كارىز:
تىرشىلىك بۇلاعىنان مادەنيەت - ساياحاتتىڭ ماركاسىنا اينالعانعا دەيىن
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى گو چيان
تۇرپان قالاسىنا ورنالاسقان يارعول ايالداماسى · كارىز باستاۋى كورىنىس وڭىرىنە بارساڭىز سىلدىراپ اققان سۋ سىلدىرى مەن بەتتى وپكەن سالقىن لەپ ℃40تىق جوعارى تەمپەراتۋرانىڭ دەسىن قايتارعانداي بولادى، بوعدا شىڭىنىڭ قار - مۇزى ەرىپ، ءبىر مەتردەن استام كەڭدىكتەگى جابىق توعانمەن الىسقا جىلىپ اعىپ جاتىر. كارىزدىڭ ءمولدىر بۇلاعى ”وتتى القاپ“ تۇرپاننىڭ مىڭ جىلدىق كوركەيىپ - گۇلدەنۋىندەگى ”تىرشىلىك بۇلاعى“ ەسەپتەلەدى.
8 - ايدىڭ 30 - كۇنى ”ءتورت ماۋسىمداعى شينجياڭعا نازاردىڭ“ 2 - مەرزىمدىك ”وزەن - كولدەردى بويلاي ءجۇرىپ شينجياڭعا كوز جىبەرۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تىلشىلىك ىستەۋ ۇيىرمەسىندەگىلەر تۇرپان قالاسىنا كەلدى. ۇلى قورعان، بەيجيڭ − حاڭجوۋ كانالىمەن بىرگە ”جۇڭگونىڭ ەرتە زامانىنداعى 3 ءىرى ينجەنەرياسى“ اتالعان، جاپان ءتۇزدى كەسىپ ءوتىپ ەلىمىزدىڭ باتىس سولتۇستىكتەگى قۋاڭ، ءشولدى كليمات وڭىرلەرىندە تىرشىلىك كەرەمەتىن جاراتقان 2000 نەشە جىلدىق كارىز تىلشىلىك ىستەۋ ۇيىرمەسىندەگىلەردىڭ نازارىن اۋداردى.
كارىز − شينجياڭنىڭ قاعىر وڭىرلەرىنىڭ جەر بەتىنىڭ كولبەۋلىگىنەن پايدالانىپ، ەشقانداي قوزعاۋشى كۇشتىڭ اسەرىنسىز جەر استى سۋىن باستايتىن ءبىر ءتۇرلى ەجەلگى سۋ يگىلىگى ينجەنەرياسى، ءار ۇلت ەڭبەكشى حالقىنىڭ اقىل - پاراساتىنىڭ جاۋھارى. 2006 - جىلى كارىز مەملەكەتتىك ءتۇيىندى مادەني ەسكەرتكىش بويىنشا قورعالاتىن ورىن قاتارىنا ەنگىزىلدى؛ 2014 - جىلى ”كارىز قازۋ تەحنولوگياسى“ 4 - توپتاعى مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى تىزىمدىگىنە ەنگىزىلدى.
بۇگىنگى تاڭدا كارىز جاڭا داۋىردە جاڭا ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتۋدا. تۇرپان قالاسى كارىز بايلىعىنان ۇزدىكسىز پايدالانىپ، مادەنيەتتى سەزىنۋ، سەيىل - سەرۋەن، ۇلتتىق ءان - ءبي، اس - سۋ، قونالقى، ارالاۋ، زات ساتىپ الۋ ءبىر تۇلعالانعان ساياحات كورىنىس ءوڭىرى كەشەندى تۇلعاسىن تۇلعالاۋدى جەدەلدەتتى، كارىز دا بىرتىندەپ تۇرپان ەكونوميكاسىنىڭ، مادەنيەتىنىڭ، كوركەمونەرىنىڭ دامۋىن جەبەۋدەگى ءونىمدى دانەكەرگە اينالا باستادى.
”بۇرىن كارىز تەك قانا سۋ يگىلىگى ينجەنەرياسى ەدى، ال قازىر كارىزدى قورعاۋ تۇرمىسپەن ۇزدىكسىز ساباقتاسىپ، داۋىرمەن توعىسىپ كەتتى. بۇگىنگى كۇندە ءسىز تۇرپانعا تاعى دا كەلە قالساڭىز، مەن نىق سەنىممەن تۇرپانعا ساياحاتتاي كەلگەندەردىڭ بارلىعى كارىزدى كورۋگە كەلەدى دەپ ايتا الامىن“. تۇرپان قالالىق مادەنيەت، دەنە تاربيە جانە ساياحات مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مەكەمە باستىعى ءومارجان ابدوللا سويلەي وتىرىپ، تىلشىگە قول تەلەفونىنان سول كۇنگى ساندى مالىمەتتى كورسەتتى. ساناق ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، 8 - ايدىڭ 29 - كۇنى تۇرپان قالاسى ەل ىشىنەن شامامەن 136 مىڭ ساياحاتشى (رەت) قابىلداعان، مۇنىڭ ىشىندە كارىز كورىنىس ءوڭىرىنىڭ ساياحاتشى قابىلداۋ مولشەرى يالقۇنتاع كورىنىس وڭىرىنەن قالا بەرسە، 2 - ورىندا تۇرعان.
كارىزدى نەگىزگى تاقىرىپ ەتكەن كورىنىس وڭىرىنەن تۇرپان قالاسىندا قازىر تورتەۋى بار. جەكە - جەكە تۇرپان كارىز سەيىل - سەرۋەن باقشاسى، كارىز سالت - سانا باقشاسى، يارعول ايالداماسى . كارىز باستاۋى جانە كارىزدى جالعاستىرۋ اۋماعى. نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ، ونىمدەردىڭ كاسىپ كۇيىن مولايتۋ جانە بايلىقتاردى بىرىكتىرۋ ارقىلى 4 كورىنىس ءوڭىرى جارىسا دامىپ، ”كارىز“ ساياحات ماركاسىن بىرگە تۇلعالاۋدا.
”بۇل ارادا تۇرعانىمدا ءبىراز جۇرەكسىنسەم دە، وتتى القاپتا ءجۇرىپ مۇنداي سالقىندايمىن دەپ ويلاماعان ەدىم“. يارعول ايالداماسى . كارىز باستاۋىندا ساياحاتشى چىن مەييۇي اينەك تاقتاي ەدەندە تۇر، تومەنگى جاعى 60 مەتر تەرەڭدىكتەگى كارىز قۇدىعى بولاتىن.
يارعول ايالداماسى . كارىز باستاۋى تۇرپانداعى بىردەن - ءبىر ليفتپەن قۇدىق تۇبىنە توتە جەتىپ كارىز باستاۋىن ەكسكۋرسيالاۋعا بولاتىن كورىنىس ءوڭىرى، تابيعي كورىنىس پەن كوپ مەديا تەحنيكاسى ءوزارا ۇشتاسىپ، ىقپالداسىپ باستان كەشىرىپ ەكسكۋرسيالاۋ ءتاسىلىن قولدانىپ، كارىزدىڭ 2000 نەشە جىل جالعاسىپ، جوعالماۋىنىڭ تاريحىن باياندايدى.
”بيىل ءبىز تۇيەگە ءمىنۋ، ارعى زامان كيىمدەرىن كيۋ سياقتى باستان كەشىرۋ تۇرىندەگى نىسانداردى كوبەيتتىك، ەرەكشەلىككە يە حالىقتىق تۇسەلحانالاردى دا ەنگىزدىك“. يارعول ايالداماسى . كارىز باستاۋى كورىنىس ءوڭىرىنىڭ ديرەكتورى ما جيڭنىڭ تانىستىرۋىنشا، حالىقتىق تۇسەلحانا بايىرعى بەكەتتىڭ رولىن قالپىنا كەلتىرگەن، قونالقىعا جاتقان ساياحاتشىلار اشىق مالتاۋ كولشىگى، تالعامالى قاقتاما، شاراپحانا سياقتى دەمالۋ - كوڭىل اشۋ قيمىلدارىنان ءلاززاتتانا الادى ەكەن، ”باستان كەشىرۋ تۇرىندەگى وسى نىساندار ساياحاتشىلار جاعىنان توتەنشە قارسى الىنعاندىعىن بايقادىق“.
تۇرپانداعى كارىز سەيىل - سەرۋەن باقشاسىندا كورىنىس وڭىرىندەگى كارىز مۇراجايىندا كورسەتىلگەن كارىزدىڭ تىك كولبەۋ بەتىنىڭ ديناميكالىق ۇلگىسى ساياحاتشى لي يوۋدى باۋرادى، ”سولاي ەكەنىن بىلەدى، نەگە سولاي ەكەنىن ءتىپتى دە بىلەدى، كارىزدىڭ، زاتىندا، قانداي قۇدىق ەكەنىن تولىق باياندايتىن مۇنداي ساياحات ءتاسىلى كارىز جونىندە تۇسىنىككە يە بولعاننان كەيىن كارىزعا قىزىعۋشىلىعىم ءتىپتى دە كۇشەيە ءتۇستى“.
”بيىل جىل باسىنان بەرى ساياحاتشى وتە كوپ بولدى، كەي كەزدەرى كۇنى بويى ءبىر ۇرتتام سۋ ىشۋگە دە مۇرسا بولمايتىن، تەرەڭ اسەر قالدىرعانى − ءبىر جولى ءبىر اپاي حيكايامدى تىڭداپ وتىرىپ جىلاپ جىبەردى، كەيىنتىننەن مەن الگى اپايدان نەگە جىلاعانىن سۇراعانىمدا، ول كىسى ءوزىنىڭ دە قۇدىق قازۋ كەشىرمەسى بار بولعاندىعى سەبەپتى ۇرپاقتار بويى مىزعىماي جالعاستىرعان رۋحتان اسەرلەنگەندىگىن ايتتى“. تۇرپان كارىز سەيىل - سەرۋەن باقشاسى كورىنىس ءوڭىرىنىڭ ءتۇسىندىرۋشىسى تۇرسۇنحان عوجاحمەت بىلاي دەدى: ويداعىداي بايانداۋدا قينالمايمىن، ۇرپاقتاردى يگىلىككە كەنەلتەتىن كارىز رۋحىنىڭ كورىنىس ءوڭىرىنىڭ دامۋى جونىنەن كەلەلى ماڭىز الادى، ”ءبىر تاماشا حيكايا ساياحاتشىلاردى اسەرلەندىرۋمەن بىرگە، اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ كارىزعا نازار اۋدارۋىنا، كارىزدى قورعاۋىنا مۇمكىندىك جاسايدى“.
”كارىز تۇرپاننىڭ وزەكتى ساياحات بايلىعىنىڭ ءبىرى، ءبىز كارىزدى ۇزدىكسىز دانەكەر ەتىپ، تۇرپان كارىز سەيىل - سەرۋەن باقشاسى، يارعول ايالداماسى . كارىز باستاۋى سياقتى كارىز نەگىزگى تاقىرىپتىق كورىنىس وڭىرلەرىن بىرىكتىرىپ، تۇرلىشە مادەنيەت نەگىزگى تاقىرىبىنداعى، ۇقساماعان كاسىپ كۇيىندەگى كورىنىس وڭىرلەرىنەن، كورىنىس تۇيىندەرىنەن قۇرالعان جالپىلىق مادەنيەت - ساياحات بولىگىن ايگىلەپ، كارىزدى تۇرپانعا كەلگەن ساياحاتشىلار، ءسوز جوق، ساياحاتتايتىن كورىنىس تۇيىندەرىنىڭ بىرىنە اينالدىرامىز“. ءومارجان بىلاي دەدى: كەزەكتە مەملەكەتتىك 5A دارەجەلى كورىنىس ءوڭىرىن بىرلەسىپ قۇرۋ قىزمەتى ىلگەرىلەۋ ۇستىندە، الداعى جەردە كارىزدى باستان كەشىرە ساياحاتتايتىن اناعۇرلىم كوپ نەگىزگى تاقىرىپتىق ساياحات ونىمدەرىن شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
