— شينجياڭنىڭ بۇكىل ەلدىڭ ەنەرگيا بايلىعى جاعىنداعى ستراتەگيالىق قامتاماسىزدىق بازاسىن تۇلعالاعاندىعىنا نازار
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى \ لي زىلياڭ، گۋ يۇي، دۋ گاڭ
جەل ەسكەن تاۋ بەتكەيلەرىندە، قاتار ـ قاتار تىزىلگەن جەل گەنەراتورلارى كوكپەن بوي تالاسىپ، الىپ قالاقشالار كۇندىز ـ ٴتۇنى شىر اينالۋدا؛ ٴشول دالا، قۇبا تۇزدە، كۇن ەنەرگياسى فوتوۆولت تاقتايشالارى ٴجيى ورنالاسىپ كۇن نۇرى استىندا جارقىراپ تۇر؛ كومىر كەن الاڭدارىندا، كومىر، كەن رۋدالارىن تولتىرا تيەگەن سۋتەگى ەنەرگياسىندىق اۋىر جۇك اۆتوكولىكتەرى ارلى ـ بەرلى قايشالىسۋدا...
جەل ەنەرگياسى، كۇن ەنەرگياسى بايلىعى مول شينجياڭ _ مەملەكەتتىڭ ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوبا باعدارلاماسىندا ايقىن تۇراقتاندىرىلعان ٴىرى تازا ەنەرگيا بازاسى. بيىل جىل باسىنان بەرى، شينجياڭدا جاڭا ەنەرگيانىڭ دامۋى قارقىندى بولىپ، الدىڭعى ٴۇش ماۋسىمدا جاڭادان ارتقان جاڭا ەنەرگيا گەنەراتور اگراتتارىنىڭ كولەمى 20 ميلليون كيلوۆاتقا جەتىپ، جاڭادان ارتقان كولەم جاعىندا بۇكىل ەل بويىنشا الدىڭعى قاتاردا تۇردى.
جاسىل جەلەك جامىلعان تيانشان الابىنىڭ تاماشا جەل، كۇن نۇرى بايلىعىن الدەكىم شەبەر قالامىمەن تارتىمدى كەسكىندەپ وتىر. كەزەكتە شينجياڭ عىلىم ـ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى جەتەكشى ەتۋگە تاباندى بولىپ، جاڭا ەنەرگيا كاسىپ سالاسىنىڭ قارىشتاپ دامۋى مەن ٴداستۇرلى ەنەرگيادان تازا، تومەن كومىر قىشقىل گازدى، جوعارى ٴونىمدى پايدالانۋدى ىلگەرىلەتتى. بۇكىل ەلدىڭ ەنەرگيا بايلىعى جاعىنداعى ستراتەگيالىق قامتاماسىزدىق بازاسىن تۇلعالاۋ بارىسىندا، شينجياڭ بىرتىندەپ ”جاسىلدان“ ”جاڭاعا“ ۇمتىلىپ، ارشىندى قاداممەن الدا ٴجۇرىپ كەلەدى.
”جەلدى قۋىپ، كۇنگە ەردى“، جاسىل ەنەرگيا بۋىرقانا جوڭكىلدى
”دابانچىڭنىڭ جولى تەگىس ٴارى قاتتى، قاربىزى ۇلكەن ٴارى ٴتاتتى...“ تالاي جىلدىڭ الدىنداعى حالىق ٴانى دابانچىڭنىڭ اتىن بۇكىل ەلگە تانىتتى. ال بۇگىندەرى، باتىس سولتۇستىكتەگى وسى شاعىن قالاشىق ”جۇڭگونىڭ جەل اڭعارى“ دەگەن داڭققا يە بولدى.
”دابانچىڭنىڭ جەل، كۇن نۇرى بايلىعىنىڭ مول، شوعىرلى ەكەندىگىن بايقاعان سوڭ، حۋاديان سولتۇستىك شينجياڭ ٴۇرىمجى ٴبىر ميلليون كيلوۆاتتىق جەل، كۇن ەنەرگياسى بازاسىن بيىل وسى ارادا سالىپ وندىرىسكە قوستىق“. شينجياڭ حۋاديان ۋيحۋلياڭ جاڭا ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى شى شياۋلياڭ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: اتاۋلى بازا مەملەكەتتىڭ 1 ـ توپتاعى ”قۇمدى ٴشول، قۇبا ٴتۇز، قۋاڭ دالادا“ سالىنعان ٴىرى تيپتەگى جەل، كۇن نۇرى ەلەكتر بازاسى نىسانى، نىسان وندىرىسكە قوسىلعاننان كەيىن ٴتۇرلى تەحنيكالىق، ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەرى ەل ىشىندەگى وزىق ورەگە جەتتى.
قۇمدى ٴشول، قۇبا ٴتۇز، قۋاڭ دالا كەزىندە ۇزاق ۋاقىت بويى شينجياڭنىڭ جاراتىلىستىق جاعدايىنداعى كەمىستىك دەپ قارالىپ كەلدى، ٴبىراق وسى زامانعى عىلىم ـ تەحنيكا بۇل كوزقاراستى وزگەرتتى. بۇگىندە، بۇل ارا جەل، كۇن ەنەرگياسى بازاسىن قۇرۋداعى باسىمدىققا يە وڭىرگە اينالدى. بيىل 10 ـ ايدىڭ سوڭىنا دەيىن شينجياڭنىڭ جەل ەلەكتر، فوتوۆولت سياقتى جاڭا ەنەرگيا گەنەراتور اگراتتارىنىڭ كولەمى 84 ميلليون كيلوۆاتتان اسىپ، شينجياڭنىڭ ەلەكتر كۇشى جالپى گەنەراتور اگراگاتتارى سالىستىرماسىنىڭ جارتىسىنان استامىن يەلەپ، شينجياڭ جاڭا ەنەرگيا گەنەراتور اگراتتارىنىڭ كولەمى بۇكىل ەل بويىنشا الدىڭعى ورىندى يەلەدى.
دامۋدىڭ ”جەل وتىندە“ تۇرعان شينجياڭنىڭ جاڭا ەنەرگيا كاسىپ سالاسى كولەمدەنۋگە، شوعىرلانۋعا جەدەل قادام تاستادى.
”كەزەكتە شينجياڭ قۇمىل، جۇندۇڭ، وڭتۇستىك شينجياڭدا تارىمدى اينالعان 10 ميلليون كيلوۆات دارەجەلى 3 جاڭا ەنەرگيا بازاسىن قۇرىپ بولدى“. شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى جاڭا ەنەرگيا جانە تۋىندايتىن ەنەرگيا باسقارماسىنىڭ ورىنباسار باستىعى جىڭ ـ زىۋىن تانىستىرىپ بىلاي دەدى: شينجياڭ تاعى قۇمىلدىڭ سولتۇستىگى، چارقىلىق سياقتى 10 ميلليون كيلوۆات دارەجەلى جاڭا ەنەرگيا بازالارىن جەدەل قۇرۋدا.
ەنەرگيا اشۋدا ”جەلدى قۋىپ، كۇنگە ەردى“، جاڭا ەنەرگيا جابدىعىن جاساۋ كاسىبى اۋقىمعا ىلەسىپ العا ۇمتىلدى.
ماتەريال قوسۋ، قىزدىرۋ، تاياقشا تارتۋ... شينجياڭداعى تۇڭعىش جوعارى ٴونىمدى N تۇرپاتتى ۇلكەن ولشەمدەگى جالاڭ كريستالدى كرەمني نىسانى _ قۇمىل چيڭديان كرەمني كاسىبىنىڭ ٴوندىرىس سەحىندا كوپ كريستالدى كرەمني شيكىزاتى 1400 سەلتسي گرادۋستان جوعارى ىستىقتاعى جالاڭ كريستالدى پەشتە كوپ جۇمىس تارتىبىنەن وتكەن سوڭ ەڭ سوڭىندا ۇزىندىعى 3.8 مەتر، اۋىرلىعى شامامەن 400 كيلوگرام كەلەتىن جالاڭ كريستالدى كرەمني تاياقشاسىنا اينالادى. چيڭديان كرەمني كاسىبى تەحنيكا زەرتتەۋ ـ اشۋ ٴبولىمىنىڭ جوعارى دارەجەلى ديرەكتورى چين شياندۇڭ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: اتاۋلى نىسان بيىل 6 ـ ايدا جاپپاي سالىنىپ ٴوندىرىس قۋاتىنا جەتتى، ونىمدەر، نەگىزىنەن، فوتوۆولت جاساۋ كاسىپ سالاسىنا پايدالانىلادى.
”قۇمىل قالاسىنىڭ شيكىزاتتىق كۆارتستى جىنىستارىنىڭ مەجەدەگى بايلىق مولشەرى 34 ميلليون 350 مىڭ توننا بولىپ، كرەمني نەگىزدى كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ بولاشاعى كەڭ“. قۇمىل قالالىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى دوۋ رىنساي مىنانى ٴبىلدىردى: ٴوڭىردىڭ بايلىق، ساياسات سياقتى باسىمدىققا يە شارت ـ جاعدايلارىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، كرەمني، فوتوۆولت سياقتى جاڭا ماتەريالدار كاسىپ سالاسى مەن جاڭا ەنەرگيا جاسىل ەلەكترىن قابىلداۋدىڭ توعىسا دامۋىن ىلگەرىلەتەمىز.
فوتوۆولت بولشەكتەرى، جەل گەنەراتورى، قالاقشا، باعانا... شينجياڭ جاڭا ەنەرگيا جابدىقتارىن جاساۋ كاسىبىنىڭ ٴونىم تۇرلەرى ۇزدىكسىز كوبەيىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگى تەز كەمەلدەندى. اۆتونوميالى رايوندىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەڭگەرمەسىنىڭ ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، بيىل الدىڭعى 10 ايدا شينجياڭنىڭ كرەمني، فوتوۆولت كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ نەگىزگى ونىمدەرىنىڭ ٴونىم مولشەرى تەز ارتىپ، ونەركاسىپتىك كرەمنيدىڭ، كوپ كريستالدى كرەمنيدىڭ، جالاڭ كريستالدى كرەمنيدىڭ ٴونىم مولشەرى سايكەس مەزگىلدەگىدەن جەكە ـ جەكە %40، %21.2، %27 ارتقان؛ ەنەرگيا جابدىعى كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ بازار سۇرانىسى ارتىپ، جەل گەنەراتورى اگراگاتتارى، كەرنەۋ وزگەرتكىش سياقتى ونىمدەردىڭ ٴونىم مولشەرى سايكەس مەزگىلدەگىدەن جەكە ـ جەكە %30.2، %15.4 ارتقان.
شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا اق ٴتۇستى ”زىرىلداۋىق“ ”ورمانى“، قاز ـ قاتار ٴتىزىلىپ ۇلاسقان كوگىلدىر فوتوۆولت ”تەڭىزى“ قالىپتى كورىنىسكە اينالدى.
”سۋتەگى“ جەلى ەسىپ، ”ساقتاۋلى“ ەنەرگيا دامىدى
سۋتەگى ەنەرگياسىنىڭ دا ”تۇسكە“ بولىنەتىندىگىن كوپ ادام بىلە بەرمەيدى.
قازىندى جانار زاتتان پايدالانىپ وندىرىلگەن سۇرعىلىت سۋتەگىدەن بولەك، تۋىندايتىن ەنەرگيالى ەلەكتروليتتىك سۋدان پايدالانىپ الىنعان سۋتەگى جاسىل سۋتەگى دەپ اتالادى، ونى ىستەتۋدىڭ جالپى بارىسىندا كومىر قىشقىل گازى دەرلىكتەي شىعارىلمايتىندىقتان، سۋتەگى ەنەرگياسىنىڭ ەڭ كەمەلدى قولدانىس كۇيىنە اينالدى.
تيانشاننىڭ وڭتۇستىك باۋرايىنداعى كۇشار قالاسىندا شامامەن 900دەي فۋتبول الاڭىنىڭ ۇلكەندىگىندەي فوتوۆولت ەلەكتر ستانسياسى ەلەكتر ەنەرگياسىن جۇڭگو مۇناي حيميا شينجياڭ كۇشار جاسىل سۋتەگىنەن ۇلگى كورسەتۋ نىسانىنىڭ زاۆود اۋماعىنا جەتكىزۋدە، بۇل سۋتەگى گازىن وندىرۋگە پايدالانىلادى. وسى جاسىل سۋتەگى قۇبىر ارقىلى 6 كيلومەتر شالعايداعى جۇڭگو مۇناي حيميا تاحى مۇناي ايىرۋ سەرىكتەستىگىنە جەتكىزىلىپ، مۇناي ايىرۋ بارىسىندا ىستەتىلەتىن سۇرعىلىت سۋتەگىنىڭ ورنىن باستى. ”ٴبىز جىلىنا 20 مىڭ توننا جاسىل سۋتەگىن وندىرە الامىز، جىلىنا 485 مىڭ توننا كومىر قىشقىل گازىن از ىعىستىرامىز، بۇل 300 مىڭ ٴتۇپ اعاش ەككەنمەن بارابار“، ـ دەدى جۇڭگو مۇناي حيميا شينشيڭ شينجياڭ جاسىل سۋتەگى جاڭا ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ اتقارۋشى جوراسى فان لينسۇڭ.
سۋتەگى ەنەرگيا كاسىپ سالاسى _ ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسى جانە بولاشاقتاعى كاسىپ سالاسىنىڭ ٴتۇيىندى دامۋ بەتالىسى. 2023 ـ جىلدان بەرى، اۆتونوميالى رايون ىلگەرىندى ـ كەيىندى ٴبىرقىدىرۋ ساياساتتىق شارالار شىعارىپ سۋتەگى ەنەرگيا كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن قولدادى، ٴۇرىمجى قالاسى، قارامايلى قالاسى، قۇمىل قالاسى، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى تۇڭعىش توپتاعى سۋتەگى ەنەرگياسى كاسىپ سالاسىنان ۇلگى كورسەتۋ اۋماعىنىڭ قاتارىنا ەنگىزىلىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن جىلدام دامۋ ارناسىنا ٴتۇسىردى.
بيىل 5 ـ ايدا شينجياڭ جۇڭتۇڭ جولاۋشى اۆتوبۋزى شەكتى سەرىكتەستىگى جاساعان سۋتەگىن جانار زات ەتكەن تۇڭعىش جولاۋشى اۆتوبۋزى ۇرىمجىدە رەسمي جەلىدەن شىعارىلدى؛ قۇمىل قالاسى سۋتەگىن ٴوندىرۋ، گازداندىرۋ ٴبىر تۇلعالانعان 2 پۋنكت سالىپ، سۋتەگىن جانار زات ەتكەن 35 اۋىر جۇك كولىگىن، سۋتەگىن جانار زات ەتكەن 7 كوشە اۆتوبۋزىن تاسىمالعا قوستى؛ قۇلجا قالاسى بيىل 3 ـ ايدا ساپتىعى جوعارى سۋتەگى گازىن ٴوندىردى، تۇڭعىش توپتاعى سۋتەگىن جانار زات ەتكەن 10 اۋىر جۇك كولىگىن جولعا شىعارىپ سىناق ەتتى... كەزەكتە، شينجياڭ سۋتەگى ەنەرگياسى كاسىپ سالاسى تىزبەگىندە 6 نىسان سالىنىپ، جالپى ٴبىر ميلليارد 900 ميلليون يۋان قارجى قوسىلدى، سۋتەگى ەنەرگياسىنىڭ قولدانىلۋ اياسى حيميا ونەركاسىبى، قاتىناس سياقتى سالالاردى قامتىدى.
جاڭا ەنەرگيالى گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ جىلدام ارتۋىنا ىلەسە، ەلەكتر كۇشى جۇيەسىنىڭ جاڭاشا ەنەرگيا ساقتاۋ سياقتى بايلىقتى رەتتەۋگە سۇرانىسى دا ارتا ٴتۇستى. جاعدايعا قاراي ىستەگەن شينجياڭ جاڭاشا ەنەرگيا ساقتاۋ نىساندارىن جەدەل ورنالاستىرۋدا.
جينفىڭ تيانرۇن دابانچىڭ نازىكتەندىرىپ ەنەرگيا ساقتاۋ 2 ـ ەلەكتر ستانسياسىنىڭ قولباسشىلىق ورتالىعىندا زەردەلى ساندى مالىمەتتى باسقارۋ تۇعىرىنىڭ ۇلكەن ەكرانىنان ٴتۇرلى شەشۋشى ٴوندىرىس ساندى مالىمەتتەر انىق كورىنىپ تۇر. جاۋاپتى سۇن يجياڭ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ەنەرگيا ساقتاۋ ەلەكتر ستانسياسى ساۋدالىق جۇمىس جۇرگىزگەن ٴبىر جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، 14 ەنەرگيا ساقتاۋ باتارەيا بولمەسى ىسكە قوسىلدى، شينجياڭ ەلەكتر تورىنىڭ قاۋىرت كەزى مەن جيىلىگىن رەتتەۋگە قاتىناسۋ ارقىلى جاڭا ەنەرگيانى قابىلداۋ دەڭگەيىن ٴونىمدى جوعارىلاتتى.
بيىل جىل باسىنان بەرى، شينجياڭدا كوپ نىسان قۇرىلىس باستادى: باركول قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنداعى شينجياڭداعى ەڭ ۇلكەن جالعىز جاڭا ەنەرگيا ساقتاۋ نىسانى قۇرىلىس باستادى، شينجياڭداعى تۇڭعىش جاڭا ەنەرگيا ساقتاۋ ليتيلى باتارەيا، ەلەكترلى بىلتە نىسانى ۇرىمجىدە جۇمىس باستادى، موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنداعى كومىر قىشقىل گازى ەنەرگيا ساقتاۋ ەلەكتر ستانسياسى قۇرىلىس باستادى... بيىل 10 ـ ايدىڭ سوڭىنا دەيىن، شينجياڭ ەلەكتر تورى ەنەرگيا ساقتاۋ اگراگاتتارىنىڭ جالپى ەنەرگيا ساقتاۋ سيىمدىلىعى 6 ميلليون 979 مىڭ كيلوۆات 23 \ ميلليون 440 مىڭ كيلوۆات ساعاتقا جەتىپ، كولەمى بۇكىل ەل بويىنشا الدىڭعى قاتارعا ٴوتىپ، جاڭاشا ەنەرگيا ساقتاۋ قۇرىلىسى ورنىقتى قاداممەن جەدەل ىلگەرىلەتىلدى.
تومەن كومىر قىشقىل گازدى، تازا ەنەرگيا حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جەتكىزدى
”جاڭاعا“ تالپىنىپ، وزگەرىسكە ۇمتىلدى، ”جەل، كۇن نۇرى“ بايلىعىنىڭ بولاشاعى شەكسىز. تازا، تومەن كومىر قىشقىل گازدى، حاۋىپسىز، جوعارى ٴونىمدى جاڭا ەنەرگيا شينجياڭنىڭ دامۋىنداعى ”جاسىل نەگىزدى“ بەكەمدەپ، كەڭ قولدانۋ بولاشاعىن ايگىلەدى.
”شامامەن 7 ميللي سەكۋند! بىلايشا ايتقاندا قاس قاعىم ساتتە جىڭجوۋ شينجياڭنىڭ ەلەكترىن پايدالانا الادى“. قۇمىل قالاسى يجوۋ رايونى تيانشان كەرنەۋ اۋىستىرۋ پۋنكتىنىڭ باستىعى شۇن چۋانباۋ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: قۇمىلدىڭ وڭتۇستىگى _ جىڭجوۋ ەرەكشە جوعارى كەرنەۋلى تۇراقتى ەلەكتر ينجەنەرياسى شينجياڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋدەگى تۇڭعىش ەرەكشە جوعارى كەرنەۋلى نىسان بولىپ، ەلەكتر جەتكىزۋ قۋاتى 8 ميلليون كيلوۆاتقا جەتەدى، سىرتقا جەتكىزىلەتىن تازا ەنەرگيانىڭ سالىستىرماسى %40تەن اسادى.
2010 ـ جىلى شينجياڭ ەلەكترىن سىرتقا جەتكىزۋ ينجەنەرياسى اتقارىلعاننان بەرى، شينجياڭنىڭ سىرتقا جەتكىزگەن ەلەكتر مولشەرى 800 ميلليارد كيلوۆات ساعاتتان اسىپ، ەلەكتر جەتكىزۋ كولەمى 20 ولكەنى قامتىدى. مۇندا جاڭا ەنەرگيا بويىنشا سىرتقا جەتكىزىلگەن ەلەكتر مولشەرىنىڭ يەلەگەن سالىستىرماسى %30كە تايادى، بۇل 69 ميلليون 570 مىڭ توننا ولشەمدى كومىردى از جاققانمەن، 188 ميلليون توننا كومىر قىشقىل گازىن از شىعارعانمەن بارابار.
جاڭا ەنەرگيانى اشۋ، پايدالانۋ تەبىندى بولىپ، ٴداستۇرلى ەنەرگيا بازاسىنىڭ جاسىلعا بۇرىلىس جاساۋىنا قۋات ۇستەدى.
ەلىمىزدەگى ەڭ ۇلكەن ەرەكشە تەرەڭ مۇناي ـ گاز ٴوندىرۋ بازاسى جانە گازدى باتىستان شىعىسقا جەتكىزۋدەگى نەگىزگى گاز قاينارىنىڭ ٴبىرى رەتىندە، جۇڭگو مۇنايى تارىم مۇناي الابى جاڭاشا ەنەرگيا جۇيەسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتىپ، ەنەرگيادان پايدالانۋدىڭ ونىمدىلىگى مەن تازا ەنەرگيانىڭ يەلەگەن سالىستىرماسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋدا. بيىل الدىڭعى 10 ايدا تارىم مۇناي الابىنىڭ فوتوۆولت نىسانى تاراتقان ەلەكتر مولشەرى ٴبىر ميلليارد 100 ميلليون كيلوۆات ساعاتتان استى.
”2023 ـ جىلدان قازىرگە دەيىن مۇناي الابى ىلگەرىندى ـ كەيىندى بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى، قاشقار سياقتى ەكى جەردە جالپى گەنەراتور اگراتتار كولەمى ٴبىر ميلليون 300 مىڭ كيلوۆاتتان اساتىن 4 شوعىرلى فوتوۆولت ەلەكتر ستانسياسىن سالدى“. تارىم مۇناي الابى جاڭا ەنەرگيا ىستەرى ٴبولىمىنىڭ اتقارۋشى جوراسى لەي تيڭ مىنالاردى ٴبىلدىردى: ٴتىپتى دە كوپ ٴوندىرىس الاڭ ـ ستانسيالار ٴداستۇرلى ەلەكتر قۋاتىمەن مۇناي ـ گاز اشۋدىڭ ورنىنا فوتوۆولت ەلەكتر قۋاتىمەن اشۋدى پايدالانىپ، مۇناي الاپتارىندا ”مۇناي ـ گاز، جەل، كۇن نۇرى، جىلۋ“ سىندى كوپ ەنەرگيا ٴبىرىن ـ ٴبىرى تولىقتايتىن ەنەرگيامەن قامداۋدىڭ جاڭا جۇلگەسى بىرتىندەپ قالپىتاسۋدا.
”ٴۇش تاۋ، ەكى ويپاتتى“ شينجياڭدا تاۋلاردىڭ بارىندە التىن، مىس بار، ويپاتتاردىڭ بارىندە مۇناي، كومىر بار، بار الابىندا جەل، كۇن نۇرى بار، قوردالى ”بايلىعى“ شينجياڭداعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇرمىس ورەسىن جوعارىلاتۋداعى پارمەندى سۇيەنىشكە اينالۋدا.
تاكلاماكان ٴشولىنىڭ وڭتۇستىك جيەگىندەگى حوتان ايماعى قۇمدى بوراننىڭ ازابىن ابدەن تارتقان، مۇنداي جاعدايدى جەرگىلىكتى ادامدار ”ٴبىر كۇندە ەكى ٴسارى توپىراق جەيسىڭ، كۇندىز تويماساڭ، كەشتە تاعى جەيسىڭ“ دەپ سۋرەتتەيدى. فوتوۆولت كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا ىلەسە، ”فوتوۆولت + اۋىل شارۋاشىلىعى“ سىندى قۇمدى تىزگىندەۋ نىسانى جەرگىلىكتى بۇقاراعا ەكولوگيا جانە ەكونوميكا جاقتان قوس ٴونىم سيلاۋدا.
حوتان ايماعى لوپ اۋدانىندا وسى زامانعى ٴىرى تۇرپاتتى ماشينالار ٴشول جيەگىندە ”جاسىل قالتقى“ ورناتۋدا. ”فوتوۆولت تاقتاسىنىڭ بيىكتىگى 4.5 مەتر اينالاسىندا، كولبەۋلىگى 33 گرادۋس. نىسان العاش جوبالانعاندا ـ اق اۋىل شارۋاشىلىعى ەگىمشىلىگىنە بوس جەر قالدىردى“. جۇڭگو ديانجيان توبى جۇڭنان بارلاۋ، جوبالاۋ، زەرتتەۋ مەكەمەسى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ نىسانعا جاۋاپتى ورىنباسار ديرەكتورى شيە شيۇڭ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ”كەلەر جىلى كوكتەمدە فوتوۆولت ەلەكتر ستانسياسىنىڭ استىنداعى قۇمايت جەرگە زور مولشەردە جوڭىشقا ەگىلىپ، ەلەكتر تاراتۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى كىرىسىن ارتتىرۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ ٴوزارا ۇشتاستىرىلادى“.
جەل گەنەراتورىن جاساۋدان فوتوۆولت ونىمدەرىن وندىرۋگە دەيىن، جەل، كۇن ەنەرگياسى بازاسىن قۇرۋدان سۋتەگى ەنەرگياسىنىڭ ورنالاسىمىنا دەيىن شينجياڭنىڭ تاماشا جەل، كۇن نۇرى بايلىعى كاسىپ سالاسىنىڭ قارىشتاپ دامۋىن جەتەكتەپ قانا قويماي، اناعۇرلىم كوپ جۇمىستانۋ ورايىن جاراتىپ، بۇقارانىڭ ەسىگىنىڭ الدىندا ـ اق ”قالتالارىن قامپايتۋلارىنا“ مۇمكىندىك جاسادى.
موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنداعى شينجياڭ دۇڭفاڭ جەل ەلەكتر جاڭا ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ٴوندىرىس سەحىندا جۇمىسشىلار جەل گەنەراتور قالاقشالارىن جانە نەگىزگى ماشينالارىن وندىرۋمەن قاربالاس. ”ٴار ايداعى ەڭبەكاقىم 7000 يۋان اينالاسىندا، قىزمەت ورنىم ۇيىمە جاقىن“، ـ دەدى كاسىپورىندا قىزمەت ىستەيتىن بوستان اۋىلى بوستان قىستاعىنداعى اۋىلعا قايتقان جوعارى مەكتەپ وقۋشىسى كاميردين.
اتاۋلى كاسىپورىن وندىرىسكە قوسىلعاننان بەرى جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەكونوميكاسىنا جاڭا ومىرشەڭ كۇش ۇستەۋمەن قاتار، جەرگىلىكتى ورىنعا 600دەن استام جۇمىستانۋ ورنىن ازىرلەدى. كەزەكتە موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنداعى جاڭا ەنەرگيا كاسىپورىندارى جەرگىلىكتى ورىننان 2000نان استام ادامدى (رەت) جۇمىسقا ورنالاستىردى.
ەكونوميكا دامىدى، ەكولوگيا جاقساردى، حالىق تۇرمىسى جاقساردى... ”جاڭاعا“ ۇمتىلىپ، ”جاسىلدى“ قۋۋ جولىندا، شينجياڭنىڭ جەل، كۇن نۇرى جونىندەگى اڭگىمەسى ۇزدىكسىز جازىلۋدا.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 ـ ايدىڭ 7 ـ كۇنى ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى)
