_ بۇكىل ەلدەگى ەڭ ۇلكەن فوتوۆولتتىق ەلەكتر تاراتۋدا تىكەلەي جاسىل سۋتەگىن جاساۋ نىسانىنا شولۋ
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى جاڭ تيڭ
تاكلاماكان ٴشولىنىڭ سولتۇستىك جيەگىندەگى كۇشار قالاسىنىڭ شىعىسىندا 280 مۋ جەردى الىپ جاتقان جاسىل سۋتەگى زاۆودى ەڭسە كوتەردى. 20 نەشە كيلومەتردىڭ سىرتىنداعى تيانشان تاۋىنىڭ باۋرايىنداعى قۇبا تۇزدە 550 مىڭ پارشا فوتوۆولت تاقتاسى، بەينە، كوكشىل تەڭىزدەي كەڭىنەن جايىلدى، ولار كۇن شۋاعىن بويىنا جيناپ، ونى تازا ەلەكتر ەنەرگياسىنا اينالدىرىپ، وسى جاسىل سۋتەگى زاۆودىنا دامىلسىز ەلەكتر جەتكىزەدى، سودان كەيىن ارى قاراي سۋتەگى ەنەرگياسىنا اينالادى.
وسى ”جاسىل سۋتەگى زاۆودى“ اتالعان قۇرىلىس جۇڭگو مۇناي حيميا توبى شينشيڭ شينجياڭ جاسىل سۋتەگى جاڭا ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگى قارجى قوسىپ سالعان ەلىمىزدەگى كولەمى ەڭ ۇلكەن فوتوۆولتتىق ەلەكتر تاراتۋدا تىكەلەي جاسىل سۋتەگىن جاساۋ نىسانى. 2023 ـ جىلى 8 ـ ايدا جۇڭگو مۇناي حيميا توبى شينجياڭ كۇشار جاسىل سۋتەگىنەن ۇلگى كورسەتۋ نىسانىنىڭ جاپپاي سالىنىپ بولىپ وندىرىسكە قوسىلۋى ەلىمىزدىڭ جاسىل سۋتەگىن 10 مىڭ توننا دارەجەسىندەگى كولەمدەنگەن ونەركاسىپكە قولدانۋدا ٴنولدى جارعاندىعىن اڭعارتادى. سول جەردەگى جاڭا جەر بەلگىسىنە اينالۋمەن بىرگە، بۇل نىسان ەل ىشىندەگى جاسىل سۋتەگىن كولەمدەنگەن ونەركاسىپتە قولدانۋ دەڭگەيىن تىڭ بيىككە كوتەردى.
7 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنىنە دەيىن بۇل نىسان سۋتەگىن ٴساتتى وندىرگەننەن بەرى 394 كۇن بويى حاۋىپسىز، ورنىقتى جۇمىس جۇرگىزىپ، جاڭا ەنەرگيالىق تولقىمالى ەلەكتر ورىسىندە يكەمدى سۋتەگىن جاساۋدى ٴارى تومەنگى بۋىنداعى ايىرۋ، وڭدەۋ كاسىپورىندارىن ۇزدىكسىز، ورنىقتى قامداۋ قيىن بولۋ ماسەلەسىن تابىستى شەشىم ەتىپ، ەلىمىزدىڭ حيميا ونەركاسىبى سالاسىنداعى تەرەڭدەي كومىرتەكسىزدەندىرۋدىڭ جاڭا دامۋ جولىن اشتى.
10 مىڭ توننا سۋتەگىن ٴوندىرۋدىڭ تۇتاس بارىسىندا كومىر قىشقىل گازى شىعارىلمايدى
7 ـ ايدىڭ 29 ـ كۇنى ٴتىلشى 2024 ـ جىلعى اۆتونوميالى رايوننىڭ جوعارى ساپالى دامۋى جونىندەگى تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ ساپارى نەگىزگى تاقىرىپتىق تىلشىلىك ۇيىرمەسىنە ىلەسىپ، جۇڭگو مۇناي حيميا توبى شينجياڭ كۇشار جاسىل سۋتەگى بويىنشا ۇلگى كورسەتۋ نىسانىنىڭ جاسىل سۋتەگى زاۆودىنا كەلدى، نىسان ورتالىعى تىزگىندەۋ بولمەسىنىڭ ۇلكەن ەكرانىندا جاسىل سۋتەگى بويىنشا ۇلگى كورسەتۋ نىسانىنىڭ بارىس سحەماسى كورسەتىلىپ تۇر ەكەن.
”جاسىل سۋتەگى دەگەنىمىز قايتا تۋىندايتىن بايلىقتان پايدالانىپ، سۋدى ەلەكتروليزدەۋ ٴتاسىلى ارقىلى وندىرىلگەن سۋتەگى گازىن مەڭزەيدى. نىساننىڭ تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگى فوتوۆولتتىق ەلەكتر تاراتۋ، جاسىل ەلەكتر جەتكىزۋ، جاسىل ەلەكترمەن سۋتەگىن جاساۋ، سۋتەگى گازىن ساقتاۋ، سۋتەگى گازىن تاسىمالداۋ، جاسىل سۋتەگىن ايىرۋ سىندى ٴوندىرىس بارىسىن ساباقتاستىرادى. ەڭ الدىمەن 300 مەگاۆاتتىق فوتوۆولت ارقىلى ەلەكتر تاراتىلادى، سودان كەيىن ەلەكتر فوتوۆولت زاۆودىنان سۋتەگىن جاساۋ زاۆودىنا جەتكىزىلەدى، سۋتەگىن جاساۋ زاوۆدىندا قىسىمى تومەندەتىلگەننەن كەيىن، ەلەكتروليزدى ناۋاشىق ٴوندىرىس سەحىنا جەتكىزىلىپ، ەلەكتروليزدى ناۋاشىقتاعى ٴسىلتىلى ەلەكتروليز سۋى ارقىلى ەلەكتروليزدەندىرىلىپ، ونان سۋتەگى مەن وتتەگى وندىرىلەدى، سۋتەگى گازى ونان ارى تازارتىلعاننان كەيىن تومەنگى بۋىنداعى كاسىپورىنداردىڭ پايدالانۋ شارتتارىن قاناعاتتاندىرادى، تۇتاس بارىس بويىندا ەشقانداي كومىر قىشقىل گازى شىعارىلمايدى“، جۇڭگو مۇناي حيمياسى شينشيڭ شينجياڭ جاسىل سۋتەگى جاڭا ەنەرگيا سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ماۋ يانيۇن ۇلكەن ەكرانداعى كورسەتىلگەن كەسكىن ارقىلى تانىستىرۋ جاسادى.
كۇشاردا كۇننىڭ ٴتۇسۋ ۋاقىتى ۇزاق، مول تيانشان سۋى بايلىعى جانە قىرۋار قۇبا ٴتۇز، قۋاڭ دالا جانە قۇمدى جەرلەر بار، جەرگىلىكتى ورىننىڭ فوتوۆولتتىق ەلەكتر تاراتۋدان پايدالانىپ سۋتەگىن جاساۋ جاعىندا شارت ـ جاعداي باسىمدىلىعى بار. ماۋ يانيۇن بىلاي دەدى: كۇندىز فوتوۆولت ارقىلى ەلەكتر تاراتقان كەزدە نىسانداعى سۋتەگىن جاساۋ جابدىعى زور كوتەرىمدىلىكپەن وندىرىسكە قوسىلىپ، 6 كيلومەترلىك سۋتەگىن جەتكىزۋ قۇبىرى ارقىلى پايدالانۋشىعا جەتكىزىلەدى، تاعى ٴبىر ٴبولىمى سۋتەگىن ساقتاۋ كۇبىسىندە ساقتالادى، تۇندە ەلەكتر تاراتپاعان كەزدە كۇبىدەگى سۋتەگىن الىپ پايدالانۋعا بولادى، ٴسويتىپ، جوعارعى بۋىندا فوتوۆولت ارقىلى ەلەكتر تاراتاتىن، ورتاڭعى بۋىندا سۋتەگىن جاساۋدان تارتىپ تومەنگى بۋىندا سۋتەگىنەن پايدالانۋ سىندى تولىق جاسىل سۋتەگىن ايىرۋ كاسىپ سالاسى تىزبەگى قالىپتاستى.
تۇتاس ٴوندىرىس تىزبەگىندە، وسى جاسىل سۋتەگى جۇڭگو مۇناي حيميا توبى تاحى ايىرۋ، وڭدەۋ شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنە جەتكىزىلىپ، مۇناي ايىرىپ وڭدەۋ بارىسىندا پايدالانىلاتىن تابيعي گازدان سۋتەگىن ايىرۋدىڭ ورنىن باسىپ، شيكىزات رەتىندە سۋتەگىن قوسۋ رەاكسياسى جۇرگىزىلىپ، ەڭ سوڭىندا ماي ونىمدەرىنە ەنگىزىلىپ، مۇناي ايىرۋ ونىمدەرىن جاسىلداندىرۋدى جۇزەگە اسىرادى. بۇل مۇناي ايىرۋ كاسىپورىندارىنىڭ جاسىل سۋتەگىدەن كەڭ كولەمدە پايدالانىپ، كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋ جونىنەن اسا ماڭىزدى ۇلگى كورسەتۋ اسەرىنە يە.
قازىر بۇل نىسان ٴار جىلى 20 مىڭ توننا جاسىل سۋتەگىن وندىرەدى، 485 مىڭ توننا كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ازايتادى، بۇل ٴار جىلى شامامەن 280 مىڭ ٴتۇپ اعاش ەككەنمەن بارابار.
كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋ نىسانى كوپتەگەن تەحنيكالىق قيىن ماسەلەلەردى شەشتى
”بۇكىل ەل بويىنشا ەڭ ۇلكەن فوتوۆولتتىق ەلەكتر تاراتۋدا تىكەلەي جاسىل سۋتەگىن جاساۋ نىسانى رەتىندە، نىسان قۇرىلىسى بارىسىندا تەحنولوگيا، تەحنيكا جاڭا بولۋ، كولەمى زور بولۋ، ۇلگى ەتە قويارلىق تولىسقان ينجەنەريالىق مىسال بولماۋ سياقتى قيىندىقتارعا تاپ بولدىق“، ـ دەدى ماۋ يانيۇن.
ەلەكتروليز ناۋاشىعىنداعى ەلەكتروليز ناۋاشىعى جۇمىس جۇكتەمەسىنىڭ تولقۋ كولەمىن قالاي كەڭەيتۋ ەلەكتروليزدى سۋ ارقىلى سۋتەگىن جاساۋ كاسىبى ٴدوپ كەلىپ وتىرعان جالپىلىق سيپاتتى قيىن ماسەلە.
وسى قيىن ماسەلەنى شەشۋ ٴۇشىن، تەحنيكتەر ٴوز كۇشتەرىنە سۇيەنىپ، زور كولەمدە جاسىل سۋتەگى وندىرىسىنە ۇيلەسەتىن وزىق زەردەلى تىزگىندەۋ جۇيەسىن زەرتتەپ جاساپ، ونەركاسىپ ينتەرنەتى تەحنيكاسىنان تولىق پايدالانىپ، جاڭا ەنەرگيالى ەلەكتر تاراتۋدى، ەلەكترمەن تىزگىندەلەتىن جابدىقتى جانە سۋتەگىن جاساۋ جابدىعىن قادامداس قوسىپ سايكەستىرىپ، ”ەلەكترمەن قامداۋدى ەلەكتر جۇكتەمەسىنىڭ سۇرانىسىنا قاراي يكەمدى رەتتەۋ“ سىندى زەردەلى ٴوندىرىس ۇلگىسىن جۇزەگە اسىرىپ، ٴبىر تۇلعالاندىرىپ زەردەلى تىزگىندەۋ سياقتى ادىستەر ارقىلى جاڭا ەنەرگيالى ورنىقسىز ەلەكتر قۋاتى جاعدايىندا سۋتەگىمەن ورنىقتى قامداۋ قيىن ماسەلەسىن ٴونىمدى شەشتى.
بيىل 3 ـ ايدا بۇل نىسان ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مينيسترلىگىنىڭ 2023 ـ جىلعى ونەركاسىپ ينتەرنەتىن تۇيىندە سىناق ەتۋدەن ۇلگى كورسەتۋ نىسانى تىزىمىنە ەنگىزىلدى.
”ٴبىزدىڭ بۇل تىزگىندەۋ جۇيەمىز وندىرىسكە ورنالاستىرۋ احۋالى بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋ ۇلگىسىن زەردەلى تاڭداپ، سۋتەگىن جاساۋدىڭ ەڭ تومەن وزىندىك قۇنىن جۇزەگە اسىرادى. فوتوۆولتتىق ەلەكتر ستانسياسىنىڭ ٴاربىر ۋاقىت بولىگىندەگى ەلەكتر تاراتۋ قابىلەتى ۇقسامايدى، وزىق زەردەلى تىزگىندەۋ جۇيەسى كوپتەگەن ۇلكەن ساندى مالىمەتتىك الگوريتم تالداۋىن ەنگىزىپ، ەلەكتر تىزگىندەۋ جابدىعى مەن سۋتەگىن جاساۋ جابدىعىن قادامداس قوسىپ سايكەستىرىپ، سۋتەگىن جاساۋدىڭ ورنىقسىزدىققا ۇيلەسكىشتىگىن جوعارىلاتىپ، ەڭ ۇتىمدى جۇمىس جۇرگىزۋ ماقساتىنا جەتەدى“، ـ دەدى جۇڭگو مۇناي حيميا توبى شينشيڭ مۇناي شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ سۋتەگى ەنەرگياسى نىسانىن باسقارۋ مامانى فاڭ حۋ.
ۇعىسۋعا قاراعاندا، وسى نىساندا قولدانىلعان فوتوۆولتتىق بولشەكتەر، ەلەكتروليزدى سۋدان سۋتەگىن جاساۋدىڭ ”جۇرەگى“ ەلەكتروليز ناۋاشىعى، ەلەكتروليت دايىنداۋ، تۇيىق سۋىتۋ مۇناراسى، سۋتەگىن ساقتاۋ كۇبىسى سياقتى ەلەۋلى جابدىقتار مەن وزەكتى ماتەريالداردى تۇگەل ەل ىشىندە وندىرىلەتىن ەتىپ، ەلىمىزدىڭ سۋتەگى ەنەرگياسى جابدىعى مەن سۋتەگى ەنەرگياسى كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ دامۋىن جەبەدى.
فاڭ حۋ بىلاي دەپ تانىستىردى: جۇمىس جۇرگىزۋ بارىسىندا كاسىپورىن تەحنيكانى ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، ٴىشىنارا سەرپىلىستىك ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزىپ، ىلگەرىندى ـ كەيىندى 10 مىڭ توننا دارەجەسىندەگى ەلەكتروليزدى سۋدان سۋتەگىن جاساۋ تەحنولوگياسى مەن ينجەنەرياسىنىڭ جۇيەلى تەحنيكاسى، جاسىل سۋتەگى ٴوندىرۋ، ساقتاۋ، جەتكىزۋ تەحنولوگياسى مەن تەحنيكاسى، زەردەلى تىزگىندەۋ جۇيەسىن زەرتتەپ جاساۋ سياقتى جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرىن اياقتاتىپ، تۇگەلدەي ونەركاسىپتە قولدانۋدى جۇزەگە اسىرىپ، نىساندى پاتەنتكە جولدادى ٴارى 10 نەشە ٴتۇرلى ارنايى تەحنيكاعا يە بولدى.
سۋتەگى ەنەرگياسىن قولدانۋ اياسى ۇزدىكسىز كەڭەيدى
”كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ەڭ جوعارى مانگە جەتكىزۋ، كومىر قىشقىل گازىن بەيتاراپتاندىرۋ“ نىساناسىنىڭ ۇلكەن جاعدايىندا كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋ، ٴسوزسىز، جاۋاپ قايتارۋعا ٴتيىستى ماسەلەگە اينالدى.
جۇڭگو مۇناي حيميا توبى شينجياڭ كۇشار جاسىل سۋتەگى بويىنشا ۇلگى كورسەتۋ نىسانىندا سۋتەگىنىڭ ٴساتتى وندىرىلۋىنە ىلەسە، وندىرىلگەن سۋتەگىنىڭ قۇبىر ارقىلى جۇڭگو مۇناي حيميا توبى تاحى مۇناي ايىرۋ شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنە جەتكىزىلۋى ەلىمىزدىڭ ون مىڭ توننا دارەجەسىندەگى جاسىل سۋتەگىن ايىرۋ نىسانىنىڭ تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ تۇتاستىرىلعاندىعىن اڭعارتادى. بۇل ايىرۋ، وڭدەۋ كاسىپورىندارىنىڭ زور كولەمدە جاسىل سۋتەگىنەن پايدالانىپ، كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋى جونىنەن ماڭىزدى ۇلگى كورسەتۋ اسەرىنە يە بولىپ، ەل ىشىندەگى قايتا تۋىندايتىن ەنەرگيا ارقىلى جاسىل سۋتەگىن جاساۋ كاسىپ سالاسى ٴۇشىن كوشىرۋگە بولاتىن، جالپىلاستىرۋعا بولاتىن ۇلگى كورسەتۋ مىسالىن ازىرلەدى.
”ون مىڭ توننا دارەجەسىندەگى فوتوۆولتتىق سۋتەگىن جاساۋ جاسىل سۋتەگى مەن ٴداستۇرلى مۇناي ايىرۋ تەحنولوگياسىن تۇيىندەستىرىپ، تاحى ايىرۋ، وڭدەۋ سەرىكتەستىگىندەگى اۋەلگى 2 تابيعي گاز ارقىلى سۋتەگىن جاساۋ تەحنولوگياسىن اۋىستىرىپ، ٴار جىلى مولشەرمەن 100 ميلليون تەكشەمەتر تابيعى گاز قولدانۋدى ازايتتى، بۇل جاسىل مۇناي ايىرۋ جونىندەگى ىزدەنىس بولىپ تابىلادى“، ـ دەدى فاڭ حۋ.
نىساننىڭ ىشكەرىلەي اتقارىلۋىنا ىلەسە، جۇڭگو مۇناي حيميا توبى شينجياڭ كۇشار جاسىل سۋتەگى بويىنشا ۇلگى كورسەتۋ نىسانى بىرتىندەپ كەمەلدى جاسىل ەنەرگيا كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىرىپ، فوتوۆولت، ەنەرگيا ساقتاۋ سياقتى قاتىستى كاسىپ سالالارىنىڭ سايكەستى دامۋىن جەتەكتەدى. ۇعىسۋعا قاراعاندا، جانار زات باتارەيا وندىرەتىن كاسىپورىندار، ەلەكتروليزدى سۋ ارقىلى سۋتەگىن جاساۋ جابدىعىن وندىرەتىن كاسىپورىندار سياقتىلاردى تۇگەل جانداندىردى.
”ەلەكتروليز ناۋاشىعىن مىسالعا الساق، وسى نىسان ىسكە قوسىلاردان بۇرىن، ەل ىشىندەگى 1000Nm3/h ەلەكتروليز ناۋاشىعىنىڭ جىلدىق ٴونىم مولشەرى 40 _ 30 دانا ەدى، ال كۇشار جاسىل سۋتەگىن جاساۋدان ۇلگى كورسەتۋ نىسانىنا 52 دانا قاجەت بولىپ، ەل ىشىندەگى ەلەكتروليزدى ناۋاشىق كاسىپ سالاسىنىڭ كولەمدەندىرىپ ٴوندىرۋىن جەبەدى“. ماۋ يانيۇن بىلاي دەدى: ەلەكتروليزدى ناۋاشىق كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى جەل، جارىق ارقىلى سۋتەگىن جاساۋ نىسانىنىڭ جەدەل دامۋىن جەتەكتەپ، تومەنگى بۋىنداعى بازاردى كەڭەيتۋ ارقىلى اناعۇرلىم كوپ سۋتەگى ەنەرگياسىن قولدانۋ جاعدايىن قالىپتاستىرىپ، مەملەكەتتىڭ ەنەرگيانىڭ تيبىن وزگەرتۋىندە تاماشا جەبەۋ رولىن اتقارادى.
”قازىرگى ۋاقىتتا اقسۋ ايماقتىق پارتكوم، اكىمشىلىك مەكەمەسى جانە كۇشار قالالىق پارتكوم مەن قالالىق ۇكىمەتتىڭ كومەكتەسۋىندە، ٴبىز سۋتەگى ەنەرگياسىن قاتىناس جاعدايىندا تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگى بويىنشا ىلگەرىلەتۋ قىزمەتىن ورىستەتىپ، ٴىشىنارا كومىر تاسيتىن اۋىر تۇرپاتتى جۇك كولىكتەرىن سۋتەگى ەنەرگيالى اۆتوكولىكتەرگە اۋىستىردىق. سونىمەن بىرگە ەنەرگيا ساقتاۋ، ونەركاسىپ، حالىقتىق سياقتى سالالاردا جاسىل سۋتەگىن قولدانۋ جاعدايىن بىرتىندەپ كەڭەيتىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتۋدى، كەڭەيتۋدى جۇزەگە اسىرامىز“، ـ دەدى ماۋ يانيۇن.
