عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم رەفورماسىن جاپپاي تەرەڭدەتەيىك
_ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ مەملەكەتتىك عىلىم ـ تەحنيكا جينالىسىندا، مەملەكەتتىك عىلىم ـ تەحنيكا سيلىعىن بەرۋ جينالىسىندا، ەكى اكادەميانىڭ اكادەميكتەر جينالىسىندا سويلەگەن ماڭىزدى ٴسوزىن ۇيرەنۋ، دايەكتىلەندىرۋ جونىندە
□ حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى
جاڭالىق اشۋ بولاشاقتى بەلگىلەيدى، رەفورما مەملەكەتتىڭ تاعدىرىنا سايادى. مەملەكەتتىك عىلىم ـ تەحنيكا جينالىسىندا، مەملەكەتتىك عىلىم ـ تەحنيكا سيلىعىن بەرۋ جينالىسىندا، ەكى اكادەميانىڭ اكادەميكتەر جينالىسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ جاڭا جاعدايدا عىلىم ـ تەحنيكادا قۋاتتى ەل قۇرۋدى جەدەلدەتۋدىڭ نەگىزگى مازمۇنى مەن باستى مىندەتىن جۇيەلى ٴتۇسىندىرىپ، ”عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم رەفورماسىن جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جاڭالىق اشۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن تولىق قاۋلاتۋ كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەدى.
عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى ەلىمىز دامۋىنىڭ جاڭا موتورىنا بالاساق، وندا رەفورما وسى جاڭا موتوردى وتالدىرۋدا كەم بولسا بولمايتىن وتالدىرعىش سانالادى. پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى رەفورمانى تەرەڭدەتۋ ارقىلى جاڭالىق اشۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتۋعا تاباندى بولىپ، عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس رەفورماسىنا جاپپاي كۇش سالىپ، كوپ تۇيىندە قامال الىپ، ىشكەرىلەي دامىتتى، ونىڭ شارپىعان كولەمىنىڭ كەڭدىگى، شىعارىلعان جوبالارىنىڭ كوپتىگى، ساياتىن مۇددەنىڭ تەرەڭدىگى، ىلگەرىلەتىلۋ سەرپىنىنىڭ زور بولۋى بۇرىن بولىپ كورمەگەن. كەلەلى عىلمي زەرتتەۋ مىندەتىنە ”قابىلەتتىلەر باستاماشى بولىپ ىستەۋ“ جانە ”ات بايگەسى“ ٴتۇزىمىن اتقارۋدان ٴبىلىم قۇنىن باعدار ەتكەن ٴبولىس ساياساتىن اتقارۋعا دەيىن، سەنىمدىلىكتى نەگىز ەتكەن عىلىم ـ تەحنيكا نىساندارىن جانە قاراجاتىن باسقارۋ ٴتۇزىمىن ورناتۋدان ساپانى، جۇمىس ناتيجەسىن، ۇلەستى وزەك ەتكەن باعالاۋ باعدارىن ورناتۋعا دەيىن... ەلىمىزدىڭ عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس رەفورماسىندا جاڭا جاعداي اشىلىپ، «عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ جونىندەگى اتقارۋ جوباسىندا» ورنالاستىرۋ جاسالعان 143 ٴتۇرلى مىندەت جاپپاي ورىندالىپ، عىلىم ـ تەحنيكانى باسقارۋ تۇزىلىسىندە قايتا سومدالۋ جۇزەگە اسىرىلىپ، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق عىلىم ـ تەحنيكا كۇشتەرى جەدەل جايعاستىرىلىپ، جاڭالىق اشۋداعى نەگىزگى تۇلعالاردىڭ جانە دارىندىلاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشى اناعۇرلىم جارىققا شىعارىلىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا قۋاتتى ەل قۇرۋعا بەرىك نەگىز قالاندى.
عىلىم ـ تەحنيكا سالاسى _ تىنباي رەفورما جۇرگىزۋدى ەڭ قاجەت ەتەتىن سالا. باس شۋجي شي جينپيڭ جاڭا داۋىردەگى عىلىم ـ تەحنيكا ىستەرىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى تاجىريبەلەرىن تەرەڭ قورىتىندىلادى، ”رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ ارقىلى جاڭالىق اشۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتۋعا تاباندى بولۋ“ مۇنىڭ ىشىندەگى ماڭىزدى ٴبىر تارماق. قازىر ەلىمىزدىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمىندە ٴالى دە ولقىلىقتار بار، كەيبىر رەفورما شارالارى ٴالى دە ناقتى تياناقتاندىرىلعانى جوق، تۇتاس تۇلعالىق جاڭالىق اشۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ اسا قاجەتتى. عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ كومەسكى قۋاتىن اناعۇرلىم جارىققا شىعارىپ، جاڭالىق اشۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتۋدا، ٴسوز جوق، عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم رەفورماسىن جاپپاي تەرەڭدەتۋ، مەملەكەتتىڭ عىلىم ـ تەحنيكا باسقارۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، جاڭا داۋىردە عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشا دامۋدىڭ قاجەتىنە ۇيلەسەتىن اماليات دانەكەرىن، ٴتۇزىم ورنالاستىرۋىن جانە تاماشا ورتانى جەدەل قالىپتاستىرۋ كەرەك. قيىن ىستەردى تىندىرۋعا باتىل بولىپ، حاۋىپ ـ قاتەردەن جاسقانباي، قيىن وتكەلدەردەن ٴوتىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا تۇساۋ بولاتىن يدەيا ـ كوزقاراستاردى جانە ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم جاعىنداعى كەدەرگىلەردى باتىل الاستاپ، ٴتۇزىم باسىمدىعىن شىن مانىندە عىلىم ـ تەحنيكانىڭ باسەكەلىك باسىمدىعىنا اينالدىرىپ، عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم رەفورماسى شىعارعان كۇشتى ”قوزعالىس قۋاتى“ ارقىلى ەلىمىزدىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قابىلەتى مەن دەڭگەيىنىڭ ”ەنەرگياسىن“ جوعارىلاتۋ كەرەك.
”نىسانانى باعدار ەتۋ مەن ماسەلەنى باعدار ەتۋدىڭ ٴوزارا بىرلىگىنە تاباندى بولۋ كەرەك“، باس شۋجي شي جينپيڭ العا قويعان وسى ايقىن تالاپ عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم رەفورماسىن جاپپاي تەرەڭدەتۋگە عىلمي ٴادىس جەتەكشىلىگىن ازىرلەدى. رەفورما نىساناسىن كوزدەپ، ماسەلەلەردى بەتكە الىپ، ماسەلەلەردى قاداعالاي وتىرىپ تۇزەتىپ، ەلىمىزدىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدا ۇيىم بولۋ، سايكەستىرىلۋ دەڭگەيىنىڭ جوعارى بولماۋى، عىلىم ـ تەحنيكا بايلىعىنىڭ بىتىراڭقى بولۋى، قايتالانۋى سياقتى ماسەلەلەرگە ساي، عىلىم ـ تەحنيكا باسقارۋ ٴتۇزىلىس رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، ٴتۇرلى جاڭالىق اشۋ تۇعىرلارى قۇرىلىسىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، بايلىقتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى جانە كۇش ـ قۋاتتى ۇيىمداستىرۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. وڭىرلىك عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ورنالاسىمىن كەمەلدەندىرىپ، ورتالىق پەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ سايكەسە بىرلەسىپ ارەكەتتەنۋىن كۇشەيتىپ، جاڭالىق اشۋدىڭ دۇنيە جۇزىندە ىقپال قۋاتى بار بيىك بەلەسىن تۇلعالاۋ كەرەك. عىلىم ـ تەحنيكا جوسپارىن باسقارۋعا وزگەرىس ەنگىزىپ، عىلىم ـ تەحنيكا قاراجات ٴبولىسى جانە ونى باسقارۋ، پايدالانۋ مەحانيزم رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، عىلمي زەرتتەۋ ورىندارى مەن قىزمەتكەرلەرىنە اناعۇرلىم ۇلكەن دەربەس ۇقىق بەرىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا قارجى قوسۋدىڭ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ كەرەك. ٴارى نىسانانى كوزدەۋ ٴتۇيىنى ەتە وتىرىپ، ٴبىر تۇتاس جوسپار جاساۋ، جوعارى دەڭگەيدە جوسپارلاۋ جاعىندا كۇش سالعاندا؛ ٴارى ماسەلەنى كۇش سالۋ ٴتۇيىنى ەتە وتىرىپ، ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ، ٴالسىز بۋىندى كۇشەيتۋ جاعىندا ۇزدىكسىز كۇش جۇمساعاندا، ٴسوز جوق، رەفورمانىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، جاڭالىق اشۋ بايلىعىن اناعۇرلىم ساپالى ورنالاستىرىپ، مەملەكەتتىڭ جاڭالىق اشۋ جۇيەسىنىڭ تۇلعالىق ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋعا بولادى.
رەفورمادا كۇشىنەن قالدىرۋ دا، ورناتۋ دا بولادى، ونىڭ زاڭدىلىعىن يگەرگەندە از كۇشپەن كوپ جۇمىس بىتىرۋگە بولادى. عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم رەفورماسىن جاپپاي تەرەڭدەتۋدە كۇشىنەن قالدىرۋ مەن ورناتۋدى قاتار اتقارۋ ادىستەمەسىنە تاباندى بولۋ كەرەك. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ’”ٴتورت بارلىعىن بەلگىلەۋ جايتىن تالقانداۋ‘ مەن ’جاڭا ولشەم ورناتۋدى‘ ٴوزارا ۇشتاستىرۋعا تاباندى بولىپ، عىلمي زەرتتەۋ قيمىلدارىنىڭ زاڭدىلىعىنا ۇيلەسەتىن تۇرگە ٴبولىپ باعالاۋ جۇيەسى مەن تەكسەرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋدى جەدەلدەتۋ كەرەك. عىلىم ـ تەحنيكالىق سيلاۋ، كىرىس ٴبولىسى، جەتىستىك بويىنشا ۇقىق بەرۋ سياقتى ىنتالاندىرۋ ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، اناعۇرلىم كوپ تاڭداۋلى دارىندىلاردىڭ ۇيلەسىمدى قارىمجىعا يە بولۋىنا، جاڭالىق اشۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك. الباتى ’قالپاق‘، ’اتاق‘ تاراتۋ ستيلىن ۇزدىكسىز رەتتەپ ـ وڭاپ، عىلىم ـ تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ بار زەيىنىن سالىپ، دەن قويا زەرتتەۋ جۇرگىزۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، نىسان جولداۋ، عىلمي ماقالا جاريالاۋ، سيلىق باعالاۋ، بايلىققا تالاسۋدان شىققان الاڭداۋشىلىقتى، قامىعۋدى شىنايى ازايتۋ كەرەك“. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ورنالاستىرۋى، تالابى بويىنشا، ”ٴتورت بارلىعىن بەلگىلەۋ جايتىن تالقانداۋ“ مەن ”جاڭا ولشەم ورناتۋدى“ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، عىلىم ـ تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ نەگىزگى قاجىر ـ قايراتىن عىلىم ـ تەحنيكاعا جۇمساۋىن قامتاماسىز ەتۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىن شىن مانىندە بايلاۋدان بوساتىپ، اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتكەندە عانا، ولاردىڭ بەلسەندىلىگىن، ىرىقتىلىعىن، جاسامپازدىعىن تولىق قاۋلاتىپ، جاڭالىق اشۋدىڭ قاينار بۇلاعىن تولىق تاسقىنداتۋعا بولادى.
تەك رەفورما جۇرگىزۋشى عانا العا باسادى، تەك جاڭالىق اشۋشى عانا كۇشەيەدى، تەك رەفورما جاساپ، جاڭالىق اشۋشى عانا جەڭىسكە جەتەدى. عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم رەفورماسىن جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جاپپاي جاڭالىق اشۋعا قولداۋ كورسەتەتىن نەگىزدىك ٴتۇزىمدى جەدەل قالىپتاستىرىپ، عىلىم ـ تەحنيكانىڭ ٴبىرىنشى وندىرگىش كۇش، جاڭالىق اشۋدىڭ ٴبىرىنشى قوزعاۋشى كۇش بولۋ سىندى زور كومەسكى كۇشىن مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا قاۋلاتساق، ٴسوز جوق، عىلىم ـ تەحنيكا باسەكەسى مەن بولاشاق دامۋدىڭ بيىك تۇرعىسىن الدىمەن يەلەپ، دامۋدىڭ جاڭا ٴورىسىن ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، دامۋدىڭ جاڭا باسىمدىعىن سومداپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزاماندانۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ جاڭا جورىعىندا جاڭا شۇعىلالى تاراۋ جازا الامىز.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
