وتاندى ٴسۇيىپ، كۇرەس جۇرگىزدى، گۇلدەنۋ ارمانىنا تالپىندى
_ پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ تاڭداۋلى مامان ـ دارىندىلار ۋاكىلدەرىن بەيدايحىعا دەمالۋعا ۇسىنىس ەتكەندىگى جونىندە ەستەلىك
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى ديڭ شياۋشي
شىلىڭگىر جازداعى بەيدايحى كوركەم تۇسكە بولەنىپ، بار الاپ جاسىل جەلەك جامىلعان.
8 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنىنەن 7 ـ كۇنىنە دەيىن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ۇسىنىسىمەن جاراتىلىستىق عىلىم، ينجەنەريا تەحنيكاسى، فيلوسوفيا ـ قوعامدىق عىلىم، مادەنيەت ـ كوركەمونەر سياقتى سالالاردان كەلگەن 58 تاڭداۋلى ماماندار ۋاكىلى بوحاي تەڭىزى جاعالاۋىندا باس قوستى.
جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعى ساتىندە، بيىلعى جازعى دەمالىس قيمىلى ”وتاندى ٴسۇيىپ، كۇرەس جۇرگىزۋدى“ نەگىزگى تاقىرىپ ەتىپ، مامانداردى پارتيانى ٴسۇيىپ، وتان ٴۇمىتىن اقتاۋعا، بار پەيىلىمەن قاجىرلىلىقپەن ىستەۋگە، تاعى دا بيىك شىڭعا شىعۋعا، تاعى دا تاماشا ناتيجە جاراتۋعا شابىتتاندىردى.
دارىندىلار كوركەيسە، مەملەكەت گۇلدەنەدى.
ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىنىڭ شۇعىلالى جاعاسىن بەتكە العان ماماندار قيىنشىلىقتان تايسالماي، ەرلىكپەن كۇرەسىپ، اتويلاپ العا ۇمتىلدى، ۇلى ماقسات، اسقاق سەزىم مەن سارى قۇم، اق تولقىن ەرشىمدى دە اسقان ورتاق ۇندەستىك قالىپتاستىرىپ، كوك تەڭىز، اشىق اسپاندا كوپكە دەيىن جاڭعىردى.
تاۋ مەن تەڭىز كۋا _
”بولاشاعى نۇرلى جاڭا داۋىردە پارتيا مەن حالىقتىڭ ماڭىزدى تاپسىرماسىن ورىندايمىز“
الۋان ٴتۇرلى گۇلدەر اراسىندا بەزىلدەك شەگىرتكەنىڭ داۋىسى ۇزاققا جەتەدى. يرەلەڭدەگەن تار جولدى بويلاي ماماندار ەكى ـ ۇشتەن توپتاسىپ، ەركىن سەرۋەن قۇرۋدا.
”بۇل رەتكى دەمالىسقا قاتىناسا العاندىعىمدى ەرەكشە داڭق سانايمىن. بۇل پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴبىز مامان ـ دارىندىلارعا قامقورلىعى مەن سەنىمى، ونان دا ماڭىزدىسى، ۇلكەن ٴۇمىتى جانە ماڭىزدى تاپسىرماسى“.
دەمالىس ۇقتىرۋىن تاپسىرىپ العان ساتتە گۇيجوۋ ولكەلىك گەولوگيا ـ كەن مەكەمەسىنىڭ باس عالىمى جوۋ چي كەن ىزدەۋ، بارلاۋ ـ تەكسەرۋ نىسانىنىڭ ٴبىرىنشى شەبىندە كۇرەس جاساپ جاتقان بولاتىن. كەن بايلىعى سالاسىنا تەرەڭ تامىر تارتقانىنا 40 جىلدان اسقان جوۋ چي ۇجىمدى باستاپ قاجىرلىلىقپەن قامال الىپ، تالاي رەت تەحنيكالىق تىڭ ناتيجە جاراتىپ، مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا بايلىعى حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ماڭىزدى ۇلەس قوستى.
جۇڭگونىڭ ٴىسىن جاقسى ىستەۋدىڭ تەتىگى پارتيادا، تەتىگى ادامدا، تەتىگى دارىندىلاردا.
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ، حالىقارالىق باسەكەدە ىرىقتىلىققا قول جەتكىزۋ ستراتەگيالىق بيىگىندە تۇرىپ، دارىندىلار قىزمەتىن ەل باسقارۋ كەلەلى جاعدايىنىڭ كورنەكتى ورنىنا قويىپ، بيىكتە تۇرىپ الىسقا كوز جىبەرىپ، تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشىپ، قابىلەتتىلەردى ەنگىزۋ جولىن كەڭەيتىپ، الەمدەگى دارىندىلاردى كەڭىنەن قابىلداپ، جاڭا داۋىردەگى دارىندىلار قىزمەتىندە تاريحي تابىسقا قول جەتكىزۋدى، تاريحي وزگەرىس تۋىلۋىن ىلگەرىلەتتى.
دارىندىلارعا قۇرمەت ەتتى، دارىندىلارعا سەنىم ارتتى، دارىندىلارعا قولداۋ كورسەتتى، دارىندىلارعا قامقورلىق جاسادى.
8 ـ ايدىڭ 3 ـ كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ تاپسىرۋىمەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، ورتالىق كوميتەت شۋجيچۋىنىڭ شۋجيى ساي چي جازعى دەمالىس كەزىندە دەمالىپ جاتقان ماماندارعا امانداسا باردى، ولاردان حال سۇرادى، پارتيا ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس اتىنان بۇكىل ەلدىڭ ٴار شەبىندەگى، ٴار سالاسىنداعى قالىڭ مامان ـ دارىندىلارعا شىنايى سالەم جولداپ، بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: عالىم رۋحىن اسقاقتاتىپ، تاريحتىڭ اۋىر مىندەتىن باتىل ارقالاپ، وقۋ ـ اعارتۋدا قۋاتتى ەل، عىلىم ـ تەحنيكادا قۋاتتى ەل، دارىندىلاردا قۋاتتى ەل قۇرۋدا، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىن، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ٴىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋدە تاعى دا تىڭ ۇلەس قوسۋ كەرەك.
ماماندار پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ كوڭىل ٴبولۋىن، قامقورلىعىن ماڭىنداعى قىزمەتتەستەرى مەن كاسىپتەستەرىنە دەر كەزىندە جەتكىزىپ، كوپشىلىكتى ”مەملەكەتتىڭ زور ٴىسىن“ كوكەيدە ساقتاپ، قايراتتانا ٴورىس اشا العا ىلگەرىلەپ، پارتيانىڭ ۇمىتىنەن شىعاتىن، حالىقتىڭ ۇمىتىنەن شىعاتىن، ٴداۋىردىڭ ۇمىتىنەن شىعاتىن ناتيجە جاراتۋعا شابىتتاندىردى، جەتەكتەدى.
”ەلگە ورالىپ وقىتۋشى بولعان 20 جىلدان بەرى ٴوز ەلىمدە عىلمي زەرتتەۋ جۇرگىزۋ جانە دارىندىلاردى باۋلۋ ورايىنا يە بولا الۋىم ومىرىمدەگى ەڭ تالەيلى ٴارى ەڭ ٴماندى ٴبىر ٴىس بولدى“.
جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، چيڭحۋا داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى ياۋ چيجى مىنالاردى ٴبىلدىردى: مەملەكەتتىڭ دارىندىلارعا باسا نازار اۋدارعاندىعىن جانە جۇڭگونىڭ عىلىم ـ تەحنيكالىق دامۋداعى جارقىن بولاشاعىن كوردىم، ٴتىپتى دە كوپ شەتەلدەگى دارىندىلار ەلگە ورالىپ قىزمەت ىستەۋدى، اتا مەكەنىنە قارىمجى قايتارۋدى تاڭداۋدا. بيىل 6 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ ياۋ چيجى اكادەميككە جاۋاپ حات قايتارىپ، ونى اۋەلگى ماقساتىن، بورىشىن باتىل ساقتاپ، ٴوز باسىمدىعىن ساۋلەلەندىرىپ، جوعارى دەڭگەيلى عىلىم ـ تەحنيكادا ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ، ٴوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ، وقۋ ـ اعارتۋدا قۋاتتى ەل، عىلىم ـ تەحنيكادا قۋاتتى ەل قۇرۋ جولىندا تىڭ ۇلەس قوسۋعا شابىتتاندىردى.
عىلىمدا مەملەكەت شەكاراسى بولماعانىمەن، عالىمداردا وتان بولادى.
ماماندار تۇرعان قوناقجايداعى زالدىڭ قابىرعاسىنا ”مەملەكەتتىڭ ماڭىزدى قۇرال ـ جابدىعى“، ”مەملەكەتتىڭ قارپىمدى قارۋى“ دەگەن سۋرەتتەر ىلىنگەن، ولار تاياۋ جىلداردان بەرى ەلىمىزدىڭ عىلىم ـ تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىنىڭ دەربەس جاڭالىق اشۋعا تاباندى بولۋدا قول جەتكىزگەن ٴبىر قىدىرۋ كەلەلى عىلىم ـ تەحنيكا جەتىستىكتەرىن ايگىلەۋدە.
اسپانعا شىقتى، جەر استىنا ٴتۇستى، تەڭىزگە سۇڭگىدى، ۇلى مۇرات ورناتقان جان قانشا الىس بولسا دا بارار جەرىنە جەتپەي قويمايدى.
قاھارمان عارىشكەر ۋاڭ ياپيڭ ايالداپ تۇرىپ سۋرەتتەردى كورىپ، تەرەڭ اسەر الدى. ”ٴبىز دارىندىلارعا ۇندەۋ تاستايتىن ٴارى دارىندىلاردى باۋليتىن شۇعىلالى داۋىردە تۇرىپ، دارىندىلاردى قاجەت ەتەتىن ٴارى دارىندىلاردى جەتىلدىرەتىن ۇلى ٴىستى ىلگەرىلەتۋدەمىز. جۇڭگو عارىشكەرلەرى جەكەنىڭ مۇراتى مەن وتان تاعدىرىن ٴبىر تۇلعاعا اينالدىرىپ، عارىش ىستەرىن وتان ٴۇمىتىن اقتايتىن تۇعىر ەتىپ، ايانباي كۇرەس جاساۋ عانا ومىردەگى ەڭ ۇلكەن باقىت ەكەندىگىنە كامىل سەنۋى كەرەك“.
تەڭىز سامالى ەسىپ، تولقىن كوتەرىلدى. ماماندار وتاندى ٴسۇيۋ سۇيىسپەنشىلىگىن وتانعا ەسە قوسۋ ساپارىنا اينالدىرىپ، جۇرەكتىلىكپەن ٴداۋىر اعىنىنا ات سالىساتىن كۇرەسكەرلەردەن جانە جالىندىلاردان بولادى.
شىعىستان تولقىن كوتەرىلدى _
”قيىنشىلىققا قارسى اتتانىپ، جىلدام ٴارى نىق قادام باسىپ، رەفورمانىڭ، جاڭالىق اشۋدىڭ قاينار بۇلاعىن شىمىرلاتتى“
حىبەي وڭىرىنە جاۋىن جاۋىپ، اق تولقىن بۋىرقاندى. رەفورمانىڭ كوكتەم تاسقىنى جوڭكىلىپ، ايبىنى اسقاق بولدى.
پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى مەملەكەتتى عىلىم ـ تەحنيكامەن، وقۋ ـ اعارتۋمەن گۇلدەندىرۋ ستراتەگياسىن، مەملەكەتتى دارىندىلارمەن قۇدىرەتتەندىرۋ ستراتەگياسىن، دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ ستراتەگياسىن اتقارۋدى ورنالاستىرىپ، وقۋ ـ اعارتۋ، عىلىم ـ تەحنيكا، دارىندىلار جاعىنداعى ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمدى ٴبىر تۇلعالاندىرۋ رەفورماسىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، بۇكىل مەملەكەت جۇمىلاتىن جاڭاشا ٴتۇزىلىستى اقاۋسىزداندىرىپ، مەملەكەتتىڭ جاڭالىق اشۋ جۇيەسىنىڭ تۇتاس تۇلعالىق ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ كەرەكتىگىن باسا دارىپتەدى.
تاياۋ كۇندەردەن بەرى نازاردى جاپپاي جاڭالىق اشۋعا قولداۋ كورسەتۋ ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمىن ورناتۋعا شوعىرلاندىرعان ماماندار يدەيا توعىستىرىپ، اقىل ـ پاراساتتارىن ساۋلەلەندىرىپ، ورتاق تانىمدى ارتتىرىپ، العا باسۋ كۇشىن ۇزدىكسىز توپتادى.
2023 ـ جىلعى مەملەكەتتىڭ ەڭ جوعارى عىلىم ـ تەحنيكا سيلىعىنىڭ يەگەرى، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى شۋە چيكۇن بىلاي دەپ قارادى: وقۋ ـ اعارتۋ، عىلىم ـ تەحنيكا، دارىندىلار جاعىنداعى ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمدى ٴبىر تۇلعالاندىرۋ رەفورماسىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتۋدە وقۋ ـ اعارتۋدى، عىلىم ـ تەحنيكانى، دارىندىلاردى ۇشتاستىرۋ جاعىندا جۇمىس ىستەۋ كەرەك.
”وقۋ ـ اعارتۋدا قۋاتتى ەل، عىلىم ـ تەحنيكادا قۋاتتى ەل، دارىندىلاردا قۋاتتى ەل قۇرۋدىڭ ىشكى بىرلىگى مەن ٴوزارا تىرەكتىك سيپاتىن جەتە تانىپ جانە يگەرىپ، وسى ۇشەۋىن ۇشتاستىرىپ ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ەسەلەپ ارتۋ اسەرىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. جوعارى مەكتەپتەر جونىنەن ايتقاندا، مەملەكەتتىڭ كەلەلى ستراتەگيالىق قاجەتىن قاداعالاپ، پاندەردىڭ ورنالاسۋىن ۇزدىكسىز رەتتەپ، ساپالىلاندىرىپ، مەملەكەتتىڭ اناعۇرلىم كوپ ستراتەگيالىق دارىندىلارى مەن شۇعىل قاجەتتى تاپشى دارىندىلاردى جەتىلدىرىپ، جاڭالىق اشۋدىڭ، جاسامپازدىق جاراتۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن جاپپاي قاۋلاتۋ كەرەك“، ـ دەدى شۋە چيكۇن.
ٴتۇزىلىس ٴساتتى بولسا، مەحانيزم جاندانسا، دارىندىلار شوعىرلانادى، ىستەرىمىز كوركەيەدى.
8 ـ ايدىڭ 3 ـ كۇنى تۇستەن كەيىن قاراپايىم دا كوركەم قوناق زالىندا ماماندار قورالانا وتىرىپ، قىزۋ شاعىن گرۋپپا تالقىسىن وتكىزدى.
”ٴبىز رەفورمادان ونان ارى ومىرشەڭدىك كۇش، قوزعاۋشى كۇش الىپ، ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزم قامتاماسىزدىعىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، ناتيجە شىعارۋ مەن دارىندى تاربيەلەۋدى ٴوزارا ۇشتاستىرىپ، تۋىندىنى يگەرۋ مەن ورتانى يگەرۋدى ٴوزارا ساباقتاستىرىپ، ادەبيەت ـ كوركەمونەر قىزمەتكەرلەرىنىڭ قابىلەتىن تولىق ايگىلەيتىن ساحنادا ٴوز قۇنىن جۇزەگە اسىرىپ، ەركىن، جان ـ جاقتى دامىپ، مادەنيەت جاعىندا وزىنە سەنۋدى، ٴوزىن الۋەتتەندىرۋدى اناعۇرلىم ويداعىداي ىلگەرىلەتۋىنە مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك“، ـ دەدى جۇڭگو وپەرا ـ ٴبي تەاترىنىڭ كوركەمونەر باس باقىلاۋشىسى شان چۇڭ.
”ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىستىڭ رۋحىن ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن، ساپاسىن، ناقتى ونىمدىلىگىن، ۇلەسىن باعدار ەتىپ، ’ 4 بارلىعىن بەلگىلەۋ جايتىن تالقانداۋ‘ مەن ’جاڭا ولشەم ورناتۋدى‘ قاتار جۇرگىزۋگە تاباندى بولىپ، عىلمي زەرتتەۋ قيمىلىنىڭ ەرەكشەلىگىنە ۇيلەسەتىن، دارىندىلاردىڭ ەسەيۋ زاڭدىلىعىن ايگىلەيتىن باعالاۋ كورسەتكىشى مەن باعالاۋ ٴتاسىلىن كۇش سالا ورناتىپ، باعالاۋ جۇيەسىنىڭ عىلميلىعىن، ۇيلەسىمدىلىگىن، ادىلدىگىن اناعۇرلىم جوعارىلاتۋ كەرەك“، ـ دەدى جۇڭگو ينجەنەريا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، حىنان اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى كاڭ شياڭتاۋ.
بيىلعى دەمالىس قوسىنىنداعى 10 مامان كەزىندە ”مەملەكەتتىڭ ەرەن ينجەنەرى“ اتاعىن العان. ولار ينجەنەريا تەحنيكاسى سالاسىنداعى وزات تيپتەر، جاڭالىق اشۋ جولىنداعى العان بەتىنەن قايتپايتىن باستاۋشىلار.
”تاربيەلەۋ ۇلگىسى جانە ادام تاربيەلەۋ مەحانيزمى رەفورماسىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، ساباق، وقۋلىق سياقتى وزەكتى فاكتورلاردى شىعار ٴتۇيىن ەتىپ، ەرەن ينجەنەرلەر وقۋشى قابىلداۋ، ساباق، وقۋلىق، ۇستاز، وقۋ تاۋىسۋ، باعالاۋ سياقتى تۇتاس جەلى ولشەم جۇيەسى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى جەدەل دامىتۋدىڭ داۋىرلىك تالابىنا ىرىقتىلىقپەن سايكەسىپ، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق قاجەتى مەن ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا ٴتىپتى دە جاقسى قىزمەت وتەۋ كەرەك“، ـ دەدى سانشي داشۋەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى چىڭ فاڭچين.
بەيجيڭ قالا قۇرىلىسى توبىنىڭ باس ينجەنەرى لي جيۋلين بىلاي دەپ قارادى: ەرەن ينجەنەرلەر _ ”كورنەكتى تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋ قابىلەتىنە يە“، ”كۇردەلى ينجەنەريالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە شەبەر“ ينجەنەرلەر، مۇنداي ينجەنەريالىق تەحنيكا دارىندىلارىن جەتىلدىرۋ ٴۇشىن، ٴسوز جوق، مەكتەپتەن شىعىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ امالياتىنا تامىر تارتۋ كەرەك. ينجەنەريالىق وقۋ ـ اعارتۋ زاڭدىلىعى مەن عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ زاڭدىلىعىنا بويسۇنىپ، ٴوندىرىس پەن وقىتۋدى توعىستىرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، اقاۋسىزداندىرىپ، اناعۇرلىم كوپ جوعارى ساپالى تەحنيكالىق شەبەرلىك دارىندىلارىن، ٴىرى ەل ۇستالارىن، ون ساۋساعىنان ونەر تامعان شەبەرلەردى ۇزدىكسىز باۋلۋ، جەتىلدىرۋ كەرەك.
قىزىل كۇن كوتەرىلىپ جولعا شۇعىلا شاشادى. وزەن ـ داريالار ايدىن ـ شالقار تەڭىزگە قاراي جوڭكىلەدى.
رەفورما بارلىق جاڭالىق اشۋ قاينارىن تولىق ىسكە قوسىپ، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ ارمانىن، گۇلدەندىرۋ ارمانىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ تەلەگەي كۇشىن ۇيىستىردى.
تولقىن جارا العا باستى _
”ٴبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسى جۇزەگە استى، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسى دا، ٴسوز جوق، جۇزەگە اسادى“
اسقارالى شانحايگۋان، تاۋ جاستانىپ، تەڭىز بويىندا تۇر. ماماندار الىسقا كوز تاستادى، كوكىرەكتەرىن اسقاق مۇرات كەرنەدى.
”عىلمي زەرتتەۋ دەگەننىڭ ٴوزى توتەنشە ماكرولىق جاققا قاراي ٴورىس اشۋ، توتەنشە ميكرولىق جاققا قاراي تەرەڭدەۋ، جاپالى شارت ـ جاعدايعا قاراي قادام تاستاۋ، توتەنشە جان ـ جاقتى توعىسۋعا قاراي كۇش سالۋ بولىپ، قۇلشىنا جاڭا سالا اشۋ، ەلسىز وڭىرگە باتىلدىقپەن قادام تاستاۋ، ادامزاتتىڭ تانىم شەكاراسىندا ۇزدىكسىز ناتيجە شىعارۋ بولماق“.
جۇڭگونىڭ تۇڭعىش تەرەڭ تەڭىز بۇرعىلاۋ ماشيناسىن زەرتتەپ جاساۋعا جەتەكشىلىك ىستەۋدەن ”حاينيۋⅡٴنومىرلىنى“ زەرتتەپ جاساپ، تەڭىز استىندا ٴساتتى تۇردە 231 مەتر تەرەڭدىكتە بۇرعىلاۋعا دەيىن، حۋنان عىلىم ـ تەحنيكا داشۋەسى تەڭىز ـ مۇحيت تاجىريبەحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ۋان بۋيان باستان ـ اياق عىلىم ـ تەحنيكا الدىڭعى لەگىنە قاداعالاي نازار اۋدارىپ، عىلىم ـ تەحنيكا باسەكەسىنىڭ بيىك تۇرعىسىن بەلسەنە يەلەدى.
”تاۋ ـ وزەندە ٴىز ـ سوراپ جاتىر قانشاما، بۇگىنگى ۇرپاق باسادى ونى تاعى دا“.
بايىرعى قالا مۇناراسىنىڭ باسپالداعىمەن ورلەپ شىققان شينجياڭ مەديتسينا داشۋەسىنە قاراستى جۇڭي شيپاحاناسىنىڭ اعا شيپاگەرى لي فىڭسىننىڭ كوڭىلى تولقىپ، ويى شارىقتادى.
”تاريح تولاس تاپپايدى، رۋح ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاسادى. شەكاراداعى ۇلتتار وڭىرىنە تامىر تارتقان مەديتسينا قىزمەتكەرى رەتىندە، ٴبىز شيپاگەرلىك _ ىزگىلىك، سۇيىسپەنشىلىك _ تەڭدەسسىز دەيتىن وسكەلەڭ رۋحتى اسقاقتاتىپ، شىندىقتى ٴىس جۇزىنەن ىزدەيتىن، قاتاڭ دا ىجداعاتتى قىزمەت ستيلىنە تاباندى بولىپ، جوعارىعا تابىنۋشىلىقتان، كىتاپشىلدىقتان اۋلاق بولىپ، ناقتى جاعدايدى عانا نەگىزگە الىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى جەتىستىكتەردى كوپتەپ شىعارۋعا قۇلشىنۋىمىز كەرەك “، ـ دەدى لي فىڭسىن.
بىرنەشە كۇننەن كەيىن، چيڭحاي داشۋەسىنىڭ ولكە ـ مينيسترلىك بىرگە قۇراتىن ٴۇش وزەن قاينارى ەكولوگياسى مەن ۇستىرتتەگى ەگىن، مال شارۋاشىلىعى مەملەكەتتىك ٴتۇيىندى تاجىريبەحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، اعا زەرتتەۋشى جاۋ شينچۋان تاعى ٴبىر رەت كوكشىل ەلسىز ٴوڭىرىنىڭ توڭىرەگىندەگى وڭىرگە قادام تاستاپ، جابايى حايۋاناتتار مەن جايلىم وزگەرىسىنە دالالىق تەكسەرۋ جۇرگىزەدى.
”عىلمي زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىنىڭ كوبى ۇزاق ۋاقىت دەن قويۋ ارقىلى جارىققا شىعادى، بىرتىندەپ ىلگەرىلەۋ، سان وزگەرىسىنىڭ توپتالۋى بارىسىندا قولعا كەلەدى. قاجىرلىلىقپەن ىزدەنىس جاسايتىن ۇستامدىلىق بولۋ، ساتسىزدىككە مويىمايتىن، ساتسىزدىككە ۇشىراعان سايىن باتىل بولۋ، ٴومىر بويى ىزدەنىس جاساپ، ٴبىر ىستەن تابىس جاراتۋ كەرەك“، ـ دەدى جاۋ شينچۋان.
دۇنيە جولى، ٴسوز جوق، ىلگەرىلەيدى، كەيىنگىلەر بۇگىنگىلەردەن اسىپ تۇسەدى.
”ٴبىز ىستەردىڭ ٴورىس اشۋشىلارى عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، جاڭا ٴداۋىردىڭ تانىمپازى بولۋىمىز كەرەك“. جۇڭگو قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسى جۇڭگو تاريح زەرتتەۋ ورنىنىڭ ورىنباسار باستىعى لي گوچياڭ بىلاي دەدى: ”ەڭبەك ماعان جازىلماسا دا بولادى، ەڭبەك سىڭىرۋدە مەن بولماسام بولمايدى. دارىندىلاردى بايقاي ٴبىلۋ، ولاردى كورسەتە ٴبىلۋ كەرەك، دەربەستىككە، پارىقتىلىققا قۇرمەت ەتەتىن عىلمي ەكولوگيا قالىپتاستىرىپ، جاستاردىڭ اناعۇرلىم كوپ ورايمەن ۇلكەن مىندەت ارقالاۋىنا، باس كەيىپكەر بولۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، پارتيا مەن مەملەكەتكە ناقتى، تەپە ـ تەڭ، اشىق پەيىلمەن زاپاس دارىندىلار تاربيەلەپ، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىنا، ۇلتتى گۇلدەندىرۋگە اناعۇرلىم كوپ اقىل ـ پاراسات جانە كۇش ـ قۋات قوسۋىمىز كەرەك“.
ون مىڭ جىل ۋاقىت تىم ۇزاق، يگەر كۇندى ۇتىمداپ.
وسى رەتكى دەمالىستى جاڭا باستاما ەتىپ، ماماندار مىعىم دايىندىقپەن تىڭ ساپارعا اتتانىپ، سەنىمدى بەكەمدەپ، اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاي، اناعۇرلىم كەڭ جۇلدىزدار الەمىنە قاراي كوكىرەك كەرە ارشىندى قادام تاستادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 ـ ايدىڭ 8 ـ كۇنى بەيدايحىدان بەرگەن حابارى)
