انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى شيە حۇيبيان
ٴوتىپ بارا جاتقان 2024 ـ جىلدا شينجياڭنىڭ عىلىم ـ تەحنيكا سالاسىنداعى سانسىز كوزايىم ساتتەر ادامدى جەلپىندىرەدى _
تارىم مۇناي الابىنىڭ 10 مىڭ مەترلىك ەرەن تەرەڭ ۇڭعىماسىندا ازيا رەكوردى جاڭالاندى؛ مەملەكەتتىك جەل كۇشىمەن ەلەكتر تاراتۋ تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشۋ ورتالىعىنىڭ ماڭدايشالىعى اشىلدى؛ بۇكىل قوعامنىڭ زەرتتەۋ جانە تاجىريبە ـ دامىتۋ قاراجاتى 10 ميلليارد يۋاننان اسىپ، ارتۋ قارقىنى مەملەكەت بويىنشا 2 ـ ورىنعا ٴوتتى؛ جوعارى، جاڭا تەحنيكا كاسىپورىندارى 2500دەن اسىپ، سانى جانە ارتۋ مولشەرى تۇگەلدەي تاريحتاعى ەڭ جوعارى ورەگە جەتتى...
تيتتەي قىلاڭىنان توركىنىن اڭداۋعا بولادى، دەن قويعان ادامنىڭ شينجياڭنىڭ عىلىم ـ تەحنيكا ىستەرىندە كىسىنى سۇيىندىرەتىن تۇتاس تۇلعالىق، قۇرىلىمدىق وزگەرىستەردىڭ تۋىلىپ جاتقانىن بايقاۋى قيىن ەمەس.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدە عىلىم ـ تەحنيكا الدا ٴجۇرۋى كەرەك. عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ _ ٴسوزسىز باسىپ وتەتىن جول. ول: ”دامۋى قانشا كەنجە قالعان وڭىرلەر دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ ستراتەگياسىن اتقارۋعا سونشا مۇقتاج“، ـ دەپ ەرەكشە باسا دارىپتەدى.
اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى بايىمداۋلارىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ ستراتەگياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى شينجياڭنىڭ وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسى جالپى جاعدايىنىڭ وزەكتى ورنىنا قويۋعا تاباندى بولىپ، شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە يە عىلىم ـ تەحنيكادا قۋاتتى رايون قۇرۋ جولىمەن ٴجۇرۋدى ايقىندادى.
جاعدايعا قاراي وزگەرىس جاسادى:
عىلىم ـ تەحنيكا ۇسىنىلىمىنىڭ ارتۋى ”ۇلاسپالى اسەر“ تۋدىردى
ۇزاق ۋاقىتتان بەرى، شينجياڭنىڭ عىلمي زەرتتەۋ نەگىزى ٴالسىز، عىلىم ـ تەحنيكا دارىندىلارى جەتكىلىكسىز، تۇرمىس، قىزمەت ورتاسىنىڭ باۋراۋ قۋاتى جەتكىلىكسىز بولىپ كەلدى... دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋ ستراتەگياسىن اتقارۋدا نەگىز، شارت ـ جاعداي بار ما؟ كوپتەگەن ادامنىڭ كوڭىلىندە وسىنداي سۇراۋ پايدا بولدى.
اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ شەشىمى وزگەرمەدى: شينجياڭ توپ جارىپ، توپتان وزۋدى جۇزەگە اسىرۋ ٴۇشىن، ٴسوز جوق، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ ستراتەگياسىن تيتتەي دە بۇلجىماي اتقارىپ، تاۋ جولىقسا جول اشىپ، سۋ كەزىكسە كوپىر سالاتىن باتىلدىقپەن جانە بەكىممەن العا باسۋ جولىنداعى بەل ـ بەلەستەردەن ٴوتۋى كەرەك، قاي جەر ٴالسىز بولسا، سول جەردى كۇشەيتۋ كەرەك، قاي جاقتا جەتەرسىز بولسا سول جاقتى تولىقتاۋ كەرەك، قاي جاقتىڭ باۋراۋ قۋاتى كەم بولسا سول جاقتى ٴادىس ـ امال قاراستىرىپ باۋراۋ قۋاتىنا يە ەتۋ كەرەك...
2024 ـ جىلدان باستاپ، شينجياڭ ياشين كومىر قاباتى گازىن قارجى قوسىپ اشۋ (توبى) شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنەن قۋانىشتى حابار كەلدى، وسى سەرىكتەستىكتىڭ كومىردى جەر استىندا گازداندىرۋ（UCG) سىناعى بويىنشا ٴبىر جولدا وت تامىزۋ ٴساتتى بولدى، بۇل ەل ىشىندە تۇڭعىش رەت 1000 مەتردەن استام تەرەڭدىكتەگى كومىر قاباتىن اۋەلگى ورنىندا گازداندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ سانالادى.
اۆتونوميالى رايوننىڭ كەلەلى عىلىم ـ تەحنيكا ارناۋلى نىسانى رەتىندە، بۇل نىساننىڭ تەحنيكادا سەرپىلىسكە قول جەتكىزگەندىگى شينجياڭنىڭ تاياۋ جىلداردان بەرى عىلىم ـ تەحنيكا ۇسىنىلىمىن ۇزدىكسىز ارتتىرعاندىعىنىڭ ناقتى بەينەسى بولىپ تابىلادى.
جاڭالىق اشۋ كورسەتكىشىنەن الىپ ايتقاندا، عىلىم ـ تەحنيكا ۇسىنىلىمى _ ٴبىر رايوننىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ دەڭگەيىن، قابىلەتىن ولشەيتىن ماڭىزدى كورسەتكىشتەردىڭ ٴبىرى. ۇزاق ۋاقىتتان بەرى، عىلىم ـ تەحنيكا ۇسىنىلىمىنىڭ جەتكىلىكتى بولماۋى شينجياڭنىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋى ٴدوپ كەلگەن ەڭ ۇلكەن ولقىلىق بولدى.
2022 ـ جىلى اشىلعان بۇكىل رايوننىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جينالىسىندا اۆتونوميالى رايوننىڭ ٴوز دارەجەسىندەگى قازىنادان 2 ميلليارد يۋان عىلىم ـ تەحنيكا جوسپارى نىسانى قارجىسى تىڭنان قوسىلىپ، شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكالاردان قامال الۋ، نەگىزدىك زەرتتەۋ، جاڭالىق اشۋ تۇعىرى قۇرىلىسى سياقتىلارعا ٴتۇيىندى تۇردە جۇمسالاتىندىعى تۇڭعىش رەت العا قويىلدى. وسىدان كەيىن اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ نەگىزگى باسشىلارى تىڭنان قوسىلعان 2 ميلليارد يۋان عىلىم ـ تەحنيكا جوسپارى نىسان قارجىسىنان ويداعىداي پايدالانۋ جونىندە كوپ رەت ورنالاستىرۋ جاسادى.
2022 ـ جىلدان 2023 ـ جىلعا دەيىن، شينجياڭنىڭ عىلىم ـ تەحنيكا جوسپارى نىسانىنا جالپى 2 ميلليارد 967 ميلليون يۋان قارجى قوسىلدى، بۇل ”13 ـ بەسجىلدىقتا“ اۆتونوميالى رايوننىڭ ٴوز دارەجەسىندەگى عىلىم ـ تەحنيكا نىساندارىنا جۇمسالعان جالپى قارجىنىڭ 1.4 ەسەسىندەي.
عىلىم ـ تەحنيكا ۇسىنىلىمى ۇزدىكسىز ارتتى، نازاردى شينجياڭنىڭ ”10 ٴىرى كاسىپ سالاسى شوعىرىنا“ شوعىرلاندىرعان ٴبىر توپ كەلەلى عىلىم ـ تەحنيكا نىساندارى ىركەس ـ تىركەس باستالدى. 2022 ـ جىلدان 2023 ـ جىلعا دەيىن، اۆتونوميالى رايون كەلەلى 320 عىلىم ـ تەحنيكا ارناۋلى نىسانىن جانە ٴتۇيىندى زەرتتەۋ ـ اشۋ ارناۋلى مىندەتىن ۇيىمداستىرىپ اتقارىپ، قازىنا ٴبىر ميلليارد 576 ميلليون يۋان عىلىم ـ تەحنيكا قارجىسىن شىعارىپ قولداۋ كورسەتتى.
ارىقتاعى سۋدىڭ سونشالىقتى تۇنىق بولۋى باس جاعىندا سارقىلمايتىن ٴمولدىر بۇلاق بولعاندىعىنان. عىلىم ـ تەحنيكا ۇسىنىلىمىنىڭ ارتۋى قاينار بۇلاق ىسپەتتى تۇتاس رايونداعى عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاڭالىق اشۋ قوزعالىس قۋاتىن قاۋلاتتى. تەك 2023 ـ جىلدىڭ وزىندە اۆتونوميالى رايوندىق اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى جولداعان مەملەكەت، ولكە ـ مينيستر دارەجەلى ٴتۇرلى نىسان 2022 ـ جىلداعىدان %50كە جۋىق ارتىپ، عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ كىسى باسىندىق عىلمي زەرتتەۋ قاراجاتى تاريحتاعى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتتى.
زەرتتەۋ ـ اشۋ ۇسىنىلىمىنىڭ ارتۋى اكەلگەن ”جىكتەلىس اسەرى“ بىرتىندەپ كورنەكتىلەنىپ، جوعارى قابىلەت دارەجەسىندەگى جاڭالىق اشۋ تۇعىرلارىنان قۋانىشتى حابار ٴجيى ـ ٴجيى تارالدى: فوتوۆولت ماتەريالدارى جانە باتارەياسى مەملەكەتتىك ٴتۇيىندى تاجىريبەحاناسى، حۋايروۋ تاجىريبەحاناسىنىڭ شينجياڭ بازاسى، جۇڭگو _ تاجىكستان ورگانيزم بايلىعىن قورعاۋ ـ جەتىلدىرۋ جانە ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدان“ باياندى پايدالانۋ بىرلەسكەن تاجىريبەحاناسى قاتارلىلار ىلگەرىندى ـ كەيىندى بەكىتىلىپ قۇرىلدى؛ جاڭالىق اشۋ دارىندىلارىن ەنگىزۋ، باۋلۋ ٴونىمى كورنەكتى بولدى؛ عىلىم ـ تەحنيكا سەلبەستىگى تەرەڭدەدى، ناقتىلاندىرىلدى...
ەڭ جاڭا جاريالانعان «جۇڭگو وڭىرلىك جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن باعالاۋ بايانداماسى 2024تە» كورسەتىلۋىنشە، شينجياڭنىڭ جالپىلىق قاتارداعى ورنى بۇرىنعى 30 ـ ورىننان 27 ـ ورىنعا كوتەرىلگەن، باياندامادا ”شينجياڭ باتىس بولىكتىڭ جاڭالىق اشا تيپ جاڭالاۋىنىڭ ۇلگىسىنە اينالدى“ دەپ باعا بەرىلدى.
جاعدايدى وزگەرتىپ، جاڭا اۋقىم جاراتتى:
”جاقىندى قۋانتىپ، الىستى باۋراعان“ جاڭالىق اشۋ ەكولوگياسى جەدەل قالىپتاستى
اعاشتىڭ ٴزاۋلىم بولۋى قۇنارلى سۋ مەن توپىراقتان ايرىلا المايدى؛ جاڭالىق اشۋ تاماشا ەكولوگيانىڭ ارقاسىندا گۇلدەنىپ ـ كوركەيەدى.
11 ـ ايدىڭ 23 ـ كۇنى ٴدال اپتانىڭ سوڭى. شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسىنىڭ قاۋىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ تاجىريبەحاناسىندا قاۋىن ـ قاربىز تەكتەستەردىڭ يقۋاتتى گەن جيىنتىعى عىلىمى جانە گەن رەتتەۋ ۇجىمىنىڭ جاۋاپتىسى ليۋ بين تاجىريبە ساندى مالىمەتتەرىن رەتتەپ جاتتى، ول سان ـ يا وڭتۇستىك تۇقىم جەتىلدىرۋ بازاسىنان شينجياڭعا ەندى عانا قايتىپ كەلگەن ەدى.
ليۋ بين 2022 ـ جىلى اۆتونوميالى رايون ەنگىزگەن ”تيانچى جوسپارىنداعى“ كوشباسشى دارىندى، 2 جىلدا ول ۇجىم باستاپ شينجياڭ لاۋحان قاۋىنىنىڭ سورەگە قويىلۋ مەرزىمى قىسقا بولۋ ماسەلەسىنە باعىتتاي وتىرىپ قامال الىپ، تۇقىم قۋالاۋ جاعدايىن جاقسارتۋ ارقىلى ٴدامدى ٴارى ساقتاۋعا بولاتىن لاۋحان قاۋىنىن ٴساتتى جەتىلدىردى.
پوست دوكتور پۋنكتىنەن شىققان ليۋ بين شەتەلدەن وقىپ كەلگەن، ۇزدىك عىلمي زەرتتەۋ كەشىرمەسىنىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن تاڭداۋعا ٴدوپ كەلدى، الايدا ول اۋەلگىدەي شينجياڭدى تاڭدادى، ونى باۋراعانى ٴدال شينجياڭنىڭ قازىرگى ومىرشەڭ كۇشكە تولى عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ورتاسى ەدى _
مەملەكەتتىڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قۋاتىنىڭ ٴتۇپ قاينارى ادامدا.
باتىس سولتۇستىك شەكارا وڭىرگە ورنالاسقان شينجياڭ شار تاراپتاعى دارىندىلاردى شىن نيەتىمەن شاقىردى. 10 ميلليارد يۋاندىق دارىندىلاردى دامىتۋ قورىن قۇرىپ، ”2 + 5“ ٴتۇيىندى دارىندىلار جوسپارىن اتقاردى، مۇنىڭ ىشىندە ”تيانشان دارىندىلارى“ جەرگىلىكتى دارىندىلاردى ورنىقتىرۋدى جانە جىگەرلەندىرۋدى كوزدەپ، العاشقى توپتا 1063 كوشباسشى دارىندى مەن ايگىلى ۇستاز، ايگىلى ماماندى باعالاپ، 48 جاڭالىق اشۋ ۇجىمىنا قولداۋ كورسەتتى. ”تيانچى دارىندىلارى“ جوعارى دەڭگەيلى، ىسىلعان، وزىق، تاپشى دارىندىلاردى كوزدەپ، ”كوكەي تەستى ماسەلەنى“ شەشۋدى ماقسات ەتتى، ەنگىزىلگەننەن كەيىن 500 _ 200 مىڭ يۋان ٴبىر رەتتىك تۇرمىستىق جاردەماقى بەرىلەدى جانە 300 مىڭ _ ٴبىر ميلليون يۋان قىزمەت قاراجاتى بەرىلەدى، قىزمەت قاراجاتى ادەتتە ٴۇرتىس 3 جىل بەرىلەدى.
ىشتە جەتىلدىرۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، سىرتتان كۇش سالا ەنگىزىپ، ساياساتتان جاندى پايدالانۋ ارقىلى ادامداردى يلاندىرىپ الىپ قالدى. جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى شينجياڭ فيزيكا ـ حيميا تەحنيكاسىن زەرتتەۋ ورنىن مىسالعا الساق، 2023 ـ جىلدان بەرى وسى زەرتتەۋ ورنى 100گە جۋىق جوعارى دەڭگەيلى دارىندى ەنگىزگەن، بۇل وتكەن 7 جىلدا ەنگىزىلگەن دارىندى سانىنىڭ جيىنتىعىنا تۋرا كەلەدى.
دارىندىلاردى ەنگىزۋ ٴبىرىنشى قادام عانا، ونان دا ماڭىزدىسى، دارىندىلاردى الىپ قالۋ.
دارىندىلاردى دامىتۋ ٴتۇزىلىس ـ مەحانيزمىندەگى ”كۇشىنەن قالدىرۋ“ مەن ”ورناتۋدى“ كوزدەگەن شينجياڭ ۇقىق بەرىپ قولىن بوساتۋدى ىلگەرىلەتۋ، دارىندىلاردى باعالاۋ تۇزىمىنە رەفورما جاساۋ، دارىندىلاردى شابىتتاندىرۋ ساياساتتارىن كەمەلدەندىرۋ، دارىندىلاردىڭ دامۋ ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ سىندى 4 جاقتان 31 ٴتۇرلى دارىندىلار رەفورماسى ساياساتىن اقىلداسىپ جاساپ، اقاۋسىزداندىرىپ، كەمەلدەندىرىپ، دارىندىلاردىڭ جاڭالىق اشۋ، جاسامپازدىق جاراتۋ ومىرشەڭدىگىن قاۋلاتتى.
عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋگە باعىتتالعان ٴبىر قىدىرۋ ساياسات ىركەس ـ تىركەس شىعارىلىپ، عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىن كەستە تولتىرۋ، ەسەپتەن كوتەرۋ، باعالاۋ، سالىستىرۋ سياقتى قىم ـ قۋىت ىستەر سيپاتتى قىزمەتتەردەن قولىن بوساتىپ، قىمباتتى زەيىن ـ زەردەسىن عىلمي زەرتتەۋگە جۇمساۋىنا مۇمكىندىك جاسادى؛ عىلمي زەرتتەۋ دارىندىلارىنىڭ بالالارىن وقىتۋ، تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ، جۇبايىن جۇمىستاندىرۋ، قاتىناس ٴجۇرىس ـ تۇرىسى، ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سياقتى ٴبىر توپ ”شەشۋشى ۇساق ىستەردى“ شەشۋ كولەمىنە ەنگىزىپ، قالىڭ دارىندىلاردىڭ قام ـ قايعىسىز، شينجياڭدا تۇراقتاپ، جۇمىسىمەن الاڭسىز شۇعىلدانۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
عىلىم ـ تەحنيكا ٴتۇزىلىسى مەحانيزمى رەفورماسىن كەمەلدەندىرىپ، عىلىم ـ تەحنيكانى باسقارۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتتى. شينجياڭ اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم عىلىم ـ تەحنيكا كوميتەتىن قۇرىپ، عىلىم ـ تەحنيكا قىزمەتىنە ورتالىقتانعان ٴبىر تۇتاس باسشىلىقتى جانە ٴبىر تۇتاس جوسپارلاپ سايكەستىرۋدى كۇشەيتتى؛ شينجياڭ دارىندىلاردى دامىتۋ توبىن قۇرىپ، دارىندىلار ساياساتىنىڭ تياناقتانۋىن قابىلداپ، تۇتاس رايوننىڭ دارىندىلار كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن ٴبىر تۇتاس جوسپارلادى؛ وقۋ ـ اعارتۋ، عىلىم ـ تەحنيكا دارىندىلارى ىستەرىنىڭ دامۋىن ٴبىر تۇتاس ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولىپ، وڭتۇستىك شينجياڭداعى 5 ايماق، وبلىستى تولىق كۋرس وقۋ ـ اعارتۋىمەن جاپپاي قامتۋدى جۇزەگە اسىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، جوعارى مەكتەپتەردىڭ دارىندىلاردى تاربيەلەۋدەگى نەگىزگى شەپتىك رولىن ساۋلەلەندىردى.
تاياۋدا اشىلعان شينجياڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جينالىسى الداعى رەفورما تۇيىندەرىن ايقىنداپ، عىلىم ـ تەحنيكانى باسقارۋ ٴتۇزىلىسى رەفورماسىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، عىلىم ـ تەحنيكانى باعالاۋ جۇيەسى مەن ىنتالاندىرۋ مەحانيزمى رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا فينانستىق قولداۋ كورسەتۋدى كۇشەيتۋ سياقتىلاردى العا قويدى.
ٴبىر قىدىرۋ رەفورما ساياساتتارىنىڭ دەم بەرۋىندە، شينجياڭنىڭ جاڭالىق اشۋ، جاسامپازدىق ومىرشەڭدىگى جارىققا شىقتى. بۇگىنگى شينجياڭ ٴتۇرلى دارىندىلاردىڭ ٴىرى ىستەر تىندىرىپ، جاپپاي ىسكەرلىك كورسەتەتىن ىرىستى مەكەنىنە اينالدى.
كۇشتى بولۋعا قاراي ۇمتىلدى:
اۋقىم قالىپتاستىرۋعا سۇيەنىپ، ٴوڭىردىڭ جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن جوعارىلاتتى
كۇش قابىلداۋشى اڭعارلى، اقىل ـ پاراسات قابىلداۋشى كەمەڭگەر، اۋقىمدى باعامداۋشى تابىستى بولادى.
عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ _ شينجياڭنىڭ ەرەكشە، باسىمدىققا يە وسى زامانعى كاسىپ سالالارى جۇيەسىن ورناتۋىنىڭ وزەكتى قوزعاۋشى كۇشى.
شينجياڭدا مۇناي ـ تابيعي گاز، كومىر سياقتى ەنەرگيا بايلىعى مول، مەملەكەتتىڭ ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ كەلەلى جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاۋدا، جوعارى دەڭگەيلى عىلىم ـ تەحنيكادا ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ، ٴوزىن الۋەتتەندىرۋدى جۇزەگە اسىرىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ارقىلى كاسىپ سالاسىنىڭ تىزبەگىن ۇزارتىپ، تىزبەگىن تولىقتاپ، تىزبەگىن كۇشەيتىپ، بايلىق باسىمدىعىن شىن مانىندە ساۋلەلەندىرۋدى شۇعىل قاجەت ەتەدى.
2023 ـ جىلى 8 ـ ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ اۆتونوميالى رايوننىڭ جانە بيڭتۋاننىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعاندا بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: بايلىق ارتىقشىلىعىن، وڭىرلىك ورىن باسىمدىعىن جانە كاسىپ سالاسى نەگىزىن تياناق ەتىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، ەرەكشە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن جەتىلدىرۋ، زورايتۋ كەرەك.
دامۋى كەنجە قالعان ٴوڭىر رەتىندە، شينجياڭ كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ ولقىلىقتارىن تولىقتاپ، بايلىق كومەسكى كۇشى باسىمدىعىن ىشكەرىلەي اشۋدى تەك ٴوز كۇشىنە سۇيەنىپ قىسقا مەزگىلدە جۇزەگە اسىرۋى قيىن، سىرتتىڭ كومەگىنە سۇيەنىپ، عىلىم ـ تەحنيكالىق اۋىس ـ كۇيىستى، سەلبەستىكتى كۇشەيتۋدى شۇعىل قاجەت ەتەدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: دامۋى كەنجە قالعان وڭىرلەر شىعىس ـ باتىس بولىكتەر بىرلەسىپ ارەكەتتەنۋ جانە باعىتتامالى كومەكتەسۋ سياقتى مەحانيزمدەر ارقىلى عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ كۇشىن ارتتىرىپ، جاڭالىق اشۋ وي جەلىسى جانە بەرىك سەنىم ارقىلى دامۋعا جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەم بەرۋدىڭ جاڭا جولى جونىندە ىزدەنىس جاساسا بولادى.
تاياۋ جىلداردان بەرى، عىلىم ـ تەحنيكا مينيسترلىگى قاتىستى تاراۋلارمەن جانە جەرگىلىكتى ورىندارمەن بىرلەسىپ، ”19 + 4“ بويىنشا ۇدايىلانعان، تۇزىمدەنگەن عىلىم ـ تەحنيكا جاعىندا شينجياڭعا كومەكتەسۋ قىزمەتى مەحانيزمىن قالىپتاستىردى. اۆتونوميالى رايوننىڭ، عىلىم ـ تەحنيكا مينيسترلىگىنىڭ، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ، شىنجىن قالاسىنىڭ ”ٴتورت جاق سەلبەستىگى“ قىزمەتىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، ٴبىر توپ كەلەلى نىساننىڭ تياناقتانۋىن ىلگەرىلەتتى.
جياڭشي ولكەسى دۇڭحۋا جاراتىلىستىق عىلىمدار داشۋەسىنىڭ شينجياڭ جۇڭحى تيانشان ۋران كاسىبى شەكتى سەرىكتەستىگىمەن بىرلەسىپ قامال الۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، ميكرو ورگانيزمدىك جەرگە سۇيىقتىق جىبەرىپ ۋران الۋ تەحنيكا تەحنولوگياسىن تۇڭعىش رەت تاپقىرلاپ، ەلىمىزدەگى تۇڭعىش ميكرو ورگانيزمدىك جەرگە سۇيىقتىق جىبەرىپ ۋران الۋ بازاسىن قۇرىپ شىقتى؛ جىجياڭ ولكەسى جىجياڭ داشۋەسى لوۋ بيڭگان ۇجىمىنىڭ شينجياڭ المۇرت كاسىپ سالاسىنىڭ جەمىس اعاشتارىنىڭ سۋالۋ دەرتىنەن ساقتانۋ ـ تىزگىندەۋدەگى قيىن ماسەلەنى تابىستى شەشۋىنە قولداۋ كورسەتىپ، تۇتاس شينجياڭدا دەرت ـ دەربەز تۋىلۋ كولەمى ازايىپ، ٴونىم مولشەرى 400 مىڭ توننانىڭ ۇستىندە ارتتى...
شينجياڭنىڭ مول بايلىق باسىمدىعى عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ جاڭالىق اشۋ قيمىلىن ورىستەتىپ، عىلمي زەرتتەۋ نىساندارىن اتقارۋىنا مول پايدالانىلۋ جاعدايىن جانە تۇعىرىن ازىرلەپ، ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىردى.
مىڭ ساربازدى تابۋ وڭاي، ٴبىر قولباسشىعا قول جەتكىزۋ قيىن. كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ بوگەت تۇيىندەرىن، تالماۋ تۇيىندەرىن كوزدە ۇستاپ، شينجياڭ ”تيانشان الابىنداعى اكادەميكتەر ساپارى“ جەلىلەس قيمىلى ارقىلى اكادەميكتەردى ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ دامۋىنىڭ ”تامىرىن ۇستاپ، جاعدايىن سۇراپ تەكسەرۋگە“ ۇسىنىس ەتتى. سونىمەن بىرگە اكادەميكتەردىڭ قىزمەت پۋنكتى، اكادەميكتەردىڭ سايكەسىپ جاڭالىق اشۋ ورتالىعى سياقتى جاڭالىق اشۋ تۇعىرلارىنان پايدالانىپ، اكادەميكتەردى جانە ولاردىڭ ۇجىمدارىن يكەمدى ەنگىزىپ، جوعارى قابىلەتتى دارىندىلارمەن ىشكەرىلەي سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، شەشۋشى ”القىمداعان“ تەحنيكالاردان قامال الدى.
كومىر، مۇناي ـ تابيعي گاز سياقتى بايلىق باسىمدىعىن ارقاۋ ەتە وتىرىپ، شينجياڭ ”ىستەردى بىردەن كەڭەسۋ“ ٴتاسىلى ارقىلى اكادەميكتەردى جانە ولاردىڭ جاڭالىق اشۋ ۇجىمدارىن ەنگىزىپ، ٴبىر توپ جوعارى دەڭگەيدەگى جاڭالىق اشۋ تۇعىرلارىن باس بولىپ تۇلعالاپ جانە ورنالاستىرىپ، كومىر كاسىپ سالاسىنىڭ تۇتاس تىزبەگىن اشۋ، مۇناي، مۇناي حيميا كاسىپ سالاسىنىڭ جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى بولۋعا قاراي دامۋى، حالىقارالىق ەمدەۋ ورتالىعىن تۇلعالاۋ سياقتى كەلەلى جاڭالىق اشۋ قيمىلدارىن ورىستەتتى.
11 ـ ايدىڭ 20 ـ كۇنى جۇڭگو ينجەنەريا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى پىڭ سۋپيڭ ۇجىمى جەتەكشى بولعان تيانشان تاجىريبەحاناسىنىڭ ماڭدايشالىعى اشىلدى، كومىر اشۋ شەشۋشى تەحنيكالارى مەن جابدىقتارىنان قامال الۋ، مەشەۋ وندىرىستىك قۋاتتى قاتاردان قالدىرۋ ارقىلى شينجياڭنىڭ كومىر كاسىپ سالاسىنىڭ كولەمدى، حاۋىپسىز، زەردەلى، جوعارى ٴونىمدى، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى بولۋعا قاراي دامۋىن جۇزەگە اسىردى.
جۇڭگو ينجەنەريا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى حان دىمين جەتەكشى بولىپ قۇرعان شينجياڭ حالىقارالىق ەمدەۋ ورتالىعى (شينجياڭ حالىقارالىق شيپاحاناسى) جاقىن كۇندە سىناق رەتىندە ىسكە قوسىلىپ، شينجياڭدى قامتىعان ەلىمىزدىڭ باتىس بولىك وڭىرلەرىنە، اۋەلى، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇراتىن ەل حالىقتارىنىڭ سالاماتتىعىنا قىزمەت وتەيدى...
اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم ـ تەحنيكا مەڭگەرمەسىنىڭ 2 ـ دارەجەلى شارلاۋشىسى يۇي يىڭرۇڭ مىنالاردى ٴبىلدىردى: وسى جوعارى قابىلەت دارەجەسىندىك جاڭالىق اشۋ تۇعىرلارى جاڭالىق اشۋ بايلىعى، وزىق دارىندىلار، ت. ب جاقتاردا شوعىرلاندىرۋ اسەرىن قالىپتاستىرادى، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتىپ، ەرەكشە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن 100 ميلليارد يۋاندىق، ٴبىر تريلليون يۋاندىق ٴونىم قۇنىن قالىپتاستىرۋعا باستاي الادى، سونىمەن بىرگە شينجياڭنىڭ جالپى تۇلعالىق جاڭالىق اشۋ ەكولوگياسىن قالىپتاستىرۋدا دا بەلسەندى رول اتقارادى.
شىعىستان سامالدىڭ بەتتى وپكەنى، مىڭ قۇلپىرعان كوكتەمنىڭ سول جەتكەنى. بۇگىنگى شينجياڭدا عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ شىت جاڭا بەينەمەن دۇنيەدە قاسقايا ەڭسە كوتەرىپ، عىلىم ـ تەحنيكادا قۋاتتى رايون قۇرىلىسى ارشىندى قادام تاستاپ، اناعۇرلىم كوركەم بولاشاققا قاراي ەكپىندەي ىلگەرىلەۋدە.
