جاستىق جالىن ۇستەدى «ماناس» ەپوسى بارعان سايىن ”جاساردى“
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ليۋ مىڭمىڭ
باسىنا اق كيىز قالپاق، ۇستىنە قاۋسىرما شاپان مەن شالبار، اياعىنا ەتىك كيگەن تىلەۋالدى بەيسەناحۇن تاماعىن قىرناپ الىپ «ماناستى» جىرلاي باستادى. ونىڭ ارتىنداعى شينجياڭ شىفان داشۋەسى مۋزيكا شۋەيۋانىنداعى شاكىرت ٴىنى، سىڭلىلەرى گارمون، قومىز، افريكا بارابانى سياقتى مۋزيكا اسپاپتارىمەن ىرعاعىنا ىلەسە سۇيەمەلدەي جونەلدى.
بۇل 4 ـ ايدىڭ 20 ـ كۇنى 4 ـ كەزەكتى «ماناستى» قورعاۋ جانە زەرتتەۋ ـ تالقى مىنبەرى وتكىزىلگەندەگى ناقتى كورىنىس، تىلەۋالدى انا مەكتەبى شينجياڭ شىفان داشۋەسىنىڭ ۇسىنىسىمەن كونسەرت قويىپ، ٴبىر توپ جاس ”جانكۇيەرلەرگە“ يە بولدى. ”مەكتەپتەس اعا ايتقان «ماناستى» جاقىن ارالىقتان تىڭداپ قاتتى تەبىرەندىم، ايبىندى دا اسقاق ٴان اۋەنى مەنى بەينە قارلى شىڭنىڭ باسىنا شىعارعانداي سەزىم بەردى، مەن وسى مادەنيەت اسىلىن ونان ارى تۇسىنسەم دەيمىن“، ـ دەدى شينجياڭ شىفان داشۋەسى مۋزيكا شۋەيۋانىنىڭ وقۋشىسى ايجۇپار سايدىنلا.
”بۇل رەتكى «ماناستى» جىرلاۋ كونسەرتىنە ٴبىز قومىز، شاڭقوبىز سۇيەمەلى سياقتى كوپتەگەن ۋاكىلدىك سيپاتقا يە حالىقتىق مۋزيكا اسپابىن قوستىق، ٴبىر رەتكى توعىسپالى ايگىلەۋ بولدى“، ـ دەدى تىلەۋالدى.
«ماناس» _ حالىق جىرشىلارى جىرلاۋ بارىسىندا قالىپتاسقان اۋىزەكى جالپىلىق سيپاتتى ەپوس بولىپ، باتىر ماناس جانە ونىڭ 7 ۇرپاعىنىڭ ٴبىرىنىڭ ٴىزىن ٴبىرى باسىپ، اۋلەتىندەگىلەردى باستاپ سىرتتان كەلگەن شاپقىنشىلارمەن جانە ٴتۇرلى سۇرقيا كۇشتەرمەن شايقاس جاساعان ىزگى ىستەرى بەينەلەنگەن. 2006 ـ جىلى «ماناس» 1 ـ توپتاعى مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار تىزىمىنە ەنگىزىلدى، 2009 ـ جىلى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى وقۋ ـ اعارتۋ، عىلىم، مادەنيەت ۇيىمىنىڭ ادامزاتتىڭ بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك تۋىندىلارىنىڭ تىزىمىنە ەنگىزىلدى.
تىلەۋالدى اتۇش قالاسى قاراجون اۋىلى شەيت قىستاعىندا دۇنيەگە كەلگەن، كىشكەنتايىنان باستاپ «ماناس» اڭگىمەسىن جاتتاپ وسكەن. ونىڭ ناعاشى اپاسى «ماناستى» ٴار كۇنى كەشتە ۇيىقتار الدىندا وقيتىن كىتاپ رەتىندە وعان اڭگىمەلەپ بەرەتىن. 6 جاسىندا تىلەۋالدى 8 ٴبولىم «ماناستىڭ» بارلىق وقيعا جەلىسىن جاتتاپ الادى، بۇل ونىڭ جىرلاۋدى ۇيرەنۋىنە تاماشا نەگىز قالادى.
2008 ـ جىلى 13 جاستاعى تىلەۋالدى مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار نىسانى ماناستىڭ ۋاكىلدىك جالعاستىرۋشىسى ٴجۇسىپ مامايدى ۇستاز تۇتادى. ول ۇستاز تۇتقان كەزىن ەسىنە الىپ بىلاي دەدى: ”اتاي الدىمەن مەنىڭ قانداي ورىندايتىنىمدى تىڭداپ كورمەك بولدى، مەن ٴبىراز جاسقانشاقتاپ، قوبالجىعان كوڭىل كۇيىمدى جەڭگەننەن كەيىن باستاپ جىرلادىم، بارا ـ بارا كوسىلە ٴتۇستىم“. ونىڭ جىرلاعانىن تىڭداعاننان كەيىن ٴجۇسىپ تىلەۋالدىعا بىلاي دەيدى: ”بالام، سەنىڭ سەزىم مەن ارەكەت ارقىلى بەينەلەۋىڭ توتەنشە جاقسى بولدى، الايدا ٴسال تارتىندىڭ، ەر ازامات، ماناسشى بولعان ادام تارتىنسا قايتىپ بولادى“؟ ونان سوڭ ٴجۇسىپ قۇشاعىن جايىپ تىلەۋالدىعا تىلەگىن ٴبىلدىردى.
”ۇستازىم ۇنەمى جاستار جاپا شەگۋدەن قورىقپاۋى، كىشى پەيىلدىلىكپەن ۇيرەنۋى، وسىنشاما كوپ ادامنىڭ نە ٴۇشىن «ماناستى» ۇناتاتىندىعىن ٴبىلۋى كەرەك دەيتىن“، ـ دەدى تىلەۋالدى.
2015 ـ جىلى تىلەۋالدى تۇڭعىش كەزەكتى ”ٴجۇسىپ ماماي لوڭقاسى“ جىر كەشىنە قاتىناسىپ، ٴۇرتىس ٴبىر ساعاتتان استام ۋاقىت جىرلاپ، تۇڭعىش رەت ونەرىن ايگىلەيدى. ٴبىر جولى جايلاۋداعى ٴبىر تويدا ول «ماناستى» تاعى ٴبىر رەت جىرلاعاندا، كوپتەگەن مالشىلار كيىز ٴۇيدىڭ كەرەگەسىن ٴتۇرىپ قويىپ ونىڭ جىرىن تاماشالايدى. تىلەۋالدى ايتىپ بولعاننان كەيىن، جوسىن بويىنشا مالشىلار وعان شاپان جاۋىپ، اق قالپاق كيگىزەدى، بۇل وعان ماناسشىنىڭ وسىنداي قىزۋ قارسى الۋعا بولەنەتىندىگىن شىنايى سەزىندىرەدى.
2018 ـ جىلى تىلەۋالدى شينجياڭ شىفان داشۋەسىنە قابىلدانادى، ول «ماناستى» اناعۇرلىم ويداعىداي جالعاستىرۋ ٴۇشىن جوعارى دارەجەلى وقۋ ورنىنا كىرىپ ٴبىلىمىن تولىقتاپ، ۇيرەنۋ كەرەكتىگىن ابدەن بىلەدى. داشۋەدەگى كەزىندە تىلەۋالدى قىستىق، جازدىق دەمالىسىنان پايدالانىپ كوپتەگەن ماناسشىلارعا امانداسا بارادى ٴارى «ماناس» ەپوسى جونىندەگى تۇسىنىگى شىن مانىندە تەرەڭدەي تۇسەدى.
2019 ـ جىلدىڭ جازىندا تىلەۋالدى تەكەس اۋدانى كوكتەرەك قىرعىز ۇلتتىق اۋىلىنا 80 جاسقا كەلگەن ماناسشى يمانعازى ٴاجىبايعا امانداسا بارادى، ”مەن ەسىكتى اشقانىمدا ٴبىر اياعىنان ايرىلعان ماناسشىنىڭ بەرىلە جىرلاپ، قارىمدى قوس بىلەگىمەن ماناستىڭ شايقاس مايدانىندا قۇيعىتا شاپقان باتىر تۇلعاسىن ايگىلەپ، كۇلكىسىمەن تاعدىردىڭ تالقىسىنا قارسى تۇرعان بەينەسىن كوردىم. سول ساتتە، مەن «ماناستىڭ» ٴمانىن ٴبىلدىم“. تىلەۋالدى بىلاي دەدى: ەپوستاعى حيكايا ٴداستۇرلى مادەنيەتتى، تۇرمىس تاجىريبەلەرىن، ويلاۋ ٴادىسىن، ەستەتيكالىق سۇيىسپەنشىلىكتى قامتۋمەن بىرگە، تاعى ٴار ۇلت ارالاسقان، ىشتەسكەن، توعىسقان مازمۇندى دا شارپىعان، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ باعالى بايلىعى.
جاس ماناسشى رەتىندە، تىلەۋالدى مىڭ جىلدان بەرى جىرلانىپ كەلگەن «ماناستىڭ» ومىرشەڭدىك كۇشىن بۇگىنگى كۇندە قالاي قاۋلاتۋعا بولاتىنىن ويلانا باستادى، ”تەك مەملەكەتتە ٴبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ٴتىل ـ جازۋدى قولدانعاندا عانا «ماناستى» اناعۇرلىم كوپ ادامنىڭ تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاساۋعا بولادى، مەن كوپ ٴتۇرلى تىلدە جىرلاۋدى سىناپ ٴجۇرمىن، سونىمەن بىرگە بۇرىننان بار بەينەلەۋ فورماسىنان شىعىپ، كونسەرت بارىسىندا قومىز، شاڭقوبىز، چوبوچور سياقتى مۋزيكا اسپاپتارىنىڭ سالماعىن كوبەيتىپ، ساحنالىق كوركەمونەرمەن ۇشتاستىرىپ، جىرلاۋ ونىمدىلىگىنىڭ كوركەمونەرلىك سيپاتىن جوعارىلاتىپ، تارالۋىنا، جاس كورەرمەندەردىڭ قابىلداۋىنا ٴتىپتى دە قولايلى ەتتىك“.
بىلتىر جىل سوڭىندا راديو تەاترى «جالعاستىرۋ» ينتەرنەت جەلىسىندە تاراتىلىپ تىڭدارمانداردىڭ نازارىن اۋداردى، تىلەۋالدى جانە باسقا دا 2 ماناسشى قاتىناسقان حيكايا قىسقا كەسكىن ارقىلى تاراتىلىپ، تەك 3 كۇندە ـ اق القاۋعا يە بولۋ مولشەرى 50 مىڭ رەتتەن استى. تاياۋ جىلداردان بەرى «ماناسقا» نەگىزدەلىپ وزگەرتىلىپ قۇراستىرىلعان ٴان تەاترى، ٴبي تەاترى، ٴان ـ ٴبي تەاترى سياقتىلار ىلگەرىندى ـ كەيىندى سىرتتا اشىق قويىلدى جانە كوركەمونەرشىلەردىڭ ەپوستىڭ مازمۇنى مەن كەيىپكەرلەرىنە نەگىزدەلىپ تۋىنداتقان ٴمۇسىن، سۋرەت، مۋزيكا، اجۋا سۋرەت، كارتون سياقتى جاسامپازدىق سيپاتتى جاڭعىرتۋلار، جاڭالىق اشا دامىتۋ سىندى يگى سىناقتار «ماناس» ەپوسىن بارعان سايىن ”جاسارتا ٴتۇستى“.
بۇگىنگى كۇندە «ماناستى» اناعۇرلىم ويداعىداي قورعاۋ جانە جالعاستىرۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ ٴۇشىن، قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى «ماناستى» قورعاۋ، زەرتتەۋ ورتالىعىن قۇرىپ، جالعاستىرۋشىلاردى زور كۇشپەن باۋلىپ، تاعى قازىنادان قارجى بوساتۋ سياقتى جولدار ارقىلى جالعاستىرۋشىلارعا جالعاستىرۋ قوسىمشا قاراجاتىن بەردى. تىلەۋالدى وبلىس دارەجەلى جالعاستىرۋشىعا اينالىپ، د20ان استام شاكىرت تاربيەلەدى، ولاردىڭ ەڭ كىشكەنەسى نەبارى 14 جاستا، ”«ماناستى» جالعاستىرۋ اناعۇرلىم كوپ جالىندى كۇشتەردى قاجەت ەتەدى. مەن ينتەرنەت تۇعىرىندا «ماناستى» جالپىلاستىرىپ، جىرلاۋشىلار مەن تىڭدارمانداردىڭ ٴوزارا ىقپالداستىعىن كۇشەيتۋدى جوسپارلاپ ٴجۇرمىن“.
