_ ٴبىرىنشى ماۋسىمداعى شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق اينالىمىنا تالداۋ
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى گاۋ فىڭ
ەگىن، ورمان، مال، بالىق شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ٴونىم قۇنى 30 ميلليارد 138 ميلليون يۋان بولىپ، سالىستىرمالى باعا بويىنشا ەسەپتەگەندە، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %6.9 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى 2014 ـ جىلدان بەرگى ٴبىرىنشى ماۋسىم بويىنشا ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتتى؛ جالپى 100 ميلليون يۋان جانە ودان جوعارى قارجى قوسىلىپ سالىنىپ جاتقان نىسان 1251 بولىپ، قوسىلعان قارجى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %21.6 ارتىپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىدا ۇستايتىن سالىستىرماسى %75.1 بولىپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ 15 پايىز ارتۋىن جەبەدى؛ جالپى تۇرعىنداردىڭ جان باسىندىق قولداعى تابىسى 6394 يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن اتامالى %7.7 ارتتى... ٴبىرىنشى ماۋسىمدا شينجياڭ ەكونوميكاسى ورنىقتى، اقاۋسىز اينالىمعا ٴتۇسىپ، ونىمدىلىگى تاماشا بولدى.
4 ـ ايدىڭ 23 ـ كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ اقپارات كەڭسەسى وتكىزگەن 2024 ـ جىلعى ٴبىرىنشى ماۋسىمداعى اۆتونوميالى رايوننىڭ ەكونوميكالىق اينالىم جاعدايى جونىندەگى اقپار جاريالاۋ ماجىلىسىندە اۆتونوميالى رايوندىق ساناق مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار مەكەمە باستىعى حاۋ جۇنچيڭ شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق اينالىمىندا جارىققا شىققان ەرەكشەلىكتەردى ”نەگىزى بار“، ”تىرەگى بار“، ”ساپاسى بار“، ”ومىرشەڭدىگى بار“ دەگەن سوزدەرمەن قورىتىندىلادى.
ەكونوميكانىڭ جاقسارۋعا بەت الۋىنىڭ ”نەگىزى بار“
ونەركاسىپ _ ەكونوميكا ارتۋىنىڭ ”ورنىقتىرعىشى“. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا اۆتونوميالى رايون ونەركاسىپتى ورنىقتىرىپ، تىزبەكتى كۇشەيتىپ، قوزعالىس قۋاتتى جەتىلدىرۋگە كۇش سالدى، ونەركاسىپ ٴوندىرىسىنىڭ ارتۋ جاعدايى جاقسى بولدى، كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپتىڭ ارتقان قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %8 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى 2023 ـ جىلداعىدان 1.6 پايىز تەزدەدى.
ٴتۇيىندى سالالار ونەركاسىپ ٴوندىرىسىنىڭ ٴبىرشاما تەز ارتۋىن جەبەدى. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپتىڭ 12 ٴتۇيىندى كاسىبىنىڭ 10ى ارتۋدى جۇزەگە اسىردى. مۇنىڭ ىشىندە مەتاللويت، ەلەكتر قۋاتى جانە حيميا ونەركاسىبى كاسىپتەرىنىڭ ارتقان قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن جەكە ـ جەكە %23.4، %9.5 جانە %9.1 ارتىپ، كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپتىڭ ارتقان قۇنى 4.8 پايىز ارتتى.
كەلەلى نىساندار _ ەكونوميكالىق ارتۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ باستى قوزعاۋشى كۇشى ٴارى جوعارى ساپالى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ شەشۋشى تىرەگى. شينجياڭ ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوباداعى كەلەلى ينجەنەريا نىساندارىن سالۋدى جەدەلدەتىپ، كەلەلى نىسانداردىڭ قۇرىلىس باستاۋ اياق الىسىن مىقتى يگەرىپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ جەدەل ارتۋىن ىلگەرىلەتتى. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا شينجياڭدا جالپى 100 ميلليون يۋان جانە ودان جوعارى قارجى قوسۋ جوسپارلانىپ، سالىنىپ جاتقان نىساننان 1251ى بار. مۇنىڭ ىشىندە جاڭا ەنەرگيا نىساندارىنىڭ ارتۋ جاعدايى تەبىندى بولىپ، جەل كۇشى فوتوۆولتتىق ەلەكتر تاراتۋ قۇرىلىس نىسانىنا قوسىلعان قارجى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %93.2 ارتقان.
”كەلەسى كەزەڭدە ەكىنشى ماۋسىمداعى نىسان قۇرىلىسىنىڭ التىن مەزگىلىنەن تولىق پايدالانىپ، كەلەلى نىسانداردى تياناقتاندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ اياق الىسىن جەدەلدەتىپ، تۇتاس رايوننىڭ قارجى قوسۋىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە بەرىك نەگىز قالاۋ كەرەك“، ـ دەدى حاۋ جۇنچيڭ.
بيىل جىل باسىنان بەرى، اۆتونوميالى رايون بۇكىل ەلدەگى ساپالى ەگىن، مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىمەن ماڭىزدى قامداۋ بازاسىنىڭ ستراتەگيالىق ورنىن مىقتاپ يگەرىپ، ماڭىزدى ەگىن، مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىمەن قامداۋدى ورنىقتىردى، اۋىل شارۋاشىلىق ٴوندىرىسىنىڭ جاعدايى جاقساردى. مال شارۋاشىلىعىنىڭ ٴونىم قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %7.5 ارتىپ، ٴبىرىنشى ماۋسىمداعى ەگىن، ورمان، مال، بالىق شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ٴونىم قۇنىنا قوسقان ۇلەسى %89.9كە جەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ٴوندىرىسىنىڭ ورنىقتى ارتۋىنا باستاماشىلدىق ەتتى.
كاسىپ سالاسىنىڭ جاڭالىققا قاراي بەت الۋىنىڭ ”تىرەگى بار“
قازىر شينجياڭ نازاردى ”سەگىز ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنا“ شوعىرلاندىرىپ، شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە جانە باسىمدىعىنا يە وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن بەلسەنە قۇرۋدا. جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ قالاي دامۋى مۇندا شەشۋشى ورىندا تۇر. شينجياڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، جاڭا كاسىپ سالاسىن، جاڭا ۇلگىنى، جاڭا قوزعالىس قۋاتتى جەدەل تۋىنداتىپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى جەتىلدىردى جانە دامىتتى.
حاۋ جۇنچيڭ بىلاي دەدى: ”بۇكىل رايونداعى كاسىپ سالالارىنىڭ دارەجەسىنىڭ جوعارىلاۋىنا، دامۋىنا ىلەسە، تەحنيكالىق قۇرامى مەن قوسىمشا قۇنى ٴبىرشاما جوعارى بولعان جوعارى دەڭگەيدەگى جاساۋ كاسىپتەرى ٴبىرشاما تەز ارتتى“.
ٴبىرىنشى ماۋسىمدا شينجياڭ ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنداعى وزىق قوزعالىس قۋات ۇزدىكسىز بەكەمدەلىپ، جاڭا كاسىپ سالاسى ٴبىرشاما تەز ارتتى. كولەمنەن جوعارى، جوعارى تەحنيكالىق جاساۋ كاسىبىنىڭ، ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىنىڭ ارتقان قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن جەكە ـ جەكە %6.2 جانە %16.1 ارتتى، مۇنىڭ ىشىندە ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىنىڭ ارتقان قۇنىنىڭ ارتۋ قارقىنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن 15.4 پايىز جوعارىلاپ، كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپتىڭ ارتقان قۇنىنىڭ ارتۋ قارقىنىنان 8.1 پايىز تەز بولدى.
كاسىپ سالاسىنىڭ جاڭالىققا قاراي بەت الۋىنا بايلانىستى، جاڭا ونىمدەردىڭ ٴونىم مولشەرى دە ٴبىرشاما تەز ارتتى. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا ليتي يونى باتەرياسى، ەلەكتروندىق بولشەك، ترانسفورماتور جانە جەل كۇشى گەنەراتور اگراگاتتارى سياقتى جوعارى تەحنيكالىق ونىمدەردىڭ ٴونىم مولشەرى سايكەس مەزگىلدەگىدەن جەكە ـ جەكە 12.8 ەسە، 2.4 ەسە، %24.5 جانە %21.9 ارتتى.
قارجى قوسۋ جاعىنان الىپ قاراعاندا، ٴبىرىنشى ماۋسىمدا شينجياڭنىڭ جوعارى تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىنىڭ قارجى قوسۋ قۇرىلىس نىسانى 121گە جەتىپ، جوعارى تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىنا قوسىلعان قارجى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %34.2 ارتىپ، تۇراقتى مۇلىككە قوسىلعان قارجىنىڭ ارتۋ قارقىنىنان 21.4 پايىز جوعارى بولعان. ”باسىمدىققا، ەرەكشەلىككە يە وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسىن جەدەل ورناتۋدى ارقاۋ ەتىپ، كاسىپ سالاسى قۇرىلىمىنىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، ٴبىر توپ جوعارى تەحنيكالىق جاساۋ كاسىبى نىساندارى قۇرىلىسىنىڭ قارقىنىن تەزدەتىپ، قارجى قوسۋدىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا دەم بەرۋ كەرەك“، ـ دەدى حاۋ جۇنچيڭ.
دامۋدىڭ جاقسارۋىنىڭ ”ساپاسى بار“
جاڭاشا ونەركاسىپتەندىرۋ قۇرىلىسى جەدەل ىلگەرىلەتىلىپ، شينجياڭنىڭ بايلىق باسىمدىعى كورنەكتى ساۋلەلەندىرىلدى؛ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جاعدايى جاقسارۋعا بەت الىپ، ساپالى ەگىن، مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىمەن قامداۋ بازاسى قۇرىلىسىنىڭ اياق الىسى تەزدەدى... ەكونوميكانىڭ ۇيلەسىمدى ارتۋى ساقتالۋمەن بىرگە، شينجياڭ ەكونوميكاسىنىڭ ٴار سالاسىنىڭ قۇرىلىمى كورنەكتى ساپالىلاندى.
شينجياڭ _ بۇكىل ەلدىڭ ەنەرگيا بايلىعى ستراتەگيالىق قامتاماسىز ەتۋ بازاسى. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپتىك ايىرىلماعان كومىر ٴونىم مولشەرى 122 ميلليون توننا بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %7.7 ارتتى؛ شيكى مۇناي ٴونىمى 8 ميلليون 379 مىڭ 900 تونناعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %0.1 ارتتى؛ تابيعي گازدىڭ ٴونىم مولشەرى 11 ميلليارد 504 ميلليون تەكشەمەتر بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %1.4 ارتتى؛ ەلەكتر تاراتۋ مولشەرى 132 ميلليارد 15 ميلليون كيلوۆات ساعاتقا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %7 ارتتى.
مەملەكەتتىڭ جاڭا ەنەرگيانى زور كۇشپەن دامىتۋ ورايىن مىقتاپ يگەرگەن شينجياڭ جاڭا ەنەرگيا نىسانى قۇرىلىسىن جەدەل ورنالاستىرىپ، كولەمدى جەل، كۇن نۇرى بازاسى جانە جەلدەن، كۇن نۇرىنان پايدالانىپ سۋتەگىن جاساۋ سياقتى نىسان قۇرىلىستارىن ۇزدىكسىز جەدەلدەتىپ، جاڭا ەنەرگيالى كاسىپ سالاسىن قارىشتاپ دامىتىپ، ەنەرگيا قۇرىلىمىن اناعۇرلىم ساپالىلاندىردى. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا تازا ەنەرگيانىڭ ەلەكتر تاراتۋ مولشەرى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %26.5 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن 20.5 پايىز جوعارىلاپ، كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپتە ەلەكتر تاراتۋ مولشەرىندەگى سالىستىرماسى %19.7 بولدى.
اۆتونوميالى رايون قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن كۇش سالا دامىتتى، ەرەكشە جەمىس ـ جيدەك، كوكونىس ٴونىم مولشەرى بارىنشا ارتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ەكونوميكاسىنىڭ جاڭا ارتۋ تۇيىنىنە اينالدى. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا بۇكىل رايونداعى قۇرىلعىلى جەمىس ـ جيدەكتەردىڭ (قاۋىن ـ قاربىز جانە باۋ ـ باقشا، جەمىس ـ جيدەكتەردى قامتيدى) جالپى ٴونىم مولشەرى سايكەس مەزگىلدەگىدەن 1.5 ەسە ارتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ٴونىم قۇنىنىڭ 8.3 پايىز ارتۋىن جەبەدى. مۇنىڭ ىشىندە شيە قىزاناق، لانمەي، مەرگيا جەمىسى جانە شيە قاتارلى قۇرىلعىلى جەمىس ـ جيدەكتەردىڭ جاڭادان ارتقان ٴونىم مولشەرى جەكە ـ جەكە 372 تونناعا، 198 تونناعا، 83 تونناعا جانە 201 تونناعا جەتتى.
بازار جاندانۋىنىڭ ”ومىرشەڭدىگى بار“
كوكتەمدە سۋدىڭ جىلىعانىن الدىمەن ۇيرەك بىلەدى. ەكونوميكانىڭ دامۋ ومىرشەڭدىگى جەتكىلىكتى مە، جوق پا؟ ٴتۇرلى شارۋاشىلىق تۇلعالارىنىڭ ەڭ سويلەۋ ۇقىعى بار. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا شينجياڭنىڭ كولەمنەن جوعارى حالىقتىق كاسىپورىندارىنىڭ ونەركاسىپتىك ارتقان قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %17.1 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپتىڭ ارتقان قۇنىنىڭ ارتۋ قارقىنىنان 9.1 پايىز جوعارى بولدى.
ساياحات _ ەكونوميكالىق دامۋدىڭ ”بارومەترى“، شينجياڭ ەكونوميكاسىنىڭ جاندانۋ دەڭگەيىن مادەنيەت ـ ساياحات بازارىنىڭ جاندانۋ دارەجەسىنەن بايقاۋعا بولادى. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا بۇكىل رايون بويىنشا 41 ميلليون 13 مىڭ ساياحاتشى (رەت) قابىلدانىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %15.9 ارتقان؛ ساياحات كىرىسى 43 ميلليارد 740 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %53.8 ارتقان. 1 ـ ايدان 2 ـ ايعا دەيىن كولەمنەن جوعارى ساياحات كووپەراتيۆتەرى مەن قاتىستى قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ تيجارات كىرىسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن 2.5 ەسە ارتتى.
تۇتىنۋ بازارى ورنىقتى جاندانىپ، ومىرشەڭدىك كۇشى جارىققا شىقتى. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا شينجياڭنىڭ نەگىزگى تۇرمىس تۇرىندەگى تاۋارلارىنىڭ ساتىلۋى جاقسى بولىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ تۇرىندەگى ٴىشىنارا تاۋارلاردىڭ ساتىلۋى ٴبىرشاما تەز ارتتى. شەكتى سومادان جوعارى ورىنداردىڭ دەنە تاربيە، كوڭىل اشۋ تۇرىندەگى تاۋارلارىنىڭ بولشەك ساتىلۋ سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن 3.4 ەسە ارتتى، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيلدەردىڭ بولشەك ساتىلۋ سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن 2 .2 ەسە ارتتى.
مۇنان سىرت، فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ قارىز اقشا قالدىق سوماسىنان قارجىنىڭ ومىرشەڭدىك قۋاتىنىڭ ارتۋ ەرەكشەلىگىن كورۋگە بولادى. 3 ـ ايدىڭ سوڭىندا شينجياڭنىڭ فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ حالىق اقشاسى جانە شەتەل اقشاسى بويىنشا ٴتۇرلى قارىز اقشا قالدىق سوماسى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %9.9 ارتتى. مۇنىڭ ىشىندە تۇرعىن ٴۇي قارىز اقشاسى %12.3 ارتتى، كاسىپورىنداردىڭ (ٴىسورىنداردىڭ) ورتا، ۇزاق مەرزىمدىك قارىز اقشاسى %12.8 ارتتى.
حاۋ جۇنچيڭ بىلاي دەدى: ”بۇكىل رايوننىڭ ەكونوميكاسى ورنىقتى، اقاۋسىز اينالىمعا ٴتۇسىپ، بەلسەندى فاكتورلار توپتالىپ، كوبەيىپ، تۇتاس جىلدىق نىسانا ـ مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋعا تاماشا نەگىز قالاندى“.
