_ شينجياڭنىڭ الدىعى 2 ايداعى سىرتقى ساۋداسىنا شولۋ
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى چىن چياڭۋي
بيىل الدىڭعى 2 ايدا شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت جالپى قۇنى 63 ميلليارد 690 ميلليون يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %51.4 ارتىپ، بۇكىل ەلدىڭ ارتۋ قارقىنىنان 42.7 پايىز جوعارى بولىپ، تاماشا باستاما جۇزەگە اسىرىلدى. جوعارى قارقىندى ارتۋدى ساقتاۋمەن بىرگە، شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋداسىندا كولەم اناعۇرلىم ورنىقتى بولۋ، قۇرىلىم اناعۇرلىم ساپالىلانۋ سىندى ايقىن ەرەكشەلىك جارىققا شىقتى.
سىرتقى ساۋدا قۇرىلىمى ۇزدىكسىز ساپالىلاندى
الدىڭعى 2 ايدا شينجياڭنىڭ شەكارالىق شاعىن سومالى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت جالپى قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %39.8 ارتىپ، شينجياڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت جالپى قۇنىنىڭ %54.5ىن يەلەپ، الدىڭعى جىلعى سول تۇستاعىدان 4.5 پايىز كەمەيدى؛ ال ادەتتەگى ساۋدا ٴتاسىلىنىڭ ارتۋ قارقىنى سىرتقى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت جالپى قۇنىنىڭ ارتۋ قارقىنىنان جوعارى بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %117.3 ارتىپ، شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت جالپى قۇنىنىڭ %34.8ىن يەلەپ، الدىڭعى جىلعى سول تۇستاعىدان 10.6 پايىز جوعارىلادى.
”ساۋدا تاسىلىنەن قاراعاندا، شەكارالىق شاعىن سومالى ساۋدانىڭ يەلەيتىن سالىستىرماسىنىڭ جوعارى بولۋ ەرەكشەلىگى انتەك باسەڭدەگەن“. شينجياڭ قازىنا ـ ەكونوميكا داشۋەسى حالىقارالىق ەكونوميكا ـ ساۋدا شۋەيۋانىنىڭ باستىعى چاي لي: ٴبىرشاما ۇزاق مەزگىل ىشىندە شينجياڭنىڭ يمپورت ـ ەكسپورت جالپى قۇنىنىڭ %60 شاماسى تۇگەلدەي شەكارالىق شاعىن سومالى ساۋدا ۇلەسىنەن كەلدى، ـ دەدى.
شەكارالىق شاعىن سومالى ساۋدا شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋداسىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى رەتىندە، ماڭىزدى رول اتقارىپ كەلدى. الايدا شينجياڭداعى باسىم كوپ ساندى شەكارالىق ساۋدا كاسىپورىندارىندا كولەم ٴبىرشاما شاعىن، سىرتقى ساۋدا توقتام سوماسى مەن سانى زور بولماۋ سىندى ەرەكشەلىك بولعاندىقتان، شينجياڭ سىرتقى ساۋدا جاڭا قوزعاۋشى قۋاتىن ۇزدىكسىز جەتىلدىرىپ، سىرتقى ساۋدانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋىنە تۋرا كەلدى.
شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋ ٴۇشىن، تاياۋ جىلداردان بەرى شينجياڭ نازاردى ”سەگىز ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنا“ شوعىرلاندىرىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ وزەكتى رايونىن تياناق ەتىپ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى اشىق ەكونوميكانى دامىتتى. كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى مەن سىرتقى ساۋدا باسىمدىعىنىڭ قاباتتاسۋى كاسىپ سالاسىنىڭ دارەجەسىن ٴوسىرۋ مەن سىرتقى ساۋدا قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋدى تەڭ قادامدا جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك جاسادى.
بىلتىر 5 ـ ايدا قورعاس كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعىنا ىرگە تەپكەن قورعاس بودا بيو عىلىم ـ تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى _ قازاقستاننىڭ ٴبيداي، ارپا، كەبەك سياقتى شيكىزاتتارىن يمپورت ەتۋدى نەگىز ەتىپ، ونان كەيىن جەم ـ ٴشوپ دايىن ونىمدەرىن وڭدەيتىن كاسىپورىن. قازىر بۇل سەرىكتەستىكتىڭ تاپسىرىسى تولاستاماي، ونىمدەرىنىڭ بازارداعى سۇرانىسى كۇشەيۋدە.
”سەرىكتەستىكتىڭ بيىلعى نىساناسى 150 مىڭ توننا شيكىزات وڭدەپ، ٴونىم قۇنىن مەجەمەن 200 ميلليون يۋانعا جەتكىزۋ“، ـ دەدى قورعاس بودا بيو عىلىم ـ تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى ٴوندىرىس سەحىنىڭ جاۋاپتىسى جاڭ جيڭبين.
كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ جەتەكتەۋىندە، ەل ٴىشى، حالىقارا سىندى ەكى بازاردى كوزدەگەن كاسىپورىندار اناعۇرلىم كوبەيدى، كاسىپ سالاسى تىزبەگى اناعۇرلىم ۇزىن، كاسىپورىنداردىڭ دەربەس دامۋ قابىلەتى مەن جاساۋ كاسىبى دەڭگەيىن اناعۇرلىم بەينەلەپ بەرە الاتىن ادەتتەگى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت قۇنىنىڭ ارتۋ قارقىنى ٴتىپتى دە تەزدەدى.
”قازىرگى ەكونوميكالىق ارتۋ جاعدايىنان قاراعاندا، كاسىپ سالاسى ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا ىلەسە، شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا قۇرىلىمىن اناعۇرلىم ساپالىلاندىرۋعا بولادى“، ـ دەدى چاي لي.
يمپورت ـ ەكسپورتتىڭ كوپ نەگىزدەنۋى اناعۇرلىم كورنەكتىلەندى
3 ـ ايدىڭ 18 ـ كۇنى شينجياڭ يپارحان حوش ٴيىستى زاتتار جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى تابيعي حوش ٴيىستى زاتتاردى ساتۋ ٴبولىمىنىڭ ديرەكتورى چىن جۇن قۇلجا كەدەنىندە جۇپار ٴشوپ ونىمدەرىن ەكسپورت ەتۋ راسمياتىن ٴبىتىردى.
اۋىرلىعى 2 توننا كەلەتىن وسى جۇپار ٴشوپ ونىمدەرى الداعى جەردە بۇكىل ەلدىڭ جەر ـ جەرىندەگى بازارلارعا جەتكىزىلەدى ٴارى تەڭىز تاسىمالى ارقىلى يوردانياعا ەكسپورت ەتىلەدى. بۇل ٴارى ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ جۇپار ٴشوپتى يوردانياعا تۇڭعىش رەت ەكسپورت ەتۋى سانالادى.
”بيىل سەرىكتەستىكتىڭ ونىمدەرى برازيلياعا، يوردانياعا ەكسپورت ەتىلدى“. چىن جۇن: شينجياڭنىڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ وزەكتى رايونى باسىمدىعى ٴۇرتىس جارىققا شىعارىلعاندىعىن بايقاپ، ٴبىز دە حالىقارالىق بازاردى اناعۇرلىم كەڭەيتۋ جوسپارىن جاسادىق، ـ دەدى.
3 ـ ايدىڭ 22 ـ كۇنىنە دەيىن بيىل ىلە وبلىسى جالپى 6 توپ بويىنشا 14 توننا لاۆاندا ٴونىمىن ەكسپورت ەتتى.
الدىڭعى 2 ايدا جۇڭگونىڭ شينجياڭى الەمدىك ۇلكەن بازارعا بەلسەنە توعىسىپ، 186 مەملەكەتپەن جانە رايونمەن ساۋدا بارىس ـ كەلىسىن جاسادى. ورتا ازياداعى 5 ەل ٴالى دە جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ ٴبىرىنشى ۇلكەن ساۋدا سەرىگى سانالادى، سونىمەن بىرگە وڭىرلىك جان ـ جاقتى ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك قارىم ـ قاتىناس كەلىسىمىندەگى (RCEP) باسقا مۇشە ەلدەرمەن، شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىمەن، ەۆروپا وداعىمەن، افريكامەن، ورتا شىعىستاعى 17 ەلمەن، ورتا، شىعىس ەۆروپامەن، وڭتۇستىك امەريكا قۇرلىعىمەن بولعان يمپورت ـ ەكسپورت قۇنىنىڭ ارتۋ قارقىنى دا ەرەكشە تەزدەپ، باسىم كوبىنىڭ ارتۋ قارقىنى %100تىڭ ۇستىندە بولدى.
كىلەڭ ورتا ازيا بازارىنا عانا سۇيەنۋ جاعدايىنىڭ وزگەرۋى شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا تاسىمال جاعدايىنىڭ وزگەرۋىن ىلگەرىلەتتى. الدىڭعى 2 ايدا شينجياڭنىڭ تاس جول، تەمىر جول، تەڭىز تاسىمالى سىندى تاسىمال ٴتاسىلى بويىنشا يمپورت ـ ەكسپورت قۇنى جەكە ـ جەكە %18.1، %85، %184.7 ارتتى.
ٴۇرىمجى كەدەنىنىڭ تالداۋىنا نەگىزدەلگەندە، شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورتىنىڭ كوپ نەگىزدەنۋى سەلبەستىك سەرىكتەرىنىڭ اناعۇرلىم كوپ نەگىزدى بولۋىندا، تاسىمال ٴتاسىلىنىڭ اناعۇرلىم كوپ نەگىزدى بولۋىندا بەينەلەنىپ عانا قويماي، يمپورت ـ ەكسپورت زاتتارىنىڭ اناعۇرلىم كوپ نەگىزدى بولۋى جاعىندا دا ايگىلەنگەن.
الدىڭعى 2 ايدا ەلەكترلى اۆتوكولىك، ليتيلى باتارەيا، فوتوۆولت ونىمدەرى سياقتى ”جاڭا ٴۇش ٴتۇر“ ونىمدەرىنىڭ ەكسپورت قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %110.2 ارتتى، مۇنىڭ ىشىندە ەلەكترلى اۆتوكولىكتەردىڭ ەكسپورت قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %87.1 ارتىپ، بىلتىرعى سول تۇستاعى شينجياڭنىڭ اۆتوكولىك ەكسپورت قۇنىنىڭ %20.9ىن يەلەپ، شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا جاڭا قوزعالىس قۋاتىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگىنە اينالدى.
”ەكسپورت تاۋارلارىنان قاراعاندا، ماشينا ـ ەلەكتر ونىمدەرىنىڭ، ’جاڭا 3 ٴتۇردىڭ‘ زور مولشەردە ارتۋى شينجياڭنىڭ ەكسپورت تاۋارلارىندا تەحنيكالىق فاكتورلاردىڭ شوعىرلانۋ دەڭگەيى اناعۇرلىم كورنەكتىلەنىپ، بىرتىندەپ قۇن تىزبەگىنىڭ جوعارعى بۋىنىنا قاراي كوتەرىلگەندىگىن بەينەلەدى“، ـ دەدى چاي لي.
شەكارا وتكەلىنىڭ شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسى ٴۇرتىس جاقساردى
3 ـ ايدىڭ 23 ـ كۇنى ەكسپورت تاۋارلارىن تولتىرا تيەگەن 10 جۇك كولىگى تورعات شەكارا وتكەلىنىڭ كەدەندىك زەردەلى شەكارادان شىعۋ كەدەن قاراۋىلىنان وتكەننەن كەيىن، قىرعىزستانعا جول الدى. بۇل تورعات شەكارا وتكەلىنىڭ ”شەكارا وتكەلدەن تىكە قاتىناۋ“ ۇلگىسىن ىسكە قوسقاننان كەيىن كەدەننەن وتكىزىلگەن تۇڭعىش توپتاعى زاتتار.
بىلتىر بۇل ۇلگى الاتاۋ ساعاسى شەكارا وتكەلىندە تۇڭعىش رەت سىناق رەتىندە جۇرگىزىلدى. الاتاۋ ساعاسى كەدەنىنىڭ ساناعىنا نەگىزدەلگەندە، وسى ۇلگى جاعدايىندا الاتاۋ ساعاسى تاس جول شەكارا وتكەلىنەن شەكارادان كىرىپ ـ شىققان اۆتوكولىكتەردىڭ ورتاشا ٴوتۋ ۋاقىتى 34.5 ساعاتتان 5 ساعاتقا قىسقارىپ، قىسقارۋ شاماسى %85.5كە جەتكەن. بۇل ۇلگى دە اۆتونوميالى رايوننىڭ ”زەردەلى شەكارا وتكەلى“ تۇتاس تۇلعالىق جوباسىنا ەنگىزىلىپ، تۇتاس شينجياڭ كولەمىندە جالپىلاستىرىلىپ، اتقارىلعان.
بيىل جىل باسىنان بەرى بۇل ۇلگى ىلگەرىندى ـ كەيىندى قورعاس، تورعات شەكارا وتكەلدەرىندە تياناقتاندىرىلدى. وسى ۇلگى ارقىلى زاتتاردىڭ شەكارا وتكەلدەرىندەگى باقىلاۋ ـ باسقارۋ ورىندارىندا ساقتالۋ، كۇتۋ بۋىندارى ازايىپ، شەكارا وتكەلىنەن ٴوتۋ ۋاقىتى ٴونىمدى قىسقارتىلدى.
شينجياڭ حىڭيۇن تۇڭدا حالىقارالىق زات تاسىمال وكىلەتتى شەكتى سەرىكتەستىگى سىرتقى جۇمىس ٴبولىمىنىڭ ديرەكتورى ياڭ لۇڭنىڭ حالىقارالىق زات تاسىمالى وكىلەتتىگىمەن شۇعىلدانعاندىعىنا 7 جىل بولدى، ۇزاق ۋاقىت تورعات شەكارا وتكەلىندە قىزمەت ىستەدى. ”مۇنداي ۇلگى كاسىپورىندارعا وتە كوپ قولايلىلىق ازىرلەدى. ٴبىز جۇمىس ناتيجەسى جونىندە كليەنتتەرگە ۇگىت جۇرگىزدىك، اناعۇرلىم كوپ كليەنتتەردى تورعات شەكارا وتكەلى ارقىلى زاتتاردى يمپورت ـ ەكسپورت ەتۋگە باۋراۋدى ٴۇمىت ەتەمىز“، ـ دەدى ياڭ لۇڭ. الدىڭعى 2 ايدا بۇل سەرىكتەستىكتىڭ ايلىق ورتاشا ەكسپورت زاتتارى 200 اۆتوكولىكتەن اسىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %50كە تاياۋ ارتتى.
”بيىل ٴبىزدىڭ زات قاينارىن ۇيىمداستىرۋىمىزدا دا وزگەرىس بولدى. ەل ىشىندەگى باسقا ولكەلەردىڭ زات قاينارى ورنىقتى ارتۋدان سىرت، ٴۇرىمجىنىڭ زات قاينارى دا كورنەكتى ارتتى“. ياڭ لۇڭ: زات مولشەرى كوبەيىپ عانا قويماي، بيىل شەكارا وتكەلىنە بارىپ كەدەنگە مالىمدەلگەن سەرىكتەستىكتەردىڭ دە اناعۇرلىم كوبەيگەندىگىن ايقىن سەزىندىك، ـ دەدى.
”شەكارا وتكەلدەرىنىڭ شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسى بارعان سايىن جاقساردى، كەدەننەن ٴوتۋ بارعان سايىن قولايلى بولدى، كاسىپورىنداردىڭ دامۋى دا اناعۇرلىم جاقساردى. بيىل ٴبىز جىل باسىندا جاسالعان قىزمەت نىسانامىزدى ورىنداۋعا سەنىمدىمىز“، ـ دەدى ياڭ لۇڭ.
بيىل جىل باسىنان بەرى شينجياڭ سىرتقى ساۋدانى جەبەيتىن ٴتۇرلى ساياساتتار جونىندە ٴۇرتىس كۇش سالىپ، ساياساتتىق باسىمدىق ارقىلى كاسىپورىنداردىڭ دامۋ ىنتاسىن قوزعادى. جۇڭگو _ ورتا ازيا باسشىلار كەڭەسى، 3 ـ كەزەكتى ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرى جەتىستىكتەرىنىڭ تياناقتانۋىنا ىلەسە، شينجياڭ حالىقارالىق زات اينالىم جۇيەسى قۇرىلىسىن اناعۇرلىم تەزدەتىپ، زەردەلى كەدەن قۇرىپ، سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتىپ، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋىنا كۇش ۇستەپ، سىرتقى ساۋدانىڭ كولەمدى ورنىقتىرۋىن، قۇرىلىمدى ساپالىلاندىرۋىن جەبەيدى، ارتۋدى ورنىقتىرۋ بولاشاعىنان ٴۇمىت زور.
