ايبىندى جورىق، نۇرلى بولاشاق
_ جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعىن قىزۋ قۇتتىقتايمىز
حالىق گازەتى باسماقالاسى
كوكتەمدە گۇلدەپ، كۇزدە ماۋەلەپ، بارلىق الاپ مول ٴونىم شاتتىعىنا شومدى. بۇگىن ٴبىز جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعىن قارسى الىپ وتىرمىز. ايبىنى اسقاق ساپاردى باسىپ ٴوتىپ، شەكسىز نۇرلى بولاشاققا بەت العان سان ميلليونداعان حالىق ۇلى ارماندى جۇزەگە اسىرۋدىڭ داڭعىل جولىندا ەكپىندەي ىلگەرىلەۋدە.
”شىرقاسىمەن اتەشتىڭ نۇرلاندى استى اسپاننىڭ“. 1949 ـ جىلى 10 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى تۇڭعىش بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋ تيان ـ انمىن الاڭىندا كوتەرىلدى، جۇڭگو حالقى وسىدان باستاپ ەڭسە كوتەردى، جۇڭگونىڭ دامۋى وسىدان باستاپ جاڭا ٴداۋىردى باستادى. جول بويى توسقاۋىلداردى تالقانداپ، بوگەتتەردى بۇزىپ، جول بويى جەڭىس ٴانىن شىرقاپ العا ىلگەرىلەدى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى حالىقتى ىنتىماقتاستىرىپ جانە باستاپ، ادامزاتتىڭ وسىزاماندانۋعا قادام تاستاۋىنىڭ جاڭا جولىن اشتى، ادامزات وركەنيەتىنىڭ جاڭا فورماتسياسىن جاراتتى، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ جاڭا جورىعىنا قادام تاستادى.
75 جىل قايراتتانا العا ۇمتىلدى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى بۇرىن بولىپ كورمەگەن نۇرلى بولاشاعىن ايگىلەدى. قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇرۋ بارىسىندا قايراتتانا العا ۇمتىلىپ، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ بارىسىندا ەكپىندەي ىلگەرىلەپ، جاڭا ٴداۋىردىڭ جويقىن تولقىنىندا ۇدەرە العا تارتىپ، ”ەكى ۇلكەن كەرەمەتتى“ جاراتتىق، ەڭسە كوتەرۋدەن، بايۋدان قۇدىرەتتەنۋگە دەيىنگى ۇلى شارىقتاۋدى قارسى الدىق، مەشەۋ داۋىردەن، داۋىرگە ىلەسۋدەن داۋىرگە جەتەكشىلىك ەتۋگە دەيىنگى ۇلى شارىقتاۋدى قارسى الدىق. ەكونوميكانىڭ جالپى مولشەرى 126 تريلليون يۋاننان اسىپ، دۇنيە جۇزىندەگى 2 ـ ۇلكەن ەكونوميكالىق تۇلعا قاتارىنان ورىن الدىق، استىق وندىرىسىندە ” 20 جىل ٴۇرتىس مول ٴونىم“ الىندى، جاڭاشا وندىرگىش كۇش جەدەل قالىپتاستى، ”چاڭى“ ايدى شارلادى، ”تيانحى“ كەڭىستىككە تۇراقتادى، ”تيانۋىن“ مارستى بارلادى... ەلىمىزدىڭ دامۋى اناعۇرلىم بەرىك زاتتىق نەگىز، اناعۇرلىم كەمەلدى تۇزىمدىك كەپىلدىك، اناعۇرلىم ىرىقتى رۋحاني كۇش ازىرلەدى.
75 جىل قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزدى، حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسى ۇزدىكسىز رەالدىققا اينالدى. ىشەر اس، كيەر كيىم جەتىسپەۋدەن جالپى تۇلعالىق دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە، ودان جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋعا دەيىن، ٴبىز مۇلدە كەدەيلىك ماسەلەسىن تاريحي سيپاتتى شەشتىك، دوڭگەلەك داۋلەتتىلىك سىندى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ مىڭ جىلدىق ارمانىن جۇزەگە اسىرىپ، دۇنيە جۇزىندەگى كولەمى ەڭ ۇلكەن وقۋ ـ اعارتۋ جۇيەسىن، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىن، ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن قۇرىپ، حالىق تۇرمىسىندا تاريحي سەكىرۋدى، جان ـ جاقتى جاقسارۋدى جۇزەگە اسىردىق. ادامداردىڭ ورتاشا مەجەلى عۇمىرى 78.6 جاسقا ۇزارىپ، تۇرعىنداردىڭ كىرىسى ورنىقتى ارتىپ، ٴتۇرلى قامتاماسىزداندىرۋ سيپاتتى تۇرعىن ٴۇي قۇرىلىسى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىلدى... حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى اناعۇرلىم نىعايدى، اناعۇرلىم قامتاماسىز ەتىلدى، اناعۇرلىم باياندى بولدى.
75 جىل ۇدەرە العا تارتقان جۇڭگو باستان ـ اياق دۇنيەٴجۇزى بەيبىتشىلىگىنىڭ قۇرۋشىسى، الەمدىك دامۋدىڭ ۇلەس قوسۋشىسى، حالىقارالىق ٴتارتىپتىڭ قۇرۋشىسى بولىپ كەلدى. ”بەيبىت قاتار تۇرۋدىڭ 5 پرينسيبى سىندى تاريحي جاۋاپتان“ ”ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ سىندى ٴداۋىر جاۋابىنا“ دەيىن، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ادامزاتقا تىڭ دا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسۋدى ٴوزىنىڭ بورىشى ەتۋگە تاباندى بولدى. الەمدىك دامۋ باستاماسىن، الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسىن، الەمدىك وركەنيەت باستاماسىن تياناقتاندىرۋدى ستراتەگيالىق جەتەكشى، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ جوعارى ساپامەن بىرگە قۇرۋدى امالياتتىق تۇعىر ەتتى... ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ٴداۋىردى العا باسۋعا جەتەكتەيتىن شۇعىلالى تۋعا اينالدى.
قيىنشىلىق پەن جاپا ـ ماشاقات ادامدى شىڭداپ تابىسقا جەتەلەيدى. 75 جىلدان بەرى ەلىمىزدىڭ دامۋدا قول جەتكىزگەن ۇلى تاريحي سيپاتتى جەتىستىكتەرى پارتيا مەن حالىقتىڭ بىرگە ايانباي ەڭبەكتەنۋىنەن، كۇرەس جاساۋىنان كەلگەن. بۇگىنگى جۇڭگو دۇنيەنىڭ شىعىسىندا قاسقايىپ بوي كوتەردى، بارلىق جەردە كۇن سايىن جاڭارىپ، اي سايىن تۇلەجىگەن جاڭالىقتار جارىققا شىعۋدا. بۇگىنگى جۇڭگو حالقى اناعۇرلىم سەنىمدى بولىپ، ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ ٴومىر ٴسۇرىپ، ٴوزىن الۋەتتەندىرىپ، بۇرىن بولماعان تاريحي ىرىقتىلىق رۋحىن، تاريحي جاسامپازدىق رۋحىن تاسقىنداتتى. بۇگىنگى جۇڭحۋا ۇلتى دۇنيە جۇزىنە گۇلدەنىپ ـ كوركەيگەن جاعدايدى ايگىلەپ، بوگەۋ بەرمەس قاداممەن ۇلى گۇلدەنۋگە قادام تاستاۋدا.
بەتالىس بولاشاقتى بەلگىلەيدى، جول تاعدىردى بەلگىلەيدى. اماليات مىنانى تولىق دالەلدەدى: جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جۇرۋگە بولاتىن، باياندى جۇرۋگە بولاتىن جول، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋدىڭ، ۇلتتى گۇلدەندىرۋدىڭ بىردەن ـ ٴبىر دۇرىس جولى، جۇڭگو حالقىنىڭ تاماشا، باقىتتى تۇرمىسقا تالپىنۋىنىڭ نۇرلى جولى، جۇڭگونىڭ ادامزاتتىڭ العا باسۋىنا، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ ۇلى بىرلىگىنە تالپىنۋدا، ٴسوزسىز، باسىپ وتەتىن جولى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعى _ جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ ەڭ ماندىك ەرەكشەلىگى، جۇڭگوشا سوتسياليستىك ٴتۇزىمنىڭ ەڭ ۇلكەن ابزالدىلىعى. ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋ“ _ جاڭا داۋىردە پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ جەڭىستەن جاڭا جەڭىسكە بەت الۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋدىڭ ساياسي كەپىلى، ٴبىزدىڭ ٴتۇرلى حاۋىپ ـ قاتەرلەر مەن سىن ـ سايىستارعا توتەپ بەرۋىمىز، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋىمىز جونىنەن شەشۋشى ٴمان الادى.
بۇگىنگى تاڭدا، ٴبىز جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ نىساناسىنا تاريحتاعى ٴارقانداي كەزدەگىدەن دە اناعۇرلىم جاقىنداي تۇستىك، مۇنى جۇزەگە اسىرۋعا سەنىمىمىز ٴتىپتى دە كامىل جانە قۋاتىمىز دا قاپتال جەتەدى، سونىمەن بىرگە، ٴسوز جوق، اناعۇرلىم ماشاقاتتى، اناعۇرلىم جاپالى قۇلشىنىس كورسەتۋگە دايىندالۋىمىز كەرەك. پارتيانىڭ 20 ـ قۇرىلتايى ”ەكى ساتىعا ٴبولىپ ٴجۇرۋ“ ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىنا ماكرولىق جاقتان كوز جىبەرىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ ايبىندى جوباسىن جاسادى. پارتيا 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ٴماجىلىسى رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتۋ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ جونىندە جۇيەلى ورنالاستىرۋ جاسادى. باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”قازىر ٴبىز بەلگىلەگەن وسىزامانداندىرۋدى نەگىزىنەن جۇزەگە اسىرۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا نەبارى 10 نەشە جىل ۋاقىت قالدى، ٴبىز بەلگىلەگەن جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى مەملەكەت قۇرۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا دا نەبارى 20 نەشە جىل ۋاقىت قالدى. ۋاقىت كۇتىپ تۇرمايدى، ادامدى ەكپىندەي ىلگەرىلەتۋگە جىگەرلەندىرەدى“. جولدى وزگەرتپەيتىن، مۇراتتان تايمايتىن كۇشتى تاباندىلىقتى ساقتاپ، تاريحي سەنىمدى بەكەمدەپ، تاريحي ىرىقتىلىقتى كۇشەيتىپ، دايەكتى جالعاستىرىپ، ٴبىر جاعادان باس، ٴبىر جەڭنەن قول شىعارىپ جۇمىلاتىن بولساق، العا باسۋ بارىسىنداعى ٴتۇرلى ماشاقاتتى، قيىندىقتى، قاتەردى، كەدەرگىلەردى، ٴسوزسىز، جەڭىپ، ستراتەگيالىق نىسانانى نىق قاداممەن رەالدىققا اينالدىرا الامىز.
ىنتىماق _ كۇش، ىنتىماق بولعاندا عانا جەڭىسكە جەتۋگە بولادى. ”قازىر دۇنيە وزگەرىسى، ٴداۋىر وزگەرىسى، تاريح وزگەرىسى كەڭدىككە جانە تەرەڭدىككە قاراي ۇزدىكسىز كەڭەيۋدە، ەلىمىزدىڭ رەفورما، دامۋ، ورنىقتىلىق مىندەتىنىڭ جاپالىلىعى مەن اۋىرلىعى، بۇرىن ـ سوڭدى بولىپ كورىلمەگەن، بۇل زەيىن ـ زەردەنى، كۇش ـ قۋاتتى ونان ارى شوعىرلاندىرىپ، بۇكىل ەلدەگى ٴار ۇلت حالقىنىڭ ۇلى ىنتىماعىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، ەل ٴىشى ـ سىرتىنداعى جۇڭحۋا ۇلاندارىنىڭ ۇلى ىنتىماعىن كۇشەيتۋدى شۇعىل قاجەت ەتەدى“. باسىپ وتكەن جولىندا، پارتيامىز حالىققا تىعىز ارقا سۇيەۋ ارقىلى تاريحقا جازىلاتىن جاۋاپنامالاردى تاپسىردى. بولاشاققا بەت العاندا، ٴالى دە حالىققا سۇيەنىپ، جاڭا تاريحي ۇلى ىستەر جاراتادى. جاڭا جورىقتا بەلگىلەنگەن كۇرەس نىساناسىن كوزدەپ، ٴسوزسىز، جەڭىسكە جەتۋ سەنىمىن بەكەمدەپ، حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنا تاباندى بولىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ جەتىستىكتەرىنەن جالپى حالىقتى اناعۇرلىم كوپ، اناعۇرلىم ٴادىل يگىلىككە كەنەلتىپ، سان ميلليونداعان حالىقتىڭ بەلسەندىلىگىن، ىرىقتىلىعىن، جاسامپازدىعىن قاۋلاتقاندا عانا، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ەڭ سەنىمدى، ەڭ تەرەڭ، ەڭ باياندى كۇش قاينارىنا يە بولامىز.
اقيقات جولى قاراپايىم بولادى، ناقتى ىسكەرلىك بارىنەن ماڭىزدى. ”ٴبارىمىز كۇرەسكەرمىز، بۇرىننان قازىرگە دەيىن كۇرەس جاساپ، وسىنشاما شۇعىلالى تابىسقا قول جەتكىزدىك. بولاشاق نىسانامىز وتە ايقىن، وتە ۇلى، ونى جۇزەگە اسىرۋ ٴۇشىن ۇزدىكسىز تىڭعىلىقتى ىستەپ، كۇرەس جۇرگىزۋىمىز كەرەك“. جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ەڭبەكتەن كەلەدى، ۇلى ىستەردىڭ بارلىعى ناقتى ٴىس ىستەۋدەن كەلەدى. بۇرىنعىلار ىستەپ كورمەگەن جاسامپازدىق سيپاتتى ٴىستى ىلگەرىلەتۋدە، تابيعي تۇردە بۇرىن كورىلمەگەن قىرۋار شىت جاڭا تاقىرىپتارعا جولىعامىز، ٴتۇرلى جاپاعا، قيىندىققا، قاتەرگە، بوگەتتەرگە ۇشىرايمىز، كوپتەگەن اساۋ تولقىنداردىڭ، ٴتىپتى، داۋىلدى تولقىنداردىڭ اۋىر سىناعىنان وتەمىز، ٴسوز جوق، كوپتەگەن جاڭا تاريحي ەرەكشەلىككە يە ۇلى كۇرەستەر جۇرگىزۋىمىز كەرەك. جاڭا جورىقتا ٴبىز رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ سىندى وسى ماڭىزدى اسىلدان ويداعىداي پايدالانۋعا تاباندى بولىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنىڭ باتىل ارەكەت جاساۋشىسى، ناقتى ىستەيتىن ىسكەرى بولىپ، ”اتويلاۋ“ رۋحىن، ”جاڭالىق اشۋ“ ارىنىن، ”ىستەۋ“ ستيلىن ماڭگى ساقتاپ، قامال الىپ، قيىندىقتاردى جەڭۋ بارىسىندا ىستەن ناتيجە شىعارىپ، جۇرەكتىلىكپەن اتويلاپ، باتىلدىقپەن ىستەۋ بارىسىندا داڭعىل جول اشىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ اناعۇرلىم ايبىندى تاراۋىن بىرگە جازۋىمىز كەرەك.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”قازىر بۇكىل پارتيا، بۇكىل ەل حالقى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتۋدە، ٴبىز اناعۇرلىم ىنتىماقتاسىپ، اناعۇرلىم قۇلشىنۋىمىز، كوپشىلىك بىرگە قايراتتانا ىستەپ، تىڭ دا اناعۇرلىم زور شۇعىلالى ناتيجەلەر جاراتۋىمىز كەرەك“. جاڭا تاريحي ورىن، جاڭا كۇرەس ساپارى. ٴبىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاسىپ، شي جينپيڭ جاڭا ٴداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋدىڭ“ شەشۋشى ٴمانىن جەتە ٴتۇسىنىپ، ”ٴتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ”ٴتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، ماڭگى بويكۇيەزدىككە سالىنبايتىن رۋحاني كۇيمەن، العان بەتتەن قايتپايتىن كۇرەسكەرلىك بەينەمەن زەيىن ـ زەردەنى، كۇش ـ قۋاتتى ۇيىستىرىپ، ەكپىندەي العا ىلگەرىلەپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىن، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ٴىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ جولىندا ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزەيىك.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 9 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
