_ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ مەملەكەتتىك عىلىم ـ تەحنيكا جينالىسىندا، مەملەكەتتىك عىلىم ـ تەحنيكا سيلىعىن بەرۋ جينالىسىندا، ەكى اكادەميانىڭ اكادەميكتەر جينالىسىندا سويلەگەن ماڭىزدى ٴسوزىن ۇيرەنۋ، دايەكتىلەندىرۋ جونىندە
□ حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى
عىلىم ـ تەحنيكا العاباسارلىعى _ دۇنيە جۇزىلىك، داۋىرلىك تاقىرىپ، ەسىك اشۋ، سەلبەستىك جاساۋ عانا دۇرىس جول. مەملەكەتتىك عىلىم ـ تەحنيكا جينالىسىندا، مەملەكەتتىك عىلىم ـ تەحنيكا سيلىعىن بەرۋ جينالىسىندا، ەكى اكادەميانىڭ اكادەميكتەر جينالىسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ جاڭا داۋىردەگى عىلىم ـ تەحنيكا ىستەرىنىڭ دامۋىنىڭ ماڭىزدى تاجىريبەلەرىن تەرەڭ قورىتىندىلاپ، ”عىلىم ـ تەحنيكا جاعىندا ەسىك اشۋ، سەلبەستىك جاساۋ ارقىلى ادامزاتقا باقىت جاراتۋعا تاباندى بولۋدى“ باسا دارىپتەدى؛ جاڭا جاعدايدا عىلىم ـ تەحنيكادا قۋاتتى ەل قۇرۋدى جەدەلدەتۋدىڭ نەگىزگى ٴمانى مەن باستى مىندەتىن جۇيەلى بايىمداپ، ”ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ۇستانىمىن ىشكەرىلەي امالياتتا ايگىلەپ، عىلىم ـ تەحنيكا جاعىنداعى ەسىك اشۋدى، سەلبەستىك جاساۋدى ىلگەرىلەتۋ“ توڭىرەگىندە كەلەلى ورنالاستىرۋ جاسادى.
سانسىز تارماق اعىندار قوسىلعاندا عانا، شالقار تەڭىز، الىپ داريا قالىپتاسادى. حالىقارالىق عىلىم ـ تەحنيكا سەلبەستىگى _ ۇلكەن بەتالىس، عىلىم ـ تەحنيكانى دامىتۋدا، ٴسوز جوق، الەمدىك كوزايا بولۋ كەرەك. پارتيانىڭ 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن باتىل اتقارىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى الەمدىك كوز ايامەن جوسپارلاۋعا جانە ىلگەرىلەتۋگە باستان ـ اياق تاباندى بولىپ، حالىقارالىق عىلىم ـ تەحنيكا سەلبەستىگى باستاماسىن ىرىقتىلىقپەن العا قويىپ، حالىقارالىق ٴىرى عىلىم جوسپارىن باستاماشىلدىقپەن ۇيىمداستىرىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارەكەت جوسپارىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، ەلىمىزدىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋىنىڭ جاھاندانۋ دەڭگەيى مەن حالىقارالىق ىقپالىن جاپپاي جوعارىلاتتى، ەلىمىزدىڭ دۇنيە ٴجۇزى عىلىم ـ تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشۋعا قوسقان ۇلەسى زور دارەجەدە جوعارىلادى، ەلىمىزدىڭ الەمدىك جاڭالىق اشۋداعى ماڭىزدى ٴبىر ۇيەك رەتىندەگى ىقپالى ۇزدىكسىز ارتتى. الەمگە كوز تاستاساق، دۇنيە جۇزىندەگى مەملەكەتتەر مەن وڭىرلەردىڭ جارتىسىنان استامى بەيدوۋ جۇيەسىن قولدانىپ، ”جۇڭگونىڭ بەيدوۋى“ ”دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيدوۋىنا“ اينالدى؛ ەلىمىز 161 مەملەكەتپەن جانە وڭىرمەن عىلىم ـ تەحنيكا سەلبەستىگى قارىم ـ قاتىناسىن ورناتىپ، 117 ۇكىمەت ارالىق عىلىم ـ تەحنيكا سەلبەستىك كەلىسىمىنە قول قويدى، 53 ” ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ بىرلەسكەن تاجىريبەحاناسى قۇرىلىسىن باستادى؛ حالىقارالىق تەرمويادرولىق سينتەز رەاكتورى سياقتى حالىقارا ۇلكەن عىلىم ينجەنەرياسىنا ىشكەرىلەي ات سالىستى... ەلىمىز عىلىم ـ تەحنيكا جاعىندا ەسىك اشۋدى، سەلبەستىك جاساۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، ٴوزىنىڭ العا باسۋىن ىلگەرىلەتۋمەن بىرگە، ونان دا ماڭىزدىسى، الەمدىك سىن ـ سايىستارعا توتەپ بەرۋگە ادامزاتتىڭ دامۋىن، العا باسۋىن جەبەۋگە جۇڭگونىڭ اقىل ـ پاراساتى مەن جۇڭگو كۇشىن ارنادى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”حالىقارالىق ورتا قانشالىق كۇردەلى بولعان سايىن، ٴبىز ٴتىپتى دە كەڭ پەيىل بولىپ، ەسىكتى ايقارا اشىپ، ەسىك اشۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ەسىك اشۋ، سەلبەستىك جاساۋ بارىسىندا ٴوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ٴوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋىمىز كەرەك“. جاڭا داۋىردەن بەرى ەلىمىز عىلىم ـ تەحنيكا ىستەرىنىڭ دامۋى ارشىنداي العا باسقانىمەن، ٴتول جاسامپازدىق قابىلەتى ٴالى دە سالىستىرمالى تۇردە ٴالسىز بولىپ، ٴىشىنارا شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكالار باسقالاردىڭ شەكتەمەسىنە ۇشىرادى. اماليات بىزگە مىنانى قايتا ـ قايتا ۇعىندىردى: شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكانى اكەلە سالۋعا كەلمەيدى، ساتىپ الۋعا كەلمەيدى، سۇراپ الۋعا كەلمەيدى. جوعارى دەڭگەيلى عىلىم ـ تەحنيكادا ٴوز كۇشىنە سۇيەنۋدى، ٴوزىن الۋەتتەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدە، ٴسوز جوق، جۇڭگوشا دەربەس جاڭالىق اشۋ جولىمەن جۇرۋگە تاباندى بولىپ، ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ ٴومىر ٴسۇرۋدى، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋدى تياناق ەتىپ، شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكالاردى دەربەس مەڭگەرۋدى قۇلشىنا جۇزەگە اسىرىپ، عىلىم ـ تەحنيكا جان تامىرى مەن دامۋدىڭ ىرىقتىلىق ۇقىعىن ٴوز قولىمىزدا مىقتاپ يگەرۋىمىز كەرەك. سونىمەن بىرگە، دەربەس جاڭالىق اشۋدىڭ اشىق ورتاداعى جاڭالىق اشۋ ەكەنىن، ەسىكتى جاۋىپ الىپ ىستەۋگە استە بولمايتىندىعىن، قايتا توڭىرەكتىڭ ٴتورت بۇرىشىنان قۋات الىپ، شار تاراپتىڭ كۇشىن توپتاۋ كەرەكتىگىن، ٴسوز جوق، سەرگەكتىكپەن تانۋىمىز كەرەك. ٴبىز اناعۇرلىم اشىق وي جەلىسى جانە شارالار ارقىلى حالىقارالىق عىلىم ـ تەحنيكا اۋىس ـ كۇيىسىن، سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتىپ، حالىقارا جانە ەل ٴىشى ەكى ءتۇرلى عىلىم ـ تەحنيكا بايلىعىنان ويداعىداي پايدالانىپ، الەمدىك باسەكەلىك قۋاتقا يە عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ اشىق ورتاسىن قالىپتاستىرىپ، ەسىك اشۋ، سەلبەستىك جاساۋ بارىسىندا ٴوزىمىزدىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قابىلەتىمىزدى جوعارىلاتىپ، ەلىمىزدى الەمدىك عىلىم ـ تەحنيكا جاعىنداعى ەسىك اشۋدىڭ، سەلبەستىك جاساۋدىڭ كەڭ ساحناسىنا اينالدىرۋىمىز كەرەك.
قازىر دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىس جەدەل قۇبىلىپ، جاڭا كەزەكتى عىلىم ـ تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ سالاسى وزگەرىسى ىشكەرىلەي دامۋدا. ادامزاتتىڭ بىرگە دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشۋى حالىقارالىق سەلبەستىك پەن ەسىك اشۋدان بىرگە يگىلىكتەنۋدى بۇرىنعى ٴارقانداي كەزدەگىدەن دە اناعۇرلىم قاجەت ەتەدى، جاڭالىق اشۋدىڭ دەربەس ورتالىعى بولعان نەمەسە جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرىنەن دەربەس يگىلىكتەنەتىن بىردە ـ ٴبىر مەملەكەت جوق. ”عىلىمدا مەملەكەت شەكاراسى بولمايدى، جاڭالىق اشۋدىڭ شەگى بولمايدى“. ٴبىز الەمدى كوكەيدە ساقتاۋعا تاباندى بولىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ۇستانىمىنان جازباي، اناعۇرلىم اشىق، سيىسىمدى، ٴوزارا تيىمدىلىك جاساپ، تەڭ يگىلىكتەنەتىن حالىقارالىق عىلىم ـ تەحنيكا سەلبەستىگى ستراتەگياسىن اتقارىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى ماڭىزدى الەمدىك ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ جولدارى مەن ادىستەرى جونىندە بىرگە ىزدەنىس جاساپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرىنە ٴتىپتى دە كوپ مەملەكەت پەن حالىقتىڭ قول جەتكىزۋىنە، ودان يگىلىكتەنۋىنە، پايدالانۋىنا مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك. حالىقارالىق عىلىم ـ تەحنيكا سەلبەستىگى باستاماسىن ىشكەرىلەي امالياتتا ايگىلەپ، ۇكىمەتتىك جانە حالىقتىق اۋىس ـ كۇيىس، سەلبەستىك ارناسىن كەڭەيتىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ سياقتى تۇعىرلاردىڭ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، حالىقارالىق ۇلكەن عىلىم جوسپارى مەن ٴىرى عىلىم ينجەنەريالارىن باستاماشىلدىقپەن ويداعىداي ۇيىمداستىرىپ، ٴار ەل عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ بىرلەسىپ قامال الۋىن قولداۋ كەرەك. الەمدىك جاڭالىق اشۋ تورىمەن بەلسەنە توعىسىپ، الەمدىك عىلىم ـ تەحنيكانى باسقارۋعا ىشكەرىلەي ات سالىسىپ، دۇنيە جۇزىندەگى ٴار ەلمەن قول ۇستاسىپ، اشىق، ٴادىل، تۋراشىل، كەمسىتپەيتىن حالىقارالىق عىلىم ـ تەحنيكالىق دامۋ ورتاسىن قالىپتاستىرىپ، كليمات وزگەرىسى، استىق حاۋىپسىزدىگى، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگى سياقتى الەمدىك سىن ـ سايىستارعا بىرگە توتەپ بەرىپ، عىلىم ـ تەحنيكانىڭ ادامزاتقا اناعۇرلىم جاقسى باقىت جاراتۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك.
جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسى، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ٴىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ ٴارى جۇڭگو حالقىنىڭ تاماشا، باقىتتى تۇرمىسقا تالپىنۋىنىڭ نۇرلى جولى، ٴارى دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىن جەبەيتىن ادىلەتتى جول. تاريحتىڭ ۇلكەن اۋقىمىنا ىلەسىپ، ٴومىردىڭ دۇرىس جولىمەن الىسقا بەت الايىق. جاڭا ساپاردا عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ تەبىنىن ونان ارى ارتتىرىپ، عىلىم ـ تەحنيكا جاعىنداعى ەسىك اشۋدى، سەلبەستىك جاساۋدى ونان ارى كەڭەيتىپ، عىلىم ـ تەحنيكانىڭ وسىزاماندانۋى ارقىلى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋعا اناعۇرلىم ويداعىداي تىرەك بولساق جانە جەتەكشىلىك ەتسەك، ٴبىز، ٴسوز جوق، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ كوركەم كارتيناسىن بىرتىندەپ رەالدىققا اينالدىرىپ، ٴبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام جۇڭگو حالقىن اناعۇرلىم باقىتتى تۇرمىسقا كەنەلتىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋگە، ادامزاتتىڭ اناعۇرلىم نۇرلى بولاشاعىن اشۋعا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسا الامىز.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
