انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى چىن چياڭۋي
2023 ـ جىلى شينجياڭ سىرتقى ساۋدا كولەمىن 200 ميلليارد يۋاننان 300 ميلليارد يۋانعا جەتكىزۋدى ٴبىر ـ اق جىلدا ورىندادى، ارتۋ قارقىنى بۇكىل ەل بويىنشا 2 ـ ورىندى يەلەدى. وسىنىڭ الدىندا شينجياڭ 100 ميلليارد يۋاننان 200 ميلليارد يۋانعا جەتكىزۋدى ورىنداۋعا 15 جىل ۋاقىت جۇمساعان ەدى.
تەزدەي ٴتۇستى، تاعى دا تەزدەي ٴتۇستى! بىلتىر تاريحي قارىشتاۋدى جۇزەگە اسىرعاننان كەيىن، بيىل الدىڭعى 10 ايدا شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋدا يمپورت ـ ەكسپورت جالپى قۇنى تاعى دا تاريحتاعى ەڭ جوعارى دەڭگەيدى جاراتىپ، ارتۋ قارقىنى بۇكىل ەل بويىنشا ماڭداي الدى ورىندى يەلەدى.
ٴبىر جىلدان استام ۋاقىتتىڭ الدىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ اۆتونوميالى رايوننىڭ جانە بيڭتۋاننىڭ قىزمەت مالىمەتىن تىڭداعاندا بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: شينجياڭنىڭ وزگەشە وڭىرلىك ورىن باسىمدىعىن ساۋلەلەندىرىپ، جاڭا دامۋ ارناسىنا بەلسەنە قىزمەت وتەپ جانە ونىمەن توعىسىپ، سىرتقا ەسىك اشۋ قىزمەتىن ٴىس جۇزىندىكتى تياناق ەتە وتىرىپ ويداعىداي يگەرىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن تەزدەتىپ، شينجياڭدى ەلىمىزدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋداعى الدىڭعى شەبىنە اينالدىرۋ كەرەك.
ٴبىر جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، شينجياڭ باس شۋجيدىڭ ىقىلاستى تاپسىرماسىن قامال الىپ كونە جاعدايدى وزگەرتۋدەگى، جوعارى دەڭگەيدە ەسىك اشۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى باتىل ىزدەنىسكە اينالدىردى، ازيا ـ ەۆروپا التىن ارناسىنىڭ ساپاسى اناعۇرلىم جاقسارىپ، باتىسقا ەسىك اشۋداعى الدىڭعى شەپ رولى اناعۇرلىم كورنەكتىلەندى.
تەرەڭ جوسپارلادى:
يدەيانى ازات ەتۋ ارقىلى رەفورمامەن جاعدايدى وزگەرتۋدى ىلگەرىلەتتى
دۇنيە تىنىش ەمەس. ٴبىر مەزگىل ۋاقىتتان بەرى، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىندا كەرى اعىم جارىققا شىقتى، كەيبىر مەملەكەتتەر ”بايلانىستى الشاقتاتىپ، تىزبەكتى ٴۇزۋدى“، ”شاعىن اۋلاعا بيىك داۋال تۇرعىزۋدى“ اتقارىپ، الەم ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا قات ـ قابات كەدەرگى جاسادى.
قانشالىقتى قيان ـ كەسكى بولسا دا باستان ـ اياق سابىرلىلىقتان جازبادى. 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىس الدىندا، ەلىمىز ەسىكتى ايقارا اشۋدى بۇلجىماي تاڭدادى، اشىلعان ەسىك بارعان سايىن ايقارا اشىلادى دەپ ۋادە بەردى.
جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى، باتىسقا ەسىك اشۋداعى الدىڭعى شەپ رەتىندە، شينجياڭ مەملەكەتتىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ جالپى جاعدايىندا، ٴسوز جوق، اناعۇرلىم ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالايدى.
قايتۋ كەرەك؟ اۆتونوميالى رايوننىڭ باسشىلارى يدەيانى ازات ەتىپ، دۇنيە جۇزىنە كوز جىبەرىپ، رەفورما ارقىلى ەسىكتى ايقارا اشۋداعى بۇعاۋلاردى تالقانداپ، دامۋداعى قيىن ماسەلەلەردى جاڭالىق اشۋ مەحانيزمى ارقىلى شەشۋدى تالاي رەت باسا دارىپتەدى.
11 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنى قۇلجا قالاسىنىڭ تۇڭعىش رەتكى ”تاس جول شەكارا وتكەلى + قاراستى جەردە تىكە وتكىزۋ“ ۇلگىسىندەگى زات وتكىزۋ سىناعى ٴساتتى بولدى. شاۋشيڭ رۇييا حالىقارالىق قامداۋ تىزبەگى شەكتى سەرىكتەستىگىنەن تەريلون قىسقا تالشىعىن تيەپ كەلگەن جۇك اۆتوموبيلىنىڭ شەكارا وتكەلىنىڭ باقىلاۋ ـ باسقارۋ جۇمىس ورنىنا قايتالاي كىرۋى قاجەتسىز بولىپ، مەملەكەت قاقپاسى ٴبىرىنشى شەبىنە توتە جەتتى. سەرىكتەستىكتىڭ ديرەكتورى رىن حۋا بىلاي دەدى: وسى ۇلگىدە قۇلجادان قورعاس شەكارا وتكەلىنە دەيىنگى كەدەننەن ٴوتۋ ۋاقىتى بۇرىنعى ٴبىر دە 2 كۇننەن قازىرگى 3 تە 6 ساعاتقا قىسقاردى، باقىلاۋ ـ باسقارۋ جۇمىس بۋىنى 16دان 7گە ازايدى.
”تاس جول شەكارا وتكەلى + قاراستى جەردە تىكە وتكىزۋ“ ۇلگىسى رەفورماسى جۇڭگو (شينجياڭ) ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ 1 ـ توپتا بۇكىل شينجياڭدا كوشىرىپ جالپىلاستىرعان 11 ٴتۇرلى تۇزىمدە جاڭالىق اشۋ جەتىستىگى جانە تيپتىك مىسالدارىنىڭ ٴبىرى، سونداي ـ اق شينجياڭنىڭ بۇكىل ەلدەگى تۇڭعىش جاسامپازدىعى.
ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ ەڭ ۇلكەن ارتىقشىلىعى تۇزىمدە جاڭالىق اشۋ بولدى.
2023 ـ جىلى 11 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى جۇڭگو (شينجياڭ) ەركىن ساۋدا سىناق رايونى ماڭدايشالىق اشىپ قۇرىلدى. ٴبىر جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، شينجياڭنىڭ ٴارقايسى اۋماقتارى تۇزىمدە جاڭالىق اشۋدى تەز ىلگەرىلەتىپ، ساياساتتىڭ پايداسىن جەدەل جارىققا شىعاردى.
”شەتەل قاراستىلىعىنداعى اۆتوموبيلدەردى كوپ شەكارا وتكەلىندە ٴوزارا اۋىستىرۋ، ٴوزارا مويىنداۋ“، ”وڭتۇستىك شينجياڭ كاسىبىن شوعىرلى تەكسەرۋ ورتالىعى جاڭالىق اشۋ ۇلگىسى“، ”ٴىرى تۇرپاتتى جابدىقتاردى شەكارا اتتاپ بىرلەسىپ كەدەننەن وتكىزۋ“، ”تۇتاس اۆتوموبيل ’5034‘ شەكارا اتتاپ بولشەك ساتۋ جاڭا ۇلگىسى...“ كوپ ٴتۇرلى تۇزىمدە جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرى مەن تيپتىك مىسالدار سىرتقى ساۋدانىڭ ومىرشەڭ كۇشىن قاۋلاتتى.
10 ـ ايدىڭ سوڭىنا دەيىن شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنىڭ رەفورمانى تۇيىندە سىناق ەتۋ مىندەتى تياناقتانىپ اتقارىلدى جانە 84 تۇردەن كەزەڭدىك ناتيجەگە قول جەتتى.
الدىڭعى 10 ايدا ەركىن ساۋدا سىناق رايونى بۇكىل شينجياڭ جەرىنىڭ شامامەن 10 مىڭنان بىرىندەي كەلەتىن جەردە بۇكىل رايوننىڭ يمپورت ـ ەكسپورت سوماسىنىڭ %40.16ىن جۇزەگە اسىردى؛ جاڭادان 7583 كاسىپورىن قوسىلىپ، العاش قۇرىلعان كەزدەگىدەن %46.18 ارتتى؛ شەتەل قارجى قوسقان 90 كاسىپورىن جاڭادان قۇرىلىپ، العاش قۇرىلعان كەزدەگىدەن %77.59 ارتتى.
قازىر شينجياڭ جوعارىدان تومەنگە دەيىن يدەيانى ونان ارى ازات ەتۋ ورتاق تانىمىن قالىپتاستىرىپ، شينجياڭ ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنا سۇيەنىپ ۇزدىكسىز الدىمەن جۇرگىزىپ، الدىمەن سىناق ەتىپ، شينجياڭنىڭ ەسىكتى ايقارا اشۋىنا اناعۇرلىم ىقشامدالعان، اناعۇرلىم سايكەستى، اناعۇرلىم جاريا، بولجامدى حالىقارالىق ساۋدا ورتاسىن ازىرلەدى.
ىركىلىسسىز قاتىنادى:
قۇرىلعىلاردى تۇتاستىرۋ ارقىلى التىن ارنا قالىپتاستىردى
12 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى حونچيراپ شەكارا وتكەلى ماۋسىمدىق سيپاتتى اشىق ۇستاۋدى جىل بويى اشىق ۇستاۋعا وزگەرتتى. وسىدان بۇرىن تەڭىز دەڭگەيىنەن بيىك بولۋ جانە قار ـ مۇز اۋا رايىنىڭ ىقپالىنان حونچيراپ شەكارا وتكەلى ٴار جىلى 4 ـ ايدان 11 ـ ايعا دەيىن اشىلىپ، 12 ـ ايدان كەلەر جىلى 3 ـ ايعا دەيىن جابىلاتىن.
حونچيراپ شەكارا وتكەلىنىڭ بۇل وزگەرىسى 3 ـ كەزەكتى ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلى باسشىلار تالقى مىنبەرىنىڭ جەتىستىگىنەن كەلگەن.
بيىل 9 ـ ايدا جۇڭگو _ قىرعىزستان بەدەل تاس جول شەكارا وتكەلى ۋاقىتشا اشىلدى. جۇڭگو _ قىرعىزستان ەكى ەلدىڭ ەركەشتام شەكارا وتكەلىنەن، تورعات شەكارا وتكەلىنەن كەيىن اشىلعان 3 ـ قۇرلىقتىق شەكارا وتكەلى رەتىندە، اتالعان شەكارا وتكەلىنىڭ اشىلۋى شينجياڭنىڭ جۇڭگو _ ورتا ازيا باسشىلار ٴماجىلىسىنىڭ جەتىستىگىن تياناقتاندىرۋى سانالادى.
”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلى باسشىلار تالقى مىنبەرىنەن جۇڭگو _ ورتا ازيا باسشىلار ماجىلىسىنە دەيىن ٴار رەتكى جۇڭگونىڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋعا ساياتىن حالىقارالىق تالقى مىنبەرىندە، ماجىلىسىندە شينجياڭنىڭ سىرتقا ەسىك اشۋىنا ساياتىن جەتىستىكتەرى بوي كورسەتتى.
مىنە بۇل شينجياڭنىڭ وڭىرلىك ورىن ارتىقشىلىعىنىڭ، شەكارا وتكەلى ارتىقشىلىعىنىڭ، شەكارا بويى ارتىقشىلىعىنىڭ بەينەسى.
شينجياڭنىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ ۇلكەن ارنا قۇرىلىسى شينجياڭنىڭ وزىندىك دامۋ قاجەتى عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، بۇكىل ەلدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ ورنالاستىرۋىنا دا سايادى.
شينجياڭ ىلگەرىندى ـ كەيىندى «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ شەكارا وتكەلى قۇرىلىسى جوباسى (2026 _ 2023 ـ جىل)»، «اۆتونوميالى رايوننىڭ سىرتقى ساۋدانىڭ ورنىقتىلىعىن ساقتاپ، ساپاسىن جوعارىلاتۋدى، شەتەل قارجىسىنىڭ ورنىقتىلىعىن ساقتاپ، ساپاسىن جەبەۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى ٴبىرقانشا شارا»، «اۆتونوميالى رايوننىڭ سىرتقى ساۋدانىڭ ورنىقتى دامۋىن قولداۋ جونىندەگى ٴبىرقانشا شاراسى» سياقتى سىرتقى ساۋدانىڭ دامۋىن جەبەيتىن، شەكارا وتكەلى قۇرىلىسىن جەدەلدەتەتىن ساياساتتىق شارالاردى العا قويدى.
مەملەكەتتىڭ جوعارى جىگىنىڭ جەبەۋىندە، شينجياڭ ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ جەرگىلىكتى ورىندارىمەن جان ـ جاقتى ناقتى ىستەر سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، باتىسقا ەسىك اشۋ ۇلكەن ارناسى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ازيا _ ەۆروپا التىن ارناسىنىڭ مازمۇنىن ۇزدىكسىز بايىتتى.
شەكارا وتكەلى ىركىلىسسىزدەندى، ارنالار تۇتاستى. قازىر شينجياڭدا سىرتقا ەسىك اشقان 19 شەكارا وتكەلى بار. مۇنىڭ ىشىندە الاتاۋ ساعاسى، قورعاس شەكارا وتكەلىندە تەمىر جول، تاس جول، قۇبىر تاسىمالىنىڭ يقۋاتى ٴبىر تۇلعالاندىرىلعان، مۇنان سىرت، ٴۇرىمجى، قاشقار، قۇلجا سىندى 3 اۆياتسيا شەكارا وتكەلى بار.
سىرتقى ساۋدانى ويداعىداي دامىتۋ ٴۇشىن العاشقى قادامدا ۇلاسقان، تۇتاسقان حالىقارالىق ارنانى ويداعىداي قۇرۋ كەرەك.
شينجياڭ ەكى جاقتى 119 حالىقارالىق تاس جول تاسىمال جەلىسىن اشىپ، جالپى سانى بۇكىل ەلدىڭ جالپى مولشەرىنىڭ ۇشتەن بىرىنەن استامىن يەلەدى؛ 26 حالىقارالىق جولاۋشى تاسىمال اۋە جەلىسىن اشىپ، 16 مەملەكەتتەگى 21 قالاعا تۇتاستى؛ 26 شەكارا اتتاعان حالىقارالىق وپتيكالىق كابەل قۇردى... شينجياڭنىڭ سىرتقا باعىتتاعان ۇلكەن وتكەلىنىڭ ىركىلىسسىزدىك دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلادى.
ارنا ىركىلىسسىزدەنىپ، شينجياڭ ەل ٴىشى، حالىقارا سىندى ەكى ۇلكەن بازاردان، ەكى ٴتۇرلى بايلىقتان اناعۇرلىم ويداعىداي پايدالانىپ، شەكارا وتكەلدەرىنىڭ يمپورت ـ ەكسپورت جۇك تاسىمال مولشەرىندە كورنەكتى ارتۋ جاعدايى جارىققا شىقتى.
بيىل الدىڭعى 10 ايدا قورعاس شەكارا وتكەلىنىڭ يمپورت ـ ەكسپورت جۇك تاسىمال مولشەرى 38 ميلليون 11 مىڭ تونناعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %10 ارتتى؛ الاتاۋ ساعاسى شەكارا وتكەلىنىڭ يمپورت ـ ەكسپورت جۇك تاسىمال مولشەرى 23 ميلليون 559 مىڭ تونناعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن %9.1 ارتتى؛ تايكەشكەن شەكارا وتكەلىنىڭ يمپورت ـ ەكسپورت جۇك تاسىمال مولشەرى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %40.8 ارتىپ، تاريحتاعى تىڭ دەڭگەيدى جاراتتى...
شينجياڭ ”ٴبىر پورت، ەكى رايون، بەس ۇلكەن ورتالىق، شەكارا وتكەلى ەكونوميكالىق بەلدەۋى“ قۇرىلىسىن ٴتۇيىن ەتىپ، شەكارا وتكەلى ەكونوميكاسىنىڭ اسەرىن ۇزدىكسىز جارىققا شىعارىپ، ارنادان توراپقا، ونان كاسىپ سالاسى شوعىرلانعان جەرگە اينالۋدى جۇزەگە اسىرۋدا.
الاتاۋ ساعاسى شەكارا وتكەلى شينجياڭداعى قازىرگى استىق يمپورت مولشەرى ەڭ ۇلكەن، استىققا ساياتىن نەگىزدىك قۇرىلعىلارى ەڭ تولىق، سول جەردىڭ وزىندە وڭدەۋ، كادەگە جاراتۋ قابىلەتى ەڭ كۇشتى شەكارا وتكەلى. الاتاۋ ساعاسى شەكارا وتكەلى كەشەندى قورعامالى باجى اۋماعى شەكارا وتكەلىنە سۇيەنىپ، 17 يمپورت ەتىلگەن استىق، ماي، جەم ـ ٴشوپ وڭدەۋ كاسىپورنىن ىرگە تەبۋگە باۋراپ، العاشقى قادامدا يمپورت ەتىلگەن استىق، ماي ساقتاۋ، تاسىمالداۋ، وڭدەۋ بازاسىن قالىپتاستىردى.
قازىر شينجياڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايون قۇرىلىسىنا تىرەك بولاتىن تاس جول، تەمىر جول، اۋەجاي، زات اينالىمى جيناۋ ـ جونەلتۋ بازاسىنان ٴبىر توبىن قۇرىپ، ورتالىعى كورنەكتى، شىعىس پەن باتىستى تۇتاستىرعان، وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتى شارپىعان، جىگى ايقىن، پارىقتى دامىعان اشىق ەكونوميكالىق كەڭىستىك جۇلگەسىن تۇلعالادى.
كوڭىل توعىستىردى:
”جۇرەكتەردى توعىستىرۋ“ ارقىلى ”دوستار شەڭبەرىن“ كەڭەيتتى
جۇڭگونىڭ باتىس بولىگىندەگى شەكارا ولكە رەتىندە، شينجياڭ تابيعي تۇردە باتىسقا ەسىك اشۋ گەنىن ازىرلەگەن. بەيبىت بولۋ جانە سەلبەسۋ، اشىق جانە سيىسىمدى بولۋ، ٴوزارا ۇيرەنىپ، ٴبىر ـ بىرىنەن ۇلگى الۋ، ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى وزەك ەتكەن جىبەك جولى رۋحى وسى بايتاق دالادا مىڭداعان جىل تارالدى.
مەملەكەت اراسىنداعى قارىم ـ قاتىناستىڭ نەگىزى حالىقتىڭ ەتەنە بولۋىندا، حالىقتىڭ ەتەنە بولۋى جۇرەكتەردىڭ توعىسۋىندا. سىرتقى ساۋدا جونىنەن العاندا، ەڭ ماڭىزدىسى، ٴوزارا سەنىمدىلىك. اۋىس ـ كۇيىستى، بارىس ـ كەلىستى كەڭەيتۋ ارقىلى ٴوزارا تۇسىنىستىكتى، سەنىمدىلىكتى كۇشەيتىپ، ”جۇرەكتەردىڭ توعىسۋى“ ارقىلى ”دوستار شەڭبەرىن“ كەڭەيتىپ، ٴوزارا پايدا جەتكىزىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ ارقىلى ساۋدا كولەمىن بارعان سايىن ۇلعايتتى.
شينجياڭ ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇراتىن ەلدەرمەن، اسىرەسە، ورتا ازياداعى 5 ەلمەن سەلبەستىك مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋدەن باستاپ كىرىسىپ، ٴبىر توپ ٴتۇيىندى ينجەنەريالاردى جانە حالىق تۇرمىسى نىساندارىن ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق جالپى جاعدايىنا اناعۇرلىم ويداعىداي قىزمەت وتەدى.
2023 ـ جىلدان بەرى، شينجياڭنىڭ نەگىزگى باسشىلارى كوپ رەت ۇيىرمە باستاپ قازاقستان، وزبەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، تۇركمەنستان سياقتى ورتا ازيا ەلدەرىنە بارىپ تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، جاڭا ەنەرگيا، ەمدەۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى كاسىپ سالاسىنداعى وڭدەۋ سياقتى سالالاردا جەلىلەس سەلبەستىك ىستەرى كەلىسىمىن جاساستى.
بيىل افريكا اراب ەلدەرى جاس ساياساتكەرلەر تەكسەرۋ ۇيىرمەسى، ەۆروپا ەلدەرىنىڭ ساياحات ساۋداگەرلەرى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى، امەريكا حالىقارالىق حۋارىن عىلىم ـ تەحنيكا ساۋدا ـ ونەركاسىپشىلەر قوعامى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى سياقتى ٴار سالا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى شينجياڭعا ٴجيى ساپارلاي كەلدى.
شينجياڭنىڭ جوعارى جىكتەگىلەرى ”سىرتقا شىعۋ“ قيمىلىن ىرىقتىلىقپەن، بەلسەندىلىكپەن كوپ تۇرلەندىردى، دۇنيە جۇزىندەگى ٴار ەلدەن شينجياڭعا ساپارلاي كەلەتىندەردىڭ سانى كوبەيدى. وسى ٴجيى بارىس ـ كەلىس بارىسىندا شينجياڭنىڭ سىرتقا اشىلعان قاقپاسى بارعان سايىن ايقارا اشىلدى.
11 ـ ايدىڭ سوڭىندا جۇڭگو _ قازاقستان قورعاس حالىقارالىق شەكارالىق سەلبەستىك ورتالىعى جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردى سايكەستىرۋ مەحانيزمىنىڭ 1 ـ ٴماجىلىسى قورعاس قالاسىندا وتكىزىلدى. بۇل جۇڭگونىڭ شينجياڭى مەن قازاقستاننىڭ جەتىسۋ وبلىسىنىڭ جۇڭگو _ قازاقستان قورعاس حالىقارالىق شەكارالىق سەلبەستىك ورتالىعىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن بىرگە ىلگەرىلەتىپ، جەرگىلىكتى ورىندار ارا سەلبەستىكتى تەرەڭدەتۋ ٴۇشىن تۇڭعىش رەت وتكىزگەن ٴبىر رەتكى جوعارى جىكتەگىلەر ٴماجىلىسى.
بيىل جۇڭگو _ ورتا ازيا ەلدەرى ەڭ جوعارى سوت مەكەمەسى باستىقتارى ٴماجىلىسى، 3 ـ كەزەكتى جۇڭگو _ قازاقستان جەرگىلىكتى ورىندار سەلبەستىك تالقى مىنبەرى، جۇڭگو شينجياڭ _ وزبەكستان سامارحان وبلىسى كاسىپورىنداردى ٴتۇيىلىستىرۋ كەڭەسى سياقتى ٴار سالاداعى سەلبەستىك ماجىلىستەرى ىركەس ـ تىركەس اشىلدى.
قازىر جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ توڭىرەكتەگى ەلدەرمەن جانە وڭىرلەرمەن 8 ۇدايىلانعان سەلبەستىك مەحانيزمى بار.
جوعارى جىك ساحنا ازىرلەپ، كاسىپورىندار ونەر كورسەتتى. شينجياڭ كاسىپورىندارى ”سىرتقا شىعىپ“ حالىقارالىق ”دوستار شەڭبەرىن“ كەڭەيتىپ، سىرتقى ساۋدا دامۋىنىڭ التىن مەزگىلىن قارسى الدى.
جۇڭگو _ وزبەكستان جاڭا ٴدارى ـ دارمەك ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جول“ بىرلەسكەن تاجىريبەحاناسى ماڭدايشالىق اشىپ قۇرىلدى؛ ەلىمىزدىڭ دەربەس ٴبىلىم مەنشىك ۇقىعىنا يە 3 ٴدارىسى وزبەكستاندا بەكىتۋدەن ٴوتىپ ٴوندىرىلدى؛ جۇڭگو جاڭادان تاعى وزبەكستان نوقاتىنىڭ، قاتتى قابىقتى جەمىستىڭ، اۋعانستان قىزىل مياسىنىڭ، وزبەكستان باتىس ماقسارىسىنىڭ كىرۋىنە رۇقسات ەتتى...
ەكونوميكا، ەمدەۋ، ەنەرگيا سياقتىلارعا ساياتىن ٴبىر توپ سەلبەستىك نىساندارى شينجياڭدا، ورتا ازيا ەلدەرىندە ىرگە تەپتى.
12 ـ ايدىڭ 6 ـ كۇنى جابىلعانىنا 4 جىل 8 اي بولعان باقتى _ باقىت شەكارا وتكەلى ادامداردىڭ ارى ـ بەرى ٴوتۋىن رەسمي قالپىنا كەلتىردى. وسى توپتاعى شەكارادان شىققان ادامدار، باستىسى، ٴوز كولىگىمەن جۇرگەن جولاۋشىلار جانە جەرگىلىكتى ورىنداعى ساياحات كاسىبى قىزمەت تەكسەرۋ ۇيىرمەسىندەگى جولاۋشىلار، شەكارادان كىرگەن ادامدار، باستىسى، تارباعاتاي ايماعىنا تۋىسشىلاي كەلگەن قازاقستاندىق جولاۋشىلار.
ۆيزاسىز كىرۋ سياقتى ساياساتتاردىڭ اتقارىلۋىنا ىلەسە، شينجياڭنىڭ شەكارا وتكەلدەرى شەكارا اتتاعان ساياحات قىزۋ ورلەۋىن قارسى الدى.
قازاقستاندىق ناۋقاس بالا شياۋميدىڭ شەشەسى Aidana جۇڭگو تىلىندە 29 ارىپتىك العىس حات جازىپ، شياۋميدى ەمدەپ قۇتقارعان شينجياڭدىق ەمدەۋ ـ كۇتىمدەۋ قىزمەتكەرلەرىنە العىس ايتتى.
جوعارى جىكتەگىلەردىڭ ٴوزارا ساپارىنان باستاپ، ەكونوميكا ـ ساۋدا، زاڭ، مەديا سياقتى ٴار ٴتۇرلى ٴماجىلىس، تالقى مىنبەرىنە دەيىن، ونان شەكارا اتتاعان ساياحات، حالىقارالىق ەمدەۋ سياقتى حالىق اراسىنداعى بارىس ـ كەلىستىڭ جيىلەۋىنە دەيىن جۇڭگونىڭ شينجياڭى مەن ورتا ازيا ەلدەرىنىڭ سەلبەستىگى الدەقاشان ”ۇلكەن نوبايدان“ ”نازىك كارتيناعا“ بەت الدى. جۇڭگو شينجياڭىنىڭ حالقى مەن ورتا ازياداعى ٴار ەل حالقى اراسىنداعى دوستىق سۇيىسپەنشىلىك بارعان سايىن تەرەڭدەي ٴتۇستى.
ٴار سالاداعى تەرەڭ سەلبەستىك شينجياڭنىڭ سىرتقى ساۋداسىنىڭ دامۋىنا قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى. بيىل الدىڭعى 10 ايدا جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ ورتا ازياداعى 5 ەلمەن اراداعى يمپورت ـ ەكسپورت قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %9.2 ارتتى. مۇندا ٴبىرىنشى ورىنداعى ساۋدا سەرىگى قازاقستانمەن اراداعى يمپورت ـ ەكسپورت قۇنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %20.5 ارتتى.
بيىل 10 ـ ايعا دەيىن شينجياڭدا تىركەۋگە الىنعان شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسقان كاسىپورىنداردىڭ سانى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %7.9 ارتتى.
ەسكىلىكتى جويىپ، جاڭالىققا كوشتى، كونە جاعدايدى وزگەرتىپ، اۋقىم قالىپتاستىردى. شينجياڭ اناعۇرلىم ىرىقتى ەسىك اشۋ كۇيىمەن مەملەكەتتىڭ باتىسقا ەسىك اشۋ كەلەلى ستراتەگياسىندا اناعۇرلىم ماڭىزدى رول اتقارىپ، اناعۇرلىم ايبىندى نساناعا قاراي ۇزدىكسىز زىمىراۋدا.
