عىلىم ـ تەحنيكا وندىرىسكە قۋات ۇستەدى، جاسىل دامۋعا جەتەكشىلىك ەتتى
_ مەملەكەتتىك 1 ـ مامىر ەڭبەك سيلىعىن العان ورىن شينجياڭ قابا اشىلى مىس كاسىبى جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى جونىندە
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جاڭ تيڭ
5 ـ ايداعى قابا، اسپان اشىق، جەر جاسىل، قابا اۋدان قالاشىعىنىڭ سولتۇستىگىنە ورنالاسقان شينجياڭ قابا اشىلى مىس كاسىبى جارنا شەكتى سەرىكتەستىگىندە (تومەندە قىسقارتىلىپ ”اشىلى مىس كاسىبى“ دەپ اتالادى) ٴوندىرىس دابىرالى جۇرگىزىلىپ، ٴوندىرىس سەحىندا موتور، ماشينالار گۇرىلدەپ، 1000نان استام قىزمەتكەر قىزمەت ورىندارىندا تايسالماي جۇمىس ىستەۋدە.
جاقىندا مەملەكەتتىك باس جۇمىسشى ۇيىمى وتكىزگەن 2024 ـ جىلعى ”1 ـ مامىر“ حالىقارالىق ەڭبەكشىلەر مەرەكەسىن قۇتتىقتاۋ جانە مەملەكەتتىك 1 ـ مامىر ەڭبەك مەدالى مەن مەملەكەتتىك جۇمىسشى اۆانگاردتاردى ماداقتاۋ ـ سيلاۋ جينالىسىندا، اشىلى مىس كاسىبى داڭقپەن مەملەكەتتىك 1 ـ مامىر ەڭبەك سيلىعىن الدى.
سوڭعى جىلدارى اشىلى مىس كاسىبى، ٴبىر جاعىنان كەن قازۋ، ٴبىر جاعىنان ٴبىر جاقتى ەتۋ، ەندى ٴبىر جاعىنان قايتا تىڭايتۋ ٴبىر تۇلعالانعان ٴوندىرىس تەحنولوگياسىنا تاباندى بولىپ، قالدىق كەننەن كەشەندى پايدالانۋ، ٴوندىرىس، تۇرمىس لاس سۋلارىنان قايتالامالى پايدالانۋ سياقتى قايتالامالى شارۋاشىلىق نىساندارى ارقىلى ٴوندىرىس، تۇرمىس لاس سۋلارىن مۇلدە شىعارماۋدى جۇزەگە اسىرىپ، ٴوندىرىستى دامىتۋ مەن ەكولوگيالىق ورتانى ساپالىلاندىرۋ تەڭ ىلگەرىلەگەن جاسىل دامۋ ۇلگىسىن قالىپتاستىردى.
ۇزدىككە تۋرالانىپ، ساپانى جوعارىلاتىپ دامۋدى تەرەڭدەتتى
5 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى اشىلى مىس كاسىبىنىڭ رۋدا تاسۋ سەحىندا، قىزمەتكەرلەر ۇڭعىماداعى قوپارىلىسسىز ۇساقتاۋ ماشيناسىن جەر بەتىندە الىستان مەڭگەرىپ، كەسەك كەن رۋداسىن ۇساقتاپ جاتتى. وسىمەن ٴبىر ۋاقىتتا، ورنالاستىرۋ بولمەسىندەگى قىزمەتكەرلەر كاسىپورىننىڭ 34 ميلليون يۋاننان ارتىق قارجى قوسىپ قۇرعان ٴوندىرىستى باسقارۋ ـ مەڭگەرۋ تۇعىرىنان پايدالانىپ، جەر بەتىندەگى ٴوندىرىستى ورنالاستىرۋ ورتالىعىندا كەن ٴوندىرىسىنىڭ جالپى جۇمىس تىزبەگىن قامتىعان كەسكىندى، ساندى مالىمەتتى، جابدىقتى دەر كەزىندە، يكەمدى تەكسەرىپ كوردى جانە باسقارىپ مەڭگەرىپ وتىردى.
سوڭعى جىلدارى اشىلى مىس كاسىبى سيفرلى عىلىم ـ تەحنيكا مەن جاڭاشا ينفورماتسيا تەحنيكاسى سىندى قوس قوزعاۋشى كۇشتى سۇيەنىش ەتىپ، سيفرلاندىرۋ، زەردەلىلەندىرۋ ارقىلى جالپى ٴوندىرىس تىزبەگىنە جان ـ جاقتى وزگەرىس جاساپ، قۋات ۇستەپ، ساندى مالىمەتتى باسقارۋدى ولشەمدەندىرۋ، جۇمىستى سيفرلاندىرۋ، ٴوندىرىستى زەردەلىلەندىرۋ سياقتى قىزمەتتەردى بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، كەن قازۋدى، كەن تاڭداۋدى ٴداستۇرلى فاكتورلارمەن دەمەۋدەن ساندى مالىمەت ارقىلى دەمەۋگە، زەردەرلى دەمەۋگە ويىسۋدى ىلگەرىلەتىپ، كەن تاۋى حاۋىپسىزدىگى حاۋىپ ـ قاتەرىنەن ساقتانۋ ـ مەڭگەرۋ جانە كومەسكى كىناراتتى ٴبىر ـ بىرلەپ اداقتاپ تەكسەرۋ، جونگە سالۋ دەڭگەيىن ٴونىمدى جوعارىلاتىپ، زەردەلىلەنگەن كەن تاۋى قۇرىلىسىنىڭ قارقىنىن جاپپاي جوعارىلاتتى.
اشىلى مىس كاسىبى كەن تاڭداۋ زاۆودىنىڭ باستىعى ران چىن تىلشىگە بىلاي دەدى: 2023 ـ جىلى سەرىكتەستىك مىرىش سۇرىپتاۋ تەحنولوگياسىن جاڭالاۋ، قالدىق كەندى شوعىرلى تۇردە قايتا سۇرىپتاۋ سياقتى شەشۋشى، وزەكتى نىسانداردى اتقارىپ، مىرىشتى قايتا سۇرىپتاپ الۋ سالىستىرماسىن %49تەن %63 شاماسىنا جەتكىزىپ، مىرىشتى قايتا سۇرىپتاپ الۋداعى قيىن ماسەلەنى شەشۋدە تاريحي سيپاتتى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزىپ، ٴار جىلعى ارتۋ ونىمدىلىگىن 42 ميلليون يۋانعا جەتكىزدى؛ قالدىق كەندى شوعىرلى تۇردە قايتا سۇرىپتاۋدى اتقارۋ ارقىلى ٴار جىلى ارتقان پايدانىڭ جالپى سوماسى 45 ميلليون يۋان بولدى.
عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدا ٴوز الدىنا ىستەۋگە بولمايدى، كوپ جىلداردان بەرى اشىلى مىس كاسىبى جوعارى، جاڭا تەحنيكا كاسىپورنى رەتىندە، ”قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇرۋ، ٴورىس اشا جاڭالىق اشۋ“ سىندى كاسىپورىن رۋحىنا باستان ـ اياق تاباندى بولىپ، چۇڭچيڭ داشۋەسى، دۇڭبەي داشۋەسى، بەيجيڭ كەن اشۋ جانە قورىتۋدى زەرتتەۋ باس اكادەمياسى سياقتى جوعارى مەكتەپتەرمەن، عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىمەن سەلبەسىپ، 80دەن اسا اشۋ، جاڭالىق اشۋ نىسانىنان قامال الىپ، مەملەكەت بەرگەن تاپقىرلىق پاتەنتىنەن 3ىنە، قولدانىلمالى جاڭاشا پاتەنتتەن 29ىنا، جۇمساق بولشەك اۆتورلىق ۇقىعىنان 21ىنە قول جەتكىزدى.
ەكولوگيانى ماڭداي الدى ورىنعا قويىپ، جاسىل دامۋعا جەتەكشىلىك ەتتى
”اشىلى مىس كاسىبى _ التاي ايماعىنىڭ ٴتۇيىندى كەن كاسىپورىندارىنىڭ ٴبىرى، ٴداستۇرلى كەن وندىرىسىندە جاپپاي ورىن تەۋىپ وتىرعان ەنەرگيانىڭ جۇمسالىمى جوعارى، لاستانۋى جوعارى سياقتى ماسەلەلەرگە مەڭزەس، سەرىكتەستىك عىلىم ـ تەحنيكالىق زەرتتەۋ ـ اشۋدان قامال الۋدى ورىستەتۋ ارقىلى اينالمالى شارۋاشىلىقتى دامىتىپ، ورتانى قورعاۋ ارناۋلى قارجىسىنان جىلىنا 10 ميلليون يۋانعا تاياۋ قوسىپ، لاستانۋى از، ونىمدىلىگى جوعارى بولعان باياندى دامۋ جولىنا ىزدەنىس جاسادى“، ـ دەدى اشىلى مىس كاسىبىنىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى، حاۋىپسىزدىك، قورشاعان ورتا باس باقىلاۋشىسى جاۋ حايشياڭ.
كەزەكتە اشىلى مىس كاسىبىنىڭ سۋدان قايتا پايدالانۋ سالىستىرماسى %100كە جەتىپ، كەن سۇرىپتاۋدا جاڭا سۋ ىستەتپەۋدى جۇزەگە اسىرىپ، ٴارجىلى 6 ميلليون تەكشە مەتر سۋ ۇنەمدەدى.
”ٴبىز كەن سۇرىپتاۋ وندىرىسىندە جاڭا سۋ ىستەتپەۋ تەحنولوگياسىن قولداندىق“. ران چىن تانىستىرىپ بىلاي دەدى: كاسىپورىن ۇڭعىمادا سۋ قويماسىن قۇرىپ، ۇڭعىمادان اعىپ شىققان سۋدى جيىپ، تۇندىرعاننان كەيىن، سۋدى كەن سۇرىپتاۋ زاۆودىنىڭ ٴدارى كولشىگىنە جىبەرىپ كەن سۇرىپتاۋ وندىرىسىنە پايدالانىلاتىن سۋ ەتىپ ىستەتتى، بۇل تەحنولوگيا قالدىق كەن قويماسىنا جىلىنا شامامەن 270 مىڭ تەكشەمەتر سۋدى از جىبەرەدى. بۇدان سىرت، تۇرمىستىق لاس سۋلار كاسىپورىن قۇرعان لاس سۋلاردى ٴبىر جاقتى ەتۋ پۋنكتىندە ٴبىر جاقتى ەتىلگەن سوڭ، جاز ماۋسىمىندا جاسىلداندىرۋعا، قىس ماۋسىمىندا تازارتىلعان سۋدىڭ ٴبارى كەن سۇرىپتاۋ تەحنولوگياسىنا ىستەتىلدى. تۇتاس كەن رايونىندا ٴوندىرىس سۋلارىن جانە تۇرمىستىق لاس سۋلاردى جاپپاي قايتالامالى پايدالانۋ، مۇلدە شىعارماۋ جۇزەگە اسىرىلىپ، بايلىقتان جوعارى ٴونىمدى پايدالانۋ مەن ورتانى ويداعىداي قورعاۋدى جۇزەگە اسىردىق.
كوپ جىلداردان بەرى اشىلى مىس كاسىبى ”تۇنىق سۋ“ جانە ”جاسىل تاۋعا“ زور كۇش سالۋدى شوعىرلى ارقاۋ ەتىپ، جاسىلداندىرۋعا جالپى 30 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىپ، 290 مىڭ تۇپتەن كوپ اعاش ەگىپ، 320 مىڭ تەكشەمەتر ٴشوپ وتىرعىزىپ، كەن رايونىنىڭ جاسىلدانۋ سالىستىرماسىن %60تىڭ ۇستىنە جەتكىزدى، جاسىلداندىرۋ اۋماعى جاسىلداندىرۋعا كەلەتىن اۋماقتىڭ %98تەن استامىن يەلەپ، جاسىل كەندەرىڭ تيپتىك ۇلگىسىنە اينالدى. سوڭعى جىلدارى كاسىپورىن ”مەملەكەت دارەجەلى جاسىل كەن“، ”كەن بايلىعىن ۇنەمدەۋ جانە ودان كەشەندى پايدالانۋ ارناۋلى نىسان تۇرىندەگى تاڭداۋلى كەن كاسىپورنى“، ”كەن بايلىعىن ۇنەمدەۋ جانە ودان كەشەندى پايدالانۋدىڭ وزىق، لايىقتى تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋدان، قولدانۋدان ۇلگى كورسەتكەن كەن“، ”مەملەكەتتىك ونەركاسىپ ساياحاتىنىڭ ۇلگى كورسەتۋ ٴتۇيىنى“، ت. ب بولىپ باعالاندى.
ادامدى نەگىز ەتىپ، جاراسىمدى دامۋدى جۇزەگە اسىردى
”مەن بۇرىن بۇرعىلاۋ جۇمىسشىسى ەدىم، جىلدىق كىرىسىم 70 _ 80 مىڭ يۋان، سىرتتا تاربيەلەنۋ جانە سەرىكتەستىكتەگى ۇستازدىڭ قولما ـ قول ۇيرەتۋىندە ياكور تۇعىر ماشيناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولدىم. وتىرعان كابەنكەمنىڭ توبەسىندە قورعانىس قاپتاماسى بار، جۇمىس ورنىنان 4 _ 5 مەتر قاشىقتىقا تۇرامىن، حاۋىپسىز بولۋمەن بىرگە، كىرىسىم دە ەسەلەدى“. سوڭعى جىلدارى جۇمىس ىستەۋدەن كەلگەن پايداسى جونىندە ايالداعاندا، ٴۇيى قابا اۋدانى سارتام اۋىلى تىكتۇرماس قىستاعىنداعى جياڭ جىگاڭنىڭ سوزىنەن كۇشتى باقىت سەزىمى مەن مۇندالايدى. زدەردەلىلەنگەن كەن قۇرىلىسى ارقىلى سەرىكتەستىكتىڭ حاۋىپسىزدىكتى باسقارۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋمەن قاتار، 253 ادام كاسىپتىك اتاق الىپ، ٴبىرسىپىرا دەنە ەڭبەگىمەن شۇعىلدانۋشىلار قىزمەت ورنى ۇيرەنۋى ارقىلى ماشينا رەمونتشىسى، شوفەر، جۇمىس اينالىمىن قورعاۋشى سياقتى وي ەڭبەگىمەن شۇعىلدانۋشىلارعا اينالدى.
اشىلى مىس كاسىبى ”كەن اشىپ، قوعامدى باقىتقا كەنەلتۋ“ سىندى كاسىپورىننىڭ نەگىزگى ماقساتىنا باستان ـ اياق تاباندى بولىپ، جەرگىلىكتى ورىننان 2000نان استام ادامدى تىكەلەي جانە جانامالاي جۇمىستاندىردى، سەرىكتەستىكتىڭ قازىرگى قىزمەتكەرلەرىنىڭ %80ى جەرگىلىكتى ورىننان كەلگەن. قارابۇلاق قىستاعىندا 110 وتباسى بار، ٴاربىر وتباسىنان كەمىندە ٴبىر ادام كەندە ىستەيدى، جان باسىندىق جىلدىق كىرىستەرى 130 مىڭ يۋاننىڭ ۇستىندە بولىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق كىرىسىن بارىنشا جوعارىلاتتى.
سونىمەن بىرگە، سەرىكتەستىك جەرگىلىكتى ورىننىڭ باعىتتامالى كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋ، وقۋ ـ اعارتۋ جاعىنان كومەك بەرۋ سياقتى قيمىلدارىنا بەلسەنە قاتىستى، جاقىنعى جىلدارى 20دان استام قيىنشىلىعى بار داشۋە وقۋشىسىنا قارجىلاي كومەك بەردى، قوعامدىق جاۋاپكەرشىلىك بويىنشا قوسقان جالپى قارجىسى 140 ميلليون يۋاننان استى، 3 قىستاققا كومەكتەستى، تىكە يگىلىگىن كورگەن ەگىنشى ـ مالشى قاۋىمى 800 ادامنان استى. كەن تاۋىنىڭ توڭىرەگىندە تاۋلى وڭىرگە وزگەرىس جاساپ، مىڭ مۋلىق قۇنارلى اتىز قۇرىپ، جەرگىلىكتى حالىققا تيىمدىلىك جاسادى.
قۇرىلعانىنا 20 نەشە جىلدان اسقان اشىلى مىس كاسىبى ادامدى نەگىز ەتۋگە باستان ـ اياق تاباندى بولىپ، وزىندىك ەرەكشەلىككە يە كەن مادەنيەتىن قالىپتاستىرىپ، قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇرۋ، ٴورىس اشا جاڭالىق اشۋ رۋحىن ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاستىردى.
