_ 72 رەتكى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ (باسشىلىق گرۋپپاسى) ماجىلىسىنەن شي جينپيڭنىڭ رەفورما جولىن ٴتۇسىنۋ
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنان ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنە دەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ 72 رەتكى ماڭىزدى ٴماجىلىستى باسقارىپ اشىپ، قۇلاشىن كەڭ جايعان، سان الۋان رەفورما ساپارىنا جەتەكشىلىك ەتتى.
بۇل رەفورمانىڭ جورىققا اتتانۋ دابىلى. 72 رەتكى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ (باسشىلىق گرۋپپاسى) ٴماجىلىسى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باس نىساناسىن كوزدەپ جوعارى دەڭگەيدە جوبالاپ، 600دەن استام رەفورما حۇجاتىن قاراپ ماقۇلداپ، ٴار جاققا جەتەكشىلىك ەتىپ 3000نان استام رەفورما جوباسىن شىعارىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ تاۋ جولىقسا جول سالاتىن، سۋ جولىقسا كوپىر سالاتىن رەفورما رۋحى مەن ۇزدىكسىز داميتىن، كۇن سايىن تەرەڭدەيتىن رەفورما جولىن ايگىلەدى.
رول ۇستاپ، باعدار بەلگىلەۋ:
”رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ نىساناسىنا قاراي بۇلجىماي العا ىلگەرىلەدى“
جازدىكۇنگى جۇڭگودا رەفورمانىڭ تولقىنى كوتەرىلدى.
2024 ـ جىلى 6 ـ ايدىڭ 11 ـ كۇنى، بەيجيڭ جۇڭنانحاي، باس شۋجي شي جينپيڭ 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ 5 ـ ٴماجىلىسىن باسقارىپ اشتى.
ٴماجىلىس «جۇڭگوشا وسى زامانعى كاسىپورىن ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى پىكىر»، «استىق ەككەن شارۋالاردىڭ تابىسىن قامتاماسىز ەتۋ مەحانيزمىن جانە نەگىزگى استىق ـ ٴوندىرىس وڭىرلەرىنە مۇددەلىك تولەم بەرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىر»، «الەمدىك باسەكەلىك قۋاتقا يە عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ اشىق ورتاسىن قالىپتاستىرۋ جونىندەگى ٴبىرقانشا پىكىر» سياقتى ٴبىر قىدىرۋ رەفورما حۇجاتتارىن قاراپ ماقۇلداپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋداعى ٴىشىنارا ٴتۇيىندى، قيىن ماسەلەلەردى تىكە كورسەتىپ، رەفورمانىڭ دالمە ـ ٴدال كۇش سالۋىن، تياناقتانىپ ونىمدىلىك كورسەتۋىن ىلگەرىلەتتى.
10 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى وسىنداي ٴماجىلىستى باس شۋجي شي جينپيڭ 72 رەت باسقارىپ اشتى. جالپى تۇلعالىق جوبالادى، ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ سايكەستىردى، تۇتاس تۇلعالىق ىلگەرىلەتتى، قۋزاۋ سالىپ تياناقتاندىردى، باس شۋجي شي جينپيڭ رول ۇستاپ، جول باستادى، جۇڭگو رەفورماسىنىڭ كەمەسى دۇرىس جولدى بويلاپ اناعۇرلىم تەرەڭ سۋ ايدىنىنا، اناعۇرلىم كەڭ ورىسكە قاراي العا ىلگەرىلەدى.
2013 ـ جىلى 11 ـ ايدا پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى اشىلىپ، جاڭا داۋىردە رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ جوباسى جاسالدى:
”جۇڭگوشا سوتسياليستىك ٴتۇزىمدى كەمەلدەندىرىپ جانە دامىتىپ، مەملەكەتتى باسقارۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ“ باس نىساناسىن ورتاعا قويىپ، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ نەگىزگى جۇلگەسىن سۇلبالاپ، مىندەتتەمەنى، ۋاقىت كەستەسىن، قۇرىلىس چەرتوجىن ايقىندادى، 336 ٴتۇرلى رەفورما شاراسى ٴار جاقتى قامتىدى.
وسى تۇستاعى جۇڭگونىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋى جاڭا ماڭىزدى وتكەلدەن اسىپ بارادى: ەكونوميكانىڭ ۇزاق ۋاقىت جوعارى قارقىندى ارتۋ بارىسىندا توپتالعان ٴبىر قىدىرۋ تەرەڭ قاتپارلى قايشىلىقتار ۇزدىكسىز قوردالانىپ، دامۋدىڭ بىركەلكى بولماۋ، تولىق بولماۋ ماسەلەسى كۇن سايىن كورنەكتىلەندى؛ جاڭا كەزەكتى عىلىم ـ تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ سالاسى وزگەرىسى تولقىنىنداعى حالىقارالىق باسەكە جاعدايعا ەرىكسىز كوندىرىپ، جاھاندانۋعا قارسى تۇرۋ، ساۋدا قورعامپازدىعى سارقىنشاقتارى قايتا بەلەڭ بەردى... رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ كۇردەلىلىك دەڭگەيىن، جاپالىلىق دەڭگەيىن، سەزىمتالدىق دەڭگەيىن ايتپاساق تا تۇسىنىكتى.
ۇلى مۇراتتى كوڭىلگە ٴتۇيىپ، تىڭعىلىقتى، دەن قويا ىستەۋ كەرەك. الىپ تا كۇردەلى ينجەنەريا بولعان سايىن، دۇرىس باعىتتى، جان ـ جاقتى ورنالاستىرۋدى، تىڭعىلىقتى تياناقتاندىرۋدى سولعۇرلىم قاجەت ەتەدى.
پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسىنىڭ اشىلعانىنا ٴبىر ايدان استام ۋاقىت بولعان كەز، 2013 ـ جىلى 12 ـ ايدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ تاريحىندا تۇڭعىش رەت پارتيا ورتالىق كوميتەتى دەڭگەيىندە رەفورما قىزمەتىن ارنايى باسقاراتىن باسشىلىق قۇرىلىم _ ورتالىق رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسى قۇرىلدى. باس شۋجي شي جينپيڭ ٴوزى قولباسشى بولىپ، گرۋپپا باستىعى مىندەتىن وتەدى.
وسى ٴبىر قۇرىلىمنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى جونىندە باس شۋجي شي جينپيڭ نەگىزگى ويدى: ”پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىسىندە ورتاعا قويىلعان ٴتۇرلى رەفورما شارالارىن تىڭعىلىقتى تياناقتاندىرۋ“ دەپ ٴتۇسىندىردى.
پارتيا 19 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىسىنەن كەيىن، ورتالىق رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتى بولىپ وزگەرتىلدى. باس شۋجي شي جينپيڭ تاعى ٴوزى مەڭگەرۋشى مىندەتىن وتەدى. بۇل قۇرىلىمنىڭ فۋنكتسياسى اناعۇرلىم جان ـ جاقتى، ۇيىمى اناعۇرلىم اقاۋسىز، اينالىمى اناعۇرلىم ورنىقتى بولىپ، رەفورما جاساۋدى، ەسىك اشۋدى جاپپاي مەڭگەرەتىن پارمەندى وزەك قالىپتاستىرىپ، ەڭ كەڭ رەفورما جاساۋ كۇشىن توپتادى.
الىپ كەمەنىڭ رولىن ٴبىر ادام ۇستادى. رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ سىندى وسى تەرەڭ قوعامدىق وزگەرىس بارىسىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ باستان ـ اياق اۋىر مىندەت ارقالادى:
ۇزاق بولاشاقتى جوسپارلاپ، رەفورمانىڭ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلۋىنە عىلمي جەتەكشىلىك ازىرلەدى؛ جۇيەلى ورنالاستىرىپ، كەلەلى رەفورما كەڭەستىك تاقىرىبىن اقىلداسىپ بەلگىلەدى؛ بار جۇمىستى ٴوزى ىستەپ، كەلەلى رەفورما جوبالارىن مۇقيات قاراپ وزگەرىس ەنگىزىپ، ٴاربىر رەفورمانىڭ تياناقتانىپ ونىمدىلىك كورسەتۋىنە جەتەكشىلىك ەتتى، قۋزاۋ سالدى...
باسىپ وتكەن جولىمىزعا قايىرىلا قاراساق، جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋى، ەسىك اشۋى قاشاندا پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ورتالىقتانعان ٴبىر تۇتاس باسشىلىعىندا جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىن بويلاپ تاباندىلىقپەن العا باسقاندىعىن بىلەمىز.
جاڭا داۋىرگە وتكەندە رەفورما قانداي تۋ ۇستايدى، قانداي جولمەن جۇرەدى؟ نە ٴۇشىن رەفورما جاسالادى، كىم ٴۇشىن رەفورما جاسالادى، قالاي رەفورما جاسالادى؟ باس شۋجي شي جينپيڭ ايقىن بەتالىس كورسەتتى _
2014 ـ جىلى 1 ـ اي، 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 1 ـ ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ: ”رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ نىساناسىنا قاراي بۇلجىماي العا ىلگەرىلەۋ كەرەكتىگىن“، ”رەفورمانىڭ دۇرىس بەتالىسىن مىقتاپ يگەرۋ كەرەكتىگىن“ اتاپ كورسەتتى.
2017 ـ جىلى 11 ـ اي، باس شۋجي شي جينپيڭ باسقارىپ اشقان 19 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 1 ـ ماجىلىسىندە ٴۇش ”وزگەرتۋگە بولمايدى“ ارقىلى رەفورما بەتالىسىن تۇراقتاندىردى: ”مەيلى قاي سالادا رەفورما جاسايىق، رەفورمانى قاي ساتىعا اكەلەيىك، پارتيانىڭ رەفورما جۇرگىزۋگە ورتالىقتانعان ٴبىر تۇتاس باسشىلىعىنا تاباندى بولۋ وزگەرمەيدى، جۇڭگوشا سوتسياليزم ٴتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋ جانە دامىتۋ، مەملەكەتتى جونگە سالۋ جۇيەسى مەن جونگە سالۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ جالپى نىساناسى وزگەرمەيدى، حالىقتى وزەك ەتكەن رەفورمانىڭ قۇن بەتالىسىندا تاباندى بولۋ وزگەرمەيدى“.
2023 ـ جىلى 4 ـ اي، 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ 1 ـ ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ: ”رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ٴتۇبىرلى قوزعاۋشى كۇشى ەتۋ كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەدى.
يدەيا ۇلى وزگەرىس بارىسىندا كەمەلدەنەدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ ماركسيزمدىك ساياساتشىلاردىڭ، ويشىلداردىڭ، ستراتەگتەردىڭ تەرەڭ اڭعارىمپازدىق قابىلەتىمەن، قىراعىلىقپەن تۇجىرىم جاساۋ قابىلەتىمەن، نازاريالىق جاسامپازدىق قابىلەتىمەن رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ جونىندەگى ٴبىر قىدىرۋ جاڭا يدەيالاردى، جاڭا كوزقاراستاردى، جاڭا تۇجىرىمداردى العا قويىپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو ٴۇشىن رەفورمانىڭ ۇلكەن ارناسىن كەڭەيتتى، رەفورمانىڭ ۇلكەن لوگيكاسىن ايقىندادى _
رەفورما جاساۋ مەن ەسىك اشۋ جايىندا: ”ەسىك اشۋ ارقىلى رەفورمانى جەبەۋ، دامۋدى جەبەۋ ەلىمىزدىڭ رەفورما جاساۋىنىڭ، دامۋىنىڭ تابىستى امالياتى. رەفورما جاساۋ مەن ەسىك اشۋ ٴبىرىن ـ ٴبىرى تابىسقا كەنەلتىپ، ٴبىرىن ـ ٴبىرى جەبەيدى، رەفورمانىڭ قاجەتتى تالابى ەسىك اشۋ، ەسىك اشۋدىڭ دا قاجەتتى تالابى رەفورما جاساۋ“؛
رەفورما جاساۋ مەن دامۋ جايىندا: ”دامۋدىڭ ٴبىر قادام العا ىلگەرىلەۋى رەفورمانىڭ ٴبىر قادام العا ىلگەرىلەۋىن قاجەت ەتەدى، رەفورمانىڭ ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەۋى دە دامۋعا قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش ازىرلەيتىن بولادى“، ”رەفورما مەن دامۋدىڭ تەرەڭ توعىسۋىن، جوعارى ونىمدىلىكپەن بىرلەسىپ ارەكەتتەنۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك“؛
رەفورما جاساۋ مەن زاڭمەن باسقارۋ جايىندا: ”كەلەلى رەفورما اتاۋلىنىڭ بارىندە زاڭدىق نەگىز بولۋ كەرەك“، ”رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ زاڭمەن باسقارۋ قامتاماسىزدىعىن قاجەت ەتەدى، مەملەكەتتى زاڭمەن باسقارۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋ دە رەفورمانى تەرەڭدەتۋدى قاجەت ەتەدى“، ”زاڭمەن باسقارۋ اياسىندا رەفورمانى ىلگەرىلەتۋ، رەفورما بارىسىندا زاڭمەن باسقارۋدى كەمەلدەندىرۋ كەرەك“؛
...
تەرەڭ سۋ ايدىنىنا كىرگەن رەفورمانىڭ ەرەكشە قيىندىعى يدەيالىق كوزقاراستىڭ بۇعاۋىن تالقانداۋدا، قيىندىعى مۇددە جاعىنداعى قاتىپ ـ سەمگەن بۇعاۋدى بۇزۋدا.
72 رەتكى ٴماجىلىس شەرۋ تارتۋ بەتالىسىن ايقىنداپ قانا قويماي، ونان دا ماڭىزدىسى، جورىققا اتتانۋ دابىلىن قاقتى _
ۇكىمەت پەن بازاردىڭ قاتىناسىن ويداعىداي ٴبىر جاقتى ەتۋ سىندى وزەكتى ماسەلەنى مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، ەكونوميكالىق ٴتۇزىلىس رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، رەال قاجەتتى نەگىزگە الىپ، ەڭ كوكەي تەستى ىستەردەن باستاپ يگەرىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى تەجەپ وتىرعان كەدەرگىلەردى، توسقاۋىلداردى كۇش سالا اشتى؛
جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇزدىكسىز دامۋىن كوزدەپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت سالاسىنداعى رەفورمالاردى تەرەڭدەتىپ، كادرلاردى باعالاۋ تۇزىمىنە رەفورما جاساپ، ورتالىقتىڭ ەكولوگيالىق قورشاعان ورتانى قورعاۋ بويىنشا قۋزاۋ ـ تەكسەرۋىن ورىستەتىپ، اشىق اسپان، تۇنىق سۋ، تازا توپىراقتى قورعاۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزدى؛
”مىڭداعان ادامعا جەك كورىنىشتى بولىپ، ٴبىر ميلليارد 400 ميلليون حالىقتىڭ ٴۇمىتىن اقتاۋ“ جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاۋ ارقىلى پارتيانىڭ ٴتارتىپ تەكسەرۋ جانە مەملەكەتتىڭ باقىلاۋ ـ تەكسەرۋ ٴتۇزىلىسى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋدى ىلگەرىلەتىپ، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋگە تاماشا ساياسي ەكولوگيا جاراتتى؛
...
10 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى 72 رەتكى ماجىلىستە ٴبىر قىدىرۋ كەلەلى رەفورما ىستەرىن ورنالاستىرىپ، ٴتۇزىم قۇرىلىسىنىڭ نەگىزگى جۇلگەسىن ورناتىپ، ىشكى ىستەر، ديپلوماتيا، مەملەكەت قورعانىسى، پارتيانى باسقارۋ، مەملەكەتتى باسقارۋ، ارميانى باسقارۋ جاقتارىنداعى ٴتۇرلى رەفورمالاردىڭ ۇزدىكسىز جاڭا جاعداي اشۋىن، تىڭ ساتىعا كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتتى.
”جاڭا ٴداۋىردىڭ 10 جىلىندا ٴبىز ىلگەرىلەتكەن رەفورما جان ـ جاقتى، تەرەڭ قاتپارلى، ٴتۇبىرلى سيپاتتى بولدى، قول جەتكىزگەن تابىستار تاريحي سيپاتتى، توڭكەرىستىك سيپاتتى، جاسامپازدىق سيپاتتى بولدى.“ 2023 ـ جىلى 4 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ باسقارىپ اشقان 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ 1 ـ ماجىلىسىندەگى جيناقى قورىتىندىسى وسى ٴبىر كەلەلى تۇجىرىمدى تاعى ٴبىر رەت دالەلدەدى _
”پارتيا 11 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى ٴداۋىر بولگىش بولىپ، رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جاڭا مەزگىلىن اشتى. پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى دە ٴداۋىر بولگىش بولىپ، رەفورمانىڭ ٴىشىنارالىق ىزدەنىس جاساۋدان، مۇز جارىپ، قورشاۋ بۇزۋدان جۇيەلى جيناقتاۋعا، جاپپاي تەرەڭدەتۋگە دەيىنگى بۇرىلىسىن جۇزەگە اسىرىپ، ەلىمىزدىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جاڭا جاعدايىن اشتى“.
دالمە ـ ٴدال جەتەكشىلىك ەتۋ:
”رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ _ بۇرىنعىلار ىستەپ كورمەگەن شىت جاڭا ٴىس، ٴسوز جوق، دۇرىس ادىستەمەگە تاباندى بولۋ كەرەك“
رەفورمادا كۇشىنەن قالدىرۋ دا، ورناتۋ دا بولادى، ونىڭ زاڭدىلىعىن يگەرگەندە از كۇشپەن كوپ جۇمىس بىتىرۋگە بولادى.
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى جاڭا داۋىردەگى رەفورما امالياتىن تياناق ەتىپ، رەفورما زاڭدىلىعى جونىندەگى تانىمدى ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، رەفورما جاساعاننان، ەسىك اشقاننان بەرگى ەڭ باي، ەڭ جان ـ جاقتى، ەڭ جۇيەلى رەفورما ادىستەمەسىن قالىپتاستىرىپ، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋگە عىلمي جەتەكشىلىك جانە ارەكەت باعدارناماسىن ازىرلەدى.
”ٴوڭىر اتتاعان، تاراۋ اتتاعان كەلەلى رەفورما ىستەرىن سايكەستىرۋدى كۇشەيتۋدەن“ ”سىناق ٴتۇيىنى رەفورمانىڭ ماڭىزدى مىندەتى، ونان دا ماڭىزدىسى، رەفورمانىڭ ماڭىزدى ٴادىسى“ دەگەنگە دەيىن، ونان ”جالپى جاعداي كوزقاراسى مەن جۇيە ويى ارقىلى رەفورمانى جوسپارلاۋعا، ىلگەرىلەتۋگە“ دەيىن... ٴار رەتكى ماجىلىستە ٴونىمدى اتقارىلاتىن ٴبىر قىدىرۋ رەفورما ادىستەرى ادامدارعا تىڭ تىنىس بايقاتتى ٴارى اماليات بارىسىندا رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ دالمە ـ ٴدال كۇش سالۋىنا، دالمە ـ ٴدال تياناقتانۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىلدى.
ماسەلەنى باعدار ەتۋگە تاباندى بولىپ، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ ارقىلى جول اشىپ، رەفورمادان پايدالانىپ قيىن ماسەلەنى شەشتى _
”رەفورمانى ناقتى ماسەلەدەن باستاپ يگەرۋگە تاباندى بولۋ كەرەك“، ”كورنەكتى ماسەلەلەردى شەشۋ جاعىنا كۇش سالىندى ما، جوق پا“، ”اتقارۋ جوباسىن جاساۋدا ماسەلەگە تىكە بەتتەۋ كەرەك“... ٴماجىلىس وسى ماڭىزدى ٴادىستى تالاي رەت باسا دارىپتەدى.
”ماسەلەگە تۋرا بەتتەۋ، ماسەلەگە ىلەسە ٴجۇرۋ كەرەك“، تالاي رەتكى ٴماجىلىس، تالاي ـ تالاي ورنالاستىرۋ دا ماسەلەنى تۇتقا ەتىپ، رەفورمانىڭ نىساناسى بولۋىنا، ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلۋىنە مۇمكىندىك جاسادى:
نومىرگە عانا قاراۋ نازارياسى، ٴومىردى ٴبىر ەمتيحانمەن بەلگىلەۋ سياقتى سان ميلليونداعان وقۋشىنىڭ تاعدىرىنا ساياتىن ماسەلەلەرگە مەڭزەس، ەمتيحان الۋ، وقۋشى قابىلداۋ ٴتۇزىمى رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ جونىندەگى اتقارۋ پىكىرىن اقىلداسىپ، قاراپ، جەر ـ جەردە جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى كەشەندى رەفورماسىن باستاۋدى ورنالاستىرىپ، تۇرگە ايىرىپ ەمتيحان الۋ، جالپىلىق باعالاۋ، كوپ نەگىزدى قابىلداۋ سىندى ەمتيحان الۋ، وقۋشى قابىلداۋ ۇلگىسىن قالىپتاستىرىپ، جۇڭگوشا وسى زامانعى وقۋ ـ اعارتۋ ەمتيحان الۋ، وقۋشى قابىلداۋ ٴتۇزىمىن نەگىزىنەن ورناتتى؛
حالىق بۇقاراسىنىڭ اڭىسى كۇشتى ”دەلو تۇرعىزۋ قيىن بولۋ“ ماسەلەسىن شەشۋ ٴۇشىن، حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ دەلو قابىلداۋ تۇزىمىنە رەفورما جاساپ، دەلو تۇرعىزىپ تەكسەرۋ ٴتۇزىمىن دەلو تۇرعىزىپ ەستەلىككە الۋ تۇزىمىنە وزگەرتتى، قىزمەت مەحانيزمىن جاقسارتىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى قۋزاۋدى كۇشەيتىپ، ”دەلو بولسا، ٴسوز جوق، دەلو تۇرعىزۋدى، ارىز ـ شاعىم بولسا، ٴسوز جوق، قاراۋدى“ ىلگەرىلەتىپ، داۋگەردىڭ شاعىمدانۋ ۇقىعىن قامتاماسىز ەتىپ، بۇقاراعا ادىلدىككە، ادىلەتتىلىككە جول الاتىن قولايلى ەسىك اشتى؛
سەمسەردى كاسىپورىنداردىڭ، بۇقارانىڭ ٴىس ٴبىتىرۋى قيىن بولۋ، ٴىس ٴبىتىرۋى اقىرىن بولۋ، كوپ ورىنعا جۇگىرۋ، ارلى ـ بەرلى سابىلۋ سياقتى كورنەكتى ماسەلەلەرگە كەزەپ، تەكسەرىپ بەكىتۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋ جاعىندا حالىققا قولايلى بولۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، كاسىپورىندارعا، بۇقاراعا توتە بەيىمدەلۋدى، ٴوتىنىش بويىنشا ٴبىر جاقتى ەتىلگەن اكىمشىلىك تەكسەرىپ بەكىتۋ جانە الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ ىستەرىن ارقاۋ ەتىپ، تەكسەرىپ بەكىتۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋ ۇستانىمى، ٴتۇزىمى، ستيلى جاعىنداعى جان ـ جاقتى، تەرەڭ قاتپارلى وزگەرىستى ىلگەرىلەتىپ، اكىمشىلىك قىزمەت وتەۋدىڭ مەيىرىن سەزىندىرىپ، بۇقارانىڭ جان جۇيەسىنە جەتكىزدى...
ماسەلەگە تالداۋ جاساۋ، ماسەلەنى شەشۋ بارىسىندا ماسەلەنى باعدار ەتكەن رەفورما ادىستەمەسى اناعۇرلىم كورنەكتىلەندى.
ماسەلە _ ٴداۋىر ٴۇنى، تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ ماسەلەنى شەشۋ جولى.
2020 ـ جىلى 4 ـ ايدىڭ 21 ـ كۇنى، شانشيدە قىزمەت تەكسەرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ پيڭلي اۋدانىنىڭ لاۋشيان قالاشىعى ەمحاناسىنا كەلدى.
«انكاڭ قالاسىنىڭ قالا، اۋىل تۇرعىندارى ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى ساياساتىنىڭ تۇسىندىرمە كەستەسى» الدىندا، باس شۋجي ايالداپ تەكسەرىپ كورىپ، ەسەپتەن كوتەرۋ ساياساتى سياقتى كوپتەگەن ناقتى ماسەلەلەردى تاپتەشتەي سۇرادى.
6 كۇننەن كەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ 19 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ 13 ـ ٴماجىلىسىن باسقارىپ اشتى، ٴماجىلىس «ەمدەۋدى قامتاماسىز ەتۋ قورىن باقىلاۋ ـ باسقارۋ ٴتۇزىم جۇيەسى رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردى» قاراپ ماقۇلدادى. ٴماجىلىس مىنالاردى باسا دارىپتەدى: ”ەمدەۋدى قامتاماسىز ەتۋ قورى حالىق بۇقاراسىنىڭ ’ناۋقاس كورسەتەتىن اقشاسى‘، ’جانىن ساقتايتىن اقشاسى‘، ونى، ٴسوز جوق، ويداعىداي باسقارۋ، ويداعىداي پايدالانۋ كەرەك“.
ٴتول جاسامپازدىق رۋحىنا قۇرمەت ەتىپ، جوعارى دەڭگەيدە جوبالاۋ مەن امالياتتىق ىزدەنىس جاساۋدى ۇشتاستىرۋعا تاباندى بولدى _
2019 ـ جىلى 7 ـ اي، 19 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ 9 ـ ٴماجىلىسى «شىنجىننىڭ جۇڭگوشا سوتسياليزمنەن الدىمەن ۇلگى كورسەتۋ ٴوڭىرىن قۇرۋىنا قولداۋ كورسەتۋ جونىندەگى پىكىردى» قاراپ ماقۇلدادى. كەلەسى جىلى 10 ـ ايدا شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى قۇرىلعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسىندا باس شۋجي شي جينپيڭ شىنجىننىڭ كەشەندى رەفورما سىناق ٴتۇيىنىن اتقارۋىن ورنالاستىرىپ، شىنجىننىڭ ”جۇڭگوشا سوتسياليزمنەن الدىمەن ۇلگى كورسەتۋ ٴوڭىرىن ويداعىداي قۇرۋىن“ تالاپ ەتتى.
5 جىلدان بەرى جوعارى ساپالى دامۋ بيىگى، زاڭمەن باسقارىلاتىن قالا ۇلگىسى، قالا وركەنيەتىنىڭ تيپتىك ۇلگىسى، حالىق تۇرمىسىنىڭ باقىت ۇلگىسى، باياندى دامۋ اۆانگاردى سىندى ”بەس ۇلكەن ستراتەگيالىق ورىنعا“ تۋرالانعان الدىمەن ۇلگى كورسەتۋ ٴوڭىرى قۇرىلىسى شىنجىن سىندى وسىناۋ رەفورمانىڭ قۇنارلى توپىراعىندا جىلدام ىلگەرىلەتىلۋدە.
2024 ـ جىلى 6 ـ ايدا شىنجىن قالاسى 2024 ـ جىلعى بازارلانعان، زاڭمەن باسقارىلاتىن، حالىقارالانعان شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ قىزمەت جوباسىن جاريالاپ، شارۋاشىلىق ـ ساۋدا ورتاسىن ٴۇرتىس ساپالىلاندىرۋ رەفورماسىنىڭ جاڭا جىلدىق ”قۇرىلىس چەرتوجىن“ الىپ شىقتى.
رەفورما، ٴسوز جوق، جوعارى دەڭگەيدە جوبالاۋ مەن نەگىزگى ساتى ىزدەنىسىنىڭ ۇتىمدى ىقپالداستىعىن ىلگەرىلەتۋى كەرەك.
باس شۋجي شي جينپيڭ تالاي رەت ماجىلىستە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”رەفورمانىڭ جالپى جاعداي كوزقاراسىن بەرىك ورناتۋ كەرەك، جوعارى دەڭگەيدە جوبالاۋدا جالپى جاعدايدى تياناق ەتۋ كەرەك، نەگىزگى ساتى ىزدەنىسى جالپى جاعدايمەن ساناسۋ كەرەك“، ”سىناق ٴتۇيىنىنىڭ جالپى جاعدايلىق رەفورما جونىندەگى ۇلگى كورسەتۋ، قامال الۋ، جەتەكتەۋ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ كەرەك“، ”جوعارى دەڭگەيدە جوبالاۋ مەن ىزدەنە ٴجۇرىپ جول تابۋدى سايكەستىرۋگە تاباندى بولۋ كەرەك“.
22 ەركىن ساۋدا سىناق رايونىن ورنالاستىرىپ، قۇرىپ، بارلىق جاقتى قامتىعان سىناق ٴتۇيىنى ارناسىن قالىپتاستىردى؛ مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ تاراۋلار ۇقىق پەن جاۋاپكەرشىلىك ٴتىزىمىن جاساۋ سىناق ٴتۇيىنىن جالپىلاستىردى؛ اكىمشىلىك فۋنكتسيانى ارقالايتىن ٴىسورىندارىنىڭ رەفورما سىناق ٴتۇيىنىن ورىستەتتى... رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ تاجىريبە اتىزدارىنا سورتتى تۇقىم شاشىلىپ، قۇنتتاي باپتالدى، الداعى جەردە اناعۇرلىم كوپ تۇزىمدە جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرى بۇكىل ەلدە جالپىلاستىرىلادى.
جۇيەلى جيناقتاۋعا باسا ٴمان بەرىپ، جالپى جاعداي كوزقاراسى مەن جۇيەلى ويلاۋ ارقىلى جوسپارلاپ ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولدى _
الدىڭعى مەرزىمدە ىرگەسىن بەكەمدەپ، نەگىزگى جۇلگەسىن ورناتۋدان ورتا مەرزىمدە جاپپاي ىلگەرىلەتۋگە، تاماشا جاعداي قالىپتاستىرۋعا، ونان قازىرگى كەزەڭدە جۇيەلى شوعىرلاندىرۋدى، سايكەستى، جوعارى ٴونىمدى بولۋدى كۇشەيتۋگە دەيىن رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ ٴتۇرلى رەفورمالاردىڭ ٴوزارا قاتىناسى مەن بايلانىسۋ رولىن يگەرۋدى بارعان سايىن دارىپتەپ، نىسانا جاعىندا ٴوزارا سايكەستى، اتقارۋ بارىسىندا ٴوزارا جەبەدى، ونىمدىلىك بارىسىندا ٴبىرىن ـ ٴبىرى كەمەلدەندىردى.
بۇل جونىندە ماجىلىستە كوپتەگەن سىندارلى بايىمداۋلار جاسالدى: ”جۇيەلىلىككە، تۇتاس تۇلعالىققا، سايكەسىمدىلىككە ٴمان بەرۋ _ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ ىشكى تالابى ٴارى رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى ٴادىسى“، ”رەفورمانىڭ ىشكى بايلانىسىن دۇرىس يگەرىپ، رەفورمانى جۇيەلى جيناقتاۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ كەرەك“، ”رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدە جۇيە يدەياسىن ورناتىپ، شارت ـ جاعدايى جار بەرەتىن جەرلەر مەن وڭىرلەردىڭ رەفورما شاراسىن جۇيەلى جيناقتاۋدى جۇزەگە اسىرۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك“...
جۇيەلى جيناقتاۋدا ”باس ـ باسىنا تارتىپ، اركىم ٴوز الدىنا باسقارۋىنا“، ”باس اۋىرسا باستى ەمدەۋگە، اياق اۋىرسا اياقتى عانا ەمدەۋگە“ بولمايدى، قايتا ٴار سالا، ٴار جاق رەفورماسىنىڭ ٴبىر باعىتتا كۇش سالۋىن ىلگەرىلەتىپ، ”ون ساۋساقپەن پيانينو تارتۋدى“ ورىنداۋ كەرەك.
ەكونوميكا، ساياسي، مادەنيەت، قوعام، ەكولوگيالىق وركەنيەت، پارتيا قۇرىلىسى، مەملەكەت قورعانىسى جانە ارميا سياقتى ٴار سالانىڭ، ٴار جاقتىڭ رەفورماسىن ٴوزارا ۇشتاستىرۋدى ىلگەرىلەتتى؛ نازاريادا جاڭالىق اشۋدى، تۇزىمدە جاڭالىق اشۋدى، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى، مادەنيەتتە جاڭالىق اشۋدى جانە باسقا دا ٴارقايسى جاقتاردا جاڭالىق اشۋدى ٴوزارا ۇشتاستىرۋدى جەبەدى؛ رەفورمانىڭ جوباسىن سايكەستىرۋدى، رەفورمانىڭ تياناقتانۋىن سايكەستىرۋدى، رەفورمانىڭ ونىمدىلىگىن سايكەستىرۋدى ويداعىداي يگەردى... جالپى جاعدايدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ جوبالاۋعا، ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ تەڭ ٴمان بەرۋگە تاباندى بولعاندىقتان، ٴتۇرلى رەفورمالاردا ”حيميالىق رەاكسيا“ تۋىلىپ، رەفورما ونىمدىلىگىن ٴۇرتىس جارىققا شىعاردى.
حالىقتى بارىنەن جوعارى قويۋ:
”بۇقارا نەگە كوڭىل بولسە، نەنى كوكسەسە، رەفورمادا سونى يگەرىپ، سونى ىلگەرىلەتۋ كەرەك“
كەزىندە نوپوس داپتەرى قالا مەن اۋىل اراسىنداعى ”اڭعار“ بولاتىن.
2014 ـ جىلى 6 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 3 ـ رەتكى ٴماجىلىسىن باسقارىپ اشتى. «نوپوس ٴتۇزىمى رەفورماسىن ونان ارى ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى پىكىرى» جۇڭنانحايدىڭ كەڭەس ۇستەلىنە شىعارىلدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ ماجىلىستە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”ادامنىڭ قالا ـ قالاشىقتانۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى بۋىنى نوپوس تۇزىمىندە، نوپوس ٴتۇزىمى رەفورماسىن جەدەلدەتۋ ميلليونداعان اۋىل شارۋاشىلىعىنان باسقا سالاعا ويىسقان حالىققا ساياتىن كەلەلى شارا“.
وسىدان باستاپ نوپوس ٴتۇزىمى رەفورماسى ”جىلدامداتۋ تەتىگىن“ باستى: قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، جاڭا جول اشىپ، قالا مەن اۋىلدىڭ نوپوس تىزىمدەۋ ٴتۇزىمىن بىرلىككە كەلتىرىپ، قونىستانۋ كۋالىگى ٴتۇزىمىن جاپپاي اتقارىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنان باسقا سالاعا ويىسقان 140 ميلليون ادامدى قالا ـ قالاشىقتارعا قوندىرىپ، بۇكىل ەل بويىنشا نوپوستاعى حالىقتىڭ قالا ـ قالاشىقتانۋ مولشەرىن %48.3كە جەتكىزىپ، قالا مەن اۋىلدىڭ ەكى نەگىزدى قاراما ـ قارسىلىعىن بىرتىندەپ تالقانداپ، ٴتىپتى دە كوپ كۇرەسكەرلەرگە مەيىرلى تياناق تاپتى.
”حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن ارتتىرۋعا ٴتيىمدى بولسا بولعانى، تالقانداۋعا تيىستىلەردى باتىل تالقانداپ، باتىل رەفورمالاۋ كەرەك“، رەفورمانىڭ قۇن بەتالىسى باستان ـ اياق ايقىن بولدى.
حالىقتىڭ تىلەگىنە رەفورمامەن جاۋاپ قايتاردى.
72 رەتكى ٴماجىلىستىڭ اشىق حابارىندا ”حالىق“ پەن ”بۇقارا“ جەكە ـ جەكە 200 رەتتەن جانە 100 رەتتەن استام جارىققا شىقتى. بۇقاراعا قاتىستى ۇلكەندى ـ كىشىلى ىستەر ٴماجىلىستىڭ كەڭەستىك تارتىبىنە ەنگىزىلىپ، رەفورمانىڭ نازار اۋدارۋ تۇيىنىنە، كۇش سالۋ تۇيىنىنە اينالدى.
_ رەفورمانى دامۋدىڭ قاجەتىمەن، نەگىزگى ساتىنىڭ كوكسەگەنىمەن، حالىقتىڭ تىلەگىمەن دالمە ـ ٴدال ۇشتاستىردى.
”شوعىرلى ساتىپ الۋدان بۇرىن ٴبىر داناسى 68 يۋان بولاتىن، باعاسى تومەندەتىلگەننەن كەيىن 20 يۋان عانا بولدى“. قانتتى نەسەپ اۋرۋىنا شالدىققانىنا كوپ جىل بولعان حۋناندىق ناۋقاس تان سايشي جونىنەن العاندا، ينسۋلين كۇندەلىكتى قاجەتتى ٴدارى. قازىر شوعىرلى ساتىپ الۋ ارقىلى ينسۋليننىڭ باعاسى تومەندەدى، تاعى ەرەكشە امبولاتوريا ارقىلى %70ىن ەسەپتەن كوتەرىپ، ونىڭ اۋىرتپالىعىن كوپ جەڭىلدەتتى.
حالىق تۇرمىسىنىڭ باياندى بولۋىندا دەنساۋلىق ەڭ ماڭىزدى.
كوپ رەتكى ٴماجىلىس ەمدەۋ ـ دەنساۋلىق ساقتاۋ رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ تاقىرىبىن كەڭەستىك تارتىپكە ەنگىزدى. مۇندا ۇكىمەتتىك شيپاحانالار رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ، قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ نەگىزگى ەمدەلۋىن قامسىزداندىرۋ ٴتۇزىمىن بىرىكتىرۋ سياقتى تۇتاس تۇلعالىق رەفورمالار عانا ەمەس، بالالار ٴبولىمىنىڭ ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرىن تاربيەلەۋ جانە قوسىن قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ، وتباسىلىق شيپاگەرلەردىڭ كەلىسىمدى قىزمەت وتەۋىن ىلگەرىلەتۋ سياقتى ناقتى ورنالاستىرۋلار دا بار، تاعى فۋجيان سانميڭ ەمدەۋ رەفورماسى سياقتىلاردىڭ تاجىريبەلەرىنەن ۇلگى كورسەتىلدى.
حالىق تۇرمىسىنا كوبىرەك پايدا جەتكىزۋدى كوزدەپ، حالىق تۇرمىسىنداعى الاڭ ـ ۋايىمداردى كوبىرەك شەشتى. باس شۋجي شي جينپيڭ ايتقانداي: ”بۇقارا نەگە كوڭىل بولسە، نەنى كوكسەسە، رەفورما سونى يگەرىپ، سونى ىلگەرىلەتۋى كەرەك“.
قوقىر ـ قوقسىقتى تۇرگە ايىرۋ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ، زاڭدىق كومەك بەرۋ، قارتتاردى كۇتىمدەۋ، بالالاردى باعۋعا اماناتتاۋ، وقۋ ـ اعارتۋداعى اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتۋ... ٴبىر ـ بىرلەگەن رەفورما حۇجاتتارى ماقۇلدانىپ، ٴتۇرلى تۇزىمدىك ورنالاستىرۋلار بىرتىندەپ تياناقتانىپ، حالىق تۇرمىسىنىڭ قۇت ـ ىرىسىنا ساياتىن رەفورمالار اناعۇرلىم كورنەكتى ورىنعا قويىلىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ٴزارۋ ماسەلەلەرىنە اناعۇرلىم جاقسى جاۋاپ بەرىلدى.
_ حالىق بۇقاراسىنىڭ قولداۋى مەن ات سالىسۋىنا سۇيەنىپ، رەفورمانىڭ تىڭ تاراۋىن جازدى.
”ٴارقايسى جاقتاردىڭ بەلسەندىلىگىن تولىق جۇمىلدىرۋ كەرەك، رەفورما مىندەتى قانشا اۋىر بولعان سايىن، ٴبىز حالىق بۇقاراسىنىڭ قولداۋى مەن ات سالىسۋىنا سونشا سۇيەنۋىمىز كەرەك“، ”حالىقتىڭ امالياتتىق جاسامپازدىعى مەن دامۋ تالابى بارىسىندا رەفورمانىڭ ساياساتتىق دارىپتەمەسىن كەمەلدەندىرۋگە شەبەر بولۋىمىز كەرەك“...
2014 ـ جىلى 1 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 1 ـ رەتكى ماجىلىسىندە سويلەگەن ٴسوزى ميلليونداعان حالىقتىڭ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ كۇش قاينارى، اقىل ـ پاراسات قاينارى ەكەندىگىن تەرەڭ اشىپ كورسەتتى.
ايبىندى رەفورما بارىسىندا، تانىم جاعىنداعى ٴار رەتكى قامال الۋ مەن ىلگەرىلەۋ، اماليات بارىسىنداعى ٴاربىر جاسامپازدىق پەن قور حالىق بۇقاراسىنىڭ قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋى مەن اقىل ـ پاراساتىنان كەلگەن.
2016 ـ جىلدىڭ سوڭىندا جىجياڭ ”ەڭ كوپ بولعاندا ٴبىر رەت بارۋدى“ ورتاعا قويىپ، اكىمشىلىك قىزمەت وتەۋ رەفورماسىنىڭ بەلەسىن باستادى. ۇستانىمنان امالياتقا اينالعانعا دەيىن ”ەڭ كوپ بولعاندا ٴبىر رەت بارۋ“ ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ (باسشىلىق گرۋپپاسى) ماجىلىسىندە قارالعان، تالقىلانعان تيپتىك تاجىريبەلەرگە اينالىپ، بۇكىل ەلدىڭ جەر ـ جەرىندە جالپىلاستىرىلىپ، جاسامپازدىقپەن دامىتىلدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ: ”دۇرىس جول قايدان كەلەدى؟ بۇقارادان كەلەدى“، ـ دەپ باسا دارىپتەدى.
”نەگىزگى ساتىداعى بۇقارانىڭ امالياتىنا قۇرمەت ەتۋدى“، ”بۇقارانى رەفورماعا ات سالىسۋعا جۇمىلدىرىپ، قوعامدى رەفورمانى قولداۋعا جەتەكتەۋدى“ تالاپ ەتتى، ”رەفورما جاساۋدىڭ، جاڭالىق اشۋدىڭ ەڭ زور ومىرشەڭدىك كۇشى نەگىزگى ساتى مەن بۇقارانىڭ اراسىندا جاسىرىنىپ جاتىر“ دەپ اتاپ كورسەتتى، ٴار رەتكى ماجىلىستەردە ايقىن سيگنال تاراتىلىپ، رەفورماعا جەتەكشىلىك ەتىپ حالىقتىڭ ۇلى كۇشىن اشۋدىڭ التىن كىلتىن ٴدال تاپتى.
_ حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن رەفورما ناتيجەسىن باعالاۋدىڭ ولشەمى ەتتى.
2015 ـ جىلى 2 ـ ايدا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 10 ـ رەتكى ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ رەفورمانىڭ ”تابىس سەزىمى“ ماسەلەسىن كورنەكتى تۇردە باسا دارىپتەدى.
باس شۋجي بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: رەفورمانىڭ ”ەڭ العاشقى ٴبىر كيلومەترى“ مەن ”ەڭ سوڭعى ٴبىر كيلومەترىنىڭ“ قاتىناسىن ويداعىداي ٴبىر جاقتى ەتىپ ، ”ورتاداعى بوگەتتى“ تالقانداپ، ٴىس تىندىرماۋدان ساقتانىپ، رەفورما جوباسىنىڭ قۇندىلىعىن تولىق ايگىلەپ، حالىق بۇقاراسىن اناعۇرلىم مول تابىس سەزىمىنە كەنەلدىرۋ كەرەك.
سودان كەيىنگى كوپ رەتكى ماجىلىستە بۇل جونىندە تەرەڭ تۇسىنىك بەردى: ”ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى جەبەگەن ـ جەبەمەگەندىگىن، حالىق بۇقاراسىنا شىنايى تابىس سەزىمىن بەرە العان ـ الماعاندىعىن رەفورما ونىمدىلىگىن باعالاۋدىڭ ولشەمى ەتەمىز“، ”حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن كۇشەيتۋگە پايدالى رەفورمالاردى اناعۇرلىم كورنەكتى ورىنعا قويىپ يگەرۋ كەرەك“...
تاماشا ەكولوگيالىق ورتا حالىق تۇرمىسى ٴۇشىن ەڭ ٴتيىمدى قۇت ـ ىرىس.
”13 ـ بەسجىلدىقتان“ بەرى بۇكىل ەلدەگى ايماق دارەجەلى جانە ودان جوعارى قالالارداعى شاڭ ـ توزاڭنىڭ (PM2.5) ورتاشا قويۋلىعى جيىنى %28.6 تومەندەدى، بۇكىل ەل بويىنشا جەر بەتى سۋىنىڭ ساپالى سۋ قيما بەتتىك سالىستىرماسى ”ٴۇرتىس 8 رەت جوعارىلاپ“ % 89.4كە جەتتى، بۇكىل ەل بويىنشا لاستانعان ەگىستىك جەر مەن ٴتۇيىندى قۇرىلىسقا پايدالانىلاتىن جەردەن حاۋىپسىز پايدالانۋ ٴونىمدى قامتاماسىز ەتىلدى.
ناتيجە كەستەسىنىڭ استارىندا ٴبىر قىدىرۋ پارمەندى رەفورما شارالارى جاتىر: قورشاعان ورتانى قورعاۋدى باقىلاۋ ـ تەكسەرۋ قىزمەت مەحانيزمىن ورناتىپ، لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى وڭاۋدان قامال الۋ شايقاسىن ىشكەرىلەي ويداعىداي جۇرگىزىپ، ەكولوگيانى قورعاۋ بويىنشا تولەم بەرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، ٴتۇيىندى ەكولوگيالىق يقۋاتتىق وڭىرلەردىڭ كاسىپ سالاسىنىڭ كىرۋىنە رۇقسات ەتۋى بويىنشا ۇنامسىز تىزىمدىگىن جاساپ، ەكولوگيانى قورعاۋدىڭ قىزىل سىزىعىن بەلگىلەدى جانە ونى قاتاڭ قورعادى... تەكسەرۋگە قاراعاندا، بۇقارانىڭ ەكولوگيالىق ورتاعا ريزالىق دارەجەسى%90تەن اسقان.
حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ مەن جاقسارتۋدىڭ شەگى جوق، تەك ۇزدىكسىز جالعاساتىن جاڭا باستاما عانا بار.
”اناعۇرلىم جاقسى وقۋ ـ اعارتۋ، اناعۇرلىم ورنىقتى قىزمەت، اناعۇرلىم ريزا ەتەتىن كىرىس، اناعۇرلىم سەنىمدى قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى ەمدەۋ ـ دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋى، اناعۇرلىم جايلى قونىستانۋ جاعدايى، اناعۇرلىم كوركەم قورشاعان ورتا“، باس شۋجي شي جينپيڭ حالىقتىڭ تىلەگىنە دەن قويا جاۋاپ قايتاردى.
ىستەردى جالعاستىرىپ ىستەدى، جىلدان ـ جىلعا جالعاپ ىستەدى، حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ بارىسىندا ٴتىپتى دە كوز تارتاتىن شۇعىلا شاشتى.
جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ناقتى ٴىس ىستەۋ:
”ٴارى رەفورمانىڭ جەبەۋشىلەرى، ٴارى رەفورمانىڭ ىسكەرلەرى بولىپ، شەگە قاعۋ رۋحىمەن رەفورمانى تياناقتاندىرۋدى ويداعىداي يگەرۋ كەرەك“
2016 ـ جىلى 2 ـ ايدىڭ 23 ـ كۇنى، ەسكىشە كالەندار بويىنشا يۋانشياۋ مەرەكەسى ەندى عانا وتكەن كەز، باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 21 ـ رەتكى ٴماجىلىسىن باسقارىپ اشتى.
بۇل رەتكى ٴماجىلىس جاڭا رەفورما جوباسىن قاراۋدى ورنالاستىرمادى، قايتا 10 ٴتۇرلى رەفورمانى ىلگەرىلەتۋ، تياناقتاندىرۋ جاعدايى جونىندەگى مالىمەتتى تىڭدادى. باس شۋجي شي جينپيڭ سوزىندە 3 ”يگەرۋدى“، ياعني ”قاداعالاي يگەرۋ، قايتا ـ قايتا يگەرۋ، يگەرۋدەن ناتيجە شىققانعا دەيىن يگەرۋدى“ ىركەس ـ تىركەس ايتتى.
”رەفورمانى يگەرۋدى كەلەلى ساياسي جاۋاپكەرشىلىك ەتىپ، رەفورما بەكىمى مەن سەنىمىن بەكەمدەپ، رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدىڭ يدەيالىق سانالىلىعى مەن ارەكەت سانالىلىعىن كۇشەيتىپ، ٴارى رەفورمانىڭ جەبەۋشىلەرى، ٴارى رەفورمانىڭ ىسكەرلەرى بولىپ، شەگە قاعۋ رۋحىمەن رەفورمانى تياناقتاندىرۋدى ويداعىداي يگەرۋ كەرەك“، ـ دەدى باس شۋجي كەسەتىپ.
رەفورما ۋاقىتپەن جارىسادى، تياناقتاندىرۋدىڭ قيىندىعى ۇقىپتىلىقتا.
72 رەتكى ماجىلىستە ”تياناقتاندىرۋ“ دەگەن ٴسوز باستان ـ اياق ساباقتاستىرىلىپ، اشىق حاباردا جيىنى 300دەن استام رەت جارىققا شىقتى. ٴماجىلىس كەلەلى رەفورمالاردىڭ تياناقتانۋ جاعدايى جونىندەگى مالىمەتتى كوپ رەت ارناۋلى تاقىرىپتا تىڭداپ، رەفورما شارالارىنىڭ تياناقتانۋ جاعدايىن ٴتۇيىندى تۇردە ۇعىسىپ، رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدىڭ قادامى مەن ٴتارتىبىن ورنالاستىردى.
جاڭا داۋىردەگى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ بارىسىنا قايىرىلا قاراساق، تياناقتاندىرۋدى يگەرۋ _ تالاپ، ارەكەت، ونان دا ماڭىزدىسى، رەفورمادا جەڭىسكە جەتۋدىڭ جولى.
جاۋاپكەرشىلىكتى باتىلدىقپەن ارقالاپ، قيىندىقتان تايسالماي العا ۇمتىلدى _ ”شىنداپ كىرىسۋ، باتىلدىقپەن كەڭ كوسىلۋ، حاۋىپ ـ قاتەردەن قورىقپاۋ، ٴناپاقاعا ٴتيىسۋ، قيىندىقتان تايسالماۋ كەرەك“.
2014 ـ جىلى 2 ـ ايدا ٴتوراعا شي جينپيڭ سوچيدا رەسەي تەلەۆيزياسىنىڭ ارناۋلى سۇحباتىن قابىلداعاندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”جۇڭگونىڭ رەفورماسى 30 نەشە جىلدى باستان كەشىرىپ، تەرەڭ سۋ ايدىنىنا قادام تاستادى، وڭاي، بارشا جۇرتتىڭ ٴبارى رازى بولاتىن رەفورمالار ورىندالىپ بولدى، ٴىستىڭ وڭايى اياقتادى، قالعاندارى تۇگەلدەي ەڭ قيىن تۇيىندەر“.
اۋىل ـ قىستاق رەفورماسى _ ”ەڭ قيىن تۇيىندەردىڭ“ ٴبىرى.
2016 ـ جىلى 4 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ اۋىل ـ قىستاق رەفورماسىنىڭ نەگىزگى وشاعى انحۇيدىڭ شياۋگاڭ قىستاعىنا كەلدى. ”سول جىلدارداعى شارۋالار وتباسى“ اۋلاسىندا ول سول جىلدارداعى 18 قىستاق تۇرعىنىنىڭ قىزىل بارماق ٴىزىن باسقان كوتەرمەگە الۋ كەلىسىمىن كورىپ قاتتى اسەرلەندى.
4 ايدان كەيىن، پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 27 ـ رەتكى ٴماجىلىسى «اۋىل ـ قىستاق جەرىنىڭ مەنشىك ۇقىعىن، كوتەرمەگە الۋ ۇقىعىن، باسقارۋ ۇقىعىن ٴبولىپ ورنالاستىرۋ ٴادىسىن كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى پىكىردى» قاراپ ماقۇلداپ، اۋىل ـ قىستاق جەرى مەنشىك ۇقىعى ٴتۇزىمىنىڭ قازىرگى اۋىل ـ قىستاقتىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنىڭ جاڭا جاعدايىنا ۇيلەسپەۋىندەگى قيىن ماسەلەلەردى تىكە كورسەتىپ بەردى.
اۋىل ـ قىستاق رەفورماسى عانا ەمەس، ٴادىليا ٴتۇزىلىس رەفورماسى، اكادەميكتەر ٴتۇزىمى رەفورماسى، ورتالىقتىڭ باسقارۋىنداعى كاسىپورىن جاۋاپتىلارىنىڭ ەڭبەكاقى ٴتۇزىمى رەفورماسى... تەرەڭ قاتپارلى مۇددەنى رەتتەۋگە ساياتىن، كوپ جىلدان بەرى ىلگەرىلەۋشىلىك بولماعان رەفورمالار ٴار رەتكى ٴماجىلىستىڭ جەبەۋىندە ۇزدىكسىز قامال الدى.
ٴارى قولباسشىلىق ەتىپ، ٴارى جورىققا اتتانىپ، كەدەيلەردى دالمە ـ ٴدال سۇيەمەلدەۋ جالپى جوباسى ارقىلى بۇكىل پارتيانى، بۇكىل ەلدەگى ٴار ۇلت حالقىن باستاپ 8 جىلعا سوزىلعان كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزدى؛ تالاي رەت ماڭىزدى نۇسقاۋ بەرىپ، بەكىتۋ جاساپ، چيليانشان تاۋى سياقتى كوپ جەردىڭ ەكولوگيالىق ماسەلەسىن جونگە سالۋ داۋىلىن كوتەردى ٴارى جونگە سالۋ ونىمدىلىگىن ٴوزى تەكسەرىپ وتكىزىپ الدى؛ ساياسي ـ زاڭ سالاسىنداعى ۇقىقتى تەجەۋدىڭ، باقىلاۋدىڭ تياناقتانباۋى سياقتى كورنەكتى ماسەلەلەرگە مەڭزەس، ساياسي ـ زاڭ سالاسىنداعى رەفورمانى ىلگەرىلەتىپ، ۇقىق جۇرگىزۋدى باقىلاۋ جانە تەجەۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋدى مىقتى يگەردى...
باس شۋجي شي جينپيڭ باستاماشىلدىقپەن ۇلگى كورسەتىپ، ٴىس جۇزىندىك ارەكەتى ارقىلى ”رەفورمانى مىقتى يگەرىپ، ناقتى تياناقتاندىرىپ، ناتيجە شىعارۋدى“، ”ٴتۇرلى رەفورمالاردىڭ تۇگەلدەي تياناقتانىپ تامىر تارتۋىنا مۇمكىندىك جاساۋدى“ امالياتتا ايگىلەپ، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ تەرەڭدەۋىنە، ناقتىلانۋىنا جەتەكشىلىك ەتتى.
ونىمدىلىكتى قاداعالاپ، تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتتى _ ”رەفورمانى قاي جەرگە دەيىن ىلگەرىلەتسەك، قۋزاۋ ـ تەكسەرۋدى دە سول جەرگە دەيىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك“.
2020 ـ جىلى 7 ـ اي، جىجياڭنىڭ جينحۋاسى، ”رەفورما قۋزاۋ ـ تەكسەرۋشىلەرىن“ ۇسىنىس ەتۋ ٴماجىلىسى جۇرت نازارىن اۋداردى.
كاسىپورىن قوجايىندارى، بۇقارا ۋاكىلدەرى، نەگىزگى ساتىنىڭ وكىلەتتى جۇرگىزۋشىلەرى، اقپارات قىزمەتكەرلەرى سياقتىلاردان ۇيىمداسقان 1 ـ مەرزىمدەگى 35 رەفورما قۋزاۋ ـ تەكسەرۋشىسى رەسمي ”جۇمىسقا“ شىقتى. ولار كاسىپتىك ارتىقشىلىقتارىن ساۋلەلەندىرىپ، ماڭىزدى سالالاردى، شەشۋشى بۋىنداردى جانە ٴتۇيىندى نىسانداردى ٴجىتى قاداعالاپ، ماسەلەلەردى دالمە ـ ٴدال بايقاپ، رەفورمانىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋىن ىلگەرىلەتەدى.
ورتالىق رەفورما كەڭسەسى قۋزاۋ ـ تەكسەرۋ مەكەمەسىن ارناۋلى قۇرىپ، رەفورما جوباسىن قۋزاۋ ـ تەكسەرۋ جاۋاپكەرشىلىگىن ارناۋلى مەڭگەردى؛ جىجياڭ ەرەكشە ۇسىنىس ەتىلگەن رەفورمانى قۋزاۋ ـ تەكسەرۋشىلەر (باقىلاۋشى) ٴتۇزىمىن ورناتۋ جونىندە ىزدەنىس جاسادى، شاندۇڭ ٴتۇيىندى رەفورما مىندەتتەرىن ماڭدايشالىق اسىپ قۋزاپ ٴبىتىرۋ مەحانيزمىن ورناتتى، حۋنان رەفورمانى قۋزاۋ ـ تەكسەرۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋ، بىرلەسىپ قيمىلداۋ مەحانيزمىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىردى...
10 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى قۋزاۋ ـ تەكسەرۋ قىزمەتى مەن رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ ٴتۇرلى قىزمەتتەرىن تىعىز سايكەستىرۋ باستان ـ اياق پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ رەفورمانى تياناقتاندىرۋدى مىقتى يگەرۋدەگى ماڭىزدى ٴتاسىلى بولدى.
2014 ـ جىلى 9 ـ ايدا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 5 ـ رەتكى ٴماجىلىسى اشىلدى.
”ارناۋلى قۋزاۋ ـ تەكسەرۋ كۇشتەرىن ورنالاستىرىپ، تولىقتاپ، كەلەلى رەفورما جوبالارىنىڭ تياناقتانۋ جاعدايىنا قۋزاۋ ـ تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، رەفورمانى قاي جەرگە دەيىن ىلگەرىلەتسەك، قۋزاۋ ـ تەكسەرۋدى دە سول جەرگە دەيىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك“. باس شۋجي شي جينپيڭ ماجىلىستە ماڭىزدى ٴسوز سويلەپ، رەفورما جوباسىن جاساۋ جانە تياناقتاندىرۋ قىزمەتىنە ايرىقشا ٴمان بەرىپ، ”رەفورمانى قۋزاۋ ـ تەكسەرۋ وتكەلىن قاتاڭ يگەرۋدى“ ايقىن العا قويدى.
”تياناقتاندىرۋدى قۋزاۋ ـ تەكسەرۋدى مىقتى يگەرىپ، قۋزاۋ ـ تەكسەرۋ فۋنكتسياسىن كۇشەيتىپ، قۋزاۋ ـ تەكسەرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋدى“ العا قويىپ، ”ٴارى مىندەتتى قۋزاۋدى، اياق الىسىن قۋزاۋدى، ونىمدىلىگىن قۋزاۋدى، ٴارى تانىمدى تەكسەرۋدى، جاۋاپكەرشىلىكتى تەكسەرۋدى، ستيلدى تەكسەرۋدى“ ايقىنداپ، ”رەفورمانى قۋزاۋ ـ تەكسەرۋ قىزمەتىن اناعۇرلىم زور كۇشپەن ويداعىداي يگەرۋدى“ باسا دارىپتەدى... ٴار رەتكى ٴماجىلىس رەفورمانى قۋزاۋ ـ تەكسەرۋدى ارقاۋ ەتىپ ايقىن تالاپ قويىپ، جەر ـ جەردىڭ، تاراۋلاردىڭ رەفورمانى ناقتى تياناقتاندىرۋىن ىلگەرىلەتتى.
جاۋاپكەرشىلىكتى ناقتىلاندىرىپ، بىرىككەن كۇش قالىپتاستىردى _ ”جالپى بارىستىق، جوعارى ٴونىمدى، اداقتاۋعا بولاتىن رەفورمانى تياناقتاندىرۋ مەحانيزمىن ورناتۋ كەرەك“.
”ٴاربىر وزەندە ’وزەن باستىعى‘ بولاتىن بولدى“، باس شۋجي شي جينپيڭ 2017 ـ جىلعى جاڭا جىلدى قۇتتىقتاۋ سوزىندە وسى قۋانىشتى حاباردى تىلگە الدى.
وسىنىڭ الدىندا عانا اشىلعان 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 28 ـ رەتكى ٴماجىلىسى «وزەن باستىعى ٴتۇزىمىن جاپپاي جولعا قويۋ جونىندەگى پىكىردى» قاراپ ماقۇلدادى. وسىدان كەيىن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى كەڭسەسى، مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسەسى وسى پىكىردى باسىپ تاراتتى.
ٴبىر ساتى ٴبىر ساتىنى يگەرىپ، ساتىلار بويىنشا تياناقتاندىرۋدى يگەردى.
جەر ـ جەردەگى پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىنداعى نەگىزگى جاۋاپتى جولداستار وزدىكتەرىنەن وزەن ـ كولدەردى وزدەرىنىڭ جاۋاپكەرشىلىك اتىزى ەتۋدەن كاسىپورىنداردا، مەكتەپتەردە، الەۋمەتتىك اۋماقتاردا ٴبىر توپ ”حالىقتىق وزەن باستىقتارى“ جارىققا شىققانعا دەيىن... 2018 ـ جىلى 6 ـ ايدىڭ سوڭىندا ەلىمىز وزەن باستىعى ٴتۇزىمىن جاپپاي ورناتتى؛ جارتى جىلدان كەيىن كول باستىعى ٴتۇزىمى جاپپاي ورناتىلدى؛ 2022 ـ جىلى وڭتۇستىكتىڭ سۋىن سولتۇستىككە جەتكىزۋ ينجەنەرياسىندا وزەن ـ كول باستىعى ٴتۇزىمى جاپپاي اتقارىلدى.
”وزەن باستىعى ٴتۇزىمى“ ”وزەن باستىعى باسقارۋدى“ الا كەلدى، بۇل ٴار دارەجەلى ورىنداردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ناقتىلاندىرۋدىڭ، ٴار جاقتىڭ بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرۋدىڭ، تياناقتاندىرۋ مەحانيزمىن ورناتۋدىڭ جاندى مىسالى.
كوپ رەتكى ماجىلىستە مىنالار باسا دارىپتەلدى: رەفورمانىڭ زاڭدىلىعى مەن ەرەكشەلىگىنە بويسۇنىپ، رەفورمانى تياناقتاندىرۋدىڭ جالپى بارىستىق، جوعارى ٴونىمدى، اداقتاۋعا بولاتىن مەحانيزمىن ورناتۋ؛ تۇلعالىق جاۋاپكەرشىلىكتى تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، رەفورمانى باعالاۋدىڭ عىلمي، ۇيلەسىمدى مەحانيزمىن ورناتۋ جانە كەمەلدەندىرۋ؛ جاۋاپكەرشىلىك تۇلعاسىن قاداعالاپ، ”شەشۋشى ازشىلىقتى“ يگەرۋ كەرەك...
”پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ نەگىزگى جاۋاپتى جولداستارى رەفورمانى يگەرۋدەگى كىلت، رەفورمانى اناعۇرلىم كورنەكتى ورىنعا قويىپ يگەرىپ، ٴوزى تىكەلەي يگەرىپ، باستاماشىلدىقپەن ىستەپ قانا قويماي، ەڭ اۋىر جۇكتى باتىلدىقپەن ارقالاپ، ەڭ قيىن تۇيىندەردى شەشىپ، ماڭىزدى رەفورمالاردى ٴوزى ورنالاستىرىپ، كەلەلى جوبالاردى ٴوزى يگەرىپ، شەشۋشى بۋىنداردى ٴوزى سايكەستىرىپ، تياناقتاندىرۋ جاعدايىن ٴوزى قۋزاپ ـ تەكسەرىپ، بىلەك سىبانا كىرىسىپ، تياناقتاندىرۋدى مىقتى يگەرۋدى ورىنداۋ كەرەك.“ 2017 ـ جىلى 2 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 32 ـ رەتكى ماجىلىسىندە سويلەگەن ماڭىزدى سوزىندە وسىلاي دەپ كەسەتتى.
جاۋاپكەرشىلىكتى ناقتىلاندىرۋدا ”ادامدى“ ايقىندادى، يكەمدى باقىلاۋ ـ ولشەۋدە دالمە ـ ٴدال ”قۋزادى“، جاۋاپكەرشىلىگىن قۋزاستىرىپ، ونىمدىلىگىن سۇراستىرۋدا عىلمي ”باعالاۋ“ جۇرگىزدى، ورتالىقتان جەرگىلىكتى ورىندارعا دەيىن تۇتاس تىزبەكتى رەفورمانى تياناقتاندىرۋدىڭ جابىق مەحانيزمىن بىرتىندەپ ورناتتى جانە كەمەلدەندىردى.
كىشى جەڭىستەر ارقىلى ۇلكەن جەڭىسكە جەتتى، ازدان ٴجۇرىپ مىڭداعان شاقىرىم جول باستى. قازىر پارتيا 18 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىسىندە بەلگىلەنگەن رەفورما مىندەتتەرى جالپى جاقتان ورىندالىپ بولدى.
سينگاپۋر «بىرلەسكەن تاڭ گازەتى» كەزىندە بىلاي دەپ باعا بەرگەن بولاتىن: دۇنيە جۇزىنە كوز جىبەرسەك، بۇگىنگى جۇڭگو سياقتى ايتقانىن ورىندايتىن، ۋاقىتپەن جارىساتىن تاسىلمەن رەفورما اياق الىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتكەن بىردە ـ ٴبىر مەملەكەت جوق.
ماڭگى توقتاماۋ:
”جاڭا جورىقتا رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ جاڭا تاراۋىن جازۋ كەرەك“
دامۋدىڭ ماڭگى شەگى جوق، رەفورما قادامى استە توقتامايدى.
”جاڭا ٴداۋىردىڭ جاڭا جورىعىنداعى نىسانا ـ مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋدا رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋدى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ٴتۇبىرلى قوزعاۋشى كۇشى، كەلەلى جاعدايدى ورنىقتىرۋدىڭ، وزگەرىس جاعدايىنا توتەپ بەرۋدىڭ، جاڭا جاعداي اشۋدىڭ ماڭىزدى تۇتقاسى ەتىپ، باعداردى دالمە ـ ٴدال يگەرىپ، تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشىپ، شىنايى يگەرىپ ناقتى ىستەپ، جاڭا جورىقتا رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ تىڭ تاراۋىن جازۋ كەرەك“.
2023 ـ جىلى 4 ـ ايدا پارتيانىڭ 20 ـ قۇرىلتايى جابىلعاننان كەيىن اشىلعان ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ 1 ـ رەتكى ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ نەگىزگى ارنانى ايقىن بەلگىلەدى.
جاڭا جورىقتى باستاعاندا، جۇڭگونىڭ رەفورمانى اناعۇرلىم جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ جاڭا جوباسىن قالاي جوسپارلايتىندىعى كۇللى الەمنىڭ نازارىن اۋداردى، ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتى ٴماجىلىسىنىڭ ٴبىر ماڭىزدى باقىلاۋ تەرەزەسى ەكەندىگى ٴشۇباسىز.
”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسى، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ٴىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ“ سىندى جاڭا داۋىردەگى وسى ەڭ ۇلكەن ساياسيمەن تىعىز بايلانىستىرىپ، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ ارقىلى ”دامۋداعى ماسەلەلەردى شەشۋگە، العا باسۋ جولىمىزداعى حاۋىپ ـ قاتەرلەر مەن سىن ـ سايىستارعا توتەپ بەرۋگە“ تاباندى بولۋدى ايقىندادى؛
”رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتۋدەگى كەلەلى شارالاردى عىلمي جوسپارلاپ، نازاردى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ٴساتتى ىلگەرىلەتۋگە كەدەرگى بولىپ وتىرعان ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمدىك بوگەتتەرگە شوعىرلاندىرىپ، رەفورمانىڭ ستراتەگيالىق ٴتۇيىنىن، الدىمەن ويلاساتىن ٴتارتىبىن، نەگىزگى قامال الۋ بەتالىسىن، ىلگەرىلەتۋ ٴتاسىلىن ايقىنداۋ كەرەك“.
ەسىك اشۋ ارقىلى رەفورمانى جەبەۋگە، دامۋدى جەبەۋگە تاباندى بولىپ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى اشىق ەكونوميكالىق جاڭا ٴتۇزىلىس ورناتىپ، ەلىمىزدىڭ سىرتقا ەسىك اشۋىن بەلسەندى، ىرىقتى تۇردە تىڭ دەڭگەيگە كوتەردى...
ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ ٴماجىلىسى رەفورمانىڭ جاڭا كۇشتى ٴۇنىن ۇزدىكسىز جەتكىزىپ، ”رەفورما جاساۋدى توقتاتپاۋ، ەسىك اشۋ قادامىن توقتاتپاۋ“ بەرىك بەكىمىن ايگىلەدى.
سونىمەن بىرگە ورتالىق كوميتەت رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ كوميتەتىنىڭ ٴماجىلىسى ٴبىر قىدىرۋ كەلەلى رەفورما شارالارىن ىركەس ـ تىركەس شىعارىپ، بولاشاقتى بەتكە الىپ جوبا ـ جوسپار جاساپ، ٴتۇيىندى سالالارداعى ورنالاستىرۋدى تياناقتاندىردى.
«نەگىزدىك ٴپان دارىندىلارىن باۋلۋدى كۇشەيتۋ جونىندەگى پىكىردى»، «عىلىم ـ تەحنيكالىق شابىتتاندىرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى ٴبىرقانشا پىكىردى»، «سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعى شارت ـ جاعدايىندا شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكادان قامال الۋدىڭ جاڭاشا بۇكىل مەملەكەتتىك ٴتۇزىلىسىن اقاۋسىزداندىرۋ جونىندەگى پىكىردى»، «كاسىپورىنداردىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋداعى تۇلعالىق ورنىن كۇشەيتۋ جونىندەگى پىكىردى»، «جاپپاي جاڭالىق اشۋدى قولداۋدىڭ نەگىزدىك ٴتۇزىمىن جەدەل قالىپتاستىرۋ جونىندەگى پىكىردى»، «الەمدىك باسەكەلىك قۋاتقا يە عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ اشىق ورتاسىن قالىپتاستىرۋ جونىندەگى ٴبىرقانشا پىكىردى» قاراپ ماقۇلدادى... جاڭا ٴبىر رەتكى عىلىم ـ تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ سالاسى وزگەرىسىنىڭ اۋقىمىنا سايكەسىپ، رەفورماداعى ٴبىر قىدىرۋ جاڭا شارالار جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردىڭ جەدەل قالىپتاسۋىن ىلگەرىلەتتى.
پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسىنىڭ شىمىلدىعى اشىلىپ، رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتۋدىڭ ۇلى اعىسى كوتەرىلدى.
”تاۋ كەزىكسە جول جاساپ، سۋ جولىقسا كوپىر سالىپ، ايىقپاس دەرتتەردى جۇرەكتىلىكپەن قانداۋىرلاپ، مۇددەلەردىڭ قاساڭدانۋ قورشاۋىن تالقانداۋعا باتىل بولىپ، رەفورمانى سوڭىنا دەيىن جۇرگىزۋ كەرەك“، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى بايىمداۋىنىڭ رۋحىنىڭ دايەكتى جالعاسۋى، جۇڭگونىڭ شەكسىز بەرىك رەفورما بەكىمى مەن سەنىمىن ايگىلەدى.
بۇگىنگى تاڭداعى جۇڭگونىڭ ەكپىندەي ىلگەرىلەگەن قادامى بارعان سايىن ارىندى بولا تۇسۋدە. دامۋ مەن رەفورمانىڭ توعىسىپ تولقۋى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسى، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ٴىسىن ىلگەرىلەتۋدىڭ قۋاتتى كۇشىن ۇيىستىردى.
جوعارى ـ تومەن نيەتتەس بولعاندار جەڭىسكە جەتەدى. رەفورمانىڭ الدىڭعى لەگىندە جۇرەكتىلىكپەن ٴجۇرىپ، رەفورما رۋحىن اسقاقتاتىپ، پارتيانىڭ تىلەگى مەن حالىقتىڭ تىلەگىن بىرلىككە كەلتىرگەندە، پارتيانىڭ ارەكەتى مەن قالىڭ حالىقتىڭ جۇرەك ٴۇنىن ۇشتاستىرعاندا، رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتۋ تابيعي تۇردە تابىسقا جەتەدى ٴارى، ٴسوز جوق، تابىسقا جەتەدى!
(تىلشىلەر زوۋ ۋي، حان جيە، شيە شيياۋ، ديڭ شياۋشي، يان فۋجيڭ)
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 7 ـ ايدىڭ 15 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
