دامۋ جەتىستىكتەرىنىڭ حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋىن، جۇرت تىلەگىن ۇيىستىرۋىن ىلگەرىلەتتى
_ پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىسىنەن بەرى شينجياڭنىڭ حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى رەفورمانى ىلگەرىلەتكەندىگى جونىندە جالپى شولۋ
شينجياڭ گازەتى □ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جاۋ چۇنحۋا
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”بۇقارا نەگە كوڭىل بولسە، نەنى كوكسەسە، رەفورما سونى يگەرىپ، سونى ىلگەرىلەتۋ، رەفورما ارقىلى حالىق بۇقاراسىنا اناعۇرلىم كوپ تابىس سەزىمىن سيلاۋ كەرەك“.
رەفورما سان ٴتۇرلى بولعانىمەن، ٴتۇبىن قۋعاندا، ادامعا سايادى. پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىسىنەن بەرى، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شىنايى قامقورلىعىندا، شينجياڭ حالىق تۇرمىسىن اناعۇرلىم ويداعىداي قامتاماسىز ەتۋدى جانە جاقسارتۋدى، قوعامنىڭ ادىلدىگىن، ادىلەتتىلىگىن جەبەۋدى تىعىز ارقاۋ ەتىپ، قامال بۇزىپ، وتكەلدەردەن ٴوتىپ، ٴتۇرلى قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى رەفورمانى تەرەڭدەتتى. حالىق تۇرمىسىنداعى ٴاربىر سالماقتى ناتيجە كەستەسى شينجياڭنىڭ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتىپ ٴار ۇلت بۇقاراسىن باقىتقا كەنەلتكەن نىق قادامىنا كۋا بولدى ٴارى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ شينجياڭ امالياتىنا ەڭ بەرىك سۇيەنىش، ەڭ مىعىم نەگىز، ەڭ پارمەندى كۇش ـ قۋات توپتادى.
ادىلدىكتى، ادىلەتتىلىكتى جەبەپ، حالىقتىڭ قۇت ـ ىرىسىن ارتتىردى
رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ بولماسا، جۇڭگونىڭ بۇگىنى دە بولماق ەمەس.
”1979 ـ جىلدىڭ كوكتەمىندە ٴبىر كاريا جۇڭگونىڭ نانحاي تەڭىزى جاعالاۋىندا ٴبىر شەڭبەر سىزدى“ ... 7 ـ ايدىڭ 6 ـ كۇنى «كوكتەم حيكاياسى» اتتى ٴان شونجى اۋدانىنىڭ الاڭىندا جاڭعىردى. زەينەتتەگى قىزمەتكەر پىڭ يان تاڭەرتەڭگى جاتتىعۋىن ىستەي ٴجۇرىپ، جۇبايىمەن ون نەشە جىلدان بەرگى وزگەرىستەر جونىندە اڭگىمەلەستى.
”مەن زەينەتكە شىققان 3 ـ جىلى، پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى اشىلدى. وسى ون نەشە جىلدا قارتتاردى كۇتىمدەۋ قاراجاتى ۇزدىكسىز ٴوسىپ كەلەدى، رەفورما ٴبىزدىڭ تۇرمىسىمىزدى كۇن سايىن جاقسارتتى“! ـ دەدى پىڭ يان.
پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ دابىلىن قاعىپ: رەفورمادا قوعامدىق ادىلدىك پەن ادىلەتتىلىكتى جەبەۋدى، حالىقتىڭ قۇت ـ ىرىسىن ارتتىرۋدى شىعار ٴتۇيىن جانە تابان تىرەر تياناق ەتۋ كەرەك، ـ دەپ باسا دارىپتەدى. پارتيا 20 ـ قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىندا بىلاي دەپ باسا دارىپتەلدى: دامۋ بارىسىندا حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە جاقسارتۋعا، ٴسوزجوق، تاباندى بولىپ، تىزە قوسا كۇرەس جۇرگىزىپ، تاماشا تۇرمىس جاراتۋعا دەم بەرىپ، حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن ۇزدىكسىز جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. بىلتىر 8 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ جانە ۇكىمەتتىڭ، شينجياڭ ٴوندىرىس ـ قۇرىلىس بيڭتۋانىنىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعاندا: ەكونوميكانى دامىتۋ جانە حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ قىزمەتى سەرپىنىن كۇشەيتۋ كەرەك، ـ دەپ باسا دارىپتەدى.
اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى باسقارۋ جالپى جوباسىن تولىق، دالمە ـ ٴدال، جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، مەملەكەتتىڭ جالپى جاعدايىنداعى شينجياڭنىڭ ستراتەگيالىق ورنىن مىقتى يگەرىپ، دامۋ مەن ورنىقتىلىقتىڭ، دامۋ مەن حالىق تۇرمىسىنىڭ، دامۋ مەن جۇرت تىلەگىنىڭ تىعىز بايلانىسىن تەرەڭدەي تانىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ قاجەتىن حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى رەفورمانىڭ تابان تىرەر تياناعى ەتىپ، قوعامنىڭ ادىلدىگىن، ادىلەتتىلىگىن جەبەپ، جالپىعا ٴتيىمدى، نەگىزدىك سيپاتتى، تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەۋ سيپاتتى حالىق تۇرمىسى قىزمەتىن بار كۇشپەن ويداعىداي ىستەدى.
وقۋ ـ اعارتۋدىڭ ٴادىل بولۋى _ قوعامنىڭ ٴادىل بولۋىنىڭ ماڭىزدى نەگىزى. شينجياڭ مىندەتتى وقۋ ـ اعارتۋدىڭ ساپالى، بىركەلكى دامۋىن جانە قالا، اۋىلدى ٴبىر تۇلعالاندىرۋدى جەدەلدەتىپ، وڭىرلىك وقۋ ـ اعارتۋ بايلىعىن ورنالاستىرۋدى ساپالىلاندىرىپ، ورتا ەسەپپەن 102 بالاعا ٴبىر بالاباقشا تۋرا كەلدى، 783 باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىسىنا ٴبىر باستاۋىش مەكتەپ تۋرا كەلدى، ورتا مەكتەپ ساتىسىندا جالپى وقۋعا كىرۋ سالىستىرماسى %98.25كە جەتتى. وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ قالا، اۋىلدارىندا بالاباقشادان ورتا مەكتەپكە دەيىن 15 جىلدىق تەگىن وقۋ ـ اعارتۋ جۇزەگە اسىرىلدى.
ەسىك الدىنداعى ەمدەۋ بايلىعى بۇقارانىڭ ٴومىرى مەن سالاماتتىعىنا تىكەلەي بايلانىستى. شينجياڭ ساپالى ەمدەۋ بايلىعىن نەگىزگى ساتىعا ٴتۇسىرىپ، قالا، اۋىلدى قامتىعان ەمدەۋ ـ دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋ تورىن نەگىزىنەن قۇردى، قىستاقتىڭ بارىندە ولشەمدەنگەن ەمحانا بار بولدى، اۋدان دارەجەلى شيپاحانانىڭ بارلىعىندا قاشىقتان ەمدەۋ جۇزەگە اسىرىلىپ، ”كىشى ـ گىرىم ناۋقاستى قىستاقتا كورسەتۋ، ۇنەمى كەزدەسەتىن ناۋقاستاردى اۋىل ـ قالاشىقتاردا كورسەتۋ، سالماقتى ناۋقاستاردى اۋداندا كورسەتۋ“ جۇزەگە اسىرىلدى.
قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسى _ حالىق تۇرمىسىنىڭ حاۋىپسىزدىك تورى جانە قوعام اينالىمىنىڭ ورنىقتىرعىشى. شينجياڭ بىرگە قۇرۋدى، بىرگە يگىلىكتەنۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرۋ ارقىلى حالىق تۇرمىسىنىڭ تومەنگى شەگىن بەرىك ساقتادى. نازاردى جاڭا كاسىپ كۇيىندەگى جۇمىستانۋشىلار، يكەمدى جۇمىستانۋشىلار، ديقان جۇمىسكەرلەر سياقتى ٴتۇيىندى قاۋىمعا شوعىرلاندىرىپ، اناعۇرلىم كوپ ادامدى قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىنە ەنگىزۋگە كۇش سالدى. 2024 ـ جىلى 6 ـ ايدىڭ سوڭىنا دەيىن تۇتاس رايونداعى نەگىزگى زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋى، جۇمىسسىزدىق قامسىزداندىرۋى، جۇمىس ۇستىندە جارالانۋ قامسىزداندىرۋى سىندى ٴۇش ٴتۇرلى قوعامدىق قامسىزداندىرۋعا قاتىناسقاندار 22 ميلليون 252 مىڭ 100 ادام (رەت) بولىپ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋدىڭ جۇرت تىلەگىن ۇيىستىرۋ رولى ونان ارى ساۋلەلەندى.
بۇقارانىڭ تۇرعىن ٴۇي شارت ـ جاعدايىن ۇزدىكسىز جاقسارتتى. اۋىل ـ قىستاقتا جالپى 2 ميلليون 700 مىڭ جەر سىلكىنىسىنە ٴتوزىمدى بەيقۇت ٴۇي سالىنىپ، 11 ميلليوننان استام ەگىنشى ـ مالشى جاڭا ۇيگە كوشىپ كىردى...
بۇقارانىڭ قاجەتى قايدا بولسا، شينجياڭنىڭ حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى رەفورماسىنىڭ ماڭىزدى ٴتۇيىنى سوندا بولدى. شينجياڭ قازىنالىق شىعىستىڭ %75تەن استامىن حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋعا جانە جاقسارتۋعا پايدالانىپ، ۇزاق ۋاقىت ەڭبەك ەتۋگە تاباندى بولىپ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاسايتىن، جۇرت جۇرەگىن جىلىتاتىن، حالىق تىلەگىنە ۇيلەسەتىن قىزمەتتەردى بۇقارا رازى بولاتىنداي ەتىپ ىستەدى ٴارى رەتىمەن بىرتىندەپ ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولىپ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋدى جانە جاقسارتۋدى ەكونوميكالىق دامۋ مەن قازىنالىق كۇشتىڭ باياندى بولۋ نەگىزىندە قۇردى.
”بيىل ۇكىمەت تۇڭعىش رەت ورتا، باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ’كوزدى قورعاۋ، ٴتىستى كۇتىمدەۋ‘ ارەكەتىن ورىستەتۋدى حالىق تۇرمىسىنداعى 10 ٴىرى ناقتى ٴىس قاتارىنا ەنگىزىپ، ناقتى ٴىستى ٴبىز رازى بولاتىنداي ەتىپ ىستەدى“. تاياۋدا ٴۇرىمجى قالاسىنىڭ تۇرعىنى ۋ شياۋشۋە بالاسىن ەرتىپ ٴۇرىمجى قالاسى ميدۇڭ رايوندىق جۇڭي شيپاحاناسىنىڭ اۋىز قۋىسى امبولاتورياسىنا كەلىپ، بالاسىنىڭ تىسىنە فتور جاققىزدى.
بەكەمدەپ دارەجەسىن ارتتىرىپ، تىنباي كۇش سالدى؛ ۇزارتىپ، كەڭەيتىپ، ساپانى جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىكتى ارتتىردى... ٴار جىلعى اۆتونوميالى رايوننىڭ حالىق تۇرمىسىنداعى 10 ٴىرى ناقتى ٴىس ناتيجە كەستەسىن اقتارساق، ”حالىق تۇرمىسى ەسەپ داپتەرىندەگى“ وزگەرگەن ـ وزگەرمەگەن ىستەردى كورۋ قيىنعا تۇسپەيدى ٴارى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ استارىنداعى حالىق تۇرمىسى قاجەتىندەگى وزگەرىستەر بار، ونان دا ماڭىزدىسى، بۇقارانىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىنىڭ ۇزدىكسىز جۇزەگە اسىرىلعاندىعىنىڭ ايقىن دالەلى دە بار.
حالىقتىڭ قاجەتىن بىلۋگە، حالىقتان اقىل سۇراۋعا، حالىقتان كەڭەس الۋعا تاباندى بولىپ، شينجياڭ حالىق تىلەگىنىڭ ”ەڭ ۇلكەن ورتاق بولگىشىن“ حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى رەفورمانىڭ ماڭىزدى دايەگى ەتىپ، ايتقاندى، ٴسوز جوق، ورىنداۋعا، ىستەگەننەن، ٴسوز جوق، ناتيجە شىعارۋعا تاباندى بولدى. حالىق تۇرمىسىنداعى ٴاربىر سالماقتى جاۋاپنامادا ”بۇكىل ىنتا ـ پەيىلىمەن حالىق ٴۇشىن قىزمەت ىستەيتىن“ ناتيجە كوزقاراسى ايتارلىقتاي بولدى.
شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ٴزارۋ ىستەردى دالمە ـ ٴدال كوزدەپ، رەفورمانىڭ تەرەڭ سۋلى ايدىنىندا ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى
دامۋ قاجەتى، نەگىزگى ساتىنىڭ تىلەگى، حالىق اۋانى... وسى جاقتاعى ٴبىر قىدىرۋ ماسەلەلەردى ويداعىداي شەشۋ رەفورما سىندى ”كلىتتەن“ ايرىلا المايدى. رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ، ماندىك جاقتان العاندا، ماسەلەلەردى ۇزدىكسىز شەشۋ بارىسى سانالادى.
ەڭ قيىن ىستەردى ىستەگەندە عانا، ەڭ بيىك مۇراتقا تالپىنۋعا بولادى. پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىسىنەن بەرى، شينجياڭ باستان ـ اياق بۇقارانىڭ كوپ تۇرلىلەنگەن، كوپ نەگىزدى قاجەتتى سۇرانىسىن شەشۋدى حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى رەفورمانىڭ كورنەكتى ورنىنا قويىپ، تاۋەكەلگە بەل بۋىپ، قيىن تۇيىندەردى شەشۋگە باتىل بولىپ، ستراتەگيالىق سيپاتتى، جاڭالىق اشۋ سيپاتتى، جەتەكشىلىك سيپاتتى رەفورما مىندەتتەرىنە ورنالاستىرۋ جاساپ، رەفورمانىڭ تەرەڭ سۋلى ايدىنىندا ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى.
ٴبىر شارۋاشىلىق قۇرۋ جولى _ شينجياڭنىڭ جوعارى مەكتەپ بىتىرگەن وقۋشىلاردىڭ جۇمىستانۋ قىسىمىنىڭ ارتۋى رەالدىعى الدىندا، جۇمىستاندىرۋ ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، جۇمىستاندىرۋ بويىنشا الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، جۇمىستاندىرۋ بويىنشا الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن اقاۋسىزداندىرىپ، جوعارى مەكتەپ بىتىرگەن وقۋشىلار سياقتى ٴتۇيىندى قاۋىمعا جاپپاي كومەكتەسۋىنىڭ، سۇيەمەلدەۋىنىڭ ناقتى كارتيناسى بولماق_
بىلتىر ٴۇرىمجى كاسىپتىك داشۋەسىنەن وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن، قارجى اينالىمى سياقتى قيىن ماسەلەلەر ميران ابليميتتىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋ جولىنداعى بوگەتكە اينالدى. حىجيڭ اۋداندىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ تاراۋى دانەكەر بولىپ، ونى داشۋە وقۋشىلارىنىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋ كۋرسىنا قاتىناستىردى، سونداي ـ اق ونىڭ 5000 يۋاندىق جۇمىستانۋ كومەك قاراجاتىنان يگىلىكتەنۋىنە كومەكتەستى. قازىر ونىڭ فوتوسۋرەت قىزمەت كەڭسەسىنىڭ ساۋداسى كۇننەن ـ كۇنگە جاقسارىپ كەلەدى؛
ٴبىر جەكە ادامدى قامتاماسىزداندىرۋ _ شينجياڭنىڭ ”قارتايعاندا مۇگەدەك بالاسىن باعاتىن“، ”ٴبىر وتباسىندا كوپ مۇگەدەك بار“ وتباسىلاردىڭ ٴىس جۇزىندىك قيىنشىلىعىن شەشۋ ٴۇشىن، قوعامدىق قۇتقارۋ ـ كومەكتەسۋ تۇزىمىنە رەفورما جاساپ جانە ونى كەمەلدەندىرىپ، قۇتقارۋ ـ كومەكتەسۋدىڭ قامتۋ كولەمىن كەڭەيتۋدە قول جەتكىزگەن ناقتى ونىمدىلىگى _
”ٴىنىم ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋعا ەنگىزىلگەننەن كەيىن، مەنىڭ اۋىرتپالىعىم كوپ جەڭىلدەدى“. بۋىرشىن اۋدانى بۋىرشىن قالاشىعىندا تۇراتىن ا x جىل بويى رۋحاني 2 ـ دارەجەلى مۇگەدەك ىنىسىمەن بىرگە تۇرادى، بۇكىل وتباسىنداعىلار ا xتىڭ ۇساق ـ تۇيەك جۇمىس ىستەپ تاپقان اقشاسىمەن كۇنەلتىپ كەلگەن، 2023 ـ جىلى ازامات جاسىنا تولعان كاسىپسىز اۋىر دارەجەدەگى مۇگەدەكتەردىڭ ”جەكە ادامدى قامتاماسىزداندىرۋ“ ساياساتىنىڭ تياناقتانىپ اتقارىلۋىنا بايلانىستى، ا xتىڭ ٴىنىسى ەڭ تومەنگى تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋ وبيەكتىسى بولىپ تۇراقتاندىرىلادى، قازىر اي سايىن ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋ قاراجاتىن الادى؛
ٴبىر مەدال _ شينجياڭنىڭ ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جۇمىستانۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋداعى، اناعۇرلىم تەز، اناعۇرلىم جاقسى جۇمىستانۋىنداعى ٴۇمىتى، جۇمىستاندىرۋ مەن كاسىپ سالاسىن باعدار ەتكەن كاسىپتىك وقۋ ـ اعارتۋدى زور كۇشپەن دامىتىپ، ٴوندىرىس پەن وقىتۋدىڭ توعىسۋىن، مەكتەپ پەن كاسىپورىننىڭ سەلبەستىگىن تەرەڭدەتىپ، وسى زامانعى كاسىپتىك وقۋ ـ اعارتۋ جۇيەسىن قۇرۋداعى ناقتى شاراسى _
”ەگەر كاسىپتىك مەكتەپكە كىرمەگەن بولسام، ورتالاۋ مەكتەپتى بىتىرگەننەن كەيىن اكەمنىڭ ٴىزىن باسىپ قوي باققان بولار ەدىم“. 18 ـ كەزەكتى ”گۇلدەندىرۋ ساۋىتى“ اتىنداعى مەملەكەتتىك جاستاردىڭ كاسىپتىك شەبەرلىك جارىسىندا اقسۋ تەحنيكتەر شۋەيۋانىنىڭ وقۋشىسى روزىمامەت تۇرعۇن ”ونەركاسىپتىك كورۋ تۇيسىگى جۇيەسىنىڭ جۇرگىزۋشىسى“ S نىسانىنىڭ جەكە جارىسىندا مىس مەدالعا يە بولىپ، شينجياڭنىڭ مەملەكەتتىك جاستار كاسىپتىك شەبەرلىك جارىسىندا مەدال الا الماۋ جاعدايىن وزگەرتتى، سونداي ـ اق ونىڭ تاعدىرىن وزگەرتتى؛
ٴبىر ادامدىق تۇسكى اس __ شينجياڭنىڭ حالىق سانىنىڭ قارتتانۋ رەالدىعى الدىندا، قارتتاردىڭ تاماقتانۋىنا كومەكتەسۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋدى دامىتۋ جونىندە ىزدەنىس جاساپ، قارتتاردىڭ تاماقتانۋ ٴىس جۇزىندىك قيىنشىلىعىن شەشىپ، قارتتاردىڭ دامۋ جەتىستىكتەرىنەن بىرگە يگىلىكتەنۋىنە، سوڭعى ٴومىرىن تىنىش، باقىتتى وتكىزۋىنە مۇمكىندىك جاساعان حالىق تۇرمىسى جىلى مەيىرى _
”ەسىك الدىنان ـ اق تەگىن ىستىق تاماق ىشە العان قانداي جاقسى!“ كونەشار اۋدانى توققۇزاق قالاشىعى باقىت جولى الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى قارتتارعا كۇندىز قارايلاسۋ ورتالىعىنان ەرەكشە قيىنشىلىعى بار قارتتاردىڭ تۇسكى استان تەگىن يگىلىكتەنگەنىن ٴار كۇنى كەزىكتىرۋگە بولادى. 68 جاستاعى لياۋ چيڭجۇي بىلاي دەدى: الەۋمەتتىك اۋماق اسحاناسى مەنىڭ تاماقتانۋىم قيىن بولۋ ماسەلەمدى شەشۋمەن بىرگە، ٴتىپتى دە ٴنارلى، ٴتىپتى دە اقاۋسىز تاماقتانۋىما مۇمكىندىك جاسادى.
حالىق تۇرمىسى شۇعىل قاجەت ەتكەن، حالىق تىلەگىن كوزدەگەن رەفورما شارالارى، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساعان، حالىق جۇرەگىن جىلىتقان، حالىق تىلەگىنە ۇيلەسكەن حالىق تۇرمىسىنداعى ناقتى ىستەر شينجياڭداعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ”باياندى باقىتىن“ سومداۋدا.
جۇيكە ۇشتارىن اشىپ، بۇقارانىڭ ەسىك الدىنداعى باقىت سەزىمىنىڭ ”دەڭگەيىن جوعارىلاتتى“
رەفورما جاساۋدا، جاڭالىق اشۋدا شەك بولمايدى، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ اياقتامايدى.
پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىسىنەن بەرى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدى بىرگە بايۋدى جەبەۋدىڭ، جوعارى ساپالى تۇرمىس جاراتۋدىڭ نەگىزدىك ينجەنەرياسى ەتىپ، ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ مەن قىزمەت وتەۋدى جوعارىلاتۋدى ۇشتاستىرۋعا تاباندى بولىپ، الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ جۇيەسى قۇرىلىسىنىڭ جۇيكە ۇشتارىن اشىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ باقىت سەزىمى دەڭگەيى ەسىك الدىندا ـ اق ”جوعارىلادى“.
”سۋمەن قامداۋ قۇبىر تورى وزگەرتىلگەننەن كەيىن، سۋمەن قامداۋ بۇرىنعىدان ورنىقتى بولىپ قانا قويماي، سۋ ساپاسى دا جاقساردى “. 7ـ ايدىڭ 8 ـ كۇنى تۇرپان قالاسى گاۋچاڭ رايونى گاۋچاڭ جولى ٴمالىسى دوستىق كوشەسى الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى ۇيىندە ھامراگۇل ابىلەز سۋ شۇمەگىن اعىتقاننان كەيىن، تۇپ ـ تۇنىق قۇبىر سۋى سىلدىراپ اقتى. ”بۇرىندارى قۇبىر كونەرىپ كەتىپ، سۋ قىسىمى جەتىسپەيتىندىكتەن، قالىپتى تۇرمىسقا ىقپال جەتۋدەن الاڭداپ، ۇيدە ۇنەمى ٴبىر سۋ كۇبىسىن دايىنداپ قوياتىنبىز“.
گاز قاقپاقشاسىن ٴسال بۇراسا بولعانى، تازا ەنەرگيا مىڭداعان وتباسىنا جەتەدى؛ اۋىل ـ قىستاقتارداعى اسفالت جول شار تاراپقا تۇتاسىپ، بايۋ جولى بوگەتسىز بولدى؛ قول تەلەفوننان مينۋت، سەكۋند سايىن تاپسىرىس ٴتۇسىپ، جەدەل جەتكىزۋ جولدامالارى اۋىل ـ قىستاقتارعا جەتكىزىلدى... ”10 توردى“ قۇرۋ _ شينجياڭنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ دامۋ دەڭگەيى مەن بۇقارانىڭ سۇرانىسىنىڭ سايكەسپەۋى ماسەلەسىن كۇش سالا شەشۋدەگى ناقتى شاراسى. نەگىزدىك قۇرىلعىلاردىڭ ۇساق قان تامىرلارىن ىركىلىسسىزدەندىرىپ، قالا مەن اۋىلدىڭ ميكرو اينالىمىن ىركىلىسسىزدەندىرۋمەن بىرگە، شينجياڭ حالىق تۇرمىسى بايلىعىن اناعۇرلىم بىركەلكى ورنالاستىرۋدى حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى رەفورمانىڭ باعىتى ەتىپ، نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدى بىركەلكىلەندىرۋ ارقىلى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدىڭ قولجەتىمدىلىگىن جوعارىلاتتى.
”مال شارۋاشىلىق وڭىرىندە ەمدەلىپ، اۋرۋ كورسەتە الاتىن بولدىق، سونداي ـ اق ەسەپتەن كوتەرىپ بەرەدى، بۇل ٴبىزدى ۋايىمنان ارىلتتى“، ـ دەدى التاي قالاسى تورعايتى جايلاۋىنداعى مالشى ٴنابيرا قاپان.
التاي قالاسى قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ قامسىزداندىرۋعا قاتىناسۋدى تىركەۋگە الدىرۋ، باسقا جەردە ەمدەلۋدى ەستەلىككە الدىرۋ، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ ينفورماتسياسىن سۇراستىرۋ سياقتى ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنا قىزمەت وتەۋ ىستەرىن نەگىزگى ساتىعا دەيىن كەڭەيتتى، مال شارۋاشىلىق وڭىرلەرىندەگى ەمحانالار ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ تۇعىرى ارقىلى قامسىزداندىرۋعا قاتىناسقان بۇقارانىڭ ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ كاسىبىن ٴبىتىرىپ، قامسىزداندىرۋعا قاتىناسقان بۇقارانىڭ ەسىك الدىندا ـ اق ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى قىزمەت وتەۋىنەن يگىلىكتەنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى؛
”جۇمىسقا قابىلداۋ جينالىسى ەسىگىمىزدىڭ الدىندا ـ اق اشىلاتىن بولدى، قازىر جۇمىستانۋعا قىزمەت وتەۋ بارعان سايىن جاقسارىپ كەلەدى“. شونجى اۋدانىنىڭ بالاباقشاسىندا جۇمىس ىزدەۋشى شۇي ميڭرۇڭ شونجى اۋدانىنىڭ الەۋمەتتىك جۇمىستاندىرۋعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى مەن كوپتەگەن كاسىپورىندار تىرەك بولعان ”جۇمىستانۋعا قىزمەت وتەۋ جايماسىنان“ وزىنە ۇيلەسەتىن جۇمىس ورنىن قاراستىردى.
شونجى اۋدانى ”جۇمىستانۋعا قىزمەت وتەۋ اۋىل ـ قىستاق ساپارى“ جۇمىسقا قابىلداۋ ارناۋلى جينالىسىن ۇزدىكسىز اشىپ، ”جۇمىستانۋعا قىزمەت وتەۋ شاعىن جايماسىن“ قالىپتاستىرىپ، ٴارقايسى اۋىل ـ قالاشىقتار ىرىقتىلىقپەن اتتانىسقا كەلىپ، اۋىل ـ قىستاقتارداعى ارتىق ەڭبەككۇشتەر، جوعارى مەكتەپتەردەن وقۋ تاۋىسقان وقۋشىلار سياقتى جۇمىستاندىرۋداعى ٴتۇيىندى قاۋىمنىڭ ٴۇيىنىڭ ماڭىندا جۇمىستانۋىن جەبەدى...
رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدە ەپتەپ ـ سەپتەپ رەتتەۋگە بولمايدى، قيقىمداپ تۇزەۋگە دە بولمايدى. ٴار سالاداعى رەفورمانىڭ بىرلەسىپ ارەكەتتەنۋىن جانە شوعىرلانۋىن ىلگەرىلەتۋ ٴۇشىن، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت سيفرلى ۇكىمەت رەفورماسىن جەتەكشى سيپاتتى، جاسامپاز سيپاتتى، ۇلگى سيپاتتى كەلەلى رەفورما ىستەرى رەتىندە ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، باسقارۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتتى.
” 15 مينۋتتىق حالىققا قولايلى تۇرمىس شەڭبەرىن“ بەلسەنە قۇرۋ نەگىزىندە، بيىل اۆتونوميالى رايوندىق سيفرلاندىرىپ دامىتۋ مەكەمەسىنىڭ شينجياڭ بانكەسىمەن بىرلەسىپ جاڭالىق اشىپ، زەرتتەپ جاساعان ”شينجىجۋ · سىلۋتۇڭ“ زەردەلى تەرمينال جابدىعى ٴۇرىمجى اۋدانى شۇيشيگوۋ قالاشىعى پيڭشيلياڭ قىستاعىنا ىرگە تەپتى.
”قىستاقتا ەرەن بازار، دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋ پۋنكتتەرىنىڭ ٴبارى بار. حالىققا قولايلى اقى تولەۋ، قوعامدىق قامسىزداندىرۋ، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى، ٴتىپتى، شيپاحانانىڭ نومىرىنە الدىن الا زاكاز بەرۋ سياقتىلاردىڭ بارلىعى وسى جابدىقتا ىستەلەدى، قالامەن ەشقانداي پارقى جوق“ ، ـ دەدى قىستاق تۇرعىنى ما كىشين.
قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋدىڭ نەگىزى ساتىداعى تۇعىرى اۋىل ـ قالاشىقتى (ٴمالى) جانە قىستاقتى (الەۋمەتتىك اۋماق) جاپپاي قامتىدى، 4 ۇلكەن ٴتۇر بويىنشا 11 كاسىپتى قىستاقتان (الەۋمەتتىك اۋماق) شىقپاي ـ اق ٴبىتىرۋ جۇزەگە استى؛ ”ٴبىر ەسىككە عانا بارۋ“، ”ٴبىر سايتتا ٴبارىن ٴبىتىرۋ“، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋ ”تەرەزەسى“ بۇقارانىڭ ”ەسىك الدىنا“ كوشىپ باردى... حالىقتىڭ ىرىس ـ قۇتىن ارتتىرۋ _ دامۋدىڭ ٴتۇبىرلى ماقساتى، ونان دا ماڭىزدىسى، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ ٴتيىستى ٴمانى. ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ٴبىر ـ بىرلەگەن ”سۇرانىس تىزىمدىگىنىڭ” “ريزا بولۋ تىزىمدىگىنە“ اينالۋىنا ىلەسە، تيانشان الابىندا وتباسى مەن وتان ٴبىر تۇلعالانعان، وتباسى مەن مەملەكەت نيەتتەس بولعان ۇندەستىك تۋىلىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ بارىسىندا كورىكتى شينجياڭدى اناعۇرلىم ويداعىداي قۇرۋعا پارمەندى ۇيىسۋ قۋاتى مەن باۋراۋ قۋاتىن ۇيىستىرۋدا.
حالىق تۇرمىسى سىندى مەيىرگە تولى نەگىزگى جەلىنى باستان - اياق توعىستىردى
□ گاۋۋا
شاعىن شولۋ
مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدىڭ ساپالى، بىركەلكى دامۋىن جانە قالا، اۋىلدىڭ ءبىر تۇلعالانۋىن جەدەلدەتۋ، ساپالى ەمدەۋ بايلىعىن نەگىزگى ساتىعا تۇسىرۋگە تاباندى بولۋ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ تورىن ءجيى توقۋ، جۇمىستاندىرۋ ءتۇزىلىس - مەحانيزمى رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ... سوڭعى جىلدارى شينجياڭ حالىق تۇرمىسىن اناعۇرلىم ويداعىداي قامتاماسىز ەتۋدى جانە جاقسارتۋدى، قوعامنىڭ ادىلدىگىن، ادىلەتتىلىگىن جەبەۋدى تىعىز ارقاۋ ەتىپ، حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى رەفورمانى تەرەڭدەتىپ، قوعامنىڭ دامۋىن، العا باسۋىن جانە حالىق تۇرمىسىنىڭ ىرىس - قۇتىن ۇزدىكسىز ارتتىرۋدى پارمەندى ىلگەرىلەتتى. رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ استارىندا باستان - اياق حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولۋ سىندى مەيىرگە تولى نەگىزگى جەلى توعىسىپ جاتىر.
حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولۋ __ پارتيامىزدىڭ ٴتۇبىرلى بيلىك جۇرگىزۋ ۇستانىمى ٴارى رەفورما جاساۋدا، ٴسوز جوق، تاباندى بولۋعا ٴتيىستى قۇن بەتالىسى. شينجياڭ حالىق تۇرمىسىنا تىعىز جاناسا وتىرىپ جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ حال ـ جايىن قاي ـ قاشان دا كوكەيىندە ساقتاپ، بۇقارانى شىن مانىندە ۋايىمنان ارىلتىپ، قيىنشىلىعىن شەشىپ، رەفورما تامىر سوعۋىنىڭ حالىقتىڭ تالپىنىسىمەن تەڭ جيىلىكتە بولۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، رەفورمانىڭ سەرپىنى مەن جىلۋى ارقىلى بۇقاراعا كوزبەن كورىپ، قولمەن ۇستاۋعا بولاتىن، سەزىنە الاتىن شىنايى تيىمدىلىكتەر اكەلىپ، رەفورما، دامۋ جەتىستىكتەرىنەن جالپى حالىقتى اناعۇرلىم كوپ، اناعۇرلىم ٴادىل يگىلىكتەندىرىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسىن اناعۇرلىم جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتتى.
حالىقتىڭ جۇرەك ٴۇنى __ رەفورمانىڭ بەتالىسى. حالىق ٴۇشىن رەفورما جاساعاندا عانا رەفورما ٴمان ـ ماعىناعا يە بولادى. حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولۋ سىندى نەگىزگى جەلىدەن اۋىتقىماي، تايماي، ونى باستان ـ اياق رەفورماعا سىڭىرگەندە عانا، ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ اقىل ـ پاراساتى مەن كۇش ـ قۋاتىن ۇيىستىرىپ، ۇزدىكسىز جاڭا جاعداي اشىپ، حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن ۇزدىكسىز جۇزەگە اسىرۋعا بولادى.
