جۇڭگونىڭ دامۋ، گۇلدەنۋ جولىنىڭ سىرىن اشىپ، دۇنيە سۇراۋىنا، ٴداۋىر سۇراۋىنا جاۋاپ قايتاردى
_ ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى شىعارمالارى نەلىكتەن دۇنيە جۇزىنە ۇزدىكسىز كەڭ تارالدى
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حان لياڭ، جاڭ دايلەي
6 ـ ايدىڭ 22 ـ كۇنى تاجىكستاننىڭ استاناسى دۋشانبەدەگى مەملەكەتتىك كىتاپحانانىڭ 3 ـ قاباتى سيلى قوناقتارعا تولىپ، قىزۋ مەرەيگە شومدى. «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندە» جۇڭگو، تاجىكستان وقىرماندار جينالىسى وسى ارادا وتكىزىلدى.
”ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ شىعارمالارىندا كوپتەگەن جاڭا يدەيا، جاڭا كوزقاراس جانە قورىتىندىلار العا قويىلىپتى، بۇل جاھاندانعان داۋىردە تۇرعان دۇنيە جۇزىندەگى ٴار ەل ٴۇشىن ماڭىزدى قولدانۋ قۇنىنا يە“، ـ دەدى تاجىكستاننىڭ مادەنيەت مينيسترى ماتلۋباحون ساتوريان.
”بۇل شىعارما ٴبىزدىڭ جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ تاجىريبەلەرىنەن ۇلگى الۋىمىز، تاجىكستاننىڭ وزىندىك رەفورماسىن، دامۋىن ىلگەرىلەتۋىمىز جونىنەن كەلەلى ماڭىز الادى“، ـ دەدى شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ بۇرىنعى باس حاتشىسى، تاجىكستان زۇڭتۇڭىنا توتە قاراستى مەملەكەتتىك باسقارۋ اكادەمياسىنىڭ پروفەسسورى راشيد اليموۆ اسەرلەنىپ.
بيىل «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندەنىڭ» باسپادان شىعىپ، تاراتىلعاندىعىنىڭ 10 جىلدىعى. 10 جىلدان بەرى بۇل شىعارما دۇنيە جۇزىنە كەڭىنەن تارالدى. بىرەۋلەر ونى جۇڭگونىڭ رەفورماسىنىڭ، دامۋىنىڭ ”التىن كىلتى“ دەپ ٴتۇسىندى، بىرەۋلەر الەمدىك دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ”يدەيالىق اسىل قويماسى“ دەپ ٴبىلدى.
10 جىلدان بەرى «كەدەيلىكتەن ارىلۋدان» «شي جينپيڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ جونىندەگە» دەيىن، «ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتۋ جونىندەدەن» «شي جينپيڭنىڭ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جونىندەگى بايىمداۋلارىنان ۇزىندىلەرگە» دەيىن ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى شىعارمالارى 40 نەشە تىلگە اۋدارىلىپ، باسپادان شىعىپ، شەتەلدەگى تارالىمى 180دەي مەملەكەت پەن ٴوڭىردى شارپىدى.
ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى شىعارمالارىنىڭ بۇكىل الەمدە باسپادان شىعارىلىپ تاراتىلۋى حالىقارالىق قوعامعا جۇڭگونى وقىپ تۇسىنەتىن ”يدەيا ەسىگىن“ اشىپ، ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى وقىرماننىڭ جۇڭگونىڭ رەفورما ٴدۇرسىلىن، دامۋ ٴدۇبىرىن اناعۇرلىم شىنايى ەستۋىنە، جۇڭگونىڭ باسقارۋ جولىنا، گۇلدەنۋ جولىنا اناعۇرلىم جان ـ جاقتى ۇڭىلۋىنە، ٴىرى ەل، ٴىرى پارتيا كوسەمىنىڭ الەمگە ىنتا ـ ىقىلاسى مەن داۋىرلىك جاۋاپكەرشىلىگىن اناعۇرلىم تەرەڭ تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
جۇڭگونىڭ رەفورما، دامۋ سىرىنا ٴۇڭىلدى
”«شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندەنى» وقىعان سايىن دانىشپاننان جول سۇراعانداي بولامىن، قاراپايىم جازۋلاردان جۇڭگو باسشىسىنىڭ وتباسى ـ وتان سۇيىسپەنشىلىگىن سەزەمىن، ەڭ ماڭىزدىسى، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ جۇڭگو باسشىسىنىڭ ماكرولىق تۇرعىسى ارقىلى جۇڭگونىڭ رەفورماسىنداعى، دامۋىنداعى ايبىندى وزگەرىستەردى سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى“. تايلانداعى تايلاند _ جۇڭگو ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ۋيلۇن پيچا ـ ۋىڭپادي 2 جىلعا تاياۋ ۋاقىت جۇمساپ «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندەنىڭ» تايلاند تىلىندەگى نۇسقاسىنىڭ 2 ـ تومىن اۋدارۋ جۇمىسىن اياقتاتتى، وسىدان كەيىن دە ىلعي اقتارىپ، وي جۇگىرتىپ، سوعان ەلىتىپ جۇرەدى.
پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ ۇندەۋىن تاستادى. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى وراسان زور ساياسي باتىلدىق جانە پاراساتپەن رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدى ىلگەرىلەتىپ، ٴبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ، جاڭا جورىققا قادام تاستاۋ ٴۇشىن تۇزىمدىك قامتاماسىزدىق جانە قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش ازىرلەدى.
15 سالاداعى 330 نەشە ٴتۇرلى ٴبىرشاما زور رەفورما شاراسى ساياسي، ەكونوميكا، مادەنيەت، قوعام، ەكولوگيالىق وركەنيەت جانە پارتيا قۇرىلىسى سياقتى جاقتاردى قامتىدى. ”ٴبىزدىڭ باس نىسانامىز _ جۇڭگوشا سوتسياليستىك ٴتۇزىمدى كەمەلدەندىرىپ جانە دامىتىپ، مەملەكەتتى باسقارۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ“. بۇل بەرىك ۋادە، ونان دا ماڭىزدىسى، ارەكەت باعدارناماسى بولىپ تابىلادى.
”رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جالعاسا بەرەدى، توقتامايدى“، ”رەفورما تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىلەدى“، ”رەفورما جاساۋ قانشالىق تەرەڭدەتىلگەن سايىن سونشالىق جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ىسكەرلىك كورسەتۋ كەرەك“، ”رەفورما جاساۋدى، ەسىك اشۋدى اناعۇرلىم بيىك باستالۋ تۇيىنىندە ىلگەرىلەتۋ كەرەك“... «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندەنىڭ» 1 ـ تومىنان 4 ـ تومىنا دەيىن رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باستان ـ اياق ساباقتاسقان نەگىزگى تاقىرىپ بولىپ، ماڭىزدى مازمۇندى يەلەپ، ”رەفورما“ دەگەن ٴسوز وسى ٴبىر ارناۋلى تاقىرىپتا جالپى 500 نەشە رەت كەزدەستى.
ٴتوراعا شي جينپيڭ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ عىلمي ٴتاسىلى مەن ٴونىمدى جولىن جاسامپازدىقپەن العا قويىپ، رەفورما جاسالىپ، ەسىك اشىلعاننان بەرگى ەڭ باي، ەڭ جان ـ جاقتى، ەڭ جۇيەلى رەفورما ادىستەمەسىن قالىپتاستىردى، بۇل ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى وقىرمان ايرىقشا نازار اۋدارعان مازمۇن.
ۋيلۇن پيچا ـ ۋىڭپاديدىڭ نازارىندا بۇل شىعارما بەينە ”مەملەكەت باسقارۋدىڭ تابىستى قۇپياسى“ بولدى، ”مەنشە، بۇل وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرگە بەرىلگەن قىمباتتى بايلىق“ دەيدى ول.
”وسى كىتاپ ارقىلى مەن ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ رەفورمانى تەرەڭدەتۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ بەكىمىن كوردىم، ٴبىزدىڭ كامبودجانىڭ دامۋىنا ۇلگى تىكتەدى“. كامبودجا _ جۇڭگو قارىم ـ قاتىناسىن دامىتۋ ٴىلمي قوعامىنىڭ باستىعى شەمونيل _ «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندەنىڭ» 1 ـ تومىنىڭ، 2 ـ تومىنىڭ كامبودجا تىلىندەگى نۇسقاسىن اۋدارۋ ۇجىمىنىڭ جاۋاپتىسى.
ونىڭ قاراۋىنشا، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ _ جۇڭگونىڭ ٴوزىنىڭ مەملەكەت جاعدايىن شىعار ٴتۇيىن ەتىپ جاساعان كەلەلى شەشىمى، ورتالىقتان جەرگىلىكتى ورىنعا دەيىن جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي، ٴداۋىردىڭ دامۋىنا ىلەسىپ امال قولداندى. ”مەن جۇڭگو باسشىسىنىڭ پاراساتىنا قاتتى ٴسۇيىندىم، جۇڭگو ٴوز ەلىنىڭ مەملەكەت جاعدايىنا ۇيلەسەتىن دامۋ جولىن اشتى“.
بەتالىس بولاشاقتى بەلگىلەيدى، جول تاعدىردى بەلگىلەيدى. ٴتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ ايقىن اتاپ كورسەتتى: ”ٴبىز، ارينە، رەفورما تۋىن بيىك ۇستاۋىمىز كەرەك، ايتسەدە ٴبىزدىڭ رەفورمامىز جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىندا ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەيتىن رەفورما ٴارى توماعا تۇيىق، توقىراعان كونە سۇردەكپەن جۇرمەيدى، ٴارى باعداردان اداستىراتىن تەرىس جولعا تۇسپەيدى“.
جۇڭگوشا سوتسياليزم بەتالىسىن بەكەمدەۋ _ رەفورما جولىنىڭ ٴتۇپ تياناعى. تەك دۇرىس جولعا تاباندى بولعاندا عانا رەفورمانىڭ بەتالىسى ايقىن، جولى انىق بولىپ، ورنىقتى قاداممەن العا ىلگەرىلەي الادى.
پارتيا ورتالىق كوميتەتى پارتيا تاريحى جانە حۇجات زەرتتەۋ ورنىنىڭ باتىس تىلدەرىندەگى ماقالالاردى رەداكسيالايتىن بىلىكتى مامانى فرانسيسكو اللەن پيكەرو (جۇڭگو تىلىندەگى اتى: ان يۇڭ) «شي جينپيڭنىڭ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جونىندەگى بايىمداۋلارىنان ۇزىندىلەردى» اۋدارعاندا نەنىڭ ”دۇرىس جول“ ەكەندىگىنە تەرەڭ وي جۇگىرتتى.
تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشۋ دەگەندەگى ”تۋرا“ دەگەندى قالاي اۋدارۋ كەرەك؟ قاتىستى نازاريالىق شىعارمالاردى ىشكەرىلەي ۇڭىلە وقۋ ارقىلى ول ”تۋرا“ دەگەننىڭ ”دۇرىس جول“ عانا ەمەس، ونان دا تەرەڭ ماعىناسى بار ەكەندىگىن تانىپ جەتتى. ٴتوراعا شي جينپيڭ ”تۋراشىلدىقتان اينىماۋدا“ ماركسيزمنەن، سوتسياليزمنەن اۋىتقۋعا بولمايتىندىعىن، تاعى پارتيانىڭ سيپاتىنا، باس ماقساتىنا، مۇرات ـ سەنىمىنە جانە اۋەلگى ماقساتىنا، بورىشىنا تاباندى بولۋ كەرەكتىگىن تالاي رەت تىلگە تيەك ەتكەن ەدى. وسىنى شىعار ٴتۇيىن ەتكەندىكتەن، ول ”تۋرا“ دەگەن ٴسوزدى ”ٴتۇبىرلى پرينسيپ“ دەپ اۋدارۋدى قۋاتتادى.
جۇڭگودا 30 نەشە جىل تۇرمىس كەشىرىپ، ساۋدامەن اينالىسقان دانيالىق سيمون ليحتەنبەرگ (جۇڭگو تىلىندەگى اتى: لي شيمىڭ) جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋىن، ەسىك اشۋىن باستان وتكەرۋشى، سونداي ـ اق پۋدۇڭدى وركەندەتۋ، ەسىك اشۋ، شاڭحاي ەركىن ساۋدا سىناق رايونى سياقتى جەلىلەس ساياساتتاردىڭ يگىلىگىن كورۋشى. ونىڭ قاراۋىنشا، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ قۋاتتى دا پارمەندى باسشىلىعى مەن وزىنە ـ ٴوزى توڭكەرىس جاساۋداعى الىمدىلىعى__ رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ تابىسقا جەتۋىنىڭ ٴتۇبىرلى قامتاماسىزدىعى، سونداي ـ اق جۇڭگونىڭ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدى جوعارى ٴونىمدى ىلگەرىلەتۋىنىڭ ”قۇپياسى“ بولىپ تابىلادى.
لي شيمىڭ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىسىنە بىلاي دەيدى: باتىس ەلدەرىندە، ەگەر ۇكىمەتتىڭ بەينەسى جاقسى بولماسا، كوپ ساندى جاعدايدا ادامداردىڭ ويىنا كەلەتىن ٴادىس سايلاۋ ارقىلى بيلىك باسىنداعى پارتيانى اۋىستىرۋ. جۇڭگودا بيلىك باسىنداعى پارتيا بولعان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ”ۇزىكسىز وزىنە ـ ٴوزى توڭكەرىس جاساپ، داۋىرمەن بىرگە العا باسىپ، ەكونوميكانىڭ دامۋىن جەبەۋگە جانە حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋعا باستان ـ اياق كۇش سالۋ“ ارقىلى ساياسي پارتيانىڭ اۋىسۋىنان تۋىلاتىن قىسقا مەرزىمدىك ارەكەتتىڭ الدىن الىپ، رەفورما جانە دامۋ جوباسىنىڭ ۇلاسپالىلىعى مەن جوعارى ونىمدىلىگىنە كەپىلدىك ەتتى.
كەزەڭگە ٴبولۋ، ساتىسى بولۋ، تۇتاس تۇلعاعا قاراۋ، ناقتى ونىمدىلىككە ٴمان بەرۋ _ كوپتەگەن شەتەل بايقاۋشىلارىنىڭ جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋى، ەسىك اشۋى جانە دامۋ جولىنىڭ ەرەكشەلىگى جونىندەگى قورىتىندىسى.
”جۇڭگو كەزەڭدىك دامۋ نىساناسى ارقىلى تۇتاس مەملەكەت ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتتى“. سيمون بىلاي دەيدى: وتكەن عاسىردىڭ 90 ـ جىلدارىندا گۋاڭجوۋدا بولۋ دەگەن: ٴبىر جىلدا ٴبىر شاعىن وزگەرىس، 2 جىلدا ٴبىر ورتاشا وزگەرىس، 3 جىلدا ٴبىر زور وزگەرىس. بۇل ۇكىمەتتە انىق جوبا بار ەكەندىگىن ٴارى نىسانانى جۇزەگە اسىرا الاتىندىعىن تۇسىندىرەدى. ”تۇتاس ەكونوميكالىق تىزبەك اينالعاننان كەيىن، نىسانانى جۇزەگە اسىرۋ ىڭعايى كەلىپ، ساتىنە باسقان ٴىس بولماق“.
وسىناۋ ايقىنسىزدىققا تولى داۋىردە جۇڭگونىڭ قايراتتانا العا ۇمتىلعان رەفورما بارىسى ٴوزىنىڭ وسىزاماندانۋىنا سارقىلماس قوزعاۋشى كۇش ازىرلەپ قانا قويماي، قىم ـ قۋىت دۇنيە جۇزىنە دە ٴۇمىت جانە وي اكەلدى.
”ماركسيزمنىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرىن جۇڭگونىڭ ٴىس جۇزىندىگىمەن ٴوزارا ۇشتاستىرۋ ٴبىر ماشاقاتتى ٴىس، دۇنيە جۇزىندە مۇنىڭ قانداي ۇلى بورىش ەكەندىگىن تۇسىنەتىن ادام كەمدە ـ كەم“، ۇلى بريتانيا 48 توپ كلۋبىنىڭ قۇرمەتتى ٴتوراعاسى ستەفەن پەرري بىلاي دەپ اسەرلەندى، مەن جۇڭگونىڭ ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ باستاۋىندا وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ وسىزاماندانۋعا بەت الاتىن جاڭا جول قاراستىرعانىنا ٴارى ٴار ەلمەن قول ۇستاسىپ وسى زامانعا جانە بەيبىتشىلىككە بەت العاندىعىنا ٴساتى كەلىپ كۋا بولدىم.
ٴجۇز ميلليونداعان حالىقتىڭ قۇت ـ ىرىسى ٴۇشىن
6 ـ ايدىڭ سوڭعى شەنى، جياڭشيدىڭ شىچىڭ اۋدانى ٴبىر توپ ەرەكشە قوناقتى قارسى الدى. پاكيستان، مالايزيا، رۋاندا سياقتى ەلدەردىڭ ٴمانساپتىلارى مەن ماماندارىنان قۇرالعان ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ مەملەكەتتىڭ كەدەيلەردى كوپ نەگىزدە جاڭالىق اشا سۇيەمەلدەۋ ۇلگىسى بويىنشا بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ، تەكسەرۋ ۇيىرمەسى وسى ارادا جۇڭگونىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جانە اۋىل ـ قىستاقتى گۇلدەندىرۋ سالاسىنداعى امالياتتىق جەتىستىكتەرىنە نازار سالدى جانە ونى سەزىندى.
رۋاندالىق مامان ۆينسەنت رۋتارەمارا شىچىڭنىڭ ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرىن جوعارىلاتقاندىعىن، اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ساياحاتتى ۇشتاستىرىپ دامىتۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىن اۋىز جاپپاي القادى، ايتسەدە وعان ەڭ تەرەڭ اسەر قالدىرعانى: ”حالىقتى وزەك ەتكەن ۇكىمەت“، ”ۇكىمەتتىڭ ٴار ادامعا قىزمەت كورسەتىپ، بىردە ـ ٴبىر ادامدى قاتاردان قالدىرماۋى“ بولدى.
حالىق ٴۇشىن رەفورما جاساعاندا عانا رەفورمانىڭ ٴمانى بولادى؛ حالىققا سۇيەنىپ رەفورما جاساعاندا عانا رەفورمانىڭ قوزعاۋشى كۇشى بولادى. جۇڭگو حالقىن باقىتقا كەنەلتۋ، جۇڭحۋا ۇلتىن گۇلدەندىرۋ _ جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ اۋەلگى ماقساتى جانە بورىشى، سونداي ـ اق رەفورما جاساۋداعى، ەسىك اشۋداعى اۋەلگى ماقسات پەن بورىش.
ەل باسقارۋ جولىندا، ٴسوز جوق، الدىمەن حالىقتى بايىتۋ كەرەك. جاڭا داۋىردەن بەرى جۇڭگو ادامزات تاريحىنداعى كولەمى ەڭ زور كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە جەتىپ، ٴجۇز ميلليونداي حالىقتى جاپپاي كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، «بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 ـ جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كەڭەستىك ٴتارتىبىنىڭ» كەدەيلىكتى ازايتۋ نىساناسىن 10 جىل بۇرىن جۇزەگە اسىردى. جۇڭگونىڭ كەدەيلىكتى ازايتۋ كەرەمەتى _ ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى وقىرماندار جاپپاي نازار اۋدارعان كەڭەس تاقىرىپتارىنىڭ ٴبىرى بولدى.
2023 ـ جىلى 11 ـ ايدا «كەدەيلىكتەن ارىلۋدىڭ» وزبەك تىلىندەگى نۇسقاسى باسپادان شىعىپ، تاراتىلدى، وزبەكستان زۇڭتۇڭى مىرزيويەۆ العى سوزىنە بىلاي دەپ جازدى: ”ٴبىز كىتاپتان ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ تەرەڭ تولعانىسى مەن وتانشىلدىق سۇيىسپەنشىلىگىن كورىپ، ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ وسىناۋ ۇلى ىسكە ٴوزى ات سالىسىپ، قاشاندا حالىقپەن بىرگە بولىپ، وزىندە بارىن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ىسىنە ارناعاندىعىن بىلە الامىز“.
”بىردە ـ بىرەۋىن قاعىس قالدىرماۋ“ سىندى كەدەيلىكتەن دالمە ـ ٴدال ارىلتۋدان ”مىڭداعان ادامدى رەنجىتسە دە، ٴبىر ميلليارد 400 ميلليون حالىقتىڭ ٴۇمىتىن اقتايتىن“ ٴىرىپ ـ شىرۋگە قارسى تۇرۋ كۇرەسىنە دەيىن، قالامەن اۋىل مىندەتتى وقۋ ـ اعارتۋىن ٴبىر تۇلعالاندىرۋ رەفورماسىنىڭ دامۋىنان حالىقتى ٴتىپتى دە ٴادىل وقۋ ـ اعارتۋدان يگىلىكتەندىرۋگە، قوعامدىق قامسىزداندىرۋدا قالا مەن اۋىلدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋعا، ٴتارتىپتى ۇشتاستىرۋعا، حالىقتى ٴتىپتى دە سەنىمدى قامتاماسىزداندىرۋعا يە ەتۋگە دەيىن... جۇڭگونىڭ رەفورما، دامۋ ۇردىسىندەگى قۇلاشىن كەڭ جايعان ٴاربىر ماڭىزدى تاراۋدىڭ ٴبارى دە حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن ۇزدىكسىز قاناعاتتاندىرۋدىڭ، ٴبارى دە ”دامۋ حالىق ٴۇشىن بولۋ، دامۋدا حالىققا سۇيەنۋ، دامۋ جەتىستىكتەرىنەن حالىقتى تەڭ يگىلىكتەندىرۋدىڭ“ جاندى بەينەسى.
”«شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندە»، «شي جينپيڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ جونىندە» سياقتى شىعارمالاردى وقىپ بولعاننان كەيىن، ماعان ەڭ تەرەڭ اسەر قالدىرعان مازمۇن ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ يدەيالىق كوزقاراسىنىڭ ٴتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى جۇڭگو حالقى مەن دۇنيە ٴجۇزى حالقىنىڭ دامۋى مەن قۇت ـ ىرىسىن جۇزەگە اسىرۋدى ماقسات ەتكەندىگى بولدى“. اراب ساياسي ٴىلىمى قوعامىنىڭ مۇشەسى، جۇڭگو ىستەرى مامانى تامارا بەلۋ بىلاي دەدى: ٴتوراعا شي جينپيڭ جۇڭگونى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدى ىلگەرىلەتۋگە باستاپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ٴتۇرلى كەدەرگىلەرىن جويىپ قانا قويماي، قۇدىرەتتى قوزعاۋشى كۇش ازىرلەپ، دۇنيە جۇزىندەگى رەفورما، دامۋ جولىن قاراستىرعان ەلدەرگە دە جۇڭگو تاجىريبەسىن ازىرلەدى.
بۇگىنگى تاڭدا، جۇڭگونىڭ رەفورما تاجىريبەلەرىنەن ۇلگى الىپ، وزىندىك دامۋ جولىن قاراستىرۋ قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ورتاق تانىمىنا اينالدى. جوعارى قارقىندى پويەزگە ٴتۇسىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ تەبىندى دامۋ تىنىسىن سەزىنىپ، شىنجىن، گۋاڭجوۋ سياقتى قالالارداعى عىلىم ـ تەحنيكا كاسىپورىندارىن ەكسكۋرسيالاپ، جۇڭگومەن سەلبەستىك جاساۋ، بولاشاققا جول اشۋ ورايىن قاراستىرۋ، كوپتەگەن شەتەل مەملەكەت باسشىلارىنىڭ، ساياسي قايراتكەرلەرىنىڭ جۇڭگوعا ساپارلاي كەلۋ جولىنداعى كەم بولسا بولمايتىن بۋىنعا اينالدى.
«ۋاقىت _ التىن، ونىمدىلىك _ ٴومىر» _ بەلورۋسسيانىڭ استاناسى مينسكىدەگى جۇڭگو _ بەلورۋسسيا ونەركاسىپ باقشاسىنىڭ كىرەر اۋزىنا شىنجىن شىكوۋ ونەركاسىپ رايونىندا دۇنيەگە كەلگەن وسى ۇران ىلىنگەن. كامبودجانىڭ سىحانوك پورتى ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونىنان جۇڭگو _ ەگيپەت · تايدا سۋەيش ەكونوميكا ـ ساۋدا سەلبەستىك رايونىنا دەيىن، جۇڭگودان باستاۋ العان قارجى قوسۋ، تەحنيكا جانە دامۋ تاجىريبەلەرى الەمنىڭ وڭتۇستىگىندەگى ەلدەردىڭ ونەركاسىپتەنۋ اياق الىسى مەن دامۋىنا، گۇلدەنۋىنە مول قورەكتىك ازىرلەدى.
ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى شىعارمالارى شەتەلدە كەڭىنەن تارالىپ، دۇنيە جۇزىندەگى وقىرماندارعا جۇڭگونىڭ رەفورماسىنىڭ، دامۋىنىڭ حالىق نەگىزىن شىنايى سەزىندىردى. جۇڭگونىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدا قول جەتكىزگەن سۇبەلى تابىستارى دۇنيە جۇزىنە سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدىڭ جاڭا ورايىن الا كەلدى، سونداي ـ اق ٴار ەل بۇقاراسىنىڭ حالىق تۇرمىسى قۇت ـ ىرىسىن ارتتىردى.
ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ _ حالىققا باقىت جاراتاتىن عاسىرلىق ۇلى جوسپار. ”باتىس ەلدەرىندەگى كەيبىر قورشاعان ورتانى قورعاۋ قايراتكەرلەرى جاراتىلىستىق ورتانى قورعاۋدا، ٴسوز جوق، ادامنىڭ دامۋ قاجەتىن قيۋ كەرەك دەپ قارادى، ال جۇڭگونىڭ تابىستى امالياتى باتىستىقتارعا ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەن ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ ٴبارىنىڭ ادامداردىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن قاناعاتتاندىرۋ ٴۇشىن ەكەنىن، ەكەۋىنىڭ ٴبىر ـ بىرىنە مۇلدە قايشى كەلمەيتىندىگىن، ەكەۋىنە دە قاتار قول جەتكىزۋگە بولاتىندىعىن ۇعىندىردى“، ـ دەدى ورتالىق پارتيا تاريحى جانە حۇجات زەرتتەۋ ورنىنىڭ فرانسۋز تىلىندەگى ماقالالاردى رەداكسيالايتىن بىلىكتى مامانى جان دەلۆينە (حانزۋشا اتى: داي ۋيلي).
2023 ـ جىلى جىجياڭ ولكەسىنىڭ ”كوك ٴتۇستى اينالىم“ تەڭىز ـ مۇحيت سۋلياۋ جاراقسىز زاتتارىن جونگە سالۋ ۇلگىسى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ ”جەر شارى قورعاۋشىسى سيلىعىنا“ يە بولىپ، سايحانبا ورمان الاڭىن قۇرۋشىلارى، ”مىڭ قىستاق ۇلگى كورسەتۋ، 10 مىڭ قىستاقتى رەتتەۋ ـ وڭاۋ ينجەنەرياسى“ جانە ”قۇمىرىسقا ورمانى“ نىسانىنان كەيىنگى جۇڭگونىڭ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋداعى ەڭ جوعارى داڭقىنا يە بولعان تاعى ٴبىر نىسانىنا اينالدى. داي ۋيلي بىلاي دەپ قارايدى: ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ٴومىر ٴسۇرۋىن جۇزەگە اسىرۋ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ كورنەكتى ەرەكشەلىگى جانە ماڭىزدى تابىسى، ٴتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ _ باعالى بايلىق“ ۇستانىمى بارلىق ەلدىڭ ۇلگى الۋىنا تاتيدى.
”وسىزامانداندىرۋدا قاعاز بەتىندەگى كورسەتكىش ساندى مالىمەتكە قاراۋمەن بىرگە، ونان دا ماڭىزدىسى، حالىقتىڭ باقىتى مەن امان ـ ەسەندىگىنە قاراۋ كەرەك“. حالىقتى وزەك ەتكەن رەفورما قۇن بەتالىسىنا تاباندى بولىپ، جۇڭگو حالقى مەن دۇنيە جۇزىندەگى ٴار ەل حالقىنىڭ قۇت ـ ىرىسىن شىعار ٴتۇيىن ەتكەندە عانا، جۇرت تىلەگىنە شىنايى قول جەتكىزۋگە بولادى.
الەمدىك دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشتى
كوپ جىلدان بەرى اراب بىرىككەن امىرلىگىنىڭ زۇڭتۇڭى مۇحاممەد ٴتوراعا شي جينپيڭ قولتاڭباسىن قالدىرعان «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندەنىڭ» اراب تىلىندەگى نۇسقاسىن قاستەرلەپ ساقتاپ كەلەدى. ول بىلاي دەپ قارايدى: ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ بيلىك جۇرگىزۋ ۇستانىمى ”ٴوز ەلى حالقىنىڭ باقىتىن كوزدەپ قانا قويماي، دۇنيە ٴجۇزى حالقىنىڭ مۇددەسىن دە كوزدەگەن، بۇل ٴار ەل باسشىلارىنىڭ بيلىك جۇرگىزۋ باعدارناماسى جانە ولشەمى بولۋعا ٴتيىس“.
”ٴتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەگەن بولاتىن: ’دۇنيە ٴجۇزى جاقسى بولسا، جۇڭگو دا جاقسى بولادى؛ جۇڭگو جاقسى بولسا، دۇنيە ٴجۇزى ونان ارى جاقسى بولادى‘. جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ بەيبىت دامۋ جولىن تاڭداپ، بىرگە سەلبەستىك جاساۋ ارقىلى تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىرۋدى دارىپتەگەن، قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ٴبارى ودان پايدا تابادى“، ـ دەدى رەسەي جاس اۋدارماشىسى تەمىر فايزۋلين جاتىق ولشەمدى حانزۋ تىلىندە شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىسىنە.
ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ شىعارمالارىن اۋدارۋ ارقىلى ول ”بىرگە اقىلداسۋ، بىرگە قۇرۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ“، ”ۇلاستىرۋ، تۇتاستىرۋ“ سياقتى ”جۇڭگونىڭ ٴتۇيىندى سوزدەرى“ جونىندە تەرەڭ تۇسىنىككە يە بولىپ قانا قويماي، ونان دا ماڭىزدىسى، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ جۇڭگو مەن دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بىرگە دامۋ، قادامداس ىلگەرىلەۋ بارىسى دەگەن قورىتىندى شىعاردى.
انگليا وقىمىستىسى مارتين البروۋ بىلاي دەپ قارايدى: ٴدال قوس باعىتتى اۋىس ـ كۇيىس، ىقپالداستىق بارىسىندا جۇڭگونىڭ رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋى تابىسقا جەتىپ، قوعامدىق وندىرگىش كۇش بارىنشا جوعارىلادى، جۇڭگو دا دۇنيە ٴجۇزىنىڭ وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋ بارىسىندا كۇن سايىن ماڭىزدى رول اتقارۋدا.
”ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ جەلىلەس شىعارمالارىنىڭ ٴوزى باسى جۇڭگونىڭ نەشە مىڭ جىلدان بەرى ادام مەن تابيعاتتىڭ، ادام مەن ادامنىڭ قاتىناسىنا وي جۇگىرتۋىنىڭ يدەيالىق جاۋھارى“، ـ دەدى البروۋ، ـ ”جۇڭگونىڭ وزگەشە تاريحى مەن مادەنيەتى ونىڭ حالىقارالىق سەلبەستىك پەن ەكونوميكانىڭ دامۋىن جەبەۋ جاعىندا الەمدىك جەتەكشىلىك رول اتقارۋىنا مۇمكىندىك جاسادى“.
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى ٴتوراعا شي جينپيڭ ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن ورناتۋ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ، الەمدىك دامۋ باستاماسى، الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسى، الەمدىك وركەنيەت باستاماسى سياقتى ٴبىرسىپىرا جۇڭگو جوباسىن، جۇڭگو باستاماسىن العا قويىپ، الەمدىك باسقارۋدى كەمەلدەندىرۋگە، ادامزاتتىڭ دامۋىنداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشۋگە جۇڭگو جوباسىن ۇسىندى.
تامارا بەلۋ بىلاي دەپ قارادى: بۇل باستامالار حالىقارالىق قارىم ـ قاتىناستىڭ جاڭا جۇلگەسىن قالىپتاستىردى، اناعۇرلىم تەڭ، ٴادىل حالىقارالىق ٴتارتىپ قالىپتاستىرۋعا سەپتىگىن تيگىزىپ، تۇرلىشە ەلدەردىڭ تەڭ تۇرعىدا مامىلە جاساۋىن ىلگەرىلەتىپ، حالىقارالىق حاۋىپسىزدىك پەن ورنىقتىلىقتى كۇشەيتىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ بىرگە دامۋىن جەبەيدى.
2024 ـ جىلى 4 ـ ايدىڭ اياعىندا «شي جينپيڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ جونىندەنىڭ» اراب تىلىندەگى باسىلىمىن تانىستىرۋ ٴماجىلىسى اراب بىرىككەن امىرلىگىنىڭ استاناسى ابۋدابيدە وتكىزىلدى.”نازاريالىق جانە امالياتتىق سيپاتقا يە“، ”قازىرگى زامانعى جىبەك جولىنداعى ماياك“، ”ادامزاتتىڭ ٴبىلىم جانە مادەنيەت اۋىس ـ كۇيىسىنىڭ قازىناسى قامتىلعان“... ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى وقىرماندار بۇل شىعارمانىڭ يدەيالىق مازمۇنى مەن داۋىرلىك قۇنىنا اسا جوعارى باعا بەردى.
ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن تاباندىلىقپەن اتقارىپ، جوعارى دەڭگەيلى سىرتقا ەسىك اشۋدى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ جوعارى ساپامەن بىرگە قۇردى، جۇڭگو جۇڭگونىڭ جاڭا دامۋى ارقىلى دۇنيە جۇزىنە ۇزدىكسىز جاڭا وراي ازىرلەپ، الەمدىك ەكونوميكانىڭ قالپىنا كەلۋىنە تىڭ قوزعاۋشى كۇش ۇستەپ، ٴار ەلدىڭ دامۋىنا قوزعالىس قۋاتىن ۇستەدى. ەسىك اشۋ ارقىلى رەفورمانى جەبەۋگە، دامۋدى جەبەۋگە، جاڭالىق اشۋدى جەبەۋگە تاباندى بولعان شىعىستىڭ ”وراي ەسىگى“ دۇنيە جۇزىنە ماڭگى اشىق.
”تاريحتىڭ كەڭ اياسىنان الىپ قاراعاندا، جۇڭگونىڭ دامۋى جالپى ادامزاتتىڭ العا باسۋىنا ٴتان ۇلى ٴىس سانالادى. جۇڭگو قۇشاعىن كەڭ جايىپ، ٴار ەلگە اناعۇرلىم كوپ بازار ورايىن، قارجى قوسۋ ورايىن، ارتۋ ورايىن ازىرلەپ، بىرگە دامۋدى جۇزەگە اسىرادى“. «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندەنىڭ» 4 ـ تومىندا ٴتوراعا شي جينپيڭ ەسىك اشا سەلبەسۋدى، بىرگە دامۋدى جەبەۋ جونىندە شىنايى ۇندەۋ شىعاردى.
فرانسيانىڭ جۇڭگو ماسەلەسى مامانى، جازۋشى راييا بەش _ ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ جەلىلەس شىعارمالارىنىڭ ادال وقىرمانى. ونىڭ قاراۋىنشا، قازىرگى جىلدام وزگەرىپ وتىرعان، دەسەدە تەپە ـ تەڭدىگىنەن ايرىلعان دۇنيەدە «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندە» ”دۇنيە ٴجۇزىن جاڭا تەپە ـ تەڭدىككە يە ەتەتىن جۇڭگو اقىل ـ پاراساتىمەن قامدادى“.
ول بىلاي دەپ قارادى: جۇڭگونىڭ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋى جانە ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋى وڭىرلىك جانە الەمدىك دامۋعا كوپتەگەن پايدا جەتكىزدى. جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋدان جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە دەيىن جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ دۇنيە جۇزىنە ارتۋ ورايىن الا كەلدى، سونداي ـ اق كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋ جانە دۇنيە ٴجۇزىنىڭ باياندى دامۋى جونىندەگى حالىقارالىق سەلبەستىكتىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋىن ىلگەرىلەتتى. ”جۇڭگونىڭ ٴوز جولى جونىندە ىزدەنىس جاساۋى جانە الەمدىك باسقارۋدى كەمەلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ ارەكەتى جۇڭگونى الەمدىك دامۋدىڭ، ورنىقتىلىقتىڭ قامتاماسىزدىعىنا اينالدىردى“.
ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ جەلىلەس شىعارمالارىنىڭ دۇنيە جۇزىنە جەتكىزگەن ينفورماتسيالارىنا ايالداعاندا، داي ۋيلي جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 20 ـ قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىنداعى ٴبىر اۋىز سوزبەن قورىتىندىلاپ بىلاي دەدى: ”جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن جۇڭگو حالقى ادامزات ٴدوپ كەلگەن ورتاق ماسەلەلەردى شەشۋگە اناعۇرلىم كوپ، اناعۇرلىم جاقسى جۇڭگو اقىل ـ پاراساتىن، جۇڭگو جوباسىن، جۇڭگو كۇشىن ازىرلەدى“. ول بىلاي دەپ قارادى: ”بۇل ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ الەمدى كوكەيىندە ساقتاعان قاسيەتىن تولىق ايگىلەدى“.
«ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتۋ تۋرالى»، «شي جينپيڭنىڭ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جونىندەگى بايىمداۋلارىنان ۇزىندىلەر» قاتارلىلاردىڭ اۋدارما جانە رەداكسيالاۋ قىزمەتىنە قاتىناسقان ورتالىق پارتيا تاريحى جانە حۇجات زەرتتەۋ ورنىنىڭ تاجىريبەلى اراب تىلىندەگى ماقالالاردى رەداكسيالايتىن بىلىكتى مامانى يەحاييا مۇستافا مۇحاممەد احمەد ( حانزۋشا اتى: يەحاييا ) تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”بۇگىنگى جۇڭگو الەمدى كوكەيىندە ساقتاپ، اناعۇرلىم سەنىمدى، اشىق بولىپ، ادامزاتتىڭ العا باسۋىن كوزدەدى، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ ۇلى بىرلىگىن كوزدەدى“.
بەيبىتشىلىك، دامۋ، سەلبەستىك، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ سىندى ٴداۋىر اعىمى ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەدى، اشىق تا سەنىمدى جۇڭگو باستان ـ اياق تاريحتىڭ دۇرىس جاعىندا تۇرىپ كەلەدى. ”جۇڭگونىڭ تالپىنىپ وتىرعانى ٴوزىنىڭ قامىن عانا ويلايتىن وسىزامانداندىرۋ ەمەس، ٴار ەلمەن بىرگە بەيبىت دامىيتىن، ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ سەلبەسەتىن، بىرگە گۇلدەنەتىن دۇنيە ٴجۇزىنىڭ وسىزاماندانۋىن جۇزەگە اسىرۋدى قالايدى“.
جۇڭگو رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋگە تاباندى بولىپ، جۇڭگونى تەرەڭ وزگەرتىپ عانا قويماي، دۇنيە جۇزىنە دە تەرەڭ ىقپال جاساپ، ٴوزىن دامىتۋمەن بىرگە، دۇنيە جۇزىنە دە باقىت جاراتتى _ بۇل ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى وقىرمانداردىڭ جۇڭگو باسشىسىنىڭ شىعارمالارىن وقىپ شىعارعان ورتاق قورىتىندىسى.
ايبىندى تەڭىزدە جەلكەن جايا تولقىن جاردى. جاڭا جورىقتا جۇڭگو رەفورمانى تاباندىلىقپەن جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ اناعۇرلىم جارقىن بولاشاعىن ايگىلەيدى. ٴورىس اشا العا ىلگەرىلەيتىن، العان بەتىنەن قايتپايتىن جۇڭگو، ٴوزىن الۋەتتەندىرەتىن، الەمدەگى ادامداردى يگىلىككە كەنەلتەتىن جۇڭگو، ٴسوز جوق، دۇنيە جۇزىندەگى بارلىق العاباسار كۇشتەرمەن بىرگە ادامزات وركەنيەتىنىڭ اناعۇرلىم كوركەم بولاشاعىن اشادى.
(قاتىناسقان تىلشىلەر گاۋ بو، ۋ چاڭۋي، ليۋ كاي، گۋان جيان ـ ۋ، مياۋ شياۋجۋان، جاڭ مان، جۋ ۋانجۇن، دۇڭ شيۋجۋ، ياۋ بيڭ، تاڭ جي، سۇن شياۋليڭ، جين جيڭ)
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 7 ـ ايدىڭ 12 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
