. ءار جولى ۇيگە قايتقانىمدا، ۇيدەگىلەر مەن كورشىلەردىڭ ءبارى ينجەنەريانىڭ اياق الىسىن سۇرايدى“.
شينجياڭ داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابى ينجەنەرياسى جوسپار بويىنشا 2026 - جىلى 10 - ايدا سالىنىپ بولادى دەلىنگەن. سالىنىپ بولعاننان كەيىنگى سۋ قويماسىنىڭ جالپى سيىمدىلىعى ءبىر ميلليارد 170 ميلليون تەكشەمەتر بولىپ، ەڭ زور تاسقىن سۋىن اعىزۋ مولشەرى سەكۋندىنا 4319 شارشى مەتر، جالپى گەنەراتور اگراگاتتارى سيىمدىلىعى 750 مىڭ كيلوۆات بولىپ، مەجەمەن جىل سايىن ورتا ەسەپپەن ءبىر ميلليارد 893 ميلليون كيلوۆات ساعات ەلەكتر تاراتادى دەلىنگەن.
”داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابىنىڭ نەگىزگى يقۋاتى ەكولوگيالىق سۋمەن قامداۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىن سۋلاندىرۋ، تاسقىننان ساقتانۋ جانە ەلەكتر تاراتۋ سىندى 4 ءتۇردى قامتيدى“. قۇرىلىس ورنىندا اقسۋ ايماقتىق سۋ يگىلىگى مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باس ينجەنەرى جاڭ شۋەرۇڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: ينجەنەريا سالىنىپ بولعاننان كەيىن، قۇمارىق وزەنىنىڭ اعىسىن ءونىمدى تەڭگەرۋ ارقىلى تارىم وزەنىنىڭ نەگىزگى اعىسىن ەكولوگيالىق سۋمەن قامداۋعا، سونىمەن بىرگە 8 ميلليون مۋدان استام ەگىنجايدىڭ كوكتەمدەگى قۋاڭشىلىق جاعدايىن باسەيتۋگە، مۇنان تىس، تاسقىن سۋىن رەتتەۋ - ساقتاۋ ارقىلى اقسۋ وزەنى الابىنداعى تاسقىننان ساقتانۋ قۋاتىن جوعارىلاتۋعا بولادى، اقسۋ وزەنى الابىندا تاسقىننان ساقتانىپ، اپاتتى ازايتۋ جونىنەن كەلەلى رول اتقارادى. سونىمەن بىرگە ينجەنەريالىق قۇرىلىس جانە سۋ كۇشىمەن ەلەكتر تاراتۋ ارقىلى وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ 4 ايماق - وبلىسىندا ەلەكتر تۇتىنىلىمىنىڭ قاۋىرت مەزگىلىن رەتتەۋ مىندەتىن ارقالاي الادى.
9 - ايداعى داشىشيادا بوران ۇلىپ تۇر، اسپاندا ۇشقان قۇم - قيىرشىقتار ءون بويلارىن وسقىلاپ اۋىرتسا دا ينجەنەريالىق تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى مەن جۇمىسشىلار بۇعان ابدەن بويلارى ۇيرەنىپ كەتكەن. ”ءبىز بۇل ينجەنەريانى قالايدا سالىپ بولامىز، سىزدەردى اناعۇرلىم جاقسى سۋمەن قامداپ، كوكتەمگى سۋارۋعا پايدالانىلاتىن سۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتەمىز“... وسى ۋادەنى ورىنداۋ ءۇشىن 1800دەن استام قۇرىلىسشى ۋاقىتپەن جارىسىپ، ”تيتتەي دە اعاتتىق جىبەرمەۋ “ دەيتىن پوزيتسيامەن ساپا وتكەلىن مىقتاپ يگەردى.
”قازىر توسپانىڭ بيىكتىگى 160 مەتر بولدى“. لي ميڭدى بىلاي دەپ تانىستىردى: ”داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابى سالىنىپ بولعاننان كەيىن 247 مەتر كەلەتىن ەڭ زور بيىكتىگى ارقىلى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ بيىك بەتون تاقتالى قۇم - شاعىل توسپا رەكوردىن جاڭالايدى، بۇل كۇن بارعان سايىن تاياپ كەلەدى“.
2026 - جىلى 10 - اي، وسى كۇن گۇلياردىڭ كوڭىلىنەن ويىپ ورىن الدى، ”داشىشيا سۋ يگىلىگى تورابى سالىنىپ بولعاننان كەيىن، جاڭعاق اعاشى كەلىستىرىپ سۋارىلاتىن بولادى“. قيال جەتەگىندە گۇلياردىڭ جۇزىنە كۇلكى ءۇيىرىلدى.
