”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ“ گرۋزياداعى كوركەم كورىنىسىنە كوز سالعاندا
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ دۇڭلاي
ۇشاق ۇرىمجىدەن گۇرىلدەپ كوتەرىلدى، ورتا ازيانىڭ سارعىش قۇبا تۇزىنەن ارى اسىپ، قانىق كوك كاسپي تەڭىزىنەن ءۇشىپ ءوتىپ، 5 جارىم ساعاتتان كەيىن جاسىل الاپقا قونىپ، گرۋزيانىڭ استاناسى تبيليسيگە جەتتى. جۇڭگودان گرۋزياعا ۇشاتىن بارلىق كەزەكشى ۇشاقتاردىڭ ىشىندە شينجياڭنىڭ ورتالىق قالاسى ءۇرىمجى − ۇشاق تىكە قاتىنايتىن بىردەن - ءبىر قالا. 10 جىلدا جۇڭگو گرۋزيانىڭ ەڭ ماڭىزدى ساۋدا سەرىگىنىڭ بىرىنە اينالدى، ال شينجياڭ بەينە كۇرە تامىرىنداي، ءتۇرلى تاۋارلار كۇن - ءتۇن دەمەي قاتىناپ جاتتى.
كوكتەم - كۇزدە ەسىل شاقتار بولادى، ءزاۋ بيىكتەن جىرمەن قيىر شولاتىن
9 - ايدىڭ 11 - كۇنى، شينجياڭنىڭ قۇلجا قالاسى. جي جۇڭشين كەڭسەدەن شىعىپ، اسحاناعا تارتتى. ”بۇگىن ءبىر تاۋىق سيراعىن قوسۋ كەرەك“. شينجياڭ جيەيوۋ حانىشا حالىقارالىق ساياحات كووپەراتيۆى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ وسى باس ديرەكتورى قۋانا: ”گرۋزيا بازارىنا ءورىس اشۋدى ويلاپ كەلگەن ەدىك، قازىر جاقسى وراي كەلدى“، - دەدى.
گرۋزيانىڭ زۇڭليى گاريباشۆيلي 9 - ايدىڭ 11 - كۇنى گرۋزيانىڭ سول كۇننەن باستاپ جۇڭگو ازاماتتارىنا ۆيزاسىز مامىلە جاسايتىندىعىن جاريالادى. گرۋزيا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مىناداي حابار جاريالادى: 2023 - جىلى 9 - ايدىڭ 11 - كۇنىنەن باستاپ، جۇڭگو ازاماتتارى مەن جۇڭگودا تۇراقتى قونىستانعاندارعا ۆيزادا جەڭىلدىك جاساۋ ساياساتى اتقارىلادى. جاڭا بەلگىلەمەگە ساي، جۇڭگو ازاماتتارى مەن جۇڭگودا تۇراقتى قونىستانعاندار گرۋزياعا شەكارادان ۆيزاسىز كىرۋگە ءارى شەكارا ىشىندە 30 كۇن تۇرۋعا ۇقىقتى.
بيىل 7 - ايدا گاريباشۆيلي جۇڭگودا ساپاردا بولعان كەزدە جۇڭگو مەن گرۋزيا ەكى جاق ەكى ەل قارىم - قاتىناسىن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسقا كوتەرەتىندىگىن جاريالادى. مەملەكەتتەر ارا ىشكەرىلەي قول ۇستاسۋ حالىق بۇقاراسىنا اناعۇرلىم كوپ دامۋ ورايىن الا كەلدى.
9 - ايدىڭ 22 - كۇنى گرۋزيا كۋتايسي قالاسىنداعى ءبىر تاۋ بەتكەيىندە اۋاداعى تانىس ءيىس ادامعا كوزىن جۇمسا بولدى، چاڭجياڭنىڭ وڭتۇستىگىندە تۇرعانداي سەزىم بەرەدى، بۇل شايدىڭ تىنىسى ەدى. جۇڭگونىڭ شاي ۇرىعى مەن شاي مايساسى تەڭىزدەن ءوتىپ، گرۋزياعا كەلدى، بۇگىنگى تاڭدا كوسىلىپ جاتقان شاي باقشاسى گرۋزياداعى ءبىر كوركەم كورىنىسكە اينالدى.
جۇڭگو مەن گرۋزيا ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس ورناتقانىنا كوپ وتپەي، 8 - ايدىڭ 29 - كۇنى گرۋزيادان كەلگەن 170 كيلوگرام شاي وڭتۇستىك اۆياتسيا CZ6040 كەزەكشى ۇشاعىمەن ءۇرىمجى اۆياتسيا شەكارا وتكەلىنەن شەكارادان كىردى، بۇل شينجياڭنىڭ اۆياتسيا شەكارا وتكەلى ارقىلى تۇڭعىش رەت شاي يمپورت ەتۋى.
ال، اتى ايگىلى گرۋزيا قىزىل اراعى شينجياڭداعى شەكارا وتكەلدەرى مەن ۇلكەن قالالارداعى ساۋدا سارايلارىنداعى ەڭ ءوتىمدى تاۋارلاردىڭ بىرىنە اينالدى. گرۋزيا قىزىل اراعىنىڭ جۇڭگودا گۇلدەنۋى ءدال ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى العا قويىلعاننان كەيىنگى 10 جىل ارالىعىنا تۋرا كەلدى.
كەدەن باجىسى ازايتىلىپ، جول قولايلىلاسىپ، ساۋدا ىركىلىسسىزدەنىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا كەڭ ءورىس اشىلدى. 2018 - جىلى جۇڭگو مەن گرۋزيا ەكى ەلدىڭ ەركىن ساۋدا كەلىسىمى كۇشكە يە بولىپ اتقارىلىپ، ەكى ەل اراسىنداعى باسىم كوپ ساندى يمپورت - ەكسپورت تاۋارلارىنىڭ كەدەن باجىسى زور مولشەردە تومەندەدى، گرۋزيا قىزىل اراعىنىڭ ورتاشا كەدەن باجىسى بۇرىنعى ％14تەن نولگە تومەندەدى، باسقا كۇشتى اراقتاردىڭ كەدەن باجىسى دا ％2تەن ％40كە دەيىن تۇرلىشە دارەجەدە ازايدى.
قازىر گرۋزيا قىزىل اراعى قورعاس تيانحۇڭ يمپورت - ەكسپورت ساۋدا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ نەگىزگى تيجارات كاسىبىنە اينالدى. ”ەركىن ساۋدا كەلىسىمىن جاساسۋدان ەكى ەل قارىم - قاتىناسى دەڭگەيىنىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسقا جوعارىلاۋىنا، ودان ۆيزاسىز مامىلە ساياساتىنىڭ شىعارىلۋىنا دەيىن، كاسىپورىندارىمىزدىڭ دامۋى ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ قۇرىلىسىنىڭ يگىلىگىن كوردى“. تيانحۇڭ سەرىكتەستىگىنىڭ زاڭدىق ۋاكىلى حان تيەلياڭ بىلاي دەدى: 10 جىلدىق دامۋ ارقىلى گرۋزيا جۇڭگو كاسىپورىندارىنا ءبىرشاما جوعارى سەنىم ارتتى. سونىمەن بىرگە جەرگىلىكتى ورىنداعى كاسىپورىنشىلار جۇڭگونىڭ كەڭ - بايتاق بازارىنا ەرەكشە ءمان بەردى، ەكى ەل ۇكىمەتىنىڭ ناقتى سەلبەستىكتى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋىنە بايلانىستى، گرۋزيا، ءسوز جوق، جۇڭگو كاسىپورىندارىنىڭ ساۋدا جانە قارجى قوسۋىنداعى قۇنارلى توپىراعىنا اينالادى.
تۇسىنسەڭ بوگەت بولماس قيان - قيىر شەت جاعا،
تاتۋلىعىڭ قۇپ جاراسار كورشىدەيىن تەك قانا
تبيليسي قالاسىندا گرۋزيا مەملەكەتتىك ءان - ءبي ۇيىرمەسىنىڭ اتى ايگىلى. التىن كۇزدە اۋا رايى جانعا جايلى، مۇقيات جاتتىعىپ جاتقان ۇيىرمە مۇشەلەرىنىڭ 8 - ايداعى شينجياڭعا ساپارى ءالى ەستەرىندە. 6 - كەزەكتى جۇڭگو شينجياڭ حالىقارالىق ۇلتتار ءبي فەستيۆالىندا گرۋزيا مەملەكەتتىك ءان - ءبي ۇيىرمەسى شينجياڭ كورەرمەندەرىنە «گرۋزيا اسىل قازىناسى» اتتى كلاسسيكالىق ءان - ءبي ساۋىق كەشىن الا كەلدى.
”شينجياڭدىق كورەرمەندەردىڭ ىستىق ىقىلاسى دا گرۋزيا حالقىنان قالىسا قويمادى“. گرۋزيا مەملەكەتتىك ءان - ءبي ۇيىرمەسىنىڭ كوركەمونەر باس باقىلاۋشىسى چيكۋازەلي شەرماندي بىلاي دەدى: ”ادامداردىڭ كوركەمونەر مەن سۇلۋلىقتان ءلاززات الۋى مەن وعان تالپىنىسى ءوزارا بايلانىسىپ جاتادى“.
ۇزاق ۋاقىت بويى جالعاسىپ كەلە جاتقان بۇل ءان - ءبي ساۋىق كەشى گرۋزيانىڭ وزگەشە حالىق اندەرى مەن بيلەرىنەن قۇرالعان. گرۋزيانىڭ حالىق اندەرىندە ءبىر ءتۇرلى ەرەكشە قايتالانۋ قۇبىلىسى بار، 2001 - جىلى گرۋزيانىڭ قايتالانعان مۋزيكاسىن ورىنداۋ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ وقۋ - اعارتۋ، عىلىم، مادەنيەت ۇيىمى جاعىنان ادامزاتتىڭ بەيزاتتىق مادەني مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك تۋىندى تىزىمدىگىنە ەنگىزىلدى.
ءبيدىڭ ىشىندەگى ءبىر نازىك بۋىننان ءتىلشى ءوزىنىڭ، زادى، قاي جەردە تۇرعانىن بىلمەي قالدى. بيدە ءبىر ارتيست ارتقا قاراي شالقايىپ، اۋزىمەن جەردەگى شىتتى الادى. ءتىلشىنىڭ تىلشىلىك ومىرىندە شينجياڭ بازارىندا، جەر - جەردەگى ءان - ءبي ۇيىرمەلەرىنىڭ ويىندارىندا ارتيستەر ۇنەمى وسىعان ۇقساس ارەكەت جاساپ، شالقايىپ جەردەگى زاتتاردى، نەمەسە روزا گۇلىن، نەمەسە جىبەك ورامالدى الىپ جاتادى. ءۇرىمجى مەن تبيليسيدىڭ ارالىعى 3000 كيلومەتردەن اسادى، الايدا وسى كەرەمەت ءبي ارەكەتى الدەقاشان مادەنيەت اۋىس - كۇيىسى بارىسىندا ءبىر - بىرىنەن ۇلگى العان.
ۇقساستىقتار ساحنادا عانا ەمەس، اسىرەسە، تۇرمىستا دا كەزدەسەدى. تبيليسي كونە قالا وڭىرىندە ءتىلشى ءبىر اسحاناعا كىرگەندە، ويدا جوقتا قوناقتاردىڭ پەتىر ءمانتى جەپ وتىرعاندىعىن كوردى. كۇتۋشى تاينا ءمانتىنى ۇستەلدەرگە جەتكىزۋمەن ابىگەر بولىپ ءجۇر.
”شينجياڭدىقسىز با“؟ - دەپ سۇرادى ءتىلشى ودان جۇڭگو تىلىندە.
تاينانىڭ تاڭ قالعان بەينەدە ءتىلشىنىڭ نە دەپ تۇرعاندىعىن بىلمەي اڭتارىلىپ قالعاندىعى كورىنىپ تۇر، ول ونى - مۇنى قۇراستىرىپ ءبىرسىپىرا سويلەدى. گرۋزيادا قولدانىلاتىن باستى ءتىل گرۋزين ءتىلى مەن ورىس ءتىلى بولعاندىقتان، تاينا جۇڭگو تىلىنەن مۇلدە حابارسىز ەدى. سوندا مىنا ءمانتى قايدان كەلگەن؟
فان حۋاننىڭ كەلۋى ءتىلشىنى كۇدىكتەن ارىلتتى. قول تەلەفونىمەن توڭىرەگىن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جۇرگەن وسى جاستىڭ گرۋزيادا جۇرگەنىنە ءبىر اپتادان ارتىق ۋاقىت بولىپتى. ”ماعان بۇل ارا ۇنايدى“. ول ءمانتىنى نۇسقاپ بىلاي دەدى: ”بۇل گرۋزيانىڭ ەڭ ايتۋلى ءدامدى تاعامدارىنىڭ ءبىرى، اتى Khinkali، مەن مۇنى گرۋزيا ۇلكەن ءمانتىسى دەپ اتايمىن“.
”بۇل ءبىزدىڭ جەردىڭ پەتىر مانتىسىمەن بۇكىلدەي ۇقساس ەكەن“، - دەدى ءتىلشى. بۇل ءسوزدى ەستىگەن فان حۋان جالما - جان: ”سەندەر شينجياڭدىق شىعارسىڭدار“؟ - دەپ سۇرادى. ءتىلشىنىڭ كۇدىكتى جانارىنا كوز توقتاتقان ول: ”ءبىر - ەكى كۇننىڭ الدىندا مەن ءبىر شينجياڭدىق اپەكەنى كەزدەستىردىم، ول دا بۇل ارانىڭ ءمانتىسىنىڭ ءوز جەرىندەگى پەتىر مانتىدەن اۋمايتىندىعىن ايتتى“، - دەدى.
ءبىراق، تاينا دەرەۋ ەكى جەردىڭ ءمانتىسىنىڭ ايىرماشىلىعىن يشارالاپ تۇسىندىرە جونەلدى. ول ءبىر شيكى ءمانتىنى قولىنا الدى دا، سۋعا سالا قويدى، بۇل ءدامدى تاعام اسىلىندە اسىپ پىسىرىلعان ەكەن. ”شينجياڭدا بۋعا پىسىرىلادى“، - دەدى ءتىلشى. فان حۋان قارقىلداي كۇلىپ: ”قالاي ايتىلۋشى ەدى؟ ءوز كوركەمدىگى مەن باسقالاردىڭ كوركەمدىگىن توعىستىرۋ، الەمنىڭ ۇلى بىرلىگىن ساقتاۋ دەگەن وسى ەمەس پە“!
كەندەم كورمەك قيىردى ونان دا ارعى،
ءبىر قاباتقا ۇستىڭگى تاعى جىلجىپ
گرۋزياداعى جۇڭگو بەينەسى ساياحاتشىلاردا عانا ەمەس، كاسىپورىنداردان دا كوپ كەزدەسەدى. سىرتقا شىعۋ − ۇلكەن اۋقىم، 10 جىلدان بەرى شينجياڭ كاسىپورىندارى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسىنا بەلسەنە ءۇن قوسىپ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى نەگىز ەتىپ، شەتەلدە قارجى قوسۋ سالاسىن ۇزدىكسىز كەڭەيتتى. ازيا − ەۆروپا قۇرلىعىنىڭ قاقپاسى بولعان گرۋزيا جۇڭگو كاسىپورىندارىنىڭ ماڭىزدى قارجى قوسۋ وڭىرىنە اينالدى.
”كاسىپورىندارىمىز سىرتقا شىعۋ ءۇشىن، ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدا‘ ىرگە تەۋىپ، قۇرىلىسقا قارجى قوسۋ ءۇشىن، ەڭ كەمىندە، مىناداي 3 شارتتى ازىرلەۋى كەرەك“. شينجياڭ حۋاليڭ ونەركاسىپ - ساۋدا (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باسالقاسى مي ىنحۋا بىلاي دەدى: بىرىنشىدەن، ءسوز جوق، مەملەكەتتىڭ ساياساتتىق جەتەكشىلىگىنە ساي كەلۋى كەرەك. ەكىنشىدەن، ءسوز جوق، ويداعىداي قارجى قوسۋ نىسانى جانە ايقىن قارجى قوسۋ نىساناسى بولۋ كەرەك. ۇشىنشىدەن، قارجى قوسۋدىڭ نىسانالى جەرى، ءسوز جوق، تاماشا شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ازىرلەگەن بولۋى، بىلايشا ايتقاندا، ”ءساتى ورايلى، جەرى شۇرايلى، ەلى تىنىستى“ بولۋى كەرەك.
مي ىنحۋا تىلشىگە بىلاي دەدى: حۋاليڭ توبىنىڭ گرۋزيادا قارجى قوسىپ قۇرىلىس جۇرگىزۋدى ۇيعارۋىنداعى سەبەپ: بىرىنشىدەن، وسى ەل ازيا − ەۆروپا قاقپاسىنا ورنالاسقان، قارا تەڭىز ءوڭىرى مەن ەۆروپانى شارپيتىن ماڭىزدى تەرەزە؛ ەكىنشىدەن، وسى ەلدىڭ اكىمشىلىك رۇقسات ەتۋ ىستەرى از، تيجارات - ساۋدا ورتاسى جاقسى؛ ۇشىنشىدەن، وسى ەلدە اقشانى ەركىن اۋىستىرۋ، يمپورت - ەكسپورت تاۋارلارىنان كەدەن باجىسىن الماۋ، ۇلەسكە شەك قويماۋ سياقتى ساۋدا باسىمدىعى بار.
9 - ايدىڭ 23 - كۇنى تۇستەن بۇرىن، تبيليسي قالاسى، بارسەس بانكەسىنىڭ زالى تاپ - تۇيناقتاي رەتتى. گرۋزيا رۇنحى جارناما شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ كاسىپتىك جۇمىسقا ىسىلعان ديرەكتورى سۇن يۋە جۇمىستارىن بىتىرۋدە، ونىڭ گرۋزيادا شارۋاشىلىق قۇرعانىنا 8 جىل بولعان، بارسەس بانكەسى ونىڭ ەسەپتەگى اقشا اينالىمىنداعى ەڭ باستى تالعامى. ”بۇل ارادا حالىق اقشاسىمەن شەكارا اتتاپ ەسەپ جابۋعا بولادى، ايىرباستاۋ دا توتەنشە قولايلى، ەل ىشىندەگى بانكەلەردىڭ قىزمەت وتەۋىمەن ەشقانداي پارقى جوق“. سۇن يۋە بىلاي دەدى: ”قارجىنىڭ ىركىلىسسىز اينالىمعا ءتۇسۋ ءىسى ءساتتى بولۋىنىڭ ءبىز سەكىلدى شەتەلدەگى جۇڭگولىقتار ءۇشىن ءمانى وزگەشە“.
بارسەس بانكەسىنىڭ جەرگىلىكتى ورىنداعى جۇڭگو كاسىپورىندارىنا قىزمەت وتەگەنىنە 10 جىلدان استى، 2012 - جىلى 6 - ايدىڭ 28 - كۇنى حۋاليڭ توبى ەۆروپا گۇلدەندىرۋ، اشۋ بانكەسىمەن جانە باسقا دا بانكەلەرمەن كەلىسىم جاساسىپ، گرۋزيا بارسەس بانكەسىنىڭ ％100 جارناسىن ساتىپ الىپ، شەتەل بانكەسى جارناسىن مەڭگەرگەن جۇڭگوداعى تۇڭعىش حالىقتىق كاسىپورىنعا اينالدى. سول كەزدە بارسەس بانكەسى گرۋزياداعى ءىرى بانكەلەردىڭ ىشىندە 11 - ورىندا تۇراتىن، قازىر دامىپ گرۋزيانىڭ 4 - ۇلكەن بانكەسىنە اينالدى ءارى تاماشا دامۋ جاعدايىن ۇزدىكسىز ساقتاپ كەلەدى.
”قازىرگى تاڭدا گرۋزيادا جالپى 41 تيجارات توراپ ءتۇيىنىمىز بار، گرۋزياداعى جۇڭگو سەرىكتەستىكتەرى مەن كاسىپورىندارى، نەگىزىنەن، تۇگەلدەي بانكەمىزدە ەسەپ اشقان“. بارسەس بانكەسىنىڭ باستىعى داۆي چاۆا بىلاي دەدى: ”وسى 10 جىلدان بەرى ءبىز ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ الا كەلگەن كەڭ ورايدان پايدالانىپ جەدەل تولىستىق“.
قازىر تبيليسي قالالىق ۇكىمەت پەن حۋاليڭ توبى گرۋزيا باس سەرىكتەستىگى ىندەت سەبەبىنەن ءۇزىلىپ قالعان گرۋزيا − جۇڭگو شينجياڭ تاۋار كورمەسىن قايتا باستاۋعا جەدەل دايىندالۋدا. جۇڭگو مەن گرۋزيانىڭ ەكونوميكا - ساۋدا بارىس - كەلىسىن جانە نىسانعا ساۋداگەر شاقىرۋدى جەبەۋ ءۇشىن، 2012 - جىلدان باستاپ شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى، ءۇرىمجى قالالىق حالىق ۇكىمەتى ”ۇكىمەت تۇعىر ازىرلەۋ، كاسىپورىندار ونەرىن كورسەتۋ“ ۇلگىسىن قولدانىپ، ءۇرتىس 8 جىل تبيليسي حۋاليڭ حالىقارالىق ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونىندا گرۋزيا − جۇڭگو شينجياڭ تاۋار كورمەسىن وتكىزدى.
8 جىلدا 100گە جۋىق كاسىپورىن كورمە - ءماجىلىس ارقىلى گرۋزياعا ىرگە تەپتى، شامامەن 300دەي كاسىپورىن جەرگىلىكتى ورىننان وكىلەتتى ساۋداگەر جانە سەلبەستىك سەرىك تاۋىپ، ەلىمىزدىڭ ورتا، شاعىن كاسىپورىندارىنىڭ مەملەكەت قاقپاسىنان شىعىپ، ”ۇجىمداسىپ“ دامۋىن، توپتاسۋ اسەرىن قالىپتاستىرۋىن پارمەندى جەبەپ، ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا بارىس - كەلىسىن بارىنشا جەبەدى.
”ەكى ەل اراسىنداعى قاتىناستىڭ ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسقا كوتەرىلۋىنە بايلانىستى بولاشاققا سەنىمىمىز كامىل“، - دەدى مي ىنحۋا.
