ازيا حالقىنىڭ ىنتىماعى مەن دوستىعى ءۇشىن
− ءتوراعا شي جينپيڭ حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسىنىڭ باستالۋ سالتىنا قاتىناسۋعا كەلگەن حالىقاراداعى سيلى قوناقتاردى قارسى الۋ قوناعاسىنان ەستەلىك
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى ليۋ حۋا، ياڭ يجۇن، ۋاڭ بين، يىن شياۋشىڭ
كۇن مەن ءتۇننىڭ كۇزگى تەڭەلگەن مەزگىلى، جىجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا جۇپار قالامپىردىڭ حوش ءيىسى اڭقىدى، لەيفىڭتانىڭ ەتەگىندە، شيحۋ كولىنىڭ جاعاسىندا اق جاڭبىر سىبەرلەپ تۇر.
”وسى وتىرعان بارلىق كونە، جاڭا دوستارمەن كوركەم شيحۋ كولىنىڭ جاعاسىندا باس قوسىپ، 19 - كەزەكتى ازيا سپورت جارىسىن قارسى الىپ وتىرعاندىعىما ايرىقشا قۋانىشتىمىن“.
9 - ايدىڭ 23 - كۇنى تۇستە مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ مەن حانىمى پىڭ لييۋان جىجياڭ ولكەسىنىڭ حاڭجوۋ قالاسىنداعى شيزى قوناق ءۇيىنىڭ ي - يۋان باقشاسىندا قوناعاسى وتكىزىپ، حاڭجوۋ 19 - كەزەكتى ازيا سپورت جارىسىنىڭ باستالۋ سالتىنا قاتىناسۋ ءۇشىن جۇڭگوعا كەلگەن حالىقاراداعى سيلى قوناقتاردى قارسى الدى.
حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسى پارتيا 20 - قۇرىلتايى جەڭىسپەن اشىلعاننان كەيىن، جۇڭگو وتكىزگەن كولەمى ەڭ ۇلكەن، دەڭگەيى ەڭ بيىك حالىقارالىق امبەباپ دەنە تاربيە جارىسى، سونداي - اق ازيا سپورت جارىسىنىڭ 3 - رەت جۇڭگودا ءوتۋى. ازياداعى 45 مەملەكەت پەن رايوننان كەلگەن 12 مىڭنان استام جارىسقا قاتىناسقان سپورتشى حاڭجوۋ قالاسىندا باس قوسىپ، ”جۇرەكتەردى توعىستىرىپ، سۇيىسپەنشىلىكتى بولاشاققا جەتكىزۋ“ سىندى ازيا سپورتى ۋادەسىنە بىرگە ۇمتىلدى. ازياداعى كوپتەگەن ەلدەردىڭ باسشىلارى مەن حالىقارالىق دەنە تاربيە ۇيىمدارىنىڭ جاۋاپتىلارى سياقتى سيلى قوناقتار باستالۋ سالتىنا قاتىناستى.
ساعات 11دەن 45 مينۋت وتكەندە، كولەمدى تاۋ - وزەن سۋرەتى «شىمىرلاعان كول بەتى، شايداي اشىق اسپان» الدىندا ءتوراعا شي جينپيڭ مەن حانىمى پىڭ لييۋان كامبودجا پاتشاسى سيحاموني، سيريا زۇڭتۇڭى باشار جانە حانىمى اسما، كۆەيت پاتشا مۇراگەرى ميشال، نەپال زۇڭليى پراچاندا، شىعىس تيمور زۇڭليى شيانانا، كورەيا زۇڭليى حان دىجۋ، مالايزيا تومەنگى پالاتاسىنىڭ باستىعى جوحاري جانە حانىمى نولەني، ازيا وليمپيادا القالار كەڭەسىنىڭ ۋاقىتشا ءتوراعاسى سينگ جانە حانىمى ۆەنيتا، حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى باح سياقتى حالىقاراداعى سيلى قوناقتاردى قىزۋ قارسى الدى، ولارمەن ءبىر - بىرلەپ ىقىلاسپەن قول الىسىپ، ءوزارا حال سۇراستى ءارى ەستەلىك سۋرەتكە ءتۇستى.
قوناعاسى زالىنداعى شيحۋ كورىنىس ءوڭىرىن كوز الدىعا جايىپ سالعان نەگىزگى ارتقى كورىنىس كول مەن اسپاندى تۇتاستىرىپ، تىنىستى وي قالىپتاستىرعان. اسپان كوك ءتۇستى «فۋچۇنشان تاۋلى قونىس سۋرەتى» جياڭناننىڭ كوركەم تاۋ - وزەنىنىڭ كەرىمسال كەلبەتىن بارىنشا ايگىلەدى. نەگىزگى اس تەكشەسىندە بايشانزۋ شىڭدارىنان تارتىپ، دۇڭحايداعى داچىن ارالىنا دەيىن، ”سانتان ينيۋەدەن“ تارتىپ، بەيجيڭ − حاڭجوۋ كانالىنا دەيىن، چيانتاڭجياڭنان انجي يۇيسۇن قىستاعىنا دەيىن، جىجياڭنىڭ جەر بوگەنايىن ىقشام بەينەلەگەن كورىنىستەر حاڭجوۋ 19 - كەزەكتى ازيا سپورت جارىسىنىڭ سيمۆولى بولعان 19 تارماق جاسىل ءتۇستى جارىس داڭعىلىمەن ءوزارا قيىلىسا ساۋلە شاشىپ، جىجياڭنىڭ بايتاق دالاسىنداعى جاسىل تاۋ مەن تۇنىق سۋ كەلىستى كارتيناسىن سۇلبالادى.
«بەيبىتشىلىك − تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا» مۋزيكا اۋەنىمەن ءتوراعا شي جينپيڭ نىق قاداممەن ساحناعا شىعىپ، قىزۋ ىقىلاستى ارناۋ ءسوز سويلەدى.
”بۇگىن − جۇڭگونىڭ ەگىنشىلىك كالەندارى بويىنشا كۇن مەن ءتۇننىڭ كۇزگى تەڭەلۋ امالى. مول ءونىم مەن باس قوسۋ ماعىناسىنداعى بۇل كۇندە ازيا سپورت جارىسىنىڭ قاسيەتتى الاۋى جۇڭگودا تاعى دا تۇتاناتىن بولدى“.
ازيا سپورت جارىسىن وتكىزۋ بەلەستەرىنە قايىرىلا قاراپ، جۇڭگونىڭ جارىس وتكىزۋ ۇستانىمىن بايىمداعاندا، ءتوراعا شي جينپيڭ ”ازيا سپورت جارىسى ازيا حالقىنىڭ بەيبىتشىلىك، ىنتىماق، سيىسىمدىلىق جونىندەگى تاماشا تالپىنىسىن ارقالاعان“ دەپ، حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسىنىڭ ازيا جونىندەگى، دۇنيە ءجۇزى جونىندەگى داۋىرلىك قۇنىن ءتۇسىندىرىپ، دەنە تاربيەنى دانەكەر ەتىپ ادامزاتتىڭ العا باسۋىن جەبەۋ جونىندەگى تەرەڭ تولعانىسىن ايگىلەدى.
”دەنە تاربيە ارقىلى بەيبىتشىلىكتى جەبەۋ“ −
دۇنيە جۇزىلىك 2 - سوعىس اياقتاعاننان كەيىن كوپ وتپەي بارلىققا كەلگەن ازيا سپورت جارىسى بەيبىتشىلىك سەبەبىنەن تۋىنداپ، بەيبىتشىلىك جولىندا كوركەيدى. نەشە ونداعان جىلدان بەرى ازيا سپورت جارىسى جالپى تۇلعالىق جاقتان بەيبىت، ورنىقتى وڭىرلىك ورتالاردا ”كورىنىس وسى جاقتا كوركەم ەرەك“ سىندى ازيا كەرەمەتىنە كۋا بولدى، سونداي - اق جۇڭگونىڭ بەيبىتشىلىك، دامۋ جولىندا ازيامەن، دۇنيە جۇزىمەن ءوزارا توعىسۋ، ءبىر - ءبىرىنىڭ تابىسقا جەتۋىن دەمەيتىن باتىل قادامىن ەستەلىككە الدى.
قوناعاسىدا جۇڭگو حالقىنىڭ ورتاق ەستەمەسىنە دەمەۋ بولعان بەيجيڭ ازيا سپورت جارىسىنىڭ ءانى «ازيا سالتاناتى» مەن حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسىنىڭ ارقاۋ ءانى «بىرگە قىزۋ ءسۇيۋ، بىرگە قاتىناسۋ»، جۇڭگونىڭ ازياداعى ءار ەلدىڭ ىنتىماقتى، الۋەتتى، تاعدىرلاستىعىنىڭ وزگەرمەس اۋەلگى ماقساتىن جەتكىزدى.
دۇنيە جۇزىنە كوز جىبەرسەك، 100 جىلدا بولماعان وزگەرىستەر تۋىلۋدا، ازيانىڭ بەيبىت دامۋى كوپتەگەن تىڭ سايىستارعا ءدوپ كەلۋدە.
”تاۋ - وزەندەرى جالعاسقان، گۋمانيتارلىق بايلانىسى جاقىن، تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا رەتىندە ءبىز دەنە تاربيە ارقىلى بەيبىتشىلىكتى جەبەپ، كورشىمەن تاتۋ بولۋعا جانە ءوزارا تيىمدىلىك جاساپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋگە تاباندى بولىپ، قىرعي قاباق سوعىس ويىنا جانە توپقا ءبولىنىپ قارسىلاسۋعا قارسى تۇرىپ، ازيانى دۇنيە ءجۇزى بەيبىتشىلىگىنىڭ ورنىقتىرعىشى ەتىپ تۇلعالاۋىمىز كەرەك“. ءتوراعا شي جينپيڭ باتىل تۇردە اشىق جاريالاۋىندا جۇڭگو حالقىنىڭ ازياداعى ءار ەل حالىقتارىمەن بەيبىت مەكەندى بىرگە ساقتاۋ، قورعاۋ ىقىلاستى ءۇمىتى ارقاۋ ەتىلگەن.
كۆەيت پاتشا مۇراگەرى ميشال مىنالاردى ءبىلدىردى: ءتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى مەن الەمدىك دامۋ باستاماسى، الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسى، الەمدىك وركەنيەت باستاماسى ادامزاتتىڭ بەيبىت العا باسۋىن ىلگەرىلەتەتىن وسكەلەڭ نىسانا مەن باس ماقساتتى نەگىز ەتكەن، ونىڭ ءمانى زور، كۆەيت جاق تاباندىلىقپەن قولدايدى ءارى وعان بەلسەنە ات سالىسادى.
”دەنە تاربيە ارقىلى ىنتىماقتى جەبەۋ“ −
حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسى ازياداعى ءار ەل، ءار رايونداعى سپورتشىلاردى قىزۋ ات سالىسۋعا باۋراپ، قاتىناسقان ادام سانى، جارىس ءتۇرىنىڭ ورنالاستىرىلۋى، جالپىلىق كولەمى جاعىنان بىردەي تاريحتاعى ەڭ جوعارى دەڭگەيدى جاراتتى. كوپتەگەن ەلدەر مەن رايونداردىڭ وليمپيادا كوميتەتتەرى ونى بيىلعى ەڭ ماڭىزدى جارىس قاتارىنا ەنگىزدى. وسى كەزەكتى ازيا سپورت جارىسىندا ازيا وليمپيادا القالار كەڭەسىنىڭ 45 مۇشەسى ءبىر ارادا تولىق باس قوستى.
”بيىكتەن بىرگە اسۋ، سايلاردى بىرگە باسۋ“، ”قانت قۇراعى بىرگە وسەدى، شياڭماۋ توپتاسىپ وسەدى“، ءتوراعا شي جينپيڭ ازيانىڭ وسى ماقال - ماتەلدەرىن قولدانىپ، ىنتىماقتاسا سەلبەسەتىن ازيانىڭ قۇن ۇستانىمىن بايانداعان بولاتىن. حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسىنىڭ سالتاناتى دۇنيە جۇزىنە مىنانى ايگىلەدى: حالىقارلىق جانە وڭىرلىك جاعداي اۋمالى - توكپەلى بولسا دا، ازيا حالقىنىڭ دوستىقتى قاستەرلەۋى، ىنتىماققا تالپىنىسى بوگەۋ بەرمەيدى.
باستالۋ سالتىنان ءبىر كۇن بۇرىن ءتوراعا شي جينپيڭ كونە دوسى حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى باحپەن كەزدەستى. باح جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ حالىقارالىق وليمپيادا سپورتىنا قوسقان ماڭىزدى ۇلەسىن جوعارى باعالاپ، مىنالاردى ءبىلدىردى: ”كەزەكتە دۇنيە ءجۇزى وڭىرلىك قاقتىعىس سياقتى ءتۇرلى قيىنشىلىقتارعا ءدوپ كەلۋدە، حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتى كوپ جاقتىلىقتى قورعاۋعا كۇش سالىپ، دەنە تاربيەنى ساياسيلاندىرۋعا قارسى تۇرادى، جۇڭگو جاقتىڭ وسى جونىنەن قولدانعان دۇرىس تۇرعىسىن القايدى“.
جارىم جىلدان استام ۋاقىتتان كەيىن ءتوراعا شي جينپيڭمەن تاعى دا جۇزدەسكەن كامبودجانىڭ پاتشاسى سيحاموني مىنالاردى ءبىلدىردى: ”مەن ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، جۇڭگونىڭ، ءسوز جوق، دۇنيە جۇزىنە تاعى ءبىر رەت تاماشا دەنە تاربيە سالتاناتتى جينالىسىن وتكىزىپ، ازيا ۇلى شاڭىراعىنىڭ ىنتىماعى مەن دوستىعىن جەبەۋگە تىڭ ۇلەس قوساتىندىعىنا كامىل سەنەمىن“.
قوناعاسىدا ءسوز سويلەگەندە، ءتوراعا شي جينپيڭ اسقاق ۇنمەن بىلاي دەدى: ”ءبىز دەنە تاربيە ارقىلى ىنتىماقتى جەبەپ، تاريحي ورايدى يگەرىپ، سەلبەسىپ سايىستارعا توتەپ بەرىپ، ’ماڭگى العا تارتۋ‘ سىندى ازيا وليمپيادا القالار كەڭەسىنىڭ ناقىلىن امالياتتا ايگىلەپ، بىرگە داميتىن، ەسىك اشىپ توعىساتىن ازيا جولىن جۇرگەن سايىن كەڭەيتە ءتۇسۋىمىز كەرەك “.
”دەنە تاربيە ارقىلى سيىسىمدىلىقتى جەبەۋ“ −
قوناعاسىدا جىجياڭ ءان - ءبي تەاترحاناسى ۇلتتىق وركەسترىنىڭ، جىجياڭ سيمفونيا وركەسترىنىڭ كوركەمونەرشىلەرى «شاي جيناۋ ءان - ءبيى» قاتارلى جەرگىلىكتى ەرەكشەلىككە يە جۇڭگو مۋزيكالارىن ورىندادى، ول كامبودجانىڭ «ۇمىتپايمىز جۇڭگونى»، سيريانىڭ «ارمان گۇلى»، شىعىس تيموردىڭ «شىعىس تيمور ءسىزدى قارسى الادى»، نەپالدىڭ «جىبەك تورعىندار جەلبىرەيدى»، كۆەيتتىڭ «مەملەكەت تۋى اسقاق جەلبىرەپ تۇر»، كورەيانىڭ «ماحاببات»، مالايزيانىڭ «انانىڭ جەلەگى» سياقتى مۋزيكالارىمەن توعىسىپ ازيانىڭ تۇرلىشە وركەنيەتتەرىنىڭ قوسىلىپ بىرگە ءومىر ءسۇرۋىنىڭ، كوركەمدىكتەن ورتاقتاسۋىنىڭ جاراسىمدى اۋەنىنە اينالدى.
ازيا − ادامزات وركەنيەتىنىڭ ماڭىزدى توركىنى، ازيا مادەنيەتى بارىنە بىردەي قۇشاق جايعان، كوپتىڭ پاراساتىن توپتاعان، ومىرشەڭدىك كۇشكە تولى جەر. سايىسكەرلىك ونەرى، شارباق دوپ، كۇرەس، كابادي، قورشاما دويبى... حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسىندا تۇرلىشە وڭىرلىك، تۇرلىشە مادەنيەت ەرەكشەلىگىنە يە نىساندار ازيا وركەنيەتىنىڭ سەنىمىن، سيىسىمدىلىعىن جانە اشىقتىعىن ايگىلەدى.
”ءبىز دەنە تاربيە ارقىلى سيىسىمدى بولۋدى جەبەپ، وركەنيەت سەنىمىن كۇشەيتىپ، اۋىس - كۇيىس جاساۋعا، ءوزارا ۇلگى الۋعا تاباندى بولىپ، ازيا وركەنيەتىنىڭ تىڭ شۇعىلاسىن ۇزدىكسىز جازۋىمىز كەرەك.“ ءتوراعا شي جينپيڭ دەنە تاربيە مەن وركەنيەتتىڭ تەرەڭ بايلانىسۋىن وسىلاي باياندادى.
حاڭجوۋ − مادەنيەت گۇلدەنگەن، وركەنيەت توعىسقان جەر، سۇڭ داۋىرىندەگى وۋ ياڭشيۋ ”كەستەلى تاۋلارى، تۇپ - تۇنىق وزەن، ادامدارى ەرەن“ دەپ القاعان ءارى ماركوپولو ”دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ كورىكتى اسەم قالا“ دەپ ماداقتاعان. وسى كەزەكتى ازيا سپورت جارىسى كەزىندە ءار ەلدەن، ءار رايوننان كەلگەن ازيا سپورت جارىسى ساڭلاقتارى جارىس ءىشى - سىرتىندا وسى تاريحي مادەنيەت قالاسىنىڭ، جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىك كۇشىنە يە قالانىڭ، ەكولوگيالىق وركەنيەت ورتالىعىنىڭ باۋراعىشتىعىن تىكەلەي سەزىنەدى ءارى ءوزارا اقىلداسۋ جانە اۋىس - كۇيىس جاساۋ بارىسىندا ءتۇسىنىسۋ مەن دوستىقتى نىعايتادى.
ارناۋ سوزىندە ءتوراعا شي جينپيڭ حالىقاراداعى سيلى دوستارعا وسى كەزەكتى ازيا سپورت جارىسىن باس بولىپ ۇيىمداستىرعان قالا تۇرعان جەر − جىجياڭ ولكەسىن شىن ىقىلاسپەن: ”جىجياڭ رەفورما جاساۋعا، ەسىك اشۋعا تاباندى بولىپ، جوعارى ساپالى دامۋ قارقىنىن تەزدەتىپ، بىرگە بايۋدان ۇلگى كورسەتۋ رايونىن قۇرۋدا، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ الدىمەن اتقارۋشىسى“ دەپ تانىستىردى.
بۇگىنگى جىجياڭنان جۇڭگو دامۋىنىڭ كەرەمەت بارىسىن ايقىن كورۋگە بولادى. ءتوراعا شي جينپيڭ كەزىندە جىجياڭدا تالاي جىل قىزمەت ىستەگەن. ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ىقىلاستى قامقورلىعىندا جىجياڭ ”ەر جىگىت تولقىن جارىپ ىلگەرىلەيتىن“ ءورىس اشۋ رۋحىمەن جانە ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ امالياتىمەن جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ تارتىمدى حيكاياسىن جازىپ، ازيا مەن دۇنيە جۇزىنە قازىرگى جۇڭگو مەن بولاشاق جۇڭگونى بارلايتىن تەرەزە اشىپ بەردى.
حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسى باستالۋدان ىلگەرى ءتوراعا شي جينپيڭ ارنايى 3 جارىم كۇن ۋاقىت ورنالاستىرىپ، جەكە - جەكە جاڭا، كونە دوستارمەن شيحۋ مەملەكەتتىك قوناق ۇيىندە ىستىق ىقىلاسپەن كەزدەستى. ۋادەلەسىپ قويعانداي حالىقاراداعى كوپتەگەن سيلى قوناق ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ باسشىلىعىندا جۇڭگونىڭ قول جەتكىزگەن شۇعىلالى تابىستارىنا سۇيىنەتىندىكتەرىن، جۇڭگونىڭ جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىندا اناعۇرلىم زور تابىستارعا قول جەتكىزەتىندىگىنە سەنەتىندىكتەرىن ءبىلدىردى.
”كوپشىلىكتىڭ ولەڭ - جىردا بەينەلەنگەن اسەم سۋرەتتەگىدەي جىجياڭدا ۇمىتىلماس شاقتى وتكىزىپ، ازيا سپورت جارىسىنىڭ قاسيەتتى الاۋىنىڭ استىندا تاماشا ەستەمە قالدىرۋىن تىلەيمىن“. ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ شىن ىقىلاستى سوزدەرى جۇرتتى اسەرلەندىردى.
مول ءونىم جانە باس قوسقان وسى شاقتا ءتوراعا شي جينپيڭ مەن حالىقاراداعى سيلى قوناقتار حاڭجوۋ ازيا سپورت جارىسىنىڭ باستالۋ سالتىنا بىرگە اتتاندى. ”جۇڭگوشا ەرەكشەلىككە يە، ازيا كەلبەتىن ايگىلەگەن، تارتىمدى دا تاماشا“ حاڭجوۋ ازيا سپورتى سالتاناتى جاڭا داۋىردەگى جۇڭگونىڭ ازيا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ شىت جاڭا تاراۋىن ۇزدىكسىز جازادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 9 - ايدىڭ 23 - كۇنى حاڭجوۋدان بەرگەن حابارى)
