ءاربىر تامشى سۋدى ويداعىداي باسقارىپ، ويداعىداي پايدالاندى
− شينجياڭنىڭ سۋ بايلىعىن جوعارى ونىمدىلىكپەن جايعاستىرۋدى جانە ۇيلەسىمدى پايدالانۋدى ىلگەرىلەتكەندىگى جونىندە شولۋ (1)
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ ي
شينجياڭ − تيپتىك قۋاڭ ىشكى قۇرلىقتىق ءوڭىر، كوپ جىلدىق ورتاشا سۋ بايلىعى مولشەرى 83 ميلليارد 400 ميلليون تەكشەمەتر، بۇكىل ەلدەگى سۋ بايلىعى جالپى مولشەرىنىڭ نەبارى ％3ىن عانا ۇستايدى. شينجياڭ شەكتى سۋ بايلىعىن قايتكەندە جەتكىلىكتى، ويداعىداي پايدالانا الادى؟ قايتكەندە سۋ ۇنەمدەۋ، سۋ ساقتاۋ، سۋ جەتكىزۋ جۇمىسىن ويداعىداي ىستەۋدى ارقاۋ ەتىپ، تۇرمىسقا، وندىرىسكە، ەكولوگياعا پايدالانىلاتىن سۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋعا بولادى؟ تاعى قايتكەندە جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋ ارقىلى سۋ بايلىعىن باسقارۋدى بىتىراندى ۇلگىدەن قۇنتتىلىققا، عىلميلىققا ويىستىرۋعا بولادى؟
ەندى عانا وتكەن جارتى ايدا ورتالىق مەديالارى، شينجياڭعا كومەكتەسەتىن ولكە، قالالاردىڭ مەديالارى، اۆتونوميالى رايوننىڭ مەديالارى سياقتىلاردان ۇيىمداسقان جالپىلىق مەديالارىنىڭ حابارلاۋ ۇيىرمەسى ”ءتورت ماۋسىمداعى شينجياڭعا نازاردىڭ“ 2 - ماۋسىمدىق ”وزەن - كولدەردى بويلاي ءجۇرىپ شينجياڭعا كوز جىبەرۋ“ نەگىزگى تاقىرىبىندا تىلشىلىك جاساۋ قيمىلىن بىرگە ورىستەتىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى قۇمىل، تۇرپان، بايىنعولين وبلىسى، اقسۋ، قاشقار، حوتان سياقتى جەرلەرگە بارىپ ءوندىرىس - تۇرمىستىڭ ءبىرىنشى شەبىنەن جاعداي ۇعىسىپ، جاۋابىن بىرگە قاراستىردى.
تىلشىلىك جاساۋدىڭ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋدىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋىنە بايلانىستى، جاۋاپ بىرتىندەپ ايقىندالا ءتۇستى − جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋ، عىلمي اشۋ ۇستانىمى شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنىڭ بارلىق جاعىمەن توعىسىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ يدەيالىق ورتاق تانىمىنا، ارەكەت بىرىككەن كۇشىنە اينالدى.
جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەلىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرىسىندە ونىمدىلىك جوعارى بولدى
9 - ايدىڭ باسىندا ”وزەن - كولدەردى بويلاي ءجۇرىپ شينجياڭعا كوز جىبەرۋ“ حابارلاۋ ۇجىمى مەملەكەت بويىنشا ساپالى تاۋار ماقتا بازاسى لوپنۇر اۋدانىنداعى ەرەكشە ماقتا اتىزىنا كىرىپ، ەگىمشىلىك وتباسىلارىمەن ”سۋدان پايدالانۋ ەسەبىن“ جاساسىپ، ”سۋ ۇنەمدەۋ تاجىريبەسىن“ تىلگە تيەك ەتۋ بارىسىندا، جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋدىڭ ماقتا ءوندىرىسىن قايتا سومداعاندىعىن سەزىندى.
جيفەي عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ لوپنۇر اۋدانىنداعى ەرەكشە ماقتا اتىزى − ەلىمىزدەگى تۇڭعىش ادامسىز ماقتا ەگىلەتىن ەگىس الاڭى سىناق نىسانى، قۇلتەمىر، جاساندى زەردە سياقتى عىلىم - تەحنيكالىق تاسىلدەردەن پايدالانىپ، ماقتا ءوندىرىسىنىڭ ونىمدىلىگىن بارىنشا جوعارىلاتتى. ءداستۇرلى ەگىمشىلىك ۇلگىسىندە 3000 مۋ ماقتا اتىزىن، كەمىندە، 30 − 25 ادام باسقارۋعا تۋرا كەلەدى، قازىر باسقارۋ قىزمەتىن تەك 2 ادام عانا ورىنداي الادى.
”سۋ − ەڭ شەشۋشى فاكتور“. ەرەكشە ماقتا اتىزى نىسانىنىڭ جاۋاپتىسى اي حايپىڭ بىلاي دەدى: اتىزعا ورنالاستىرىلعان 100دەن استام توپىراق سەنزورى توپىراقتىڭ دىمقىلدىعىنا قاراي اۆتوماتتى سۋارىپ، تىڭايتقىش بەرىپ، سۋ مەن تىڭايتقىشتان پايدالانىلۋ مولشەرىن بارىنشا جوعارىلاتتى. 2022 - جىلى ەرەكشە ماقتا اتىزىن توڭىرەكتەگى ءداستۇرلى ەگىنجايلارىمەن سالىستىرعاندا، سۋارۋعا پايدالانىلاتىن سۋ ％3. 47 ازايدى، تىڭايتقىش ％2. 18 ازايدى، ەگىس دارىلەرى ％2. 33 ازايدى، ءار مۋ جەرگە ەگۋدىڭ وزىندىك قۇنى 420 يۋانعا جۋىق تومەندەپ، ورتاشا مۋ باسىندىق ءونىم 6. 403 كيلوگرامعا جەتىپ، وزىندىك قۇندى ۇنەمدەپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋدى شىن مانىندە جۇزەگە اسىردى.
ەرەكشە ماقتا اتىزى لوپنۇر اۋدانىنىڭ ماقتا ءوندىرىسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋىنىڭ تيپتىك مىسالى. سوڭعى جىلدارى لوپنۇر اۋدانى اۋىل شارۋاشىلىعىندا سۋدى اناعۇرلىم ۇنەمدەۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتىپ، ەگىنجايلاردى سۋارۋ شارت - جاعدايىن ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، جارعاق استىندا تامشىلاتىپ سۋارۋ، ”تۇقىمنىڭ قۇرعاق كۇيدە ءسىڭىرىلىپ، دىمقىل كۇيدە ءونىپ شىعۋى“ سياقتى جوعارى ونىمدىلىكپەن سۋ ۇنەمدەپ سۋارۋ تەحنيكاسىن بەلسەنە جالپىلاستىرىپ، تۇتاس اۋدانداعى ميلليون مۋلىق ماقتا اتىزىندا جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋمەن جاپپاي قامتۋ جۇزەگە اسىرىلىپ، ماقتا وندىرىسىندە مۋ باسىنا 100 تەكشەمەتر سۋ ۇنەمدەۋ جۇزەگە اسىرىلدى، ءىشىنارا ماقتا اتىزىنىڭ سۋدان پايدالانۋ مولشەرى اۆتونوميالى رايون تۇسىرگەن ماقتاعا سۋ پايدالانىلاتىن بەلگىلەنگەن نورما ولشەمىنەن كورنەكتى تومەن بولدى.
شينجياڭنىڭ سۋ، توپىراق، كۇن نۇرى، جىلۋ بايلىعى وسى زامانعى ەگىن شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ قۇنارلى توپىراعىن بارلىققا كەلتىردى، بۇل − تيپتىك ”سۋارمالى اۋىل شارۋاشىلىعى، جاسىل القاپ ەكونوميكاسى“. ەگىن شارۋاشىلىعىنا پايدالانىلاتىن سۋ مولشەرى بۇكىل شينجياڭنىڭ سۋدان پايدالانۋ جالپى مولشەرىنىڭ ％91ىن ۇستايدى، جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋ شينجياڭ ەگىن شارۋاشىلىعىنىڭ وزىندىك دامۋىنا قاتىستى بولىپ قانا قالماستان، بۇكىل قوعامنىڭ سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ مولشەرىن جوعارىلاتۋىندا دا ماڭىزدى مانگە يە.
قازىر سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ بارعان سايىن كوپ ەگىنشىنىڭ ورتاق تانىمىنا اينالدى. شايار اۋدانى نۇرباق اۋىلى جاڭاۋات قىستاعىندا سۋدان پايدالانۋ سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ القا مۇشەسى ءامارجان ايۇپ وسى وزگەرىسكە كۋا بولدى.
”پايدالانىلعان سۋ از، ءونىمى دە جوعارى بولىپ، شارۋالار پايداعا كەنەلدى“. ءامارجان بىلاي دەدى: جەرگىلىكتى ورىن جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋدەن ۇلگى كورسەتۋ نىسانىن اتقارىپ، سۋ باعاسىنا رەفورما جاساپ، ۇقىقتى قىستاققا ءتۇسىرىپ، ءبىر تۇتاس سۋاردى، بۇرىنعى مول سۋمەن كولكىتىپ سۋارۋ قازىر وتە سيرەك كەزدەسەدى، ەگىس داقىلدارىنىڭ ءونىم مولشەرى تومەندەمەي، قايتا ارتتى.
جاقىنعى جىلداردان بەرى رايونىمىز جىنتىكتەي، دالمە - ءدال ورنالاستىرۋ، باسقارۋ، جاڭاشا سۋ ۇنەمدەۋ تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى شينجياڭنىڭ ەگىن شارۋاشىلىعىندا سۋدان پايدالانۋ ونىمدىلىگىن ءونىمدى جوعارىلاتتى، قازىرگە دەيىن جالپى جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋ اۋماعى 50 ميلليون مۋدان استى. سونىمەن بىرگە سۋارمالى ءوڭىر ينجەنەريا قۇرىلىسى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلدى، قازىر 391 كولەمدى، ورتاشا سۋارمالى ءوڭىر بار، تىزگىندەلگەن سۋارۋ اۋماعى 92 ميلليون 657 مىڭ 300 مۋ، سالىنىپ بولعان سۋ سىڭبەيتىن توعان 102 مىڭ 700 كيلومەتر، سۋ سىڭبەۋ مولشەرى ％35. 64 بولىپ، سۋارمالى سۋدان ءونىمدى پايدالانىلۋ كوەففيتسەنتى 573. 0كە كوتەرىلىپ، ەگىن شارۋاشىلىعىنا پايدالانىلاتىن سۋدىڭ ونىمدىلىگى ءونىمدى جوعارىلادى.
سۋدان قۇنتتى پايدالانۋ دامۋدىڭ جاڭا ءورىسىن كەڭەيتتى
ءتىلشى كورلا شاڭكۋ جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىنان مۇناي، مۇناي حيميا باقشاسىنداعى ءتۇرلى نىسان قۇرىلىستارىنىڭ قاۋىرت ءجۇرىلىپ جاتقاندىعىن كوردى. بۇكىل ەل بويىنشا ىشكى قۇرلىقتىق تۇڭعىش كولەمدى PTA (تازا تەرەفتال قىشقىلى) نىسانى ءوندىرىس جاراقسىز سۋىن ىعىستىرۋدى ”نولگە تاياتۋدى“ جۇزەگە اسىردى.
”PTA ارقىلى سۋدان پايدالانۋدى ۇيلەسىمدى ءوڭىر ارالىعىندا تىزگىندەۋگە بولا ما، جوق پا؟ - دەگەن ماسەلە قورىتۋ، حيميا، توقىماشىلىق كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ اقاۋسىز بولۋ - بولماۋىمەن قاتىستى“. كورلا شاڭكۋ جاڭا، جوعارى تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونى پارتيا قىزمەتى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ۋ پيڭنيڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: تاياۋداعى جىلداردان بەرى شاڭكۋ جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونى نازاردى سۋ بايلىعى قاينارىن جوعارى ونىمدىلىكپەن سەپتەۋگە جانە ۇيلەسىمدى پايدالانۋعا شوعىرلاندىرىپ، ونەركاسىپكە پايدالانىلاتىن سۋدىڭ ونىمدىلىگى مەن تابىسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، كاسىپورىنداردىڭ سۋ ۇنەمدەۋ تەحنيكاسىنا وزگەرىس جاساۋىن ىلگەرىلەتىپ، مۇناي حيميا، حيميا ونەركاسىبى سالاسىنىڭ اينالمالى سۋدى جوعارى ونىمدىلىكپەن جابىق ۇلگىدە سۋىتۋى قاتارلىلاردى ارقاۋ ەتە وتىرىپ، سۋدان پايدالانۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋدىڭ ءبىر توپ ءتۇيىندى نىسانىن اتقارىپ، كاسىپورىننىڭ ءتۇرلى بۋىندارداعى سۋدان پايدالانۋ ونىمدىلىگى مەن قايتالاي پايدالانۋ مولشەرىن جوعارىلاتتى. كەزەكتە لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ بولىگى، تۇلەمە سۋدى قايتالاي پايدالانۋ بولىگى، سۋداعى تۇز كريستالدارىن ايىرۋ بولىگى سياقتى 6 ۇلكەن بولىكتەن قۇرالعان لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ جۇيەسى جەدەل قۇرىلۋدا. ىسكە قوسىلعاننان كەيىن باقشا رايونىنداعى كاسىپورىندارعا دالمە - ءدال قىزمەت وتەپ، كۇندىك ءبىر جاقتى ەتۋ قابىلەتى 30 مىڭ تەكشەمەترگە جەتەدى، مۇنىڭ ىشىندە ％90ى قايتالاي پايدالانىلۋدى جۇزەگە اسىرادى.
جالپى تۇلعالىق جاقتان قاراعاندا، شينجياڭ سۋ تاپشى ءوڭىر. دەسەدە ادام باسىنا تۋرا كەلەتىن سۋ بايلىعى قاينارىنىڭ ساقتالۋ مولشەرىنەن قاراعاندا، كەرىسىنشە، بۇكىل ەلدىڭ ورتاشا دەڭگەيىنىڭ 2 ەسەسىنەن اسىپ تۇسەدى. دەمەك، شينجياڭدا بەلگىلى دارەجەدە قۇرىلىمدىق سيپاتتى سۋ تاپشى، سۋ بايلىق قاينارىن اشۋ، پايدالانۋ كەڭ دامۋ كەڭىستىگىنە يە، تەك شىنايى، ناقتى باسقارۋ، پايدالانۋ شارالارىن ورتاعا قويسا بولعانى، جاڭا دامۋ سالالارىنا قاراي ۇزارتۋعا بولادى.
ءتىلشى ونەركاسىپ نىساندارىندا عانا ەمەس، تاۋ اراسىنداعى اعىپ جاتقان ءبىر وزەندى عىلمي اشىپ پايدالاناتىن بولسا دا وتە تاماشا ەكونوميكالىق تابىسقا جەتۋگە بولاتىندىعىن بايقادى.
8 - اي، قۇمىل سۋ شىعارىپ، ەنەرگيا ساقتاۋ ەلەكتر ستانسياسى قۇرىلىسى ۋاعىندا ىلگەرىلەتىلۋدە، تابيعي وزەن اعىسى مەن تاۋ اراسىنداعى الشاقتىقتان پايدالانىلىپ جاڭادان سالىنعان وسى ەلەكتر ستانسياسى ەلەكتر تورىنىڭ ورنىقتى اينالىمىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ ”ەرەكشە زاريادتاعىشىنا“ اينالادى. قۇمىل سۋ شىعارىپ، ەنەرگيا ساقتاۋ شەكتى سەرىكتەستىگى پارتكومىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، باس ديرەكتورى شۇي حۇڭۋي بىلاي دەپ تانىستىردى: نىسان سالىنىپ بولعاننان كەيىن ەلەكتر ستانسياسى ەلەكتر تورى اينالىمىنىڭ كوتەرىمدىلىگىنە نەگىزدەلىپ، سۋ شىعارىپ، ەنەرگيا ساقتاۋ جانە سۋ جىبەرىپ، ەلەكتر تاراتۋدى كەزەكپەن قايتالاۋدى جۇزەگە اسىرىپ، جەل ەلەكتر، فوتوۆولت ەلەكتر ستانسياسىنىڭ تولىق ىسكە قوسىلۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، جەلدەن تايساۋ، جارىقتان تايساۋ قۇبىلىسىن زور كولەمدە ازايتىپ، ءار جىلى كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن 596 مىڭ توننا ازايتىپ، شىعىس شينجياڭداعى تۇرپان - قۇمىل ويپاتىنىڭ ”جەل، جارىق“ جاڭا ەنەرگيا بايلىعىن اشۋ، قابىلداۋ جانە سىرتقا جەتكىزۋ ماڭىزدى بورىشىن ارقالاپ وتىر.
سۋ بايلىعىن عىلمي، ۇيلەسىمدى اشۋ، پايدالانۋ جۇيەسىن قۇرىپ، سۋ بايلىعىنىڭ پايدالانىلۋ مولشەرىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋ شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسىنىڭ، قوعامىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ بۇلجىماس تالابى ءارى ەكونوميكالىق دامۋدا رولىن رەتتەپ، دارەجەسىن ءوسىرۋدىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشى. تاياۋ جىلداردان بەرى شينجياڭ سۋدى ماڭىزدى ستراتەگيالىق سيپاتتى ەكونوميكالىق بايلىق رەتىندە قاراپ، ۇيلەسىمدى سەپتەپ، جوعارى ونىمدىلىكپەن پايدالاندى. بولات - تەمىر، وت ەلەكتر، توقىماشىلىق، قاعاز جاساۋ، مۇناي حيميا جانە حيميا ونەركاسىبىن قامتىعان سۋدى جوعارى دەڭگەيدە سارىپ ەتەتىن كاسىپ سالالارىندا سۋ ۇنەمدەيتىن كاسىپورىننان 188ىن قۇرىپ، سۋ ۇنەمدەۋ دانەكەرى قۇرىلىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتتى. سونىمەن بىرگە جەر - جەر سۋ ۇنەمدەۋدى قاتاڭ مەڭگەرۋدى جولعا قويىپ، سۋ يگىلىگى تاراۋلارى جەر - جەردىڭ (وبلىس، قالا) ”14 - بەسجىلدىقتىڭ“ سوڭىندا سۋ پايدالانۋ ونىمدىلىگىن تىزگىندەۋ كورسەتكىشىن عىلمي بەلگىلەپ، بۇكىل كاسىپتىڭ ءارقايسى سالالارىندا سۋدان پايدالانۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋعا تۇرتكى بولادى.
سۋ عىلمي جونگە سالىنىپ، تيانشان الابى جاسىل جەلەك جامىلدى
”وزەن - كولدەردى بويلاي ءجۇرىپ شينجياڭعا كوز جىبەرۋ“ تاقىرىبىنداعى تىلشىلىك ىشكەرىلەگەن سايىن، شينجياڭنىڭ سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋعا قۇلشىنۋ اۋەلگى ماقساتى دا نەعۇرلىم ايقىندالا ءتۇستى.
تالاي جىل تالىقپاي قۇلشىنۋ، سۋ بايلىعىن عىلمي، تىڭعىلىقتى باسقارۋ ارقىلى سۋ بايلىعىنىڭ ەكولوگيالىق ونىمدىلىگى مەن ەكونوميكالىق ونىمدىلىگىندە بىردەي تابىسقا جەتتى. جايقالعان اعاشتاردىڭ ساياسى قالانىڭ قونىستانۋ بەينەسىن جايناتىپ، تۇنىق سۋ اۋىل - قىستاقتىڭ اقاۋسىز دامۋىنا ءسان قوستى. تيانشان الابىندا ادام مەن سۋ جاراسىم تاپقان كوركەم كارتا باياۋ اشىلۋدا.
باركول قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنداعى گاۋجياحۋ كولى سازدىق باقشاسى − كوگەرۋىنە - قۋراۋىنا تۇگەلدەي سۋ سەبەپشى بولعان جەر. جاز بەن كۇزدىڭ ءولاراسىندا بۇل ارانىڭ كورىنىسى كوركەم تۇسكە ەنەدى، تۇڭكەلى جەردەن قالىپتاسقان وزگەشە سازدىق كورىنىسى، اق قۇتان، سارالا قاز، قوڭىرالا قاز سياقتى قۇس تۇرلەرىنىڭ وسى ارادا دامىلداۋى بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندەگى ساياحاتشىلاردى، ءسوزسىز، كەلىپ ساياحاتتاۋعا باۋرايدى.
بۇرىنعى گاۋجياحۋ كولى سازدىعى مۇنداي ەمەس بولاتىن. ”كۇن اشىق كۇندەرى ءۇستى - باسىڭ توپىراق بولسا، ال جاڭبىرلى كۇنى لاي - بالشىققا مالىناسىڭ“. باركول قازاق اۆتونوميالى اۋداندىق مادەنيەت - دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەكەمە باستىعى جياڭ شياۋلياڭنىڭ ايتارى كوپ، نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ ەسكىرۋىنەن، جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ سازدىقتى، جايلىمدى قورعاۋ تانىمىنىڭ ءبىرشاما ءالسىز بولۋىنان گاۋجياحۋ كولىنىڭ سۋ بايلىعى كەرىسىنشە دامۋداعى اۋىرتپالىققا اينالعان ەدى.
سوڭعى 2 جىلدا شينجياڭعا كومەكتەسەتىن ولكە، قالالاردىڭ قولداۋ كورسەتۋىندە، گاۋجياحۋ سازدىق باقشاسى نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى جاڭالاۋ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ ينجەنەريالارىنان ءبىرسىپىراسىن اتقارىپ، سازدىق باقشاسىن ءبىر جاعىنان، اشىپ، ءبىر جاعىنان، قورعادى ءارى وسىنى نەگىز ەتىپ، اتقا ءمىنۋدى، ەگىنشىلەر، مالشىلار شاتتىعى ساياجايىن، اۋىل شارۋاشىلىعى قوسىمشا ونىمدەرىن ساتۋدى، حالىقتىق تۇسەلحانانى، سۋ ءۇستى سايرانىن نەگىز ەتكەن جۇمىستانۋ ۇلگىسىن قالىپتاستىرىپ، 1200دەن استام ادامدى جۇمىستانۋعا باستادى.
2019 - جىلى گاۋجياحۋ كولى مەملەكەتتىك 4A دارەجەلى ساياحات كورىنىس ءوڭىرى بولىپ باعالاندى. ەكولوگيالىق ساياحات دامىپ دۋماندى بولۋى كوپتەگەن جاستاردى اۋىلعا ورالىپ شارۋاشىلىق قۇرۋعا باۋرادى. گاۋجياحۋ كولى سازدىق باقشاسى بيىل جيىنى 700 مىڭ ساياحاتشى (رەت) قابىلدادى. ەكولوگيا جاقساردى، ساياحاتشى كوبەيدى، بۇل اراداعى قىستاق تۇرعىندارى ”ساياحاتتىڭ ءدامىن“ تاتىپ، قالتالارى بىرتە - بىرتە قامپايا ءتۇستى.
قورعاۋعا شەبەر بولىپ، اشۋدىڭ جولىن ءبىلدى. تەك اۋىلدا عانا ەمەس، سۋدان ويداعىداي پايدالانا ءبىلۋ قالانىڭ بىردەي باۋراۋ قۋاتىن اسىرادى. كورلا قالاسىنىڭ وڭتۇستىگىندەگى ءشول دالا تۇلەمە سۋدان قايتا پايدالانۋدان جاسىل جەلەك جامىلعان قالانىڭ ”جاسىل وكپەسىنە“ اينالدى. مىنە بۇل، دۋجۋان وزەنى قالا سازدىق باقشاسى.
2016 - جىلى كورلا قالاسى ”وسى زامانعى ەكولوگيالىق باۋ - باقشالى قالانى“ دامىتۋ نىساناسىنا ساي، سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ ۇلگىسىندە جاڭالىق اشىپ، تۇرمىستىق لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتىپ قايتالاي پايدالانۋ ينجەنەرياسىمەن ۇشتاستىرىپ، كونچى وزەنى مەن دۋجۋان وزەنى جاعالاۋىنداعى 300 مىڭنان استام تۇرعىننىڭ تۇرمىستىق لاس سۋلارىن لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ زاۆودىنا جيناپ، جاپپاي ءبىر جاقتى ەتكەننەن كەيىن تۇلەمە سۋعا اينالدىرىپ، ودان سازدىق باقشاسىنا جەتكىزىپ، كورىنىستى جاسىلداندىرۋعا پايدالانىپ، قالانىڭ لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ ماسەلەسىن ءونىمدى شەشۋمەن بىرگە، قالا تۇرعىندارىنىڭ ساياحاتتاۋىنا، سەيىل - سەرۋەن قۇرۋىنا، دەنە شىنىقتىرۋىنا تاماشا ورىن ازىرلەپ بەردى.
سوڭعى جىلدارى شينجياڭ سۋ بايلىعىن باسقارۋدىڭ ەڭ قاتاڭ ءتۇزىمىن تياناقتاندىرىپ، ءتۇيىندى الاپتارداعى سۋدىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ - تىزگىندەۋدى ورىستەتىپ، قالا - قالاشىقتاردىڭ لاس سۋلاردى جيناۋ جانە ءبىر جاقتى ەتۋ قۇرىلعىلارىنىڭ ولقىلىقتارىن جەدەل تولىقتاپ، بۇكىل رايوننىڭ سۋ ورتاسى ساپاسى ورنىقتىلىق بارىسىندا جوعارىلادى. قازىر بۇكىل رايوندا قالا - قالاشىقتارداعى لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ سالىستىرماسى ％97كە، قالا - قالاشىقتارداعى لاس سۋلاردى قايتا پايدالانۋ سالىستىرماسى ％92. 42كە جەتىپ، مەملەكەتتىڭ ”14 - بەسجىلدىق“ جوباسىنداعى نىسانا - مىندەتتەردى مەرزىمىنەن بۇرىن ورىندادى. سونىمەن بىرگە بەي داعدىلى سۋ بايلىعىنان بەلسەنە پايدالانىپ، ونى سۋ بايلىعىن ءبىر تۇتاس ۇلەستىرۋگە ەنگىزىپ، 2022 - جىلى بۇكىل رايوندا بەي داعدىلى سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ مولشەرى 905 ميلليون تەكشەمەتر بولىپ، قالا - قالاشىقتارداعى قايتا پايدالاناتىن سۋدان پايدالانۋ سالىستىرماسى ％92. 42كە جەتىپ، 2020 - جىلداعىدان ％2تەن استام جوعارىلادى.
