گازەتىمىزدىڭ شولۋشىسى
بۇل ەلىمىزدىڭ ”ٴۇش تەرىستىك“ قامال الۋ شايقاسىنداعى ادامدى جەلپىندىرەتىن تاريحي ٴسات! بۇل ادامزاتتىڭ قۇمايتتانۋدان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ تاريحىنداعى ادامدى تاڭ قالدىراتىن جاسىل كەرەمەت! بۇل شي جينپيڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىنىڭ شينجياڭداعى جاندى امالياتى!
11 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنى ەڭ سوڭعى ٴبىر ٴتۇپ قۇمدى ٴشول روزا قالامشاسىنىڭ قۇمدى توپىراققا مىقتاپ ەگىلۋىمەن تاكلاماكان شولىندەگى ”ەڭ سوڭعى ٴبىر كيلومەتر“ جەردىڭ جيەگى تورلانىپ، كەريا اۋدانىنىڭ ۋانحۋايۋان قۇمايتتانۋدان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ اۋماعىندا تۇتاستىرىلىپ، شينجياڭ حالقىنىڭ دۇنيە جۇزىندەگى قۇمدى ٴشولدى اينالعان ەڭ ۇزىن جاسىل ەكولوگيالىق قالتقىنى تابىستى قالىپتاستىرعاندىعى جاريالاندى.
جۇڭگونىڭ، اۋەلى، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ قۇمايتتانۋدان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ تاريحي ۇردىسىندە بەلەستىك مانگە يە وسى ٴىس تەك جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىندا جانە ەلىمىزدىڭ سوتسياليستىك تۇزىمىندە عانا جارىققا شىعادى، جۇڭگوشا سوتسياليزم جاڭا داۋىرىندە عانا جۇزەگە اسادى.
بۇل _ شي جينپيڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىنىڭ جاندى امالياتى. 2023 ـ جىلى 6 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ شولەيتتەنۋدەن جالپىلىق ساقتانۋ ـ تىزگىندەۋدى كۇشەيتۋ جانە ”ٴۇش تەرىستىك“ سياقتى ٴتۇيىندى ەكولوگيالىق ينجەنەريا قۇرىلىستارىن ىلگەرىلەتۋ اڭگىمە ٴماجىلىسىن باسقارىپ اشىپ، ”ٴۇش تەرىستىك“ ينجەنەرياسىنان قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزۋ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگونىڭ قۇمايتتانۋدان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ تىڭ كەرەمەتىن قۇلشىنا جاراتۋ جونىندە اتتانىسقا كەلتىرۋ بۇيرىعىن جاريالادى. ٴبىر جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، شينجياڭنىڭ جەر ـ جەرى بەلسەنە ارەكەتتەنىپ، سايكەسە قامال الىپ، قۇم تەڭىزىندە شوعىرلى شايقاس جۇرگىزۋدىڭ، ايانباي سايىسۋدىڭ تىڭ ورلەۋىن كوتەردى. جيەكتى تورلاۋ قۇرىلىسىنىڭ وسىنشاما جوعارى ٴونىمدى ىلگەرىلەتىلۋى، تاريحتان وشپەيتىن جاسىل تاراۋ جازۋى شي جينپيڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىنىڭ عىلمي جەتەكشىلىگىنىڭ ارقاسىندا، شينجياڭنىڭ ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ _ باعالى بايلىق“ ۇستانىمىن ادالدىقپەن امالياتتا ايگىلەۋىنىڭ ارقاسىندا، شينجياڭداعى ٴار ۇلت كادر ـ بۇقاراسىنىڭ ٴبىر تىلەكپەن جاسىل جامىلعى وتىرعىزۋ، مەكەندى بىرگە كوركەيتۋ جولىندا قاجىماي ـ تالماي قۇلشىنۋىنىڭ ارقاسىندا كەلگەن.
بۇل _ دۇنيە ٴجۇزىنىڭ شولەيتتەنۋدى تىزگىندەۋدەگى جۇڭگو جوباسى. ٴىس جۇزىندىكتى تياناق ەتۋگە تاباندى بولىپ، عىلمي تۇردە قۇمايتتانۋدان ساقتانىپ، قۇمدى تىزگىندەپ، كوپ شارانى قاتار قولدانىپ شولەيتتەنۋدى تىزگىندەۋدى ىلگەرىلەتۋ _ شينجياڭنىڭ ٴشول دالانى جاسىل القاپقا اينالدىرۋدا قولدانعان ۇتىمدى شاراسى. كەريانىڭ ”ساتىلى اتىز ارقىلى قۇمدى تىزگىندەۋىنەن“ شاياردىڭ فوتوۆولتتىق ەلەكتر تاراتىپ، سۋ شىعارۋ ارقىلى قۇمدى تىزگىندەۋىنە دەيىن شينجياڭ جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، بيولوگيالىق جولمەن قۇمدى تىزگىندەۋ، ينجەنەريا ارقىلى قۇمدى بوگەۋ، فوتوۆولت + قۇم تىزگىندەۋ سياقتى ٴونىمدى تاسىلدەرمەن قۇمدى جۇيەلى تىزگىندەۋدىڭ، قۇمدى سايكەسە تىزگىندەۋدىڭ عىلمي ساپا ـ ونىمدىلىگىن كۇشەيتىپ، جيەكتى تورلاۋ قۇرىلىسىنىڭ عىلمي كۇشكە، جاڭالىق اشۋ قامتىمىنا تولى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. اماليات ٴىس جۇزىندىكتى نەگىزگە الىپ، تاۋ، سۋ، ورمان، ەگىنجاي، كول، جايلىم، قۇمدى جۇيەلى وڭاۋدى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋعا تاباندى بولىپ، جالپىلىق وڭاۋعا، جۇيەلى وڭاۋعا، قاينارىنان وڭاۋعا تاباندى بولعاندا عانا، ٴسوزسىز، اناعۇرلىم كوپ تىرشىلىك تامىرىن تۇتاستىرىپ، اناعۇرلىم كوپ جاسىل ٴۇمىت ۇشقىنىن شاشىپ، اناعۇرلىم كوپ ەكولوگيالىق ومىرشەڭ كۇشتى مازداتۋعا بولاتىندىعىن دالەلدەدى.
بۇل _ حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنىڭ پارمەندى امالياتتا ايگىلەنۋى. شينجياڭ تاكلاماكان ٴشولى جيەگىن تورلاۋ قۇرىلىسى قۇمدى بوراننىڭ سوققىسىن ٴونىمدى بوگەۋمەن بىرگە، ماڭىنداعى وڭىرلەردىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعايدى، ونان دا ماڭىزدىسى، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدىڭ باعالى بايلىققا اينالۋىن جەبەپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى بۇقارانى اناعۇرلىم ويداعىداي باقىتقا كەنەلتەدى. شينجياڭ ٴار ۇلت بۇقاراسىنا تيىمدىلىك جاساۋدى تالپىنىس ەتىپ، قۇمايتتانۋدان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ مەن حالىقتى بايىتۋ كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ ۇتىمدى ىقپالداستىعىن ىلگەرىلەتىپ، قۇمدى وڭىرلەردە ەرەكشە ەگىمشىلىك، ەرەكشە ونىمدەردى وڭدەۋ، قۇمدى ٴشول ساياحاتى سياقتى كاسىپ سالاسى فورماتسياسىنىڭ جارىققا شىعۋىن جەبەپ، ”جاسىل بولۋ مەن بايۋدىڭ بىرگە گۇلدەنۋىن“ جۇزەگە اسىردى. بۇل جۇڭگونىڭ قۇمايتتانۋدان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ جولىنىڭ مەيىرىمدى نەگىزگى بوياۋى ٴارى جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جاڭا جولىنىڭ ماندىك تالابى.
بۇل _ شينجياڭ توراڭعى رۋحىنىڭ ۇزدىكسىز جالعاستىرىلۋى. شينجياڭ ەلىمىزدەگى قۇمدى بوران زيانى ەڭ اۋىر وڭىرلەردىڭ ٴبىرى رەتىندە، ەلىمىزدىڭ باتىس بولىگىندەگى قۇمدى بوراننىڭ نەگىزگى قۇم قاينارى ٴوڭىرى جانە باسىپ وتەتىن ٴوڭىرى، شولەيتتى وڭاۋ _ جەڭىلىستى كوتەرمەيتىن ٴارى استە جەڭىلۋگە بولمايتىن شايقاس. شينجياڭ حالقى توراڭعى رۋحىن اسقاقتاتىپ، 40 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاستىرا ىستەپ، ”اجال تەڭىزى” جيەگىندە تىرشىلىك تىنىسىنا، ۇمىتكە تولى جاسىل قالتقى ورناتىپ، ”جاسىل القاپ ىلگەرىلەپ، قۇم شەگىنۋدىڭ“ ايبىندى كورىنىسىن ۇزدىكسىز جارىققا شىعاردى. بولاشاقتى بەتكە العاندا، شينجياڭ حالقى ٴالى دە مۇراتىنان جازباي، تىزە قوسا كۇش سالىپ، ۇزدىكسىز كۇرەس جۇرگىزىپ، تاۋ كوشىرىپ، تەڭىز تىندىراتىن اسقاق مۇراتپەن، تاستى دومالاتىپ تاۋعا شىعاراتىن ەرىك ـ بەكىممەن دامۋ جولىنداعى جاپانى، قيىندىقتى، قاتەردى، كەدەرگىنى جەڭىپ، كورىكتى شينجياڭ قۇرىپ، وتان ارمانىن بىرگە ورىنداۋى كەرەك.
جيەكتى تورلاپ قۇمدى بوگەۋ كومبە ەمەس، سارى قۇمنىڭ كەڭەيۋىن توسىپ، قۇم توبەشىكتى ىرىستى جەرگە اينالدىرۋ _ قۇمدى تىزگىندەۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋدىڭ نىسانا تالپىنىسى. جاڭا ٴداۋىردىڭ جاڭا جورىعىندا ٴبىز شي جينپيڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، امالياتتا ايگىلەپ، قۇمدى تىزگىندەۋ جەتىستىگىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ جانە كەڭەيتىپ، ەكولوگيالىق جۇيەنىڭ تۇبىرىنەن جاقسارۋىن جانە ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ باياندى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋعا بەرىك نەگىز قالاپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى بىرگە ٴومىر ٴسۇرۋىنىڭ جاڭا كارتيناسىن اناعۇرلىم ويداعىداي كەسكىندەۋىمىز كەرەك.
