تيانشان تورى \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ۋي يۇڭگۇي
”بىلتىر ٴبىز كووپەراتيۆ مۇشەلەرىنە 500 مىڭ يۋاننان استام پايدا ٴبولىسىن بەردىك، بيىل بىلتىرعىدان كوپ بولماسا از بولمايدى.“ 10 ـ ايدىڭ 12 ـ كۇنى بيىلعى شارۋاشىلىق جاعدايى جونىندە ٴسوز بولعاندا، قۇمىل قالاسى اراتۇرىك اۋدانى باي اۋىلى جۇڭحى تۇيە باعىمشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى قاسىم امەت ەسەپ داپتەرىن الىپ شىعىپ قۋانا وسىلاي دەدى.
60 جاستى القىمداعان قاسىم باي اۋىلىنىڭ تۋماسى، بالا كەزىنەن مال باعىپ ەرجەتكەن، سيىر، قوي، تۇيە باعۋدىڭ شەبەرى.
2015 ـ جىلى قۇمىل قالاسى مەن اراتۇرىك اۋدانىنداعى قاتىستى تاراۋلاردىڭ قولداۋىندا، باي اۋىلى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ نىسانىن اتقاردى _ ٴاربىر كەدەي وتباسىنا 2 تۇيە ٴبولىپ بەردى ٴارى باي اۋىلى جۇڭحى تۇيە باعىمشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇردى. سەلبەستىك كووپەراتيۆى كەدەي وتباسىلارىنىڭ تۇيەسىن ٴبىر تۇتاس باعادى جانە باسقارادى، جىل سوڭىندا كەدەي وتباسىلارىنا پايدا ٴبولىسىن بەرىپ، ولاردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋىنا كومەكتەسەدى.
ەندەشە، كووپەراتيۆكە كىم باستاماشى بولادى؟ اۋىلداستارى ٴبىر اۋىزدان قاسىمدى سايلادى. اۋىل پارتكومى اقىلداسۋ ارقىلى باعىمشىلىق ورەسى جوعارى قاسىمدى لايىقتى ادام دەپ ويلادى.
”تۇيەنى قالاي باعۋدى مەن ابدەن بىلەمىن، الايدا سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قولعا الىپ ىستەپ كورگەمىن جوق. ول كەزدە قىسىم اۋىر بولدى“. قاسىم سول كەزدە بىرنەشە كۇن ويلانىپ بارىپ، اقىرى ماقۇل بولعاندىعىن ايتتى.
تۇيە باعۋ — باي اۋىلىنداعى ەگىنشى ـ مالشىلاردىڭ ٴداستۇرى. مالشىلار جونىنەن العاندا، تۇيە كوشى ـ قوندا كەم بولسا بولمايتىن جاقسى قولعانات. ٴار وتباسى ادەتتە 3 — 2 تۇيە باعادى، ٴبىرى، جاقسى باعىپ ـ باسقارىلادى، ەندى ٴبىرى، تۇيە ٴتۇبىتىن، تۇيە ٴسۇتىن ساتۋ ارقىلى دا ٴبىراز كىرىس تابۋعا بولادى.
قۇمىل قالاسى اراتۇرىك اۋدانى باي اۋىلى جۇڭحى تۇيە باعىمشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى قاسىم امەت تۇيەگە جەم ـ ٴشوپ بەرۋدە (ماتەريال سۋرەت). سۋرەتتى ليۋ ياحۇي تۇسىرگەن
”سيىر، قوي قانشا كوپ بولسا دا، جۇرتتىڭ ٴبارى جاقسى باعا الادى. الايدا تۇيەنى ويداعىداي باعۋ وڭاي ەمەس، تۇيەنى ۇيىرىمەن جاقسى باعۋ تىپتەن وڭاي ەمەس“. قاسىم بىلاي دەدى: تۇيە باعۋ ارقىلى مول اقشا تابامىن دەپ ەشكىم دە ويلاماعان ەدى.
تۇيەنى شوعىرلى باعۋدا اۋرە ـ سارساڭ تۋدىراتىن ىستەر بىرىنەن سوڭ ٴبىرى تۋىندادى: ىندەتتەن ساقتانۋ ـ ەمدەۋ، ادام جالداۋ، تۇيە ٴسۇتىن جاس كۇيىندە ساقتاۋ، تۇيە ٴتۇبىتىن جيناپ ساقتاۋ، بازاردا ساتۋ... قاسىم تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن قاربالاستىققا ٴتۇستى، ارىقتاپ كەتتى، ٴجۇزى كۇنگە كۇيىپ توتىقتى.
2017 ـ جىلى اراتۇرىك اۋدانى ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋ ارقىلى حىناننان شينجياڭعا كومەككە كەلگەن كاسىپورىن شينجياڭ جۇڭتو بيو عىلىم ـ تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىن ەنگىزدى. قاتىستى تاراۋلاردىڭ سايكەستىرۋىندە، جۇڭتو سەرىكتەستىگى جۇڭحى تۇيە باعىمشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىمەن تۇيە ٴسۇتىن ساتىپ الۋ توقتامىنا قول قويىپ، بازار باعاسى بويىنشا ساتىپ الدى.
تۇيە ٴسۇتىن ساتۋ ماسەلەسى وڭاي شەشىلىپ، سەلبەستىك كووپەراتيۆى جەدەل دامۋ ارناسىنا ٴتۇستى.
”جۇڭتو سەرىكتەستىگىنىڭ ٴبىر كيلوگرام تۇيە ٴسۇتىن 50 يۋانعا دەيىنگى باعامەن ساتىپ العان كەزى بولعان، قازىر بازار جاعدايىنا قاراي جۇرەمىز، ٴار كيلوگرامى 30 يۋان“. 10 ـ ايدىڭ 12 ـ كۇنى اراتۇرىك اۋدانى يانچى قالاشىعىنداعى جۇڭتو سەرىكتەستىگىنىڭ تۇيە ٴسۇتىن ساتىپ الۋ سەحىندا جۇك اۆتوموبيلىن ايداپ تۇيە ٴسۇتىن ساتىپ بەرۋگە كەلگەن قاسىم وسىلاي دەدى.
كولىكتەگى ٴسۇت ساقتاۋ كۇبىسى تومەن تەمپەراتۋرادا ساقتاۋ يقۋاتىنا يە، ونى جۇڭتو سەرىكتەستىگى تۇيە باعىمشىلىعىمەن شۇعىلداناتىن وتباسىلارىنا تەگىن بەرگەن، ٴبىر ٴسۇت كۇبىسىنە 100 كيلوگرام تۇيە ٴسۇتىن قۇيۋعا بولادى.
”وسى بىرنەشە جىلداعى دامۋدىڭ ارقاسىندا، كووپەراتيۆىمىزدە قازىر 800دەن استام تۇيە بار، ٴسۇت ٴونىمى دە وتە تۇراقتى، كووپەراتيۆ مۇشەلەرىنىڭ كىرىسى جىلدان ـ جىلعا ارتىپ كەلەدى“، ـ دەدى قاسىم.
جۇڭتو سەرىكتەستىگى — قۇمىل قالاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرۋداعى باستاماشى كاسىپورىن، ٴار جىلى جەرگىلىكتى ورىنداعى 2000نان استام تۇيە باعىمشىلىعىمەن شۇعىلداناتىن وتباسىن كىرىستى ارتتىرۋعا جەتەكتەي الادى، كوپتەگەن سەلبەستىك كووپەراتيۆتەرى مەن باعىمشىلىق وتباسىلارى كولەمدى باعىمشىلىقتى جۇزەگە اسىردى، 100دەن استام تۇيەسى بار ”تۇيە باعىمشىلىعى ٴىرى وتباسىلارى“ جەرگىلىكتى ورىندا كوپتەپ كەزدەسەدى.
”باي اۋىلى زاۆودىمىزعا 100 كيلومەترگە تاياۋ جەردە، بۇرىن مالشىلار اۆتوكولىگىمەن كەلىپ تۇيە ٴسۇتىن ساتاتىن، ٴبىر بارىپ ـ كەلگەندەرىنە جارتى كۇن كەتەتىن. 2021 ـ جىلى 6 ـ ايدا G7 بەيجيڭ — شينجياڭ جوعارى قارقىندى تاس جولىندا اۆتوكولىك قاتىنادى، باي اۋىلى G7 جوعارى قارقىندى تاس جولىنا جاقىن، ٴبىر جولعى بارىپ ـ كەلۋگە 4 ساعات عانا كەتەتىن بولدى، وتە قولايلى“. جۇڭتو سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى جاۋ ياڭ بىلاي دەدى: شار تاراپقا تۇتاسقان تاس جولدان پايدالانىپ، سەرىكتەستىگىمىزدىڭ تۇيە ٴسۇتىن ساتىپ الۋ كولەمى سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ شونجى اۋدانى، موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانى، جەمسارى اۋدانى سياقتى جەرلەرگە دەيىن كەڭەيدى، ”سەرىكتەستىگىمىزدىڭ دامۋى بارعان سايىن جاقساردى، شارۋالارمەن بىرلەسۋ، شارۋالاردى جەتەكتەۋ قابىلەتى دە بارعان سايىن كۇشەيە ٴتۇستى، ٴبىز اناعۇرلىم كوپ ەگىنشى ـ مالشىلاردىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ بايۋىنا كومەكتەسۋدى ٴۇمىت ەتەمىز“.
9 جىل ىشىندە جۇڭحى تۇيە باعىمشىلىق كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى ەلەۋسىز تۇيە قورادان دامىپ، جالپى 30 مىڭ شارشى مەتر جەردى يەلەگەن، 1100 شارشى مەترلىك تۇيە ساۋۋ زالى بار، سونداي ـ اق قاتىستى جابدىقتارمەن جانە تەحنيكالىق زەرتتەۋ ـ اشۋ بولمەسىمەن جابدىقتالعان تۇيە باعىمشىلىق بازاسىنا اينالدى، باي اۋىلىنىڭ 22 قىستاق تۇرعىنى سەلبەستىك كووپەراتيۆىندە تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاستى. 2023 ـ جىلى جۇڭحى تۇيە باعىمشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى جاۋاپتى بولىپ، اراتۇرىك اۋداندىق مال شارۋاشىلىعى قىزمەتى بويىنشا قىزمەت وتەۋ ورتالىعى، جۇڭتو سەرىكتەستىگى قاتىناسقان ”مەملەكەتتىك ساۋىن تۇيە باعىمشىلىعىن ولشەمدەندىرۋدەن ۇلگى كورسەتۋ رايونى“ نىسانى 11 ـ توپتاعى مەملەكەتتىك اۋىل شارۋاشىلىعىن ولشەمدەندىرۋدەن ۇلگى كورسەتۋ رايونى نىسانى بولىپ بەكىتىلدى.
”بيىل پايدا ٴبولىسىن ٴبولىپ بەرگەننەن كەيىن، ٴبىز تاعى ٴبىر توپ تۇيە ساتىپ الىپ، باعۋ كولەمىن ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، ٴتىپتى دە كوپ اۋىلداستاردى بايۋعا باستاماقشىمىز“، ـ دەدى قاسىم.