شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى جالپى جيىن وتكىزدى ٴارى جۇڭگو ـ شەتەل مەديالارىنا اشىق ۇستالدى
ما شيڭرۇي، ەركىن تۇنياز تىلشىلەردىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى، شوكىرات زاكىر، ٴزۇمىرات وبۇل، شاۋكەت يمىن، لي يفي باياندامانى قاراۋعا قاتىناستى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ۋاڭ شيڭرۇي، ياۋ تۇڭ 3 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنى بەيجيڭنەن حابارلايدى. رەفورمانىڭ، دامۋدىڭ، ورنىقتىلىقتىڭ جاڭا ناتيجەلەرىن كورسەتىپ، اشىق، بۇكپەسىز، سەنىمدى جاڭا بەينەنى ايگىلەدى. 3 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن 14 ـ كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 ـ ماجىلىسىنە قاتىناسىپ جاتقان شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى حالىق سارايىنىڭ شينجياڭ زالىندا جالپى جيىن وتكىزىپ، ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامانى ۇزدىكسىز قارادى، جوسپار بايانداماسى مەن مەجە ەسەپ بايانداماسىن قاراپ تەكسەردى ٴارى جۇڭگو _ شەتەل مەديالارىنا اشىق ۇستالدى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلدەرى ما شيڭرۇي، ەركىن تۇنياز باياندامانى قاراۋعا قاتىناستى ٴارى تىلشىلەردىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلدەرى شوكىرات زاكىر، ٴزۇمىرات وبۇل، شاۋكەت يمىن، لي يفي باياندامانى قاراۋعا قاتىناستى.
مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتىندەگى، قازىنا مينيسترلىگىندەگى جانە ٴماجىلىس حاتشىلار باسقارماسىنداعى قاتىستى جولداستار جيىنعا قاتىناسىپ پىكىرلەردى تىڭدادى.
14 ـ كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 ـ ٴماجىلىسى ىندەتتەن ساقتانۋ ـ تىزگىندەۋ ورنىقتى تۇردە جاڭا كەزەڭگە وتكەننەن كەيىن ۇيىرمەنى اشىق ۇستاۋ قيمىلىن وتكىزۋدى قالپىنا كەلتىردى. وتكەن ٴبىر جىلدا شينجياڭنىڭ قوعامدىق كەلەلى جاعدايى ورنىقتىلىقتى ساقتاپ، ەكونوميكانىڭ دامۋى كورنەكتى جەدەلدەپ، دامۋ جەتىستىكتەرىنىڭ حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جەتكىزۋ ونىمدىلىگى اناعۇرلىم كورنەكتى بولدى، بۇل تاياۋ جىلداردان بەرگى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگى ەڭ جاقسى ٴبىر جىل بولدى. تىنىش تا بەرەكەلى، گۇلدەنىپ دامىعان، اشىق تا سەنىمدى شينجياڭ ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى مەديالاردىڭ ايرىقشا نازارىنا ىلىگىپ، شينجياڭ زالىنىڭ اقپارات قۇرالدارى اۋماعىندا بوس ورىن قالمادى، 64 جۇڭگو ـ شەتەل مەديالارىنان كەلگەن 125 ٴتىلشى بەلسەنە قاتىناسىپ، جابال سۇراۋ قويدى.
2022 ـ جىلى جانە 2023 ـ جىلى باس شۋجي شي جينپيڭ ٴۇرتىس 2 جىل شينجياڭعا كەلىپ، ماڭىزدى ٴسوز سويلەپ، شينجياڭنىڭ دامۋىنا باعدار كورسەتىپ، جول باستاپ، جوبا كەسكىندەدى. جۇڭگو حالىقارالىق تەلەۆيزياسىنىڭ ٴتىلشىسى وسى جاعداي توڭىرەگىندە ”جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن قالاي تولىق، دالمە ـ ٴدال، جاپپاي دايەكتىلەندىرۋ“ جونىندە ۋاكىل ما شيڭرۇيعا سۇراۋ قويدى.
ۋاكىل ما شيڭرۇي ٴتىلشى دوستاردىڭ شينجياڭعا كوڭىل بولگەندىگىنە، نازار اۋدارعاندىعىنا العىس ايتتى. ول بىلاي دەدى: پارتيانىڭ 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى شينجياڭ قىزمەتىنە ايرىقشا ٴمان بەرىپ، باس شۋجى شي جينپيڭ ٴوزى جوسپارلاپ، ٴوزى ورنالاستىرىپ، ٴوزى ىلگەرىلەتىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن تۇراقتاندىردى. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن، اسىرەسە، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، جەتە ٴتۇسىنۋدى ەڭ ماڭىزدى ٴىس ەتىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شينجياڭدى كوزدەن كەشىرگەندەگى، اۆتونوميالى رايوننىڭ جانە بيڭتۋاننىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعانداعى ماڭىزدى ٴسوزىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي ۇيرەنۋمەن، دايەكتىلەندىرۋمەن ۇشتاستىرىپ، باس شۋجيدىڭ جانە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى تەرەڭ تولعانىسى مەن كەلەلى ورنالاستىرۋىن تەرەڭ ٴتۇسىنىپ، نازاردى قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىنا شوعىرلاندىرىپ، شينجياڭدى زاڭمەن باسقارۋدى، شينجياڭدى ىنتىماقتاسا ورنىقتىرۋدى، شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋدى، حالىقتى بايىتىپ شينجياڭدى گۇلدەندىرۋدى، شينجياڭدى باياندى كوركەيتۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ۇردىسىندە كورىكتى شينجياڭدى قۇلشىنا كوركەيتتى.
ما شيڭرۇي بىلاي دەدى: شينجياڭ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ ٴۇشىن، شينجياڭعا شينجياڭ تۇرعىسىنان عانا قاراۋعا بولمايدى. ٴبىز شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ دۇنيەگە كوزقاراسىن، ادىستەمەسىن جانە وعان سىڭىرىلگەن تۇرعىنى، كوزقاراستى، ٴادىستى ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، ٴتۇسىنىپ، اسىرەسە، ”التىعا تاباندى بولۋدا“ قامتىلعان قيسىندى، عىلمي قاعيدانى، فيلوسوفيالىق قاعيدانى تەرەڭ ٴتۇسىنىپ، يگەرىپ، شينجياڭ قىزمەتىن سانالى تۇردە پارتيا مەن مەملەكەت قىزمەتىنىڭ جالپى جاعدايىنا قويىپ جوسپارلاپ جانە ىلگەرىلەتىپ، جۇيە كوزقاراسىنا تاباندى بولىپ، دامۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى، ەسىك اشۋ مەن ورنىقتىلىقتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، باياندى تىنىشتىققا ساياتىن ٴتۇبىرلى سيپاتتى، نەگىزدىك سيپاتتى، ۇزاق بولاشاقتىق سيپاتتى قىزمەتتەردى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتتىك. ٴبىز جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەۋگە، شىندىقتى ٴىس جۇزىنەن ىزدەۋگە تاباندى بولىپ، شينجياڭ ٴوڭىرى ىشىندەگى دامۋدىڭ بىركەلكى، تولىق بولماۋى سىندى ٴىس جۇزىندىكتى ٴدال يگەرىپ، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋدى بارىنشا ورىستەتىپ، عىلمي، دالمە ـ ٴدال شارا قولدانىپ، وڭتۇستىك، سولتۇستىك شينجياڭنىڭ، ٴارقايسى اۋماقتاردىڭ، ٴارقايسى ايماق، وبلىس، قالالاردىڭ وزىندىك بايلىق باسىمدىعىن، وڭىرلىك ورىن ارتىقشىلىعىن، قازىر بار شارت ـ جاعدايىن تياناق ەتىپ، ماسەلەنى ٴداپ باسىپ تاۋىپ، باسىمدىقتى ساۋلەلەندىرۋىن ىلگەرىلەتىپ، ”سەگىز ٴىرى كاسىپ سالاسى“ قۇرىلىسى سياقتى ٴتۇيىندى قىزمەتتەردى باعىتتامالى ىلگەرىلەتۋگە قوزعاۋشىلىق ەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ۇزدىكسىز تىڭ سەرپىلىستى جۇزەگە اسىرۋىن ىلگەرىلەتتىك.
ما شيڭرۇي بىلاي دەدى: جاڭا داۋىردەگى جاڭا جورىقتا كورىكتى شينجياڭدى كوركەيتۋ ٴۇشىن ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا اناعۇرلىم كوپ ساياسي ٴمان ۇستەۋ كەرەك. ٴبىز شينجياڭنىڭ ٴتۇرلى قىزمەتتەرىن زاڭمەن باسقارۋ ارناسىندا ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ سىندى وسى نەگىزگى جەلىنى مىقتى يگەرىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كەڭ كولەمدە ارالاسۋىن، جالپى بەتتىك ىشتەسۋىن، تەرەڭدەي توعىسۋىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، شينجياڭدا ٴىسلام ٴدىنىن جۇڭگوشالاندىرۋدى ورنىقتى ىلگەرىلەتىپ، شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋ قىزمەتىن ناقتى، ەگجەي ـ تەگجەيلى ىستەپ، مەملەكەتتە ٴبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ٴتىل ـ جازۋدى زور كۇشپەن جالپىلاستىرىپ، جوعارى ساپالى دامۋ بارىسىندا ۇزدىكسىز نەگىزگى ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتىپ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتىپ جانە جاقسارتىپ، ٴار ۇلت كادرلارىن، بۇقاراسىن جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتۋگە ىنتىماقتاستىرىپ جانە باستاپ، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ، ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ شينجياڭ تاراۋىن قۇلشىنا جازدىق.
سۇراۋلارعا جاۋاپ بەرگەننەن كەيىن، ما شيڭرۇي تاعى جۇڭگو ـ شەتەل مەديالارىنىڭ تىلشىلەرىنە ۇسىنىس جاريالادى. ول بىلاي دەدى: مىڭ ەستىگەننەن ٴبىر كورگەن ارتىق، كوپشىلىكتىڭ شينجياڭعا كەلىپ ارالاپ كورىپ، شينجياڭنىڭ كەرەمەت وزگەرىستەرىن ٴبىلۋىن، شينجياڭنىڭ ارشىندى دا قۋاتتى دامۋ بەتالىسىنا كۋا بولۋىن، شينجياڭنىڭ بولاشاق دامۋىنىڭ شەكسىز كومەسكى كۇشىن سەزىنۋىن قارسى الامىز.
ۋاكىل ەركىن تۇنياز شينحۋا اگەنتتىگى ٴتىلشىسىنىڭ شينجياڭنىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىن قۇرىپ، باتىسقا ەسىك اشۋدىڭ الدىڭعى شەبىن تۇلعالاۋى جونىندەگى سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى. ول بىلاي دەدى: باس شۋجي شي جينپيڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسىن العا قويعاننان بەرى، شينجياڭ ٴوزىنىڭ وڭىرلىك ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىنا ەنگىزۋگە تاباندى بولىپ، ”ٴبىر پورت، ەكى اۋماق، بەس ۇلكەن ورتالىق، شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋى“ قۇرىلىسىن تۇتقا ەتىپ، ساياساتتاردى بايلانىستىرۋدى، قۇرىلعىلاردى ۇلاستىرۋدى، ساۋدانى ىركىلىسسىزدەندىرۋدى، قارجىنى اينالىمعا سالۋدى، حالىق تىلەگىن توعىستىرۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، جاڭا دامۋ ارناسىنا بەلسەنە قىزمەت وتەدى جانە ونىمەن توعىستى. اسىرەسە، سوڭعى 2 جىلدان بەرى ٴبىز ىشكە، سىرتقا ەسىك اشۋ سەرپىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، ىشكى قۇرلىقتىق ەسىك اشۋ مەن شەكارالىق ەسىك اشۋدىڭ بيىگىن تۇلعالاۋدا تىڭ ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدىك. ٴبىز باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ جونىندەگى ماڭىزدى بايىمداۋلارىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، اناعۇرلىم ىرىقتى ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن اتقارىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن جوعارى ساپالى ىلگەرىلەتىپ، شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونىن جوعارى باستامادا قۇرىپ، ولكەلەر ارا ەكونوميكالىق ىستەستىكتى جوعارى ولشەممەن ورىستەتىپ، حاۋىپ ـ قاتەرلەردەن ساقتانۋ ـ مەڭگەرۋدى جوعارى دەڭگەيدە ويداعىداي ىستەپ، شينجياڭنىڭ جوعارى دەڭگەيدە ەسىك اشۋىنىڭ جاڭا جاعدايىن ۇزدىكسىز اشامىز.
فرانسيا جۇڭگو ٴتىلدى تەلەۆيزيالىق مەديا توبى، فىڭحۋاڭ تەلەۆيزياسى، جۇڭگو گازەتى، رەسەي _ ت ا س س اگەنتتىگى، يوردانيا اگەنتتىگى، پىڭپاي اقپاراتى، ەگيپەت جۇڭگو اپتالىعى گازەتى تىلشىلەرى تاعى قار ـ مۇز ساياحاتى، شينجياڭنىڭ ”سەگىز ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرى“ قۇرىلىسى، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جاقسارتۋ، شەتەلدىك ساياحاتشىلاردىڭ شينجياڭعا كەلىپ ساياحاتتاۋى، سۋ بايلىعىن باسقارۋ جانە پايدالانۋ سياقتى قىزمەتتەر جونىندە سۇراۋ قويدى، شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ ۋاكىلدەرى ٴبىر ـ بىردەن جاۋاپ بەردى. شينجياڭ ماقتاسىنا مەڭزەس ”زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋدىڭ“ بار ـ جوقتىعى جونىندەگى سۇراۋعا نەگىزگى ساتىدان كەلگەن ۋاكىل اكرام ٴمامتىمىن بىلاي دەپ ايقىن جاۋاپ قايتاردى: بۇگىنگى تاڭداعى ماقتا ەگىمشىلىگىنىڭ جالپى بارىسىندا ماشينالاندىرۋ جۇزەگە اسىرىلدى، ماقتا كاسىپ سالاسى _ شينجياڭ حالقىنىڭ ورنىقتى جۇمىستانۋىنىڭ، كىرىستى ارتتىرىپ بايۋىنىڭ باقىت گۇلى، ٴار ۇلت بۇقاراسى ٴوز جەرىن سالىپ، ٴوز ماقتاسىن جيناپ، ٴوز باقىتتى تۇرمىسىن كەشىرىپ جاتىر، ايتىلمىس ”زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ“ دەگەننىڭ ٴبارى بۇكىلدەي ساندىراق! قاتىستى ۋاكىلدەر امەريكانىڭ ”زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ“ دەگەندى جەلەۋ ەتىپ، شينجياڭنىڭ ماقتا توقىماشىلىق كاسىپ سالاسىنا ىقپالشارا قولدانعانىمەن، شىن مانىندە شينجياڭدا ”زورلىقپەن جۇمىسسىز قالدىرۋ“، ”زورلىقپەن كەدەيلەستىرۋ“ تۋدىرىپ، شينجياڭنىڭ گۇلدەنۋىن، ورنىقتىلىعىن ٴبۇلدىرۋدى، جۇڭگونىڭ دامۋىن تەجەۋدى كوزدەپ وتىرعاندىعىن ايتتى. شينجياڭدا ايتىلمىس ”ۇيعۇر مادەنيەتىن جويۋ“ احۋالى بار ـ جوقتىعى جونىندەگى سۇراۋعا جاۋاپ قايتارعاندا، شينجياڭ كوركەمونەر تەاترحاناسى مۇقام كوركەمونەر ۇيىرمەسىنەن كەلگەن ۋاكىل ٴدىلشات پارحات باستان كەشكەنىن سويلەپ، شينجياڭنىڭ ۇلتتاردىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن قورعاۋ جانە جالعاستىرۋ جونىندەگى ساياسات ـ شارالارىن ەگجەي ـ تەگجەيلى تانىستىرىپ، مىنانى ايقىن اتاپ كورسەتتى: شينجياڭداعى ٴار ۇلت مادەنيەتى جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ گۇلزارىندا ەرەكشە جايناپ، ماساتىداي قۇلپىرىپ، زور دامۋ، زور گۇلدەنۋ مەزگىلىن قارسى الدى، ايتىلمىس ”مادەنيەتتى جويۋ“ مۇلدە بولعان ەمەس.
تۇستەن بۇرىنعى باياندامالاردى قاراۋ بارىسىندا ەركىن تۇنياز، ۋاڭ ميڭشان سياقتى ۋاكىلدەر شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسىنىڭ، قوعامىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋى، شينجياڭدى زاڭمەن باسقارۋ قۇرىلىسى، شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋ، ۇلتتار ىنتىماعى سياقتى قىزمەتتەردىڭ ورىستەتىلۋ احۋالىن تانىستىردى.
سول كۇنى تۇستەن كەيىن شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى مەملەكەتتىك كەڭەس ۇيىمدىق زاڭىنىڭ وزگەرىس ەنگىزىلگەن جوباسىن گرۋپپالارعا ٴبولىنىپ قارادى. ۋاكىلدەر مىنانى ٴبىلدىردى: مەملەكەتتىك كەڭەس ۇيىمدىق زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزۋ _ پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ دامۋ قاجەتىنە ٴتىپتى دە ويداعىداي ۇيلەسىپ، ۇكىمەتتىڭ باسقارۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ قابىلەتىنىڭ وسىزاماندانۋ ورەسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋدىڭ ماڭىزدى شاراسى، ول مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ۇيىمدىق ٴتۇزىمىن جانە قىزمەت ٴتۇزىمىن ونان ارى اقاۋسىزداندىرىپ، دۇرىس ساياسي بەتالىسقا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، ۇكىمەتتىڭ وزىندىك قۇرىلىسىن جاپپاي كۇشەيتىپ، حالىق رازى بولاتىن زاڭمەن باسقارىلاتىن ۇكىمەت، جاڭالىق اشاتىن ۇكىمەت، پاك ۇكىمەت جانە قىزمەت كورسەتۋ تيبىندەگى ۇكىمەت قۇرۋعا پارمەندى زاڭمەن باسقارۋ قامتاماسىزدىعىن ازىرلەيدى، بۇل جوبانى بۇكىلدەي قۇپتايمىز.
مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلدەرى لي شيانفا، تيان شياڭلي، چىن ۋيجۇن، سارقىت اقان، ٴمامتىمىن قادىر، شۋە بين، جين جىجىن، باتۋ، ٴدىلشات سايىم، گاۋ جيميڭ قاتارلىلار جيىنعا قاتىناستى. جياڭ شينجۇن، دۋ حۇڭيان قاتارلىلار جيىنعا سىرتتاي قاتىناستى.
