شەكارانى بويلاي جۇڭگوعا نازار｜ كورىكتى شينجياڭنىڭ كەلبەتىن ايگىلەۋ: باقىت شاعىن اۋماعىنىڭ باقىت قۇپيا سيفرى
تيانشان تورى \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ٴپاريزات ابدۇل
10 ـ ايدىڭ 10 ـ كۇنى تاڭەرتەڭ تورعات شەكارا وتكەلى جىم ـ جىرتتىقتان ويانىپ، جاڭا ٴبىر كۇندى قارسى الدى. تورعات شەكارا وتكەلىنىڭ شىعىسىنان ٴبىر كيلومەترگە جەتپەيتىن تۇرعىندار شاعىن اۋماعىندا تۇراتىن توقون مامۇتقان دا ٴبىر كۇندىك قاربالاستىعىن باستادى: ٴسۇتتى شاي قايناتتى، ۇيلەردى رەتتەدى، جۋىنىپ ـ شايىنىپ، كيىم ـ كەشەگىن اۋىستىردى. ٴۇي شارۋاسىن بىتىرگەن سوڭ، ول ٴوزىنىڭ كەسپە دۇكەنىنە بەت الدى.
”ٴۇيىم كەڭ دە جارىق، سۋ، ەلەكتر، جىلۋ جۇيەسى تولىق، مەن كەسپە دۇكەنىن اشامىن، كۇيەۋىم شەكارا قورعاۋشى، وسى اراعا كوشىپ كەلگەننەن بەرى ٴار كۇنى قاربالاسپىز“. توقون قازىرگى تۇرمىسىن سۋرەتتەگەندە جۇزىنەن كۇلكى ەستى.
10 - ايدىڭ 10 - كۇنى ۇلۇقشات اۋدانى بايقۇرۇت قالاشىعى توپا قونىس جاڭالاۋ ٴتۇيىنى − باقىت شاعىن اۋماعىندا توقون مامتيقان ۇلى (سولدا) ٴوزى تيجارات جۇرگىزىپ وتىرعان كەسپە دۇكەنىندە قاربالاس جۇمىس ىستەۋدە. سۋرەتتى تيانشان تورى - شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ٴپاريزات ابدۇل تۇسىرگەن
توقون وتباسى تۇرعان شاعىن اۋماقتىڭ اتى باقىت شاعىن اۋماعى، ۇلۇقشات اۋدانى بايقۇرۇت قالاشىعى توپا قونىس جاڭالاۋ ٴتۇيىنى ەدى. 2017 ـ جىلى 5 ـ ايدا توقون وتباسىن قامتىعان 136 وتباسى تەڭىز دەڭگەيىنەن 3000 مەتردەن اساتىن، تىرشىلىك ورتاسى ناشار 3 اۋىل ـ قالاشىقتان كوشىپ كەلىپ، تاۋ ەتەگىندە عيمارات ٴۇي بار، عيمارات استىندا ساۋدا دۇكەنى بار، اي سايىن كىرىس كىرگىزە الاتىن، جىل سايىن بانكەگە اقشا قويا الاتىن باقىتتى تۇرمىسىن باستادى.
باقىت شاعىن اۋماعىنا كىرگەنىڭىزدە، سارى داۋالدى، كوك توبەلى 10 تۇرعىندار عيماراتى اشىق اسپان استىندا ەرەكشە كوز تارتادى؛ شاعىن اۋماقتىڭ الدىندا كاۋاپ دۇكەنى، شاشتارازحانا، جەمىس ـ جيدەك جايماسى، شەكارا اتتاعان تاۋارلاردى ارناۋلى ساتۋ دۇكەنى، ەرەن بازار... ٴبارى بار. شاعىن اۋماقتىڭ ەكى جاعىنداعى كەڭ اسفالت جولدا ماشينالار اعىلىپ جاتىر. ”عيمارات جالپى 4 قابات، 1 ـ قاباتى ساۋدا دۇكەنى، ۇستىڭگى جاعى تۇرعىن ٴۇي. شاعىن اۋماقتا سۋ، ەلەكتر، جول، تابيعي گاز تۇگەل تۇتاسقان، سونداي ـ اق قىزمەت وتەۋ ورتالىعى، مادەنيەت قيمىل ٴۇيى، ەمحانا، بالاباقشا سياقتىلار بار“، ـ دەدى باقىت الەۋمەتتىك اۋماعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى لي جيان.
كوشىپ كەلگەن مالشىلار 80 نەشە شارشى مەترلىك تۇرعىن ۇيدەن جانە 50 مىڭ يۋان ٴوسىمسىز قارىز اقشامەن بەرىلەتىن دۇكەننەن يگىلىكتەنە الادى. لي جيان بىلاي دەدى: دۇكەندى ٴوزى اشقاندار دا، جالعا بەرگەندەر دە بار، ساۋدا دۇكەنىندە جۇمىس ىستەيتىندەر دە بار. قازىر شاعىن اۋماقتا ٴوزى دۇكەن اشقاندار 17 وتباسى، دۇكەندى جالعا بەرگەندەر 119 وتباسى، ٴار وتباسى جىلىنا جالعا بەرۋ اقىسىنان كەم دەگەندە 10 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزەدى.
توقون كەسپە دۇكەنىن اشادى، ويتكەنى بۇل ونىڭ تەرەك اۋىلى قاراتەرەك قىستاعىندا تۇرعان كەزىندە ـ اق يگەرگەن ونەرى ەدى. ”ول كەزدە ۇيدە لاڭمان قامىرىن، شوشىرە قامىرىن، تۇشپارا قامىرىن جاساپ ساتاتىنمىن، ٴبىر قالتا ۇندى 3 كۇندە دە ساتىپ تاۋىسا المايتىنمىن“، ـ دەدى توقون. قازىر قامىر يلەيتىن، كەسپە كەسەتىن ماشينا بار، كەسپەلەردىڭ ٴتۇرى وننان كەم ەمەس، ونىڭ ۇستىنە جاس كەسپە، قۇرعاق كەسپە بار.
توقوننىڭ كەسپە دۇكەنى ىشكى ـ سىرتقى ەكى بولمەلى بولىپ، ىشىنە قامىر يلەۋ ماشيناسى، كەسپە كەسۋ ماشيناسى جانە ون نەشە قالتا ۇن قويىلعان. سىرتقى بولمەسى شاعىن ەرەن بازار، زات سورەسىنە ۇساق ـ تۇيەك تاعامدار، ٴتۇرلى بۇيىمدار قويىلىپتى؛ مۇزداتقىشقا ٴتۇرلى كەسپە، ٴوزى ۇيىتقان ايران، قايماق قويىلىپتى؛ قازىر كۇنىنە 2 قالتا ۇن ساتامىز، وعان كۇندەلىكتى تۇتىنۋ بۇيىمدارىن ساتۋدان تۇسكەن كىرىستى قوسقاندا، ٴبىر ايدا 6000 — 5000 يۋان تابامىز“، ـ دەدى توقۇن.
بۇدان سىرت، ”عاسىرلىق شەكارا وتكەلى“ تورعاتپەن ىرگەلەس بولۋ ارتىقشىلىعىنا سۇيەنىپ، باقىت شاعىن اۋماعىنداعى كوپتەگەن قونىس جاڭالاعان بۇقارا شەكارا وتكەلىنەن جۇمىس تاپتى، كىرىستەرى دە ايتارلىقتاي بولدى.
”عيماراتتا تۇرامىز، قىزمەت بار، شاعىن اۋماقتىڭ ورتاسى جاقسى، بۇرىنعى مال شارۋاشىلىق رايوندارىنىڭ تۇرمىسىمەن سالىستىرعاندا وزگەرىس زور“. شاعىن اۋماقتىڭ تۇرعىنى لازەر قالي كۇلىپ تۇرىپ بىلاي دەدى: دۇكەنىمدى جالعا بەردىم، جالاقىسى جىلىنا 15 مىڭ يۋان، ٴوزىم تورعات شەكارا وتكەلىندەگى جۇك الاڭىندا جۇك تيەۋشى بولدىم، ايلىق ەڭبەكاقىم 5000 يۋاننان اسادى، بۇرىن باققان 9 سيىرىم، 25 قويىم بار، ونى باسقالارعا تاپسىردىم، ايەلىم دە شەكارا وتكەلىنەن جۇمىس تاپتى، ”تەك قۇلشىنساڭ بولعانى، اقشا تابۋدىڭ ورايى وتە كوپ“.
”قازىر قونىس جاڭالاعان بۇقارا وزدەرى دۇكەن اشۋ، دۇكەندى جالعا بەرۋ، سول جەردە جۇمىس ىستەۋ سياقتىلار ارقىلى جۇمىستانۋدا ٴتاسىل بولۋدى، شارۋاشىلىق قۇرۋدا جول بولۋدى، كىرىستى ارتتىرۋدا قامتاماسىزدىق بولۋدى شىن مانىندە جۇزەگە اسىرىپ، تۇرمىستارى جىلدان ـ جىلعا جاقساردى“، ـ دەدى لي جيان.
