_ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ چۇڭچيڭدە قىزمەت تەكسەرگەندىگى ٴارى جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ٴماجىلىسىن باسقارىپ اشقاندىعى جونىندە ەستەلىك
□ حالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى دۋ شاڭزى، لي زىڭحۇي، شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ شياۋسۇڭ، جۋ جيچاي
4 ـ ايدىڭ 22 ـ كۇنىنەن 24 ـ كۇنىنە دەيىن، چۇڭچيڭ. ٴبىر رەتكى تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ، ٴبىر رەتكى اڭگىمە ٴماجىلىس نازاردى جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتۋگە بىرگە شوعىرلاندىردى. تۇيىننەن كولەمگە دەيىن جوسپارلاپ، كولەمنەن تۇيىنگە دەيىن تياناقتاندىردى.
باس شۋجي شي جينپيڭ وسى رەتكى تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋدە چۇڭچيڭنىڭ زات اينالىمى باقشا رايونىن كورىپ، اشىق ۇستاۋدى كوزدەدى؛ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جانە كاسىپ سالالارىن دامىتۋ جەتىستىكتەرى كورمەسىن كورىپ، جاڭالىق اشۋدى جوسپارلادى؛ الەۋمەتتىك اۋماققا، ”قالانىڭ ۇلكەن ميىنا“ بارىپ، قالانى باسقارۋدىڭ وسىزاماندانۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ جاڭا جولىنا وي جۇگىرتتى. اشىق ۇستاۋ، جاڭالىق اشۋ، قالانى باسقارۋ سياقتى سالالاردىڭ بارىندە دە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ سىندى مەملەكەت ستراتەگياسى سەبەبىنەن وراسان وزگەرىس تۋىلدى.
بۇل پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ نەگىزگى تاقىرىبىنداعى اڭگىمە ٴماجىلىسىن تۇڭعىش رەت باسقارىپ اشۋى، سونداي ـ اق پارتيا 20 ـ قۇرىلتايىنان كەيىن 8 ـ رەت وڭىرلىك سايكەستى دامۋ جونىندەگى ارناۋلى تاقىرىپتىق ٴماجىلىستى اشۋى بولدى. قۋاڭ دالا، قۇبا ٴتۇز، قارلى القاپتى ٴۇستىرت، اسقار تاۋلار، جوڭكىلگەن وزەندەر... تالاي ۋاقىتتان بەرى ەلىمىز تەرريتورياسىنىڭ 70 پايىزىنان استامىن يەلەيتىن باتىس بولىك وڭىرگە باس شۋجي قىرۋار جۇرەك قانىن جۇمسادى، وندا تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك پەن ٴۇمىت جاتىر.
”باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتۋ _ عاسىرلىق ينجەنەريا. ٴبىز ستراتەگيالىق تاباندىلىقتى ساقتاپ، ۇزدىكسىز نىق قادام باسىپ، بەرىلە شوگەلدىكپەن ىستەپ، قىزمەتتى تاباندى ىستەپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىندا باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدىڭ جاڭا تاراۋىن قۇلشىنا جازۋىمىز كەرەك!“
اشىق ۇستاۋ جولى
”جاپپاي قورعاۋ، جاپپاي اشىق ۇستاۋ، جوعارى ساپالى دامۋ جاڭا جاعدايىن ونان ارى قالىپتاستىرۋ كەرەك“
اشىق ۇستاۋ ارقىلى اشۋدى جەبەۋ _ جەرى كەڭ، دامۋ دەڭگەيى مۇلدە پارىقتى باتىس بولىك وڭىرلەردىڭ ورتاق يگى تىلەگى. 40 نەشە جىلدىڭ الدىندا رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ كوكتەم سامالى شىعىس بولىك پەن وڭتۇستىك تەڭىز جاعالاۋىن جاسىل جەلەكپەن كومگەرگەن تۇستا، باتىس بولىك تە اناعۇرلىم كوپ ورايعا كوز تاستاپ، كۇتىپ تۇرعان ەدى.
جاعداي وي جەلىسىن بەلگىلەيدى. 2013 ـ جىلى كۇزدە ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ باستاماسى العا قويىلدى، وسىدان باتىس بولىك وڭىرلەردىڭ دە تىڭ دامۋ ەنەرگياسى تاسقىندادى.
چۇڭچيڭ باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدىڭ ىقشام كورىنىسى.
4 ـ ايدىڭ 22 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ قىزمەت تەكسەرۋدىڭ العاشقى بەكەتى _ چۇڭچيڭ حالىقارالىق زات اينالىمى تورابى باقشا رايونىنا كەلدى.
باقشا رايونى ٴىشى، باتىس بولىك قۇرلىق، تەڭىز جاڭا ارناسى چۇڭچيڭ سۋسىز پورتىنىڭ اينالىم ـ ورنالاستىرۋ ورتالىعى. ۇلكەن ەكرانداعى قاريتا چۇڭچيڭدى كوورديناتا ٴتۇيىنى ەتىپ، دۇنيە ٴجۇزىن تۇتاستىرعان ”كۇرە تامىردى“ كەسكىندەدى: باتىسقا قاراي جۇڭگو _ ەۆروپا كەزەكشى پويەزى ەۆروپاعا توتە بارادى؛ سولتۇستىككە قاراي ”چۇڭچيڭ _ مانجۋريا _ رەسەي“ تەمىر جولى وڭتۇستىكتەن سولتۇستىككە قاراي كەسىپ وتەدى؛ شىعىسقا قاراي، چاڭجياڭ التىن سۋ ارناسى ورتا بولىك وڭىرلەر مەن چاڭجياڭ اتىراۋىن تۇتاستىرادى؛ وڭتۇستىككە قاراي، باتىس بولىك قۇرلىق، تەڭىز جاڭا ارناسى تاۋدان اسىپ، تەڭىزدەن وتەدى.
باتىس بولىك قۇرلىق، تەڭىز جاڭا ارناسى باس شۋجي شي جينپيڭ جۋىقتاعى قىزمەت تەكسەرۋدە تالاي رەت نازار اۋدارعان ساۋدا جەلىسى. ”بۇل ارنانىڭ قانداي وزىندىك قۇن باسىمدىعى بار؟ ونىمدىلىگى قالاي“؟ ”جول بويى تاعى قانداي كەدەرگىلەر بار“؟ جۇمىس باسىندا باس شۋجي تاپتەشتەي سۇرادى.
”چۇڭچيڭنەن گۋاڭشيدىڭ چينجوۋىنا دەيىن بارىپ، ودان ارى مالاككا بۇعازىنان وتەدى، چاڭجياڭ التىن سۋ ارناسىن بويلاپ، شىعىس بولىك تەڭىز جاعالاۋى ارقىلى وڭتۇستىككە بارۋعا قاراعاندا 10 نەشە كۇن، ٴتىپتى 20 كۇن ۇنەمدەلەدى.
تاعى بىرنەشە ساندى مالىمەت ادامدى ٴسۇيىندىردى. چۇڭچيڭدەگى قاتىستى جاۋاپتى جولداس بىلاي دەپ تانىستىردى: ”باتىس بولىك قۇرلىق، تەڭىز جاڭا ارناسى 121 مەملەكەت پەن رايوننىڭ 503 پورتىن قامتىپ، 2023 ـ جىلعى ”جاڭا ٴۇش تۇردەگى“ ونىمدەردىڭ ەكسپورت سوماسى 8 ميلليارد 820 ميلليون يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ٴبىر ەسەگە تاياۋ ارتتى“.
تالاي جىلدان بەرى، جوڭكىلگەن داريا سۋى باتىس وڭتۇستىكتەگى جەر ـ جەردىڭ جەرگىلىكتى ونىمدەرىن الىپ قۇلداسا، شىعىس وڭتۇستىكتىڭ كەزدەمەسى، ماقتا ٴجىبى كەمەشىلەردىڭ ەكپىندى ايعايىمەن اعىنعا قارسى ورلەپ كەلدى. ال بۇگىنگى تاڭدا، تەمىر جول، تاس جول، اۋە جولى شار تاراپتى شارپىدى، سونداي ـ اق چۇڭچيڭنىڭ دامۋىن جۇڭگو، ەۆروپا _ ازيا ۇلى قۇرلىعى جانە دۇنيە ءجۇزى تۇرعىسىنان قاراستىرۋعا مۇمكىندىك بەردى.
”زات اينالىمى ناقتى تۇلعالىق ەكونوميكانىڭ ’تامىرى‘ “. باس شۋجي شي جينپيڭ تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”باتىس بولىك قۇرلىق، تەڭىز جاڭا ارناسىن قۇرۋ ’قۇرلىق، تەڭىز جولى ارقىلى ٴىش پەن سىرتتا بىرلەسە ارەكەتتەنەتىن، شىعىس پەن باتىس قوس باعىتتا ٴوزارا دەمەيتىن‘ سىرتقا ەسىك اشۋ ارناسىن قالىپتاستىرۋدى ىلگەرىلەتۋدە ماڭىزدى مانگە يە. وسى بەلگى سيپاتتى نىساندى ويداعىداي قۇرىپ، ويداعىداي جۇرگىزىپ، باتىس بولىك پەن ىشكى قۇرلىقتىق وڭىرلەردى جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋعا جەتەكتەپ، ايقاسىپ، تۇتاسقان توراپ قالىپتاستىرۋ كەرەك“.
باقشا رايونى ىشىندە چۇڭچيڭ تەمىر جول كونتەينەر ورتالىق ۆوگزالى تاۋلىك بويى تىنىمسىز قابىلداپ ـ جونەلتىپ تۇرادى. بۇرىن بۇل جەر ەلەۋسىز شاعىن ۆوگزال ەدى، بۇگىنگى تاڭدا جۇڭگو _ ەۆروپا كەزەكشى پويەزى مەن باتىس بولىك قۇرلىق، تەڭىز جاڭا ارناسى ارقىلى دۇنيە جۇزىمەن تۇتاستى. تەمىر جول رەليسى، پويەز، كونتەينەر، ەل ٴىشى بازارى مەن حالىقارالىق بازار، جۇڭگو ەكونوميكاسى مەن دۇنيە ٴجۇزى ەكونوميكاسى تەرەڭدەي توعىستى.
10 جىلدىڭ الدىندا باس شۋجي شي جينپيڭ گەرمانيانىڭ دۋيسبۋرگىندە ەڭ الدىمەن جۇرگىزىلگەن جۇڭگو _ ەۆروپا كەزەكشى پويەزى ”چۇڭچيڭ _ شينجياڭ _ ەۆروپا“ پويەزىنىڭ قۋاتتى تاسىمال كۇشىنە كۋا بولعان ەدى. پويەز ٴدال چۇڭچيڭنىڭ وسى ۆوگزالىنان اتتانىپ، باتىسقا قاراي، ودان ارى باتىسقا قاراي، تاۋلاردان اسىپ، قۇبا تۇزدەردى كەسىپ، شەكارادان ٴوتىپ، بايىرعى جىبەك جولىنىڭ تىرشىلىك تىنىسىن قايتا قاۋلاتقان ەدى.
وسى جىلداردا باتىس بولىك قۇرلىق، تەڭىز جاڭا ارناسىنىڭ ”دوستار شەڭبەرى“ ۇزدىكسىز كەڭەيدى. باتىس بولىك وڭىرلەر توڭىرەكتەگى 13 مەملەكەتپەن شەكارالاسادى، شەكارا لەنياسىنىڭ ۇزىندىعى 18 مىڭ كيلومەتردەن اسادى. وڭتۇستىككە بەتتەيتىن، سولتۇستىكپەن تۇتاساتىن، شىعىسپەن توعىساتىن، باتىسپەن بىرىگەتىن جەر چۇڭچيڭ عانا ما؟ اڭگىمە ماجىلىستە ٴار ولكەلەردىڭ ٴبارى اشىق ۇستاۋداعى ناتيجەلەرىن ٴتىزىپ كورسەتتى: شانشي، بىلتىر ورتا ازيا ەلدەرىنە يمپورت ـ ەكسپورت جالپى سوماسى %178 ارتتى؛ شينجياڭ، بىلتىر سىرتقى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت جالپى سوماسى %45.9 ارتتى؛ گۋاڭشيدىڭ بەيبۋۋان شىعاناعىندا ”ٴبىر شىعاناق 11 ەلمەن قول ۇستاسىپ“، پيڭلۋ كانالىنىڭ قۇرىلىسى دابىرالى جۇرىلۋدە، سالىنىپ بولعاننان كەيىن باتىس وڭتۇستىك وڭىردەگى ەڭ قولايلى سۋ تاسىمالى بويىنشا تەڭىزگە شىعاتىن ارنا بولادى.
جۇك كولىگى شوفەرى، پويەز شوفەرى، تيەۋ ـ ٴتۇسىرۋ جۇمىسشىلارى، تاعى الاڭ ـ ۆوگزال باسقارۋشىلارى تۇس ـ تۇستان باس شۋجيگە مىنالاردى ايتتى:
”ەكسپورت ەتىلەتىن نەگىزگى جۇكتەر ٴداستۇرلى ونىمدەردەن ”جاڭا 3 ٴتۇرلى“ ونىمگە قاراي ويىستى؛
”چۇڭچيڭدە جاسالعان جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىكتىڭ، قويىن كومپيۋتەردىڭ شەتەلدەردەگى ساتىلۋى كۇسەت بولدى“؛
”قايتاردا كونتەينەردىڭ بوس كەلۋ مولشەرى ازايدى، شەتەلدىڭ ونىمدەرى وسى ارادان بۇكىل ەلگە بەت الادى“؛
....
باتىس بولىك قۇرلىق، تەڭىز جاڭا ارناسى قۇرىلىسىنىڭ باستى ماقساتى ىركىلىسسىزدەندىرۋ، تەتىگى سايكەستىرۋ، ال وزەگى جاڭالىق اشۋ.
اشىق ۇستاۋ باتىس بولىك جونىنەن ايتقاندا ٴبىر ارقاۋ بولىپ شيراتىلاتىن ٴىس بولىپ قانا قويماي، دامۋداعى ناقتى قۋاتتىڭ ولشەۋىشى بولىپ، حالىقارالىق بازاردا بوران ـ شاشىنعا شىداۋى كەرەك.
ەلىمىزدەگى 41 ونەركاسىپ ۇلكەن ٴتۇرىنىڭ 39 ٴتۇرى، بارلىق 31 جاساۋ كاسىبى ۇلكەن ٴتۇرى بار چۇڭچيڭ اتى زاتىنا ساي جاساۋداعى ماڭىزدى قالا بولىپ تابىلادى. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان العاشقى كەزدەگى 3 ـ ساناتتاعى قۇرىلىستان رەفورما جاساۋدان، ەسىك اشۋدان كەيىنگى ونەركاسىپتىڭ گۇلدەنۋىنە دەيىن، ودان جاڭا داۋىردەگى جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋعا دەيىن اشىق ۇستاۋدىڭ سەنىمىن بىرگە سومدادى.
باس شۋجي شي جينپيڭ چۇڭچيڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جانە كاسىپ سالاسىن دامىتۋ جەتىستىگى كورمە زالىنا كەلدى.
جۇڭگو مەن گەرمانيا بىرگە قارجى قوسىپ زەرتتەپ جاساعان سۋتەگى قوزعاۋشى كۇشىندىك موتور، تەحنيكاسى وزىق نانومەترلىك ۋاقىت تورى، ەلىمىزدەگى ەڭ ۇلكەن تيپتەگى كەمە تۋربينالى قىسىم ارتتىرعىشى، ەلىمىزدەگى تۇڭعىش ”ۇلكەن ىعىستىرۋ مولشەرىندىك شاعىن تيپتەندىرىلگەن پورشەندى موتور“، تاعى تۇڭعىش رەت جاسالعان ٴۇش ٴبىر تۇلعالاندىرۋ تەحنيكاسىندىق قان ٴسۇزۋ اپپاراتى ... كوزدىڭ جاۋىن الاتىن جاڭاشىل، جاسامپاز ونىمدەردىڭ ٴبارى جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ اشىق ۇستاۋداعى ماڭىزىن جەتكىزۋدە.
زەرتتەپ جاسالعان تەڭىز ٴۇستى جەل ەلەكتر اگراگاتتارى تۇتاس ماشيناسىنىڭ ەلىمىزدە ٴوندىرىلۋ سالىستىرماسىنىڭ %99 بولعاندىعىن ەستىگەن باس شۋجي شي جينپيڭ قاتتى تەبىرەندى: ”فۋجياندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەن كەزىمدە جۇڭگودا ٴالى تەڭىز ٴۇستى جەل ەلەكترى جوق ەدى. كۇنى كەشە عانا ەدى!“
”چۇڭچيڭنىڭ جاساۋ كاسىبىنىڭ وزىندىك قۇرىلىم ەرەكشەلىگى، سايكەستى باسىمدىعى بار. شالقىعان داۋلەتىڭ بولعانشا، ٴبىر ونەرىڭ بولسىن دەگەن. ٴدال كوزدەگەن ەكەنسىزدەر، ۇزدىكسىز ىستەپ، تاباندىلىقپەن ىستەپ، ۇزاق ۋاقىت ەڭبەك سىڭىرىڭىزدەر“.
باسقارۋ ماسەلەسى
”باتىس بولىك وڭىرلەرىنىڭ دامۋى بارىسىندا حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جاقسارتۋ كەرەك“
كولىكتەر كوشەدە قايشالىسىپ ٴجۇر، كولىك تەرەزەسىنىڭ سىرتىنداعى بيىك عيماراتتار بوي تالاسادى.
چۇڭچيڭ جۇڭگوداعى ەڭ جاس توتە قاراستى قالا، ٴىرى قالا، ٴىرى اۋىل ـ قىستاق، ٴىرى تاۋلى ٴوڭىر، ٴىرى سۋ قويمالى ٴوڭىر ٴبىر تۇلعالانعان. 82 مىڭ 400 شارشى كيلومەتر، 38 رايون ـ اۋدان، 30 ميلليوننان استام جان سانى بار، وڭىرلەردى سايكەستى دامىتۋ، قالا مەن اۋىلدى توعىستىرا دامىتۋ مىندەتى توتەنشە اۋىر، الدىندا باتىس بولىك وڭىرلەردىڭ وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جولى سىندى ەمتيحان سۇراۋى تۇر.
جيۋلۇڭپو رايونى شيەجياۋان ٴمالىسى مينجۋسۇن الەۋمەتتىك اۋماعى كەزىندە اتى الىس ـ جۋىققا ٴمالىم ”كونە، توزعان، شاعىن“ اۋماق بولاتىن، ۇيلەرى ناشار، قۇبىر جەلىسى ەسكى، لاس سۋ كوپ، سايكەستى قۇرىلعىلار جەتكىلىكسىز ەدى. 4 ـ ايدىڭ 22 ـ كۇنى كەشقۇرىم باس شۋجي شاعىن اۋماققا كەلدى.
كوك تاس تاقتا، قىزىل كەرپىش ٴۇي، الاسا فيكۋس اعاشى، كەڭ دە جارىق الەۋمەتتىك اۋماق قوناق قابىلداۋ زالى، فۋنكتسياسى كەمەلدى پارتيا مۇشەلەرى مەن بۇقاراعا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى، تاعى تاماقتىڭ حوش ٴيىسى اڭقىعان الەۋمەتتىك اۋماق اسحاناسى.
اس كەسەسىنە حالىق تىلەگى شوعىرلانعان. باس شۋجي كىرىپ كەلگەندە، قارتتار، بالالار تۇگەل قۋانا ورىندارىنان تۇردى، شاپالاق ٴۇنى، كۇلكى ٴۇنى، سالەمدەسكەن ۇندەر كوتەرىلدى. باس شۋجي كۇلىمسىرەي كوپشىلىكپەن اڭگىمە دۇكەنىن قۇردى.
”ٴبىر كىسىلىك تاماقتىڭ باعاسى قانشا“؟
”60 جاستان تومەندەرگە 18 يۋان، 60 جاستان اسقاندارعا 15 يۋان. الەۋمەتتىك اۋماعىمىزدا 60 جاستان اسقان قارتتاردان 2600دەن استام ادام بار، %32تىك سالىستىرمانى يەلەيدى“.
”جۇمىس جۇرگىزۋشى جاق قاي جەردىكى؟ پايدا تۇسە مە“؟
”3 ـ جاق جۇرگىزەدى، الەۋمەتتىك اۋماق باسقارىپ ـ باقىلايدى، ازىن ـ اۋلاق پايدا تۇسەدى“.
باس شۋجي شي جينپيڭ: ”ٴسوزسىز جالعاستىرىڭىزدار“ دەپ تاپسىردى.
اسحانانىڭ الدى بۇرىن سۋ ىعىستىرۋ توعانى بولاتىن، كەيىن لاس سۋ ارىعىنا اينالدى. جونگە سالىنعاننان كەيىن تۇرعىندار تىنىعاتىن شاعىن الاڭعا اينالدى. وسى وزگەرىستەر الەۋمەتتىك اۋماق 2022 ـ جىلدىڭ باسىندا جاڭالاۋ، وزگەرتۋ نىسانىن باستاعاننان ٴارى بۇكىل ەل بويىنشا قاتىستى سىناق تۇيىنىنە ەنگىزىلگەننەن كەيىن تۋىلدى.
تۇرعىندار جابال شاعىن الاڭعا جينالىپ، ماڭايدى شاپالاق ٴۇنى كەرنەدى.
”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدا حالىق تۇرمىسى ەڭ ۇلكەن ٴىس. پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ بارلىق قىزمەتى بۇقارانىڭ ٴتىپتى دە باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋىن ماقسات ەتەدى“. باس شۋجي شي جينپيڭ تەرەڭ ماعىنادا بىلاي دەدى: ”پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ اسا كوڭىل بولگەن ٴبىر ٴىسى كونە، ەسكى شاعىن اۋماقتاردى جاڭالاۋ. ەسكىنى جاڭالاپ، قىزمەت وتەۋ قۇرىلعىلارىن كەمەلدەندىرۋ. ٴار دارەجەلى پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ حالىق تۇرمىسى ماسەلەسىن شەشۋگە اناعۇرلىم كوپ قازىنالىق كۇش، زاتتىق كۇش قوسىپ، ٴار جىلى حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى ٴبىرسىپىرا ناقتى ىستەر تىندىرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن ۇزدىكسىز كۇشەيتۋىن ٴۇمىت ەتەمىن“.
نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ حالىق تۇرمىسىنىڭ قۇت ـ ىرىسىنا سايادى، پارتيا ستيلىنىڭ ايناسى ەسەپتەلەدى. الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ پارتيا مۇشەلەرىنە، بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىندا باس شۋجي ٴبىر مالىمەت كەستەسىن كوردى.
” ’يۇيكۋايجىڭ APPىندە‘ بۇكىل قالانىڭ امبەباپ زەردەلى مالىمەت كەستە قولدانىمى بار، بۇرىندارى ٴبىز قىرۋار مالىمەت كەستەسىن تولتىراتىنبىز، كەيبىر ينفورماتسيالار ۇقساپ كەتەدى، ٴبىراق ۇنەمى قايتا ـ قايتا تولتىراتىنبىز. بۇرىن ٴبىز ٴبىر جىلدا 100دەن اسا كەستە تولتىراتىن ەدىك، قازىر تەك 12 كەستە جولدايمىز“.
5 جىلدىڭ الدى، تاعى دا 4 ـ اي، تاعى دا چۇڭچيڭ. باس شۋجي سول كەزدە دە فورماشىلدىقتى، تورەشىلدىكتى وڭاۋ جونىندە توقتالىپ، بىلاي دەگەن ەدى: ”نەگىزگى ساتىداعى كادرلاردى اۋرە ـ سارساڭنان، باس كوتەرتپەيتىن قالىڭ حۇجات پەن ماجىلىستەن، قارسى الۋلاردان، اتتاندىرۋلاردان ازات ەتۋ كەرەك“. سول جىلدى پارتيا ورتالىق كوميتەتى ”نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋ جىلى دەپ بەلگىلەدى“.
اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتتى، قۋات ۇستەدى، جونگە سالۋدىڭ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتى، 5 جىل قامال الۋدا قايسارلىق كورسەتىپ، ناقتى ونىمدىلىك ايگىلەندى. وسى جولى باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ تەرەڭ اتاپ كورسەتتى: ”نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋدە ۇقىق پەن جاۋاپكەرشىلىكتى ايقىنداۋ كەرەك، بارلىق جۇمىستى نەگىزگى ساتىعا ٴۇيىپ تاستاۋعا بولمايدى، نەگىزگى ساتى قايسى قىزمەتتەردى ارقالاۋعا ٴتيىس، ونداعى جاۋاپكەرشىلىكتى، ىستەردى ايقىنداۋ كەرەك“.
اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتكەندە فورماشىلدىقتىڭ بۇعاۋى الىپ تاستالىپ، ناقتى ىستەۋ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ جىگەرى، ارىنى، رۋحى ارتادى. قىزمەت تەكسەرۋدىڭ 3 ـ كۇنى اشىلعان قالالىق پارتكوم مەن قالالىق ۇكىمەتتىڭ مالىمەت بەرۋ ماجىلىسىندە باس شۋجي تاعى دا نەگىزگى ساتىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋدى تىلگە تيەك ەتتى:
”الدىڭعى كۇنى جيۋلۇڭپوعا بارعانىمدا، الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ پارتكوم شۋجيىنەن قازىر اۋىرتپالىقتىڭ اۋىر ـ اۋىر ەمەستىگىن سۇرادىم. ول بۇرىن مالىمەت كەستەسىنىڭ وتە كوپ بولعانىن، قىزمەتتى مالىمەت كەستەسى ارقىلى ىستەگەندىكتەرىن ايتتى. بۇل دۇرىس ەمەس. فورمانى مازمۇننان جوعارى قويۋعا، بەتكى كورىنىستى ناقتى ونىمدىلىكتەن جوعارى قويۋعا بولمايدى. فورماشىلدىق ازىراق بولىپ، شىنايى يگەرىپ ناقتى ىستەۋ كوبىرەك بولسا، قايشىلىق تا ازىراق بولىپ، ناقتى ناتيجە دە كوبىرەك بولادى. بۇل ٴىستى قاجىماي ـ تالماي يگەرە بەرۋ كەرەك“.
4 ـ ايدىڭ 23 ـ كۇنى تۇستەن بۇرىن، چۇڭچيڭ قالالىق سيفرلانعان قالا اينالىمى جانە باسقارۋ ورتالىعى. باس شۋجي شي جينپيڭ چۇڭچيڭنىڭ ”قالا ۇلكەن ميىندا“ قىزمەت تەكسەردى.
بۇرىندارى ٴار جەرگە بىتىراي تارالعان ساندى مالىمەتتەر بىرىكتىرىلىپ قۋات ۇستەلدى. سۋ، ەلەكتر، گاز، حابارلاسۋ، كوپىر، تۋنەل، رەليس، قۇبىر تورابى سياقتى قالانىڭ دەنەلىك بەلگى كورسەتكىشى تايعا تاڭبا باسقانداي انىق، چۇڭچيڭ اسا ٴىرى قالانىڭ باسقارۋ جۇيەسىن تۇلعالىق جاقتان قايتا قۇرۋدى جۇزەگە اسىرۋ جونىندە ىزدەنىس جاساۋدا.
قاتىستى جولداستار بىلتىر تۋىلعان تاۋ كوشكىنىنەن ساقتاندىرۋ مىسالىن باياندادى ٴارى جاڭا عانا ٴبىر رەتكى ٴورت اپاتىن ٴبىر جاقتى ەتكەن بەيبەي ٴورت ٴسوندىرۋ، ورتتەن ساقتانۋ، قۇتقارۋ ـ كومەكتەسۋ تارماق اترەتىنىڭ مۇشەلەرىمەن بەينە بايلانىسقا شىقتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ تەرەڭنەن تولعاپ بىلاي دەدى: ”باسقارۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋ _ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدا بولۋعا ٴتيىستى مازمۇن. بۇل ماسەلەگە مەن توتەنشە كوڭىل بولەمىن“ .”قالانى باسقارۋ ٴتۇرلى جاقتارعا سايادى، ەڭ ماڭىزدىسى، ”ٴاردايىم قام جەپ تۇراتىن“ جاۋاپكەرشىلىك سەزىممەن دايىندىق جوباسىن ويداعىداي ىستەپ، دالمە ـ ٴدال باسقارىپ ـ مەڭگەرىپ، جەدەل قيمىلداپ، ٴتۇرلى جاعدايلاردى ٴونىمدى ٴبىر جاقتى ەتىپ، قالانىڭ حاۋىپسىز، ٴتارتىپتى اينالىمىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك“.
”قالانىڭ ۇلكەن ميىن“ كورىپ تەرەڭ اسەر الدى، وسىدان كەيىنگى قىزمەت تەكسەرۋدە باس شۋجي قالانى باسقارۋ تاقىرىبىنا الدەنەشە رەت توقتالىپ بىلاي دەدى: ”ينفورماتسيالانعان داۋىردە، زەردەلى قالا قۇرىلىسى اياق الىسىن جەدەلدەتىپ، قالا اينالىمى مەن باسقارۋدىڭ زەردەلى تورابىن قۇرىپ، ”كولەمدى امبەباپ، ٴبىر تۇلعالانعان“ قالانى كەشەندى باسقارۋ ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمىن ورناتىپ، اقاۋسىزداندىرىپ، قالا باسقارۋدىڭ اناعۇرلىم زەردەلى، اناعۇرلىم جوعارى ٴونىمدى، اناعۇرلىم دالمە ـ ٴدال بولۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك“.
ستراتەگيالىق كارتينا
”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىندا باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدىڭ جاڭا تاراۋىن قۇلشىنا جازۋ كەرەك“
وڭىرلەردىڭ سايكەستى دامۋىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋ _ بۇرىننان بەرگى كەلەلى ماسەلە. ۇزاققا سوزىلعان ۇلتتىڭ گۇلدەنۋ جولىنداعى شەشۋشى بەلەس، ول ەل باسقارۋ ۇلكەن جۇلگەسىندە بۇرىن بولماعان كورنەكتى ورىنعا قويىلعان.
سەبەبىنە ۇڭىلەر بولساق، ٴدال باس شۋجي شي جينپيڭ ايتقانداي: ”وڭىرلەردىڭ ٴبىر تۇلعالانۋى _ زامانا اۋقىمى“. قولايلى ساتتە العا ىلگەرىلەپ، قولايلى ساتتەن پايدالانىپ ىسكەرلىك كورسەتىپ، تەكسەرىپ ـ زەرتتەۋدىڭ تەرەڭدەۋىنە، ورنالاستىرۋدىڭ دالمە ـ ٴدال بولۋىنا ىلەسە، ستراتەگيالىق كارتينا ايشىقتالىپ شىعا كەلدى.
پارتيا 20 ـ قۇرىلتايىنان كەيىن، وڭىرلەردىڭ سايكەستى دامۋ نەگىزگى تاقىرىبىن ارقاۋ ەتىپ، باس شۋجي ىركەس ـ تىركەس اڭگىمە ماجىلىستەرىن باسقارىپ اشتى. بەيجيڭ _ تيانجين _ حىبەيدان چاڭجياڭ اتىراۋىنا دەيىن، شىعىس سولتۇستىكتى گۇلدەندىرۋدەن ورتا بولىكتىڭ كوركەيۋىنە دەيىن، چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ دامۋىنان باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋعا دەيىن، وڭىرلەردىڭ سايكەستى دامۋ ستراتەگياسى 9 ميلليون 600 مىڭ شارشى كيلومەتردەن استام بايتاق دالادا ۇلاسىپ، ارىن قالىپتاستىردى.
اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ”الدىمەن ٴبىز باسىپ وتكەن جولىمىزدى سارالاپ وتەيىك“دەدى.
1999 ـ جىلى ”باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ“ تۇڭعىش رەت پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ حۇجاتىنان ورىن الدى. ىلە ـ شالا، وسى ستراتەگيا ٴداۋىر ەرەكشەلىگىمەن توعىسىپ، ايبىندى باتىس بولىك وڭىرلەرىن ۇزدىكسىز تۇردە ىشكەرىلەي سومداپ كەلەدى.
20 جىلدان كەيىنگى 2019 ـ جىلى، پارتيا ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس «جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاڭا جاعداي قالىپتاستىرۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردى» قايتا العا قويدى. 10 مىڭ ارىپتىك ۇزاق ماقالا ”جاپپاي قورعاۋ، جاپپاي اشىق ۇستاۋ، جوعارى ساپالى دامۋ“ جاڭا جاعدايىنا انىقتاما جاسادى.
اڭگىمە ماجىلىسىندە سويلەپ وسى اراعا كەلگەندە، باس شۋجيى بىلاي دەپ قورىتىندى جاسادى: ”باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋ مەملەكەت ستراتەگياسى رەتىندە دايەكتى اتقارىلىپ كەلەدى. ەش اۋىتقىمادىق، استە السىرەتپەدىك، قايتا ۇزدىكسىز كۇشەيتتىك جانە كەمەلدەندىردىك. ٴبىز قازىر ٴالى دە وسى قىزمەتتى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋدەمىز. ۇزدىكسىز قاجىماي كۇش سالىپ، تالىقپاي تالپىنىپ، ەڭ كەمەلدى شىرقاۋىنا جەتكىزۋىمىز كەرەك“.
وسى جولى اڭگىمە ٴماجىلىسى جاڭا جاعدايدى ونان ارى تۇراقتاندىردى ٴارى ”ٴبىر جوبانى سوڭىنا دەيىن جالعاستىرۋدى“ تاعى ٴبىر رەت بەكەمدەدى: ”پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتۋ ساياسات ـ شارالارىن دايەكتىلەندىرۋدى، تياناقتاندىرۋدى باستان ـ اياق مىقتى يگەرىپ، جاپپاي قورعاۋ، جاپپاي اشىق ۇستاۋ، جوعارى ساپالى دامۋ جاڭا جاعدايىن ىشكەرىلەي قالىپتاستىرىپ، ٴوڭىردىڭ جالپى تۇلعالىق قۋاتى مەن باياندى دامۋ قابىلەتىن جوعارىلاتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىندا باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدىڭ جاڭا تاراۋىن قۇلشىنا جازۋ كەرەك“.
”بۇكىل ەلدىڭ رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق كەلەلى جاعدايىندا وتە ماڭىزدى“، بۇل باتىس بولىكتىڭ ستراتەگيالىق ورنى. باتىس بولىككە نازار اۋدارۋ، قامقورلىق جاساۋ بورىشتىڭ ورىندالۋى ٴارى سۇيىسپەنشىلىك تياناعى بولىپ تابىلادى.
”پارتيامىز وسى جەردەن شىققان“. باتىس بولىكتىڭ قىزىل قۇنارلى توپىراعىندا، ول توڭكەرىستىك ەسكەرتكىش ورىندارعا قايتا ـ قايتا بارىپ، ىزەت ـ قۇرمەتپەن قاراپ، سارقىلماس كۇش ـ قۋاتتىڭ قاينارىن سەزىندى.
باس شۋجي ەجەلدەن باتىس بولىكتى كوكەيىنەن شىعارمادى، بۇل جەرلەردە ”توڭكەرىستىك بايىرعى رايون، ۇلتتار ٴوڭىرى، شەكارا ٴوڭىر، كەدەي ٴوڭىر كوپ“. پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان كەيىن ”باتىس بولىككە 30 نەشە رەت بارىپ تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ جۇرگىزدى، ونىڭ ۇستىنە ٴار رەت باعىتتامالى تۇردە كەيبىر تالاپتاردى العا قويدى“.
جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتۋدە باس شۋجي شي جينپيڭ وسى جىلدارداعى قوماقتى ناتيجەلەردى تارازىلادى ٴارى دەرەۋ شەشۋگە ٴتيىستى ولقىلىقتار مەن قيىنشىلىقتارعا ىشكەرىلەي تالداۋ جاسادى: ”قورىمىزعا ٴۇڭىلىپ، ارتىقشىلىق، كەمشىلىكتەرىمىزگە تالداۋ جاساپ كورەيىك“.
تاۋعا شىقساڭ وتىنشىدان، وزەنگە بارساڭ بالىقشىدان جول سۇرا. جاڭا جاعدايدا قالاي تۇتاس تۇلعالىق ورنالاستىرۋ جاساۋ كەرەك؟ اڭگىمە ماجىلىسندە باس شۋجي ”التىعا تاباندى بولۋدى“ ايقىن العا قويدى.
جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى كوزدەپ، ەرەكشە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن دامىتۋدى نەگىزگى قامال الۋ بەتالىسى ەتۋگە تاباندى بولۋ“؛
جاپپاي قورعاۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، ”جوعارى دەڭگەيدە قورعاۋ ارقىلى جوعارى ساپالى دامۋعا تىرەك بولۋعا تاباندى بولۋ“؛
نازاردى جاپپاي اشىق ۇستاۋعا شوعىرلاندىرىپ، ”جاپپاي اشىق ۇستاۋ ارقىلى قاۋىرت اشۋدى جەبەۋگە تاباندى بولۋ“؛
حاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتىن جوعارىلاتىپ، ”دامۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋعا تاباندى بولۋ“؛
حالىق تۇرمىسىن تياناق ەتىپ، ”جاڭاشا قالا ـ قالاشىقتاندىرۋ مەن اۋىل ـ قىستاقتى جاپپاي گۇلدەندىرۋدىڭ ورگانيكالى ۇشتاسۋىن ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولۋ“؛
ۇلتتار ىنتىماعى مەن شەكارا ٴوڭىردىڭ ورنىقتىلىعىن كوزدە ۇستاپ، ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋعا تاباندى بولۋ“؛
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان كەيىن شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى اماليات بارىسىندا ۇزدىكسىز قالىپتاستى، بايىدى جانە كەڭەيىپ جاڭاردى. وسى ”التىعا تاباندى بولۋدا“ قامتىلعان يدەيا، ۇستانىم شي جينپيڭ ەكونوميكا يدەياسى، شي جينپيڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسى، جالپى تۇلعالىق مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى كوزقاراسى سياقتى كوز تارتار يدەيا جۇيەسىمەن توعىسىپ، باتىس بولىكتە جەرگىلىكتى ورىننىڭ جاعدايىنا قاراي، ۋاقىتتىڭ اۋقىمىنا ساي ىستەۋ بارىسىندا قاۋلاعان تىرشىلىك تىنىسىن بايقاتتى.
تاباندىلىق الىسقا جەتكىزەدى، مۇندا قامتىلعان ادىستەمە باستان ـ اياق ساباقتاسىپ جاتتى.
”ٴبىر جوبا“ اياسىندا ديالەكتيكالىق ويلام بار.
”ٴداستۇرلى كاسىپ سالالارىنىڭ تەحنيكاسىن وزگەرتۋدى جەدەلدەتۋدى“ تىلگە تيەك ەتكەندە، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ تەرەڭ اتاپ كورسەتتى: ”ٴداستۇرلى كاسىپ سالالارىن مەشەۋ كاسىپ سالاسى دەۋگە بولمايدى، ٴداستۇرلى كاسىپ سالالارىنىڭ ىشىندە دە جاڭاشا وندىرگىش كۇش، جوعارى عىلىم ـ تەحنيكا بار“.
كومىر سياقتى ەنەرگيا كاسىپتەرىنىڭ دامۋى جايلى ٴسوز بولعاندا، باس شۋجي ”سىقپا مومى“ مەن ”اق ۇندى“ مىسالعا الدى: ”الدىمەن قارىن تويدىرۋ، ونان سوڭ ٴدامدى تاماقتانۋ كەرەك. ٴبىز شىندىقتى ٴىس جۇزىنەن ىزدەۋىمىز كەرەك، ٴارى جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋ اياق الىسىن باياۋلاتپاۋىمىز، ٴارى تىم اسىرەلەمەۋىمىز كەرەك، ەڭ الدىمەن ەنەرگيامەن قامداۋعا كەپىلدىك ەتۋىمىز كەرەك“.
”ٴبىر تۇلعالاندىرۋ“ بارىسىندا جاڭالىق اشۋ ويلامى بار.
باس شۋجي چىڭدۋ _ چۇڭچيڭ ٴوڭىرى قوس قالا ەكونوميكالىق شەڭبەرى قۇرىلىسىنا ايرىقشا كوڭىل ٴبولدى. مەملەكەتتىڭ %1.9ىن يەلەيتىن وسى ىرىستى مەكەن وڭىرلىك ٴوندىرىس جالپى ٴونىم قۇنىنىڭ %6ىنەن استامىن ٴوندىرىپ شىعاردى. جاڭا داۋىردەگى باتىس بولىك ”قوس قالا ەستەلىگىن“ قالاي ويداعىداي ورىنداۋعا بولادى؟ باس شۋجي شي جينپيڭ سىچۋان، چۇڭچيڭ ەكى جەردىڭ ”تىعىز سەلبەسىپ، دامۋ قابىلەت دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋىن“ ٴۇمىت ەتتى.
جول جۇرگەن سايىن ايقىندالدى؛ العا ىلگەرىلەگەن سايىن سەنىم تاسقىنداپ، اياق الىس بەكەمدەلدى.
پارتيانىڭ باسشىلىعى _ جەڭىسكە جەتۋدىڭ تەتىگى.
”پارتيا ٴتارتىبىن ۇيرەنۋ تاربيەسىن ويداعىداي يگەرۋ كەرەك“. باس شۋجي شي جينپيڭ ساقتىق دابىلىن قاقتى، ”ٴارقانداي جايلى ورتادا دا قىراعىلىقتى جوعالتۋعا بولمايدى؛ عيبىراتتى ۇمىتپاي، بارلىق ادام ٴارقاشان ەسكە الىپ تۇرۋىمىز كەرەك. سانامىزدا ’قۇرساۋ‘ بولۋى كەرەك. شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ ماڭگى جالعاسادى، يمەنۋ سەزىمى بولماسا جولدان اداسامىز“.
وزىنە ـ ٴوزى توڭكەرىس جاساۋداعى تاباندىلىق بولاتتاي بەرىك اۋەلگى ماقساتتى ايگىلەيدى. ٴبىر جاعادان باس، ٴبىر جەڭنەن قول شىعارعاندا تەلەگەي كۇش ۇيىستىرۋعا بولادى. باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدىڭ اسقاق ايبىندى ۇلى ٴىسىن پارتيا حالىققا باسشىلىق ەتىپ جاراتقان.
”ادال، كىرشىكسىز، جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن جوعارى ساپالى ماماندانعان كادرلار قوسىنىن تۇلعالاۋ كەرەك“. باس شۋجي ”نەگىزگى ساتى كادرلارىنا، اسىرەسە، شارت ـ جاعدايى جاپالى وڭىرلەردەگى كادرلارعا كوڭىل ٴبولىپ، قامقورلىق جاساپ، كادرلاردى قايراتتانا العا ۇمتىلۋعا، باتىلدىقپەن ٴورىس اشۋعا، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ىسكەرلىك كورسەتۋگە شابىتتاندىرۋ كەرەك“، ”جاس كادرلاردى باتىس بولىكتە باۋلۋدى، شىنىقتىرۋدى كۇشەيتۋ كەرەك“ دەپ تاپسىردى.
باتىس بولىك ٴىرى ىستەر تىندىرۋعا بولاتىن كەڭ ٴورىس.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 4 ـ ايدىڭ 25 ـ كۇنى چۇڭچيڭنەن بەرگەن حابارى)
