ٴبىز ٴوزارا كومەكتەسەتىن، بەرەكەلى ۇلكەن وتباسىمىز
8 ـ كەزەكتى اۆتونوميالى رايوندىق ٴمورال ۇلگىسى لي حۇڭشيۋ تۋرالى
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جاڭ تيڭ
4 ـ ايدىڭ 10 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن التاي قالاسى حۇڭدۇڭ قالاشىعى ساياتەرەك قىستاعىنىڭ 68 جاستاعى تۇرعىنى لي حۇڭشيۋ قىستاق تۇرعىندارىمەن بىرگە قىستاقتاعى ”قورجا“ مادەنيەت اۋلاسىن تازالادى.
وسى كۇنى مادەنيەت اۋلاسىندا ورازا ايت مەرەكەسىن قۇتتىقتاۋ قيمىلى وتكىزىلىپ، بۇكىل قىستاق مەرەكە شاتتىعىنا شومدى.
لي حۇڭشيۋ بىلاي دەپ تانىستىردى: ”قورجا“ 1861 ـ جىلدان باستالعان، بۇل كەزىندە گانسۋ، شانشي، سانشي وڭىرىنەن التاي قالاسىنىڭ حۇڭدۇڭ قالاشىعى وڭىرىنە كوشىپ كەلگەن 40 نەشە حانزۋ شارۋا وتباسىن كورسەتەدى. ”قورجا“ قازاق مالشىلارىنىڭ وسى 40 نەشە حانزۋ وتباسىنا بەرگەن ەرەكشە اتى، ”كونە 40 ٴۇي“ دەپ تە اتالادى.
ساياتەرەك قىستاعى كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان قىستاق، حانزۋ، حۇيزۋ، قازاق، موڭعۇل، ۇيعۇر، ورىس قاتارلى ۇلتتار بار، تالاي جىلدان بەرى كورشىلەر ٴبىر ـ بىرىنە قارايلاسىپ، بىرىنە ـ ٴبىرى قورمال بولىپ كەلەدى.
”ٴار جولعى مەرەكە ـ مەيرامدى كورشى ـ قولاڭدار بىرگە وتكىزەدى، حۇڭشيۋ اپايدىڭ ورنالاستىرۋىمەن كوپشىلىك بىرگە ٴدامدى تاعام جاساپ، ادەبيەت ـ كوركەمونەر ويىندارىن قويادى، وتە دۋماندى“، ـ دەدى قىستاق تۇرعىنى تاسقىن قۋاندىق.
تاسقىننىڭ نازارىندا لي حۇڭشيۋ اشىق ـ جارقىن، اق كوڭىل ادام، مەيلى قايسى وتباسىنىڭ تۇرمىس، ەكونوميكا جاعىندا قيىنشىلىعى بولسا، ول ىرىقتىلىقپەن كومەك قولىن سوزادى. ونىڭ ٴوزى دە لي حۇڭشيۋ وتباسىنىڭ كومەگىندە جاقسى تۇرمىسقا قولى جەتكەن.
”اعاي، مەنىڭ وقىعىم كەلەدى “! 30 نەشە جىلدىڭ الدىنداعى تاسقىننىڭ ٴبىر اۋىز ٴسوزى لي حۇڭشيۋدىڭ جۇبايى ساۋ جۇڭۋيدىڭ قۇلاعىنان ٴالى كۇنگە دەيىن كەتپەيدى.
1985 ـ جىلى اۋىلدىق ۇكىمەتتە قىزمەت ىستەيتىن ساۋ جۇڭۋي ٴبىر قازاق مالشىمەن تانىسىپ، بۇل مالشىنىڭ كەدەي ەكەندىگىن، ۇلى تاسقىننىڭ ورتالاۋ مەكتەپتى تاۋىسقاننان كەيىن ۇيىندە مال باعىپ جۇرگەندىگىن ەستيدى.
”سول كەزدە تاسقىننىڭ ’اعاي، مەنىڭ وقىعىم كەلەدى‘ دەگەن ٴبىر اۋىز سوزىنە جۇبايىمنىڭ جانى اشىدى “. لي حۇڭشيۋ بىلاي دەدى: جۇبايىم ۇيگە قايتقاننان كەيىن مەنىمەن اقىلداستى، كوپ وتپەي ٴبىز تاسقىن ٴۇشىن ٴبىر ورتا مەكتەپكە حابارلاستىق.
ورتا مەكتەپتەگى 3 جىلدا تاسقىن لي حۇڭشيۋدىڭ ۇل ـ قىزدارىمەن بىرگە تۇرمىس كەشىرىپ، ۇيرەنىپ، ٴبىر تۋعانداي ەتەنە بولدى. قازىر تاسقىن نەگىزگى ساتى ەمدەۋ قىزمەتكەرى.
اڭگىمە ۇستىندە كورشىسى كاكەن ياسىن مادەنيەت اۋلاسىنا كەلدى.
”وتباسىمىزدىڭ حۇڭشيۋ اپايمەن كورشى بولعانىنا 50 جىل بولدى، ٴبىر ٴۇيلى جانداي بولىپ كەتتىك. كىشكەنە كەزدەگى كيىمدەرىمىزدى، سونداي ـ اق قارىنداسىم ۇزاتىلعانداعى جاساۋدى حۇڭشيۋ اپاي تىككەن ەدى“، ـ دەدى كاكەن.
”جۇبايىم ’قورجاداعى‘ ساۋ شاڭىراعىنىڭ ۇرپاعى. ساۋ شاڭىراعىنا ۇزاتىلىپ كەلگەننەن كەيىن، مەن ۇلكەندەردەن ’قورجانىڭ‘ شينجياڭعا كەلگەن كەشىرمەلەرىن، حۇڭدۇڭ قالاشىعىنىڭ تاريحىن، سونداي ـ اق ٴار ۇلت ٴبىر ٴۇيلى جانداي بولعان اڭگىمەنى كوپ تىڭدادىم“. لي حۇڭشيۋ بىلاي دەدى: ”قورجاداعى“ وتباسى مۇشەلەرى 3 تە 4 ۇلتتان قۇرام تاباتىن جاعداي كوپ كەزىگەدى، كونە ”قورجالىقتاردىڭ“ ٴبارى قازاق تىلىندە سويلەي الادى. كوپشىلىك بىرگە تۇرمىس كەشىرىپ، تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك ورناتتى.
وسى تاريحتى اناعۇرلىم ويداعىداي جالعاستىرۋ جانە ەستەلىككە الۋ ٴۇشىن 2012 ـ جىلى لي حۇڭشيۋ ٴوزىنىڭ كوشەگە قاراعان ٴۇيىن بوساتىپ ”قورجا“ سالت ـ سانا كورمە سارايىن اشىپ، ساقتالعان كونە بۇيىمداردى كورسەتتى، مۇندا ەر ـ توقىم، كونە توقىما ماشيناسى، ۇتىك سياقتىلار بار.
2013 ـ جىلى ساقتالعان زاتتاردى اناعۇرلىم ويداعىداي قورعاۋ جانە جالعاستىرۋ ٴۇشىن حۇڭدۇڭ قالاشىق ۇكىمەتى 200 مىڭ يۋان جۇمساپ، قالاشىق ورتالىعىنان جاڭا ساراي سالدى. كورمە سارايى تەگىن اشىلدى، لي حۇڭشيۋ ٴارى باسقارۋشى، ٴارى ٴتۇسىندىرۋشى بولدى.
”تۇراقتى ٴتۇسىندىرۋ سوزدەرى جوق، كوكەيىمدە شىنايى اڭگىمە تولىپ جاتىر، تۇرلىشە جاستاعى، كاسىپتەگى ەكسكۋرسيالاۋشىلارعا نەگىزدەلە وتىرىپ، ولاردى باۋراي الاتىن اڭگىمەلەردى باعىتتامالى تۇردە ايتىپ بەرەمىن“، ـ دەدى لي حۇڭشيۋ.
2017 ـ جىلى كورمە سارايىنىڭ توڭىرەگىندەگى كورشى ـ قولاڭداردى كىرىستى ارتتىرىپ، اۋقاتتانۋعا باستاۋ ٴۇشىن لي حۇڭشيۋ كورشى ـ قولاڭدارىن شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن اشۋعا ۇيىمداستىردى، كورشىلەرى وزدەرىنىڭ اۋلالارىن وزگەرتىپ، ستيلى تۇرلىشە حالىقتىق تۇسەلحانا قۇردى.
”بىرنەشە وتباسىمىزدىڭ ۇلتى بولەك بولعانىمەن، ٴبىر تاعام ٴتىزىمىن ورتاق ىستەتىپ، ساياحاتشىلاردىڭ ٴبىر ۇستەلدە وتىرىپ ٴار ۇلتتىڭ ٴدامدى تاعامدارىن جەۋىنە مۇمكىندىك جاسادىق“، ـ دەدى لي حۇڭشيۋ.
نەشە 10 جىلدان بەرى لي حۇڭشيۋ كورشىلەرىمەن تاتۋ ـ ٴتاتتى ٴوتىپ، ٴبىر ـ بىرىنە كومەكتەستى، سونىمەن بىرگە ول قوعامدىق الەۋمەتتىك يگىلىك قيمىلدارىنا ىنتالى بولدى، 2012 ـ جىلى جەرگىلىكتى ورىنداعى ”مەيىربان انالار“ ۇيىمىنا قاتىناسىپ، جىلۋ اتاپ وقۋ ـ اعارتۋعا كومەك بەرۋگە، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەپ، قيىنشىلىعى بارلارعا كومەكتەسۋگە ات سالىستى.
لي حۇڭشيۋ بىلاي دەدى: ”مەيىرىمدىلىك، تەڭ يگىلىكتەنۋ، ٴوزارا كومەكتەسۋ ’قورجالىقتاردىڭ‘ تىرشىلىك پاراساتى ٴارى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ شىنايى ٴمانى، ٴبىز ٴوزارا كومەكتەسەتىن، بەرەكەلى ۇلكەن وتباسىمىز“.
