— جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاڭا جاعداي قالىپتاستىردى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ٴتىلشىسى
تاڭەرتەڭگى كۇن سانشيا كۇيمىنىن نۇرلاندىرىپ، باتىس بولىكتىڭ ايبىندى تاۋ ـ وزەندەرىن شۋاققا بولەدى. بۇكىل مەملەكەت جەر اۋدانىنىڭ %70ىنەن كوبىن ۇستايتىن باتىس بولىكتەگى 12 ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا چاڭجياڭ مەن حۋاڭحىنىڭ جوڭكىلگەن تولقىنىنا ىلەسىپ، تاريحي ورايدى مىقتى يگەرىپ، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا جاعدايىن قالىپتاستىرۋدا.
پارتيا 18 ـ قۇرىلتايىنان بەرى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋعا ايرىقشا ٴمان بەردى. 2019 ـ جىلى 5 ـ ايدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس «جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاڭا جاعداي قالىپتاستىرۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردى» باسىپ تاراتىپ، وسى عاسىرلىق ينجەنەريا جونىندە جاپپاي ورنالاستىرۋ جاسادى. بيىل 4 ـ ايدىڭ 23 ـ كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ چۇڭچيڭدە جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ٴماجىلىسىن باسقارىپ اشتى ٴارى ماڭىزدى ٴسوز سويلەپ: جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىندا باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدىڭ جاڭا تاراۋىن قۇلشىنا جازۋ كەرەك، ـ دەپ اتاپ كورسەتتى.
اناعۇرلىم كوركەم، اناعۇرلىم اشىق، اناعۇرلىم قوزعاۋشى كۇشكە يە، ستراتەگيالىق ورنى اناعۇرلىم جوعارى... ”جاپپاي قورعاۋ، جاپپاي اشىق ۇستاۋ، جوعارى ساپالى دامۋ“ جاڭا جاعدايى باتىس بولىكتەگى وڭىرلەردە قالىپتاسۋدا.
جاڭالىق اشقان باتىس بولىك: جوعارى ساپالى دامۋعا ۇزدىكسىز قادام تاستادى
ۇلان ـ بايتاق باتىس بولىك بۇكىل ەلىمىز جەر اۋدانىنىڭ %72ىن ۇستايدى، 382 ميلليون جان سانى بار. بۇرىن قۇلازىعان ٴتۇزدىڭ بالاماسى سانالعان باتىس بولىك بۇگىنگى تاڭدا جاڭالىق اشۋدىڭ قۇتتى مەكەنىنە اينالدى.
ٴتىلشى سىچۋان ولكەسى دىياڭ قالاسىنا كەلگەندە، توقتاۋسىز جۇمىس جۇرگىزىپ جاتقان اۋىر تۇرپاتتى جانارزاتتى دۆيگاتەل سىناق تەكشەسىن كوردى. بۇل ارادا دۇنيەگە كەلگەن ەل ىشىندەگى تۇڭعىش دەربەس زەرتتەپ جاسالعان F دارەجەلى 50 مەگاۆاتتىق اۋىر تۇرپاتتى جانارزاتتى دۆيگاتەل (G50) كوپ تۇردە جوعارى شەكتەن اسىپ كەتكەندىكتەن، ”كۇشتى ماشينا“ دەپ اتالعان. شىعىس ەلەكتر توبىنىڭ اعا ينجەنەرى چىڭ گوچياڭ جەلىلەس ونىمدەر مەن جاڭا عىلمي زەرتتەۋ تاقىرىپتارىنىڭ سىناق كەزەگىن كۇتىپ تۇرعانىن ايتتى.
بۇل باتىس بولىكتىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ تابىسىنىڭ ىقشام كورىنىسى.
”شىعىستىڭ ساندى مالىمەتتەرىن باتىسقا كوشىرىپ ەسەپتەۋ“، بايحىتانداعى ميلليون كيلوۆات دارەجەلىك سۋ ەلەكتر گەنەراتور اگراگاتتارى، ”جۇڭگو اينالما اعىسى 3 ـ نومىرلىدە“ مەڭگەرىلمەلى يادرولىق قوسىلۋ رەاكسياسىن زەرتتەۋ قوندىرعىسى... پارتيا ورتالىق كوميتەتى جاڭا داۋىردە باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاڭا جاعداي قالىپتاستىرۋ جونىندە ورنالاستىرۋ جاساعان 5 جىلدان بەرى، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى وزەكتى فاكتور ەتكەن جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى جەتىلدىرۋ باتىس بولىكتەگى وڭىرلەردىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنىڭ ايقىن ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ٴبىرى بولدى.
سىچۋان جاساندى زەردە، اۆياتسيا ـ عارىش، بيولوگيالىق جاساۋ سياقتىلاردى ارقاۋ ەتىپ، كەلەلى عىلىم ـ تەحنيكا ارناۋلى نىساندارىن جوسپارلاپ جانە اتقارىپ، جاڭاشا وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋدى كۇش سالۋ ٴتۇيىنى ەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتتى، تاياۋدا تاعى تومەن كەڭىستىك ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن ارناۋلى تاقىرىپتا زەرتتەدى؛ چۇڭچيڭ ينتەرنەتكە جالعانعان زەردەلى جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىك، جاڭا ۇرپاق ەلەكترون ينفورماتسياسى جاساۋ كاسىبى، وزىق ماتەريالدار قاتارلى كاسىپ سالالارىن ٴتۇيىندى دامىتتى؛ شانشي چينچۋاڭيۋان جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن باستاپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ، قارجى قوسۋ بىرلەستىگىن قۇردى... باتىس بولىكتەگى ٴارقايسى ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالالار ورايدى مىقتى يگەرىپ، بيىككە ۇمتىلىپ، ٴبىر قىدىرۋ ساياسات ـ شارالاردى ىركەس ـ تىركەس شىعارىپ، جاڭالىق اشۋدى جەدەلدەتۋ ارقىلى وندىرگىش كۇشتەردىڭ وزگەرىسىنە دەم بەردى.
چۇڭچيڭدەگى لياڭجياڭ جاڭا رايونىنداعى سايليسى ەرەن زاۆودىندا 3000نان استام قۇلتەمىر زەردەلى سەلبەسىپ جۇمىس جۇرگىزە باستادى، ەڭ تەز بولعاندا، 30 سەكۋندتا ٴبىر جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيلدى ٴوندىرىس جەلىسىنەن شىعارادى. سىچۋاندا جۇڭگو اۆياتسيا سەرىكتەستىگىنىڭ ”يلۇڭ“، تىڭدۇن ”شۋاڭۋيشيە“ سياقتى ونەركاسىپتىك ۇشقىش اپپاراتتارى جەر شارىنداعى ۇشقىش اپپارات باسەكەسىندە الدىڭعى ورىندى يەلەدى.
مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى مىنالاردى ٴبىلدىردى: باتىس بولىكتەگى وڭىرلەر ەلەكتروندىق ينفورماتسيا، جاڭا ەنەرگيالى اۆتوموبيل، جاڭا ماتەريال، ەنەرگيا حيميا ونەركاسىبى، بيولوگيالىق ٴدارى ـ دارمەك، ينتەگرالدى تىزبەك، اۆياتسيا كاسىپ سالاسى سياقتى ٴبىر توپ ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسى شوعىرىن جەتىلدىرىپ، قالىپتاستىرىپ ۇلگەردى.
5 جىلدان بەرى باتىس بولىكتىڭ ٴوندىرىس جالپى ٴونىم قۇنى جىلىنا ورتا ەسەپپەن %4.9 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى شىعىس بولىك، ورتا بولىك، باتىس بولىك، شىعىس سولتۇستىك سىندى 4 ۇلكەن بولىك بويىنشا الدىڭعى ورىندى يەلەدى. 2023 ـ جىلى وڭىرلىك ٴوندىرىس جالپى ٴونىم قۇنى 26 تريلليون 900 ميلليارد يۋانعا جەتىپ، بۇكىل ەلدىڭ %21.5ىن ۇستادى.
وندىرگىش كۇشتەردىڭ ”جاڭالانۋى“ قالانىڭ گۇلدەنۋىن ىلگەرىلەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا بيىگىن تۇلعالادى. 5 جىلدان بەرى باتىس بولىك وڭىرلەرىندەگى قالالار شوعىرى ۇزدىكسىز دامىدى، ۇلعايدى. چىڭدۋ ـ چۇڭچيڭ قالا شوعىرى، گۋانجۇڭ جازىعىنداعى قالالار شوعىرى، لانشي قالالار شوعىرى، سولتۇستىك شىعاناق قالالار شوعىرى، گۇيجوۋدىڭ ورتا بولىگىندەگى قالالار شوعىرى قاتارلىلار العاشقى قادامدا كولەم قالىپتاستىردى.
چىڭدۋ _ چۇڭچيڭ قالا شوعىرىن مىسالعا الساق، بيىل الدىڭعى جارتى جىلدا چىڭدۋ _ چۇڭچيڭ ٴوڭىرى قوس قالا ەكونوميكالىق شەڭبەرىنىڭ وڭىرلىك ٴوندىرىس جالپى ٴونىم قۇنى 4 تريلليون 36 ميلليارد 570 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %5.8 ارتىپ، بەيجيڭ _ تيانجين _ حىبەيعا، چاڭجياڭ اتىراۋىنا، ۇلكەن شىعاناق رايونىنا تەز جاقىنداي ٴتۇستى.
باتىس بولىكتىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنىڭ ماڭىزدى ارتۋ ۇيەگى فۋنكتسياسىنىڭ كورنەكتىلەنۋى مەملەكەت دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق اينالۋ كەڭىستىگىن ونان ارى بەكەمدەدى.
جاسىل باتىس بولىك: ەكولوگيالىق قالتقىنى بەكەمدەدى
كوك گۇلدى كەكىرە، جايناعان گىساڭ گۇلى، جاپ ـ جاسىل ورمان، جوڭكىلگەن وزەن، ۇزىننان ـ ۇزاققا سوزىلعان تاۋلار... باتىس بولىك شەتسىز ـ شەكسىز شالعاي ولكە، مىڭ بوياۋلى كوز جەتەر اۋماق دەپ اتالعان، سونداي ـ اق ەلىمىزدىڭ ماڭىزدى ەكولوگيالىق قالتقىسى.
سانشيا سۋ قويماسى رايونىنىڭ قويناۋىنداعى چۇڭچيڭنىڭ فىڭجيەسى ەرتەدە كۇيجوۋ دەپ اتالعان، ەجەلدەن كوگىلدىر سۋلار وراپ جاتادى، الايدا ۇتىمسىز دامۋ سەبەبىنەن ٴبىر مەزەت شاڭ ـ توزاڭ باسقان ەدى.
فىڭجيە اۋدانى چيڭلۇڭ قالاشىعى داۋو الەۋمەتتىك اۋماعى كەزىندە كەن اشۋ سەبەبىنەن اۋىر دارەجەدە ويراندالعان. لو يفۋ ەسىمدى تۇرعىن ەسكە الىپ بىلاي دەدى: جەر كۇكىرتپەن لاستاندى، كەيبىر جەرلەردە قىلتان شىقپايتىن بولدى. 2015 ـ جىلى جەرگىلىكتى ورىن لاستاۋشى كاسىپورىنداردى جاۋىپ، 6500 مۋدان استام قاعىر تاۋعا اعاش ەكتى، قازىر ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرى %90 قالپىنا كەلدى.
چاڭجياڭ، حۋاڭحى وزەندەرىنىڭ جوعارعى اعارىنداعى رايونداردىڭ بىرگە قۇلشىنۋىندا، جۋىقتاعى 5 جىلدان بەرى چاڭجياڭ وزەنىنىڭ نەگىزگى اعارى مەن حۋاڭحى وزەنىنىڭ نەگىزگى اعارىنىڭ سۋ ساپاسى تۇگەلⅡتۇرگە جەتتى. ديانچى، ىرحاي، ۇلانسۋحاي سياقتى ٴتۇيىندى كول الاپتارىنداعى سۋدىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋ ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلدى. باتىس بولىكتەگى ٴتۇيىندى وڭىرلەردى جان ـ جاقتى جونگە سالۋ ورنىقتى ىلگەرىلەپ، فىنحى _ ۋيحى جازىعىن، چىڭدۋ _ چۇڭچيڭ رايونىن، ٴۇرىمجى مەن توڭىرەگىندەگى وڭىرلەردى ٴتۇيىن ەتىپ، اتموسفەرانىڭ لاستانۋىن وڭاۋ كورنەكتى جوعارىلادى.
جاسىل باتىس بولىك ”اسپانى اشىق، سۋى تۇنىق، توپىراعى تازا“ بولۋداي ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ جاقسارۋى عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، مەملەكەتتىڭ ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىگىنىڭ قالتقىسى.
چاڭجياڭ، حۋاڭحى وزەندەرىنىڭ باسى، چيڭحاي _ شيزاڭ ٴۇستىرتى، چيڭحاي ٴۇش وزەن قاينارىن قورعاۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ”جۇڭحۋا سۋ مۇناراسى“ جان ـ جانۋاردى قورعاپ، تومەنگى اعارداعى تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋدى نارلەندىردى.
شيزاڭدا الي ايماعى 53 مىڭ مۋ جەرگە ورمان وتىرعىزىپ، ۇشى ـ قيىرسىز بەتباق دالانىڭ تىرشىلىك ورتاسىن جاقسارتتى. حىشي دالىزىندە تەڭگىر، بادانجيلين، قۇمتاع سياقتى 3 ۇلكەن قۇمدى ٴشولدىڭ قوسىلىپ وڭتۇستىككە ٴتونۋىن توسۋ ٴۇشىن، گانسۋدىڭ %80كە جۋىق جەر اۋماعى مەملەكەتتىڭ ”ٴۇش تەرىستىك“ ينجەنەرياسىنان قامال الۋ شايقاسى كولەمىنە ەنگىزىلدى ٴارى تۇڭعىش توپتاعى ٴتۇيىندى ينجەنەريالار باستالدى.
چيڭحاي _ شيزاڭ ٴۇستىرتىنىڭ شىعىس وڭتۇستىك جيەگىندە اۆتوكولىكتەر سىچۋان ماۋشيان اۋدانىنداعى تۋديليڭنان وتكەندە جىلدامدىعىن باياۋلاتادى، تاياۋ ماڭدا ۇلكەن مىسىق ايۋ مەملەكەتتىك باقشاسىنداعى ”تۋديليڭ ٴدالىز جولى“ بار.
ۇلكەن مىسىق ايۋدى قورعاۋ ماماندارىنىڭ تانىستىرۋىنشا، ۇلكەن مىسىق ايۋ كوپتەگەن شاعىن ٴتۇر توبىنا ٴبولىنىپ، گەننىڭ ازۋى ماسەلەسىنە ٴدوپ كەلگەن. سىچۋان ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋ سياقتى ينجەنەريالىق شارالار ارقىلى ”تۋديليڭ ٴدالىز جولىن“ قۇرىپ، ۇلكەن مىسىق ايۋدىڭ وزگە ٴتۇر توبىمەن ”تانىسۋ جولىنا“ جول بەردى. وسى جەردەن وتەتىن سىچۋان _ چيڭحاي تەمىر جولى ادەيى اينالىپ ٴوتىپ، %20 قۇرىلىس مولشەرىن ارتتىرىپ، تۋنەلدىڭ كومىلۋ تەرەڭدىگى جەر بەتىنەن 1000 مەتردەن استى. ادامداردىڭ قورعاۋىندا قازىر ٴدالىز جول وڭىرىندە كوپتەگەن جابايى ۇلكەن مىسىق ايۋ قيمىل جاساي الاتىن بولدى.
مەملەكەتتىك دامۋ جانە رەفورما كوميتەتىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى بىلاي دەپ تانىستىردى: سوڭعى 5 جىلدان بەرى، ”ٴۇش تەرىستىك“ سياقتى ٴتۇيىندى ەكولوگيالىق ينجەنەريالار، چيڭحاي _ شيزاڭ ٴۇستىرتى ەكولوگيالىق قالتقى ٴوڭىرى، حۋاڭحىنىڭ ٴتۇيىندى ەكولوگيالىق وڭىرلەرىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ كەلەلى ينجەنەريالارى سياقتىلار ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلىپ، شولەيتتەنگەن جانە قۇمايتتانعان جەردىڭ اۋدانى ”بىردەي ازايدى“؛ ٴۇش وزەن قاينارى، چينليڭ، ۇلكەن مىسىق ايۋ سياقتى مەملەكەتتىك باقشا قۇرىلىسى ورنىقتى ىلگەرىلەپ، ورگانيزمدەردىڭ الۋان تۇرلىلىگى كورنەكتى ارتتى.
جاسىل باتىس بولىك جۇڭگونىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا نەگىز قالاپ، ادام مەن تابيعات جاراسىمدى قاتار ٴومىر سۇرەتىن جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋعا ۇلەس قوستى.
اشىق باتىس بولىك: تاۋ، تەڭىز اتتاپ دۇنيە جۇزىمەن تۇتاستى
شىق ٴتۇسىپ، كۇن سۋىتتى، الايدا باتىس بولىكتىڭ حالىقارالىق رايى كۇن سايىن جوعارىلادى.
تاياۋدا شينجياڭدا دۇنيە جۇزىلىك مەديا باسشىلار ٴماجىلىسى 106 مەملەكەت پەن ٴوڭىردىڭ 208 مەدياسىنىڭ، ۇكىمەت تاراۋلارىنىڭ جانە حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ ۋاكىلدەرىن قارسى الدى؛ گۋاڭشيدە جۇڭگو ـ شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى كورمەسىندە 109 نىسان توقتامىنا قول قويىلىپ، 500 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىلعان نىسان 93كە جەتتى؛ بيىل جىل سوڭىندا دۇنيە جۇزىلىك مىسىق ايۋ سەرىكتەستىك جينالىسى چىڭدۋدا اشىلادى.
بۇل باتىس بولىكتىڭ ەسىكتى ايقارا اشۋ ارقىلى قاۋىرت اشۋدى جەبەۋىنىڭ جاندى كورىنىسى. اناعۇرلىم قولايلى قاتىناس، اناعۇرلىم كەمەلدى ەرەجە، بارعان سايىن جاراسىمدى بولا تۇسكەن ورتا باتىس بولىكتى باتىسقا، وڭتۇستىككە ەسىك اشۋدىڭ بيىگىنە اينالدىردى.
”جۇڭگو _ لاوس تەمىر جولى اشىلعاننان كەيىن، ٴبىزدىڭ كۇنميڭنەن ۆەنتيانعا دەيىنگى زات اينالىمى وزىندىك قۇنىمىز %30 ۇنەمدەلدى“، ـ دەدى شاڭحاي رىنچىڭ قامداۋ تىزبەگىن باسقارۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ كۇنميڭدەگى جاۋاپتىسى ياڭ جيە.
جۇڭگونىڭ باتىس بولىگى 10 نەشە مەملەكەتپەن شەكارالاسادى، جۇڭگو ـ لاوس تەمىر جولى اشىلىسىمەن جۇڭگو مەن شىعىس وڭتۇستىك ازيانى تۇتاستىراتىن ”التىن جەلىگە“ تەز اينالدى، بيىل 9 ـ ايعا دەيىن جۇڭگو ـ لاوس تەمىر جولىنىڭ يمپورت ـ ەكسپورت زاتتارى 10 ميلليون توننادان، زات قۇنى 40 ميلليارد يۋاننان استى، شەكارا اتتاعان زات تاسىمالى لاوس، تايلاند، ۆيەتنام سياقتى ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇراتىن 12 مەملەكەتتى قامتىدى.
وڭتۇستىككە باتىس بولىك قۇرلىق ـ تەڭىز جاڭا ارناسى جەدەل اشىلىپ، جۇڭگو _ شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ ينفورماتسيا پورتى، بيبۋۋان حالىقارالىق قاقپا پورتى سياقتى نىشاندىق ينجەنەريالار جەدەل ىلگەرىلەتىلىپ، گۋاڭشيدىڭ پيڭلۋ كانالى قۇرىلىسى باستالدى، ”شاڭحاي ـ يۇننان ـ لانمەي لەنياسى“ حالىقارالىق جۇك تاسىمال پويەزى رەسمي قاتىنادى.
باتىستا جۇڭگو _ قىرعىزستان _ وزبەكستان سياقتى تەمىر جول نىساندارىندا ۇزدىكسىز تىڭ تابىستارعا قول جەتىپ، لانجوۋ _ چۇڭچيڭ تەمىر جولى سياقتى باتىس سولتۇستىكتى، باتىس وڭتۇستىكتى تۇتاستىراتىن تەمىر جول ۇلكەن ارناسى ارقىلى وتكەن 5 جىلدا باتىس بولىكتە جيىنى 35 مىڭ كەزەك جۇڭگو _ ەۆروپا كەزەكشى پويەزى قاتىنادى.
”بۇلت تەرمينالىندا“ جولاۋشى، جۇك تاسىمال اۋە جەلىلەرى ۇزدىكسىز قاربالاستىققا ٴتۇستى. ٴۇرىمجى ديۋوپۋ حالىقارالىق اۋەجايى قازاقستان، گرۋزيا، ۆەنگريا، انگليا، پولشا سياقتى ەلدەرگە 10 نەشە حالىقارالىق جۇك تاسىمال اۋە جەلىسىن اشتى. گۇيجوۋدا بيىل 7 ـ ايدا بۇكىل ولكەدەگى تۇڭعىش قۇرلىق ارالىق جۇك تاسىمال اۋە جەلىسى اشىلدى. ٴبىر ساعاتتىق جوعارى قارقىندى تەمىر جول ارالىعى ىشىندە چىڭدۋ شۋاڭليۋ، چىڭدۋ تيانفۋ، چۇڭچيڭ جياڭبەي سىندى 3 حالىقارالىق اۋەجاي جوعارى جيىلىكتە جۇمىس جۇرگىزىپ، چىڭدۋ _ چۇڭچيڭ دۇنيە جۇزىلىك دەڭگەيدەگى اۋەجاي شوعىرى نىساناسىنا قاراي قادام تاستادى. قازىر چىڭدۋدا 375 جولاۋشى، جۇك تاسىمال اۋە جەلىسى بار.
سوڭعى 5 جىلدان بەرى باتىس بولىكتىڭ ەسىك اشۋى سۇبەلى تابىستارعا قول جەتكىزدى. «وڭىرلىك جان ـ جاقتى ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك قاتىناس كەلىسىمى» (RCEP) جاپپاي اتقارىلدى، تۇڭعىش كەزەكتى جۇڭگو ـ ورتا ازيا باسشىلار ٴماجىلىسى شي ـ اندا ٴساتتى وتكىزىلدى، شينجياڭنىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى وزەكتى رايون قۇرىلىسىنىڭ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولدى. جۇڭگو _ اراب ەلدەرى كورمەسى، جىبەك جولى حالىقارالىق كورمەسى، جۇڭگو _ شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى كورمەسى، جۇڭگو باتىس بولىك حالىقارالىق كورمەسى، جۇڭگو باتىس بولىك حالىقارالىق قارجى قوسۋ ساۋدا كەڭەسى سياقتى مەملەكەت دارەجەلى كورمە ـ ماجىلىستەردىڭ باۋراۋ قۋاتى ۇزدىكسىز كۇشەيدى.
ۇلان ـ بايتاق باتىس بولىكتە تاۋ، تەڭىز اتتاپ دۇنيە جۇزىمەن تۇتاسقان ەسىك اشۋ جاعدايى قالىپتاستى.
باقىتتى باتىس بولىك: بىرگە بايۋدى جارىققا شىعاردى
نەشە مىڭ جىلدان بەرى باتىس بولىكتىڭ ۇلان ـ بايتاق جەرى قۇنارسىز بولعانىمەن، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋگە، اۋىل ـ قىستاقتى جاپپاي گۇلدەندىرۋمەن ۇشتاسۋعا بايلانىستى باتىس بولىكتەگى بۇقارا بۇكىل ەل حالقىمەن دامۋ جەتىستىكتەرىنەن بىرگە يگىلىكتەنۋدە.
بايۋ ٴۇشىن، الدىمەن جول جاساۋ كەرەك. قاتپارلى تاۋلارمەن وڭاشالانىپ جاتقان گۇيجوۋدا تاياۋ جىلداردان بەرى 10 مىڭ كوپىر سالىنىپ، باتىس وڭتۇستىك قاتىناسىنىڭ ”جول تورابىنا“ اينالدى؛ گانسۋداعى 80 اۋداندا جوعارى قارقىندى تاس جول تۇتاستى، %90تەن استام تابيعي قىستاقتا اسفالت جول تۇتاستى؛ ”شۋدىڭ جولى قيىن بولعان“ سىچۋاننىڭ جوعارى قارقىندى تاس جولىنىڭ ۇزىندىعى 10 مىڭ كيلومەتردەن استى؛ شينجياڭ، ىشكى موڭعۇل، سىچۋانداعى تارماق جەلى اۋەجايلارىنىڭ سانى بۇكىل ەل بويىنشا الدىڭعى 3 ورىندى يەلەدى، وعان ٴارقايسى ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالالاردىڭ جوعارى قارقىندى تەمىر جولىنىڭ تەز قارقىندى قۇرىلىس تورابى قوسىلىپ، باتىس بولىكتىڭ ۋاقىت پەن كەڭىستىك ارالىعى بارىنشا قىسقاردى.
سىچۋان ولكەسى لياڭشان وبلىسى جاۋجۋە اۋدانى جيەفاڭگوۋ قالاشىعى حوپۋ قىستاعى يزۋ تىلىندە ”تاۋ شىڭدارىنىڭ شوقىسى“ دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. 2014 ـ جىلى بۇل جەردە كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ مولشەرى %34.8 بولىپ، قىستاق تۇرعىندارى تەك كارتوپ، سۇلى عانا ەگە الاتىن. قازىر جول اشىلدى، حوپۋ قىستاعى لانمەي كاسىبى مەن ەرەكشە مادەنيەت ساياحاتىن دامىتۋعا سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ٴساتتى ارىلدى. كاسىپ سالاسى جولىن بويلاپ جۇرسەڭىز، تىرشىلىك تىنىسىنا تولى لانمەي اعاشى، ٴزاۋلىم قىزىل ۇيەڭكى، قۇلپىرا اشىلعان سوما گۇلى جەر بەتىن جاۋىپ، سىلدىر ـ سىلدىر قاعادى.
باتىس بولىك كەزىندە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ نەگىزگى شايقاس مايدانى بولاتىن، شوعىرلى تۇتاسقان 14 ەرەكشە كەدەي ٴوڭىردىڭ 12سى باتىس بولىكتە، اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ ”ٴۇش رايون، ٴۇش وبلىسى“ تۇگەل باتىس بولىككە ورنالاسقان.
باتىس بولىك وڭىرلەرىندە 50 ميلليون 860 مىڭ كەدەي جان سانى جاپپاي كەدەيلىكتەن ارىلدى، 568 كەدەي اۋدان كەدەيلىك قالپاعىن تۇگەل الىپ تاستادى. 2023 ـ جىلى باتىس بولىك وڭىرلەرىندەگى تۇرعىنداردىڭ جان باسىندىق قولداعى تابىسى 30 مىڭ يۋاننان استى.
پارتيا ورتالىق كوميتەتى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن ونان ارى بەكەمدەپ، كەڭەيتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ دامۋى مەن اۋىل ـ قىستاقتاردىڭ جاپپاي گۇلدەنۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋدى تالاپ ەتتى. 2023 ـ جىلى شىعىس بولىكتەگى 8 ولكە، قالا باتىس بولىكتەگى 10 ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالاعا 23 ميلليارد 190 ميلليون يۋان قازىنالىق كومەك قارجىسىن قوستى، سەلبەسكەن ەكى جاق پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىنان 3045 كادر، 25 مىڭ كاسىپتىك ـ تەحنيكالىق دارىندىنى ٴوزارا جىبەرىپ، ٴبىر توپ كومەكتەسۋ ـ سۇيەمەلدەۋ نىساندارى تياناقتانىپ، ٴونىم بەردى.
باتىس بولىكتىڭ ٴوزى دە بىرگە بايۋ جولىن بەلسەنە قاراستىرۋدا. سىچۋاننىڭ لياڭشان وبلىسىمەن ىرگەلەس پانجىحۋا قالاسى بىرگە بايۋ سىناق رايونىن جوعارى ساپالى دامىتىپ قۇرىپ، ٴوڭىر، قالا، اۋىل جانە كىرىس جاعىنداعى ”ٴۇش ۇلكەن پارىقتى“ ازايتۋ جونىندە ىزدەنىس جاساپ، ٴتىپتى دە كوپ تومەن كىرىستى قاۋىمنىڭ ورتاشا كىرىستەگى قاۋىم قاتارىنا ٴوتۋىن جەبەۋدى ٴۇمىت ەتتى.
اۋىل ـ قىستاقتى جاپپاي گۇلدەندىرۋدىڭ جاسامپازدىق قۋاتى ۇزدىكسىز تاسقىندادى. گۇيجوۋدا ”اۋىل ـ قىستاق فۋتبول ەرەكشە بىرىككەن جارىسى“، ”قىستاق BA“دىڭ اتاعى بۇكىل ەلدە جەر جاردى، شينجياڭنىڭ تۇرپانىندا قۇممەن ەمدەۋ وركەندەدى، نيڭشيانىڭ شاحۋىندا ساياحات دۋماندى بولدى، ىشكى موڭعۇلدىڭ ەگىن، مال شارۋاشىلىق وڭىرلەرىندە قىسقا كەسكىن ٴتۇسىرۋ جاڭا سانگە اينالدى...
تاسقىنداعان تىرشىلىك تىنىسى قاۋلاعان كەڭ ـ بايتاق باتىس بولىك بۇكىل ەلمەن بىرگە جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ جاڭا جورىعىنا قادام تاستادى. باتىس بولىكتەگى 12 ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا دا جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىندا باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدىڭ جاڭا تاراۋىن قۇلشىنا جازادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 ـ ايدىڭ 16 ـ كۇنى چىڭدۋدان بەرگەن حابارى)
