□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى: فان چيۋڭيان، جىڭ جو، ميھىرگۇل عوپۇر
1 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى شياڭگاڭ، اۋمىن مەديالارىنىڭ جانە شەتەل مەديالارىنىڭ تىلشىلەرى اۆتونوميالى رايوندىق 14 ـ كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 ـ ٴماجىلىسىنىڭ اشىلۋ ٴماجىلىسى اياقتاعاننان كەيىن، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى ياقۇپ پايدوللاعا تىلشىلىك جاسادى.
□ سۋرەتتى انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ساي زىڭلى تۇسىرگەن
جاڭا جىل باستالىپ، سالتاناتتى ٴماجىلىس تىڭ پاراق اشتى. وسى رەتكى ەكى ماجىلىستە شەتەلدىڭ ٴبىر ٴبولىم جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلەرى، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ۋاكىلدەرى، شەتەلدەگى چياۋباۋلار جانە شياڭگاڭدىق، اۋمىندىق قايراتكەرلەر، ت. ب ۇسىنىس بويىنشا حالىق قۇرىلتايى مەن ساياسي كەڭەستىڭ اشىلۋ ماجىلىسىنە قاتىناستى، ەكى ٴماجىلىس سىندى وسى تەرەزە ارقىلى شينجياڭنىڭ دەموكراتيالى، العا باسقان وبرازى ايگىلەنىپ، اشىق، سەنىمدى بەينەسى كورسەتىلدى.
جاڭا كەلبەتتى، جاڭا بەينەنى كورسەتتى
بيىلعى شينجياڭنىڭ ەكى ماجىلىسىندە جاڭا قيمىلدار ٴجيى ـ ٴجيى بولىپ، تۇڭعىش رەت اقپارات ورتالىعى قۇرىلىپ، تۇڭعىش رەت اقپار جاريالاۋ ٴماجىلىسى وتكىزىلىپ، تۇڭعىش رەت شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنداعى قاتىستى مۇشە ەلدەردىڭ، باقىلاۋشى ەلدەردىڭ، تىلدەسۋشى سەرىكتەس ەلدەردىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلىكتەرىنىڭ ٴمانساپتىلارى، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ حاتشىلار باسقارماسى، ورتا ازيا وڭىرلىك ەكونوميكا سەلبەستىك شۋەيۋانى سياقتى حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ۋاكىلدەرى سىرتتاي تىڭداۋعا، ٴبىر ٴبولىم شەتەل مەديالارى، شياڭگاڭ، اۋمىن مەديالارى حابارلاۋعا ۇسىنىس ەتىلدى.
”ٴتۇرلى وزگەرىستەر شينجياڭنىڭ اشىق، سەنىمدى جاڭا كەلبەتىن ايگىلەدى.“ 1 ـ ايدىڭ 29 ـ كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەس 13 ـ كەزەكتى كوميتەتىنىڭ 2 ـ ٴماجىلىسى اشىلعاننان كەيىن، ٴتۇرلى تىلشىلىك قۇرالدارىن كوتەرگەن شەكارا سىرتىنداعى مەديا تىلشىلەرىنىڭ تىلشىلىگىن قابىلداعان اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى اينۇر ٴماۋلىت مۇنى تەرەڭ سەزىندى.
شىنايىلىقتىڭ ٴوزى رياسىزدىق، اشىق بولۋ سەنىمنەن كەلەدى. ٴماجىلىستى سىرتتاي تىڭداعان شياڭگاڭ ساۋدا گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ۋىڭ حايچيان بىلاي دەدى: ەجەلدەن بەرى شينجياڭ اشىق، سەنىمدى بەينەسىمەن دۇنيە جۇزىمەن قاۋىشىپ كەلەدى.
ۋىڭ حايچيان شينجياڭدا تۇراقتى تۇرادى، ٴبىر كەزەك اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانعان. ول مىنالاردى ٴبىلدىردى: شينجياڭ تۇڭعىش رەت شەكارا سىرتىنداعى تىلشىلەردى ەكى ماجىلىسكە تىلشىلىك جاساۋعا ۇسىنىس ەتتى، شينجياڭنىڭ اشىق، سەنىمدى جاڭا كەلبەتىن، جاڭا بەينەسىن، ٴسوز جوق، جان ـ جاقتى، كوپ تۇرعىدان ايگىلەيتىندىگىنە سەنەمىن. شياڭگاڭ فىڭحۋاڭ اپتالىق جۋرنالى كەلەلى تاقىرىپ ٴبولىمىنىڭ باس باقىلاۋشىسى، باس ٴتىلشىسى جاڭ چى دا مىنانى ٴبىلدىردى: شينجياڭ اقپاراتتا اشىق بولۋ جاعىندا بارعان سايىن جاقسى ىستەپ كەلەدى.
”شينجياڭنىڭ ەكى ماجىلىسىندە حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلدەرىن جانە ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەلەرىن ٴماجىلىس كەزىندە شەكارا سىرتىنداعى مەديالاردىڭ تىلشىلىك ىستەۋىن قابىلداۋعا ورنالاستىرۋى شينجياڭنىڭ اشىقتىعىن، وزىنە سەنىمىن ايگىلەدى“. اۋمىن گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى تيە ي مىنالاردى ٴبىلدىردى: ۋاكىلدەردىڭ، مۇشەلەردىڭ اڭىسى ارقىلى شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ جاعدايىن اناعۇرلىم ىشكەرىلەي تۇسىنۋگە بولادى، ەكى ٴماجىلىستىڭ ٴوزى شينجياڭنىڭ دەموكراتيالىق تۇرمىسىنا جاقىننان نازار سالۋداعى ماڭىزدى تۇعىر سانالادى.
”شينجياڭنىڭ ەكى ٴماجىلىسىن سىرتتاي تىڭداۋ ارقىلى جۇڭگونىڭ ساياسي ٴتۇزىلىسى جونىندە ىشكەرىلەي تانىمعا يە بولدىم. شينجياڭ دەڭگەيىندەگى ساياسي تاراتۋ ٴتۇزىمىنىڭ كەمەلدەنگەندىگىن، ساپالىلانعاندىعىن دا سەزىندىم“. پاكيستاننىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلىگىنىڭ كىشى ەلشىسى ٴبىلال چوۋدري مىنالاردى ٴبىلدىردى: ”شينجياڭنىڭ حالىق تۇرمىسى قۇرىلىسىنا ايرىقشا كوڭىل بولەمىن، جۇڭگو _ پاكيستان جان ـ جاقتى ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك قارىم ـ قاتىناسىنىڭ تىڭ ساتىعا كوتەرىلۋىن، جاڭا ومىرشەڭدىك كۇش ايگىلەۋىن قول ۇستاسا بىرگە ىلگەرىلەتۋدى ٴۇمىت ەتەمىن“.
جاڭا ورايدا جاڭا ىسكەرلىك كورسەتۋگە بولادى
1 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق 14 ـ كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 ـ ٴماجىلىسى اشىلدى. ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا 2023 ـ جىل سوڭعى جىلداردان بەرى رايونىمىزدىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگى ەڭ جاقسى بولعان ٴبىر جىل بولدى دەپ اتاپ كورسەتىلىپ، ماجىلىسكە قاتىناسقان حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىن بارىنشا جەلپىندىردى.
استىقتىڭ جاڭادان ارتقان ەگىس اۋماعى، ٴونىم مولشەرى تۇگەلدەي مەملەكەت بويىنشا ٴبىرىنشى ورىندى يەلەدى؛ مۇناي ـ تابيعي گازدىڭ بالاماسى ٴۇرتىس 3 جىل مەملەكەت بويىنشا الدىڭعى ورىندى ورنىقتى يەلەدى؛ تۇتاس شينجياڭدا جاڭادان ارتقان جاڭا ەنەرگيا گەنەراتور اگراگاتتارى 22 ميلليون 610 مىڭ كيلوۆات بولىپ، ارتۋ مولشەرى مەملەكەت بويىنشا الدىڭعى ورىندى يەلەدى؛ مەملەكەت بويىنشا كولەمى ەڭ ۇلكەن كۇشار جاسىل ەلەكتردەن سۋتەگىن ٴوندىرۋ نىسانى وندىرىسكە قوسىلدى... ٴتۇرلى قىزمەتتەر، ٴاربىر ساندى مالىمەتتەر وتكەن ٴبىر جىلداعى جارقىن ناتيجەلەردى كورسەتتى. ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداما دا جاڭا ٴبىر جىلداعى قىزمەتتىڭ جول بەلگىسى، 2024 ـ جىلى ”وڭىرلىك ٴوندىرىس جالپى ٴونىم قۇنىن %6.5 مولشەرىندە ارتتىرۋ“ نىساناسى بەلگىلەنىپ، ناقتى ىستەپ، كۇرەس جۇرگىزەتىن ٴبىر جىل جوعارى دەڭگەيدە باستالادى.
ٴبىر ٴبولىم شەتەلدىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلەرى، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ۋاكىلدەرى، شەكارا سىرتىنداعى مەديالاردىڭ تىلشىلەرى ٴماجىلىستى سىرتتاي تىڭداپ، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ جاعدايىن ۇعىسىپ، جاڭا ورايدا شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا تاراۋىن جازۋىن ٴۇمىت ەتەتىندىكتەرىن جابال ٴبىلدىردى.
”بيىل سىرتقى ساۋدادا تابىستى باستامانى جۇزەگە اسىرۋعا سەنىم بار ما“؟ ەكى ماجىلىستە شەكارا سىرتىنداعى مەديالار اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا ىستەرى مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەڭگەرمە باستىعى لي شۋاننان وسىلاي دەپ سۇراعاندا، ول تولىق سەنىممەن: ”سەنىمىمىز بار“! ـ دەپ جاۋاپ بەردى.
لي شۋان بىلاي دەدى: ”بيىل شينجياڭ جونىنەن الىپ ايتقاندا، وراي دا، سىن ـ سايىس تا بار، دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا سۇرانىسى ازايعانىمەن، شينجياڭنىڭ ورتا ازياداعى مەملەكەتتەر مەن ەۆروپاعا بەت العان وڭىرلىك ورىن باسىمدىعى، ەسىك اشۋدى كەڭەيتەتىن ٴتۇزىم باسىمدىعى بار، يمپورت ـ ەكسپورت ٴالى دە ٴبىرشاما كۇشتى” .“بىزدە جىگەر، سەنىم بار“، ـ دەدى ول قايتالاي دارىپتەپ.
اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، شاۋەشەك قالاسى باقتى شەكارا وتكەلى قۇرىلىسقا قارجى قوسۋ، اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتكەرى تالعار ٴادىل بىلاي دەدى: ”ەكى ٴماجىلىس ٴبىر ٴبولىم شەتەلدىك سيلى قوناقتاردى سىرتتاي تىڭداۋعا ۇسىنىس ەتىپ، دۇنيە جۇزىنە شينجياڭنىڭ ساياسي، ەكونوميكا جانە قوعامدىق دامۋ تابىستارىن ايگىلەپ، شينجياڭنىڭ حالىقاراداعى وبرازى مەن بەدەلىن جوعارىلاتتى، بۇل بەلسەندى مانگە يە. ۇزاق ۋاقىتتان بەرى باتىس ەلدەرىندە شينجياڭ جونىندە ٴىشىنارا اعات تۇسىنىكتەر جانە كۇيە جاعۋلار ٴومىر ٴسۇردى. شەتەل مەديالارى مەن شياڭگاڭ، اۋمىن مەديالارىن ەكى ٴماجىلىستى حابارلاۋعا ۇسىنىس ەتىپ، ولاردىڭ شينجياڭدى اناعۇرلىم جان ـ جاقتى، شىنايى تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، اعات تۇسىنىك پەن سىڭار جاقتى تانىمدى جويۋعا پايدالى“.
اناعۇرلىم تاماشا تۇرمىسقا بىرگە اتتاندى
”شينجياڭنىڭ وزگەرىسى ’جىل‘ ەمەس، ’كۇن‘ بويىنشا ەسەپتەلۋى ٴتيىس“. يراننىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلىگىنىڭ اقىلشىسى الاش شينجياڭنىڭ دامۋىنا بۇرىننان جاقسى ٴۇمىت ارتىپ كەلەدى، ول بىلاي دەدى: ەكى ٴماجىلىس شينجياڭنىڭ كەلەسى كەزەڭدەگى دامۋىنا ايقىن باعىت كورسەتتى، دۇرىس ماكرولىق جوبا بولعاننان كەيىن شينجياڭ حالقىنىڭ بۇل ارانى اناعۇرلىم كوركەيتىپ ـ گۇلدەندىرەتىندىگىنە جانە ورنىقتى ەتىپ قۇراتىندىعىنا سەنەمىز. ”مەن دە ەڭ زور قۇلشىنىسىممەن ەكى جەر حالقى اراسىنداعى قارىم ـ قاتىناستى ىلگەرىلەتىپ، حالىق تىلەگىنىڭ توعىسۋىنا اناعۇرلىم كوپ ۇلەس قوسامىن“.
شياڭگاڭ رايونى مەملەكەتتىك جاستار بىرلەستىگىنىڭ مۇشەسى چىن شياۋفىڭ شياڭگاڭ ۋاكىلى سالاۋاتىمەن سىرتتاي تىڭداۋعا قاتىناسۋعا ۇسىنىس ەتىلدى. ول مىنالاردى ٴبىلدىردى: بۇل مەنىڭ تۇڭعىش رەت ساياسي كەڭەس ماجىلىسىنە سىرتتاي قاتىناسۋىم، سالدەن سوڭ جۇڭگو (شينجياڭ) ەركىن ساۋدا سىناق رايونىن جانە قورعامالى باجى اۋماعىن كورەمىن. ول شينجياڭ مەن شياڭگاڭنىڭ سەلبەستىك كەڭىستىگى وتە زور دەپ قارايدى.
ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋ جاعىندا، چىن شياۋفىڭ بىلاي دەپ قارادى: شينجياڭنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى دامۋىنىڭ كەڭىستىگى وتە زور، اسىرەسە، قىزاناق قويمالجىڭى مەن ماقتا سياقتى ونىمدەردى، اناعۇرلىم كوپ جەمىس ـ جيدەك سياقتى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن شياڭگاڭعا ەنگىزۋگە بولادى. شينجياڭ كاسىپورنى _ ەرەكشە ترانسفورماتور شەكتى جارنا سەرىكتەستىگىنىڭ بولىمشە سەرىكتەستىگى شياڭگاڭدا جارناسىن بازارعا سالدى، شياڭگاڭ حالىقارالىق فينانس ورتالىعى تۇعىرىنان پايدالانىپ، اناعۇرلىم كوپ شينجياڭ كاسىپورىندارىنىڭ كاپيتال بازارىنا بەتتەۋىنە دەم بەرۋىنە بولادى.
شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ ورىنباسار باس حاتشىسى سوحايىل حان بىلاي دەپ قارادى: شينجياڭنىڭ دامۋدى جۇزەگە اسىرۋداعى ەڭ ماڭىزدى قوزعاۋشى كۇشى _ قاتىناس، ٴۇرىمجىنىڭ قاتىناس تورابى، ساۋدا تورابى بولۋ بولاشاعى بار، ”مەن شينجياڭنىڭ بولاشاقتاعى دامۋىنا توتەنشە ۇمىتپەن قارايمىن ٴارى تاياۋ بولاشاققا كوز جىبەرسەك، ٴۇرىمجى شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردىڭ جانە تۇتاس ٴوڭىردىڭ بولاشاقتاعى ەكونوميكالىق ارتۋى مەن ساۋدانى ٴبىر تۇلعالاندىرۋ قيمىلىنىڭ ورتالىعىنا اينالادى“.
ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامانى سىرتتاي تىڭداعاننان كەيىن، شەكارا سىرتىنداعى مەديا تىلشىلەرى ەركىن ساۋدا سىناق رايونىن جوعارى ولشەممەن قۇرۋ جونىندە ٴبىر ٴبولىم حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنە شوعىرلى تىلشىلىك جاسادى. اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، ٴۇرىمجى قالالىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، قالا باستىعى ياقۇپ پايدوللا تانىستىرىپ بىلاي دەدى: شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونى قۇرىلعان 3 ايدا ٴۇرىمجى اۋماعىندا جاڭادان ارتقان تيجارات تۇلعالارى 4188 بولىپ، ارتۋ جاعدايى ادامدى قۋانتادى. بيىل اكىمشىلىك قىزمەت وتەۋدىڭ ناقتى ونىمدىلىگىن كۇشەيتىپ، ساۋدانىڭ ەركىن، قولايلى بولۋىن ىلگەرىلەتىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدە ويداعىداي اتويشى بولامىز.
تيە ي بىلاي دەدى: ٴماجىلىستى سىرتتاي تىڭداۋ جانە تىلشىلىك جاساۋدان سىرت، ٴۇرىمجى قالالىق جوبا سارايى، كونە قالا اۋماعىن (لاشىق رايونى) جاڭالاۋ ارحيۆ سارايىن ەكسكۋرسيالاپ، الەۋمەتتىك اۋماق حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى بايلانىس جاساۋ تۇيىنىنە باردىق، ”وسى جولى تىلشىلىك جاساۋ، ەكسكۋرسيالاۋ ارقىلى شينجياڭنىڭ جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىن امالياتتا ايگىلەۋ جانە دامىتۋ جاعىندا قول جەتكىزگەن ناتيجەلەرىن ۇعىسىپ، شينجياڭداعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇرمىسىنىڭ بارعان سايىن جاقسارعانىن، بولاشاعىنىڭ ۇمىتكە تولى ەكەندىگىن سەزىندىم“.
ورتا ازيا ٴوڭىرى ەكونوميكالىق سەلبەستىك شۋەيۋانىنىڭ باستىعى كابير جۋرازودا مىنالاردى ٴبىلدىردى: ەكى ماجىلىستە شينجياڭنىڭ سىرتقا ەسىك اشۋى جونىندەگى كوپتەگەن مازمۇنداردى تىڭداعىمىز كەلدى، بۇدان كەيىن شۋەيۋاننىڭ قاتىستى رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، ورتا ازيا ٴوڭىرىنىڭ سەلبەستىكتى ونان ارى تەرەڭدەتۋىن جەبەپ، كوركەم بولاشاقتى بىرگە اشۋدى ٴۇمىت ەتەمىن.
