ءبولىسۋشى: جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى باتىس سولتۇستىك ەكولوگيالىق ورتا بايلىعىن زەرتتەۋ ورنى مۇزدىقتاردى قورعاۋ ۇجىمى شينجياڭ تيانشان مۇزدىعى مەملەكەتتىك دالادا عىلمي باقىلاۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ پۋنكتىنىڭ باستىعى ۋاڭ فيتىڭ
تيانشانداعى ءۇرىمجى وزەنىنىڭ قاينارى بولعان 1 - ءنومىرلى مۇزدىق − ءۇرىمجىنىڭ وندىرىستە، تۇرمىستا پايدالاناتىن سۋ قاينارى. 1993 - جىلدان بەرى، بۇكىل جەر شارىندىق كليماتتىڭ جىلىنۋىنا جانە جۋىق جىلداردان بەرگى جاھانگەزدىك ساياحاتتىڭ كوبەيۋىنە ىلەسە، 1-ءنومىرلى مۇزدىق جىلىنا 7 - 10 مەترلىك جىلدامدىقپەن شەگىنىپ بارادى.
2020 - جىلى، ۇجىمىمىز 1 - ءنومىرلى مۇزدىققا ”جابىنشى جابۋ“ تاجىريبەسىن جۇرگىزدى، ءبىر ءتۇرلى جىلۋ وتكىزبەيتىن جانە جارىق شاعىلىستىراتىن ماتەريالمەن مۇزدىق تۇلعاسىن قاپتاپ، ونىڭ كۇن رادياتسياسىن ءسىمىرۋ قۋاتىن ازايتىپ، مۇزدىقتىڭ بەتكى قاباتىنىڭ ءبىرشاما تومەن تەمپەراتۋرانى ساقتاۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، مۇزدىقتىڭ ەرۋىن باسەڭدەتتى. مۇنداي ”جابىنشى“ نەگىزىنەن تەريلەن، نيتريلەن، كاپرون سياقتى جوعارى مولەكۋلالى پوليمەرلەنگەن قوسىلىستاردان بىرىككەن تالشىق.
شينجياڭ تيانشان مۇزدىعى مەملەكەتتىك دالادا عىلمي باقىلاۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ پۋنكتىنەن 1 - ءنومىرلى مۇزدىققا دەيىنگى جولعا ەكى ساعاتتان استام ۋاقىت كەتەدى، كەيبىر جول بولەكتەرىندە تەك جاياۋ جۇرۋگە عانا بولادى، باقىلاۋ اسپاپتارىن تۇگەلدەي ارقالاپ الىپ جۇرۋگە تۋرا كەلەدى. 500 شارشى مەترلىك تاجىريبە اۋماعىندا 6 عىلمي بارلاۋ قىزمەتكەرى تولىق ءبىر كۇن ۋاقىت جۇمساپ، قاجەتتى ”جابىنشىنى“ نىسانالى جەرگە جەتكىزدى. تاجىريبە جۇرگىزەتىن مەزگىل جاز ايلارى بولعاندىقتان، مۇزدىقتىڭ تومەنگى جاعىنداعى وزەننىڭ اعىسى قاتتى، مۇز بەتىندە قار ءبىرشاما از، كوكتايعاق. ۇجىمداعىلار سەلبەسە وتىرىپ 2 مەتر ۇزىندىقتاعى، سالماعى 500 جىڭدىق ”جابىنشىنى“ ارقالاپ العا ىلگەرىلەگەندە، ءار قادامنىڭ ءوزى جوعارى شەكتەگى سايىس سانالادى. ءبىر جولعى جەتكىزۋ بارىسىندا قار جاۋىپ، جەل بوراعان ناشار اۋا رايىنا جولىققاندىقتان، ماتەريالدىڭ ساپاسىنا جانە تاجىريبە ونىمدىلىگىنە ىقپال جەتۋدەن ساقتانۋ ءۇشىن، ءبىز ورتا جولدان قايتۋعا ءماجبۇر بولدىق.
مۇزدىقتارعا ”جابىنشى جابۋدان“ %50 مۇزدىقتىڭ ەرۋ مولشەرىن ءساتتى ازايتتىق. ەگەر ويداعىداي قورعاي الساق، 1 - ءنومىرلى مۇزدىقتىڭ عۇمىرىن 40 جىلعا ۇزارتۋعا بولادى. سوڭعى جىلدارى، پارتيا مەن ۇكىمەت ءبىرسىپىرا شارالاردى قولدانىپ مۇزدىقتى قورعاۋ قىزمەتىن جەبەدى، بۇل عىلمي زەرتتەۋ قارجى جۇمسالىمىن مولايتۋ، اناعۇرلىم كوپ كاسىپتىك دارىندىلاردى ەنگىزۋ سونداي - اق ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ ينجەنەرياسىن اتقارۋ جانە سۋ بايلىعىن باسقارۋ سياقتىلاردى قامتيدى.
مۇزدىقتاردى قورعاۋ بۇگىنىمىز ءۇشىن عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، كەلەر ۇرپاقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ۇقىعى، سالاماتتىق ۇقىعى جانە دامۋ ۇقىعى ءۇشىن كەرەك. ءاربىر ادامنىڭ تازا سۋ قاينارىنان، سالاماتتىقتان جانە باياندى ەكولوگيالىق ورتادان يگىلىكتەنۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ − الەۋمەتتىك قورشاعان ورتا ۇقىعىن قورعاعاندىق، ءبىزدىڭ ورتاق ادامدىق ۇقىعىمىز ءارى ءبىزدىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگىمىز سانالادى.
(انار \ بۇلت شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ نا رەتتەگەن)
