34 بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا نىسانىنىڭ 194 جالعاستىرۋشىسى
قۇمىلدىڭ قالاٴىشى اۋىلىنا ”ونەر جالعاستىرۋشىلار“ توپتالدى
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ۋاڭ جيڭجيڭ 5 ـ ايدىڭ 4 ـ كۇنى قۇمىلدان حابارلايدى. ”قايدان كەلگەن كەرۋەنشىلەر؟ تۇرپاننان كەلگەن كەرۋەنشىلەر. توعاناقتاعى نە نارسە؟ اق بۇرىش، قارا بۇرىش، جەمجەمىل قاعى “... ”1 ـ مامىر“ دەمالىسى كەزىندە قۇمىل قالاسى يجوۋ رايونى قالاٴىشى اۋىلىنىڭ بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار بازارىندا 62 جاستاعى ٴزاۋرام ٴيۇنۇس پەن كۇيەۋى قول بارابان سوعىپ، كۇيەۋ بالاسى قۇمىل عيجەگىن تارتىپ، قىزى بۇرالا بيگە باستى، ٴبىر ٴۇيلى جان ورىنداعان قۇمىل مۇقامى «كەرۋەنشىلەر» ادامداردىڭ القاۋىن الدى.
ٴزاۋرام مەن قىزى، كۇيەۋ بالاسى شينجياڭ ۇيعۇر مۇقام كوركەمونەرى _ قۇمىل مۇقام نىسانىنىڭ ۋاكىلدىك سيپاتتى جالعاستىرۋشىلارى، ونىڭ جولداسى سامەت الىم ناعرانىڭ قۇمىلدىڭ قالا دارەجەلى ۋاكىلدىك سيپاتتى جالعاستىرۋشىسى. ٴبىر ۇيدە بىرنەشە بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىن جالعاستىرۋشى بار ولار سياقتى وتباسى قالاٴىشى اۋىلىندا از ەمەس.
قۇمىل قالاسى يجوۋ رايونىنىڭ قالا ماڭىنا ورنالاسقان 8900دەن استام جان سانى بار قالاٴىشى اۋىلىندا 34 بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا نىسانى، 194 ٴار دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا جالعاستىرۋشىسى بار. ولاردىڭ اراسىندا ٴبىر اۆتونوميالى رايون دارەجەلى ۋاكىلدىك سيپاتتى جالعاستىرۋشى، 24 قۇمىلدىڭ قالا دارەجەلى ۋاكىلدىك سيپاتتى جالعاستىرۋشىسى بار. ”ٴبىز بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى نىسانىنا قاراي تۇرگە ٴبولىپ، ٴاربىر جالعاستىرۋشىعا ارحيۆ تۇرعىزىپ، ولاردىڭ شەجىرەسىن، ونەر دەڭگەيىن جانە جالعاستىرۋ احۋالىن ەستەلىككە الامىز. اۋىل كوپشىلىكتىڭ ۇقساماعان سۇرانىسنا نەگىزدەلىپ، ولاردى قاتىستى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار نىسانى كۋرسىنا قاتىناسۋعا كورسەتىپ، جالعاستىرۋشىلاردى سىرتقا شىعىپ ويىن قويۋعا ىنتالاندىرادى“، ـ دەدى قالاٴىشى اۋىلىنىڭ ورىنباسار باستىعى ۋاڭ شۋەجياۋ.
بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار بازارى، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار شەبەرحاناسى، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار زەرتتەۋ ـ ۇيرەنۋ سارايى، قۇمىل كەستەشىلىك زاۆودى، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار مادەنيەت جاسامپازدىعى دۇكەنى، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار تىكە تاراتۋ بولمەسى... قالاٴىشى اۋىلىندا جالعاستىرۋشىلاردى تاربيەلەيتىن بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا ورىندارى كوپ، ىسمەرلىك لەبى قويۋ. چيڭ داۋىرىندە قۇمىل حۇيۋاڭفۋ تۇرعان ورىن رەتىندە، تاريحتا جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ باسىم كوبى ون ساۋساعىنان ونەر تامعان شەبەرلەر بولىپ، ورتا جازىق مادەنيەتىنەن تەرەڭ ٴنار الىپ، وسى ارا توڭىرەكتەگى قولونەر كاسىبى ەڭ دامىعان ورىنعا اينالعان. قالاٴىشى اۋىلىنىڭ 4 بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار تانىقسىسى _ شارۋالار سۋرەتى، قۇمىل كەستەشىلىگى، قۇمىل مۇقامى جانە اسقاباق ويۋ ونەرى وسى نەگىزدە دامىعان.
” 300نەشە جىلدىڭ الدىندا، ٴبىرىنشى ۇرپاق قۇمىل حۇيۋاڭى ابەيدوللا جارلىقپەن بەيجيڭگە پاتشاعا سالەم بەرۋگە بارعان. قۇمىلعا ورالعاننان كەيىن، سۋجوۋدىڭ، بەيجيڭنىڭ نەشە 10 كەستەشى ايەلىن ادەيى ۇسىنىس ەتىپ، جەرگىلىكتى ايەلدەرگە كەستەشىلىك ونەرىن ۇيرەتكەن، سونىمەن ٴاربىر ۇرپاق كەستەشى ايەلدەر قۇمىلدىڭ كەستەشىلىگىن بۇگىنگى كۇنگە جەتكىزگەن“. التىن بايىرعى كوشەسىندە كەستەشىلىك مادەنيەت جاسامپازدىعى دۇكەنىن اشقان تۇرسۇناي ياقيا قاريدارلارعا اڭگىمە ايتۋدى ۇناتادى، ”بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار حيكاياسىمەن ادامدى اسەرلەندىرۋ بارىسىندا ساۋدا وڭاي جاسالادى، دوستاسۋعا دا بولادى“.
بۇگىندەرى قالاٴىشى اۋىلىندا 50 ٴار دارەجەلى قۇمىل كەشتەشىلىگىن جالعاستىرۋشى بار، ولاردىڭ باسىم كوبى قايتىس بولعان قۇمىل كەستەشىلىگىنىڭ مەملەكەت دارەجەلى ۋاكىلدىك سيپاتتى جالعاستىرۋشىسى ٴاجارحان سامەتتى ۇستاز تۇتقان. قاريا قايتىس بولسا دا، ونىڭ اتىمەن اتالعان كەستەشىلىك شەبەرحاناسىندا جالعاستىرۋشىلاردىڭ وندىرگەن وڭ ٴوڭىرى كەستەلەنگەن كيىمنىڭ توراپتاعى ٴوتىمى اجەپتاۋىر بولدى. 2023 ـ جىلى قالاٴىشى اۋىلىنىڭ بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنا قاتىستى ساياحات كىرىسى 12 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن بارىنشا ارتقان.
قۇمىل قالاسى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ ورتالىعىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى ايشامحان روزى بىلاي دەدى: جاقىنعى جىلدارى قۇمىل قالاسى «قۇمىل قالاسىنىڭ تاريحي مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ ەرەجەسىن»، «قۇمىلدىڭ قالا دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك سيپاتتى جالعاستىرۋشىلارىن تانۋ جانە باسقارۋ ٴادىسىن» ىلگەرىندى ـ كەيىندى جاريالاپ، ٴار جىلى قارجى بوساتىپ بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالار نىسانىن جانە جالعاستىرۋشىلاردىڭ ۇيرەنۋ ـ ۇيرەتۋ ورنىن سۇيەمەلدەدى.
”قۇمىل شينجياڭنىڭ شىعىس ۇلكەن قاقپاسى رەتىندە، ەجەلدەن بەرى ورتا جازىق پەن باتىس ٴوڭىر اۋىس ـ كۇيىسىنىڭ تەرەزەسى بولىپ، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالاردى جالعاستىرۋدىڭ تاماشا نەگىزىن قالاعان. بۇگىندەرى قالاٴىشى اۋىلىنداعى جالعاستىرۋشىلار بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا مەن وسى زامانعى تۇرمىستى تىعىز ۇشتاستىرىپ، تاراتۋ بەلسەندىلىگى جوعارى بولىپ، بۇكىل شينجياڭدا تيپتىك سيپات الادى“، ـ دەدى اۆتونوميالى رايوندىق مادەنيەت جانە ساياحات مەڭگەرمەسى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارى باسقارماسىنىڭ باستىعى لو جيڭ.
