اۋمىن ەرەكشەلىگىنە يە ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتىنىڭ جاڭا جاعدايىن ۇزدىكسىز اشايىق
— اۋمىن وتان قۇشاعىنا ورالعاندىعىنىڭ 25 جىلدىعىن قىزۋ قۇتتىقتايمىز
حالىق گازەتى باسماقالاسى
شامگۇل قۇلپىرا اشىلىپ، كوز ٴسۇرىندىردى؛ حاۋجياڭ بۋىرقانىپ، جوڭكىلە العا ىلگەرىلەدى. 25 جىلدىڭ الدىنداعى وسى كۇنى ايبىندى «ەرىكتىلەر مارشىمەن» بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋ مەن اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنىڭ تۋى باياۋ كوتەرىلىپ، بوران ـ شاشىندى باستان وتكەرگەن اۋمىن وتان قۇشاعىنا ورالدى. وسىدان باستاپ اۋمىن تاريحتىڭ جاڭا ٴداۋىرىن اشىپ، تاريحتاعى دامۋ قارقىنى ەڭ تەز، ساپاسى ەڭ جوعارى، تۇرعىنداردىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى ەڭ كۇشتى مەزگىلدى قارسى الىپ، وتاننىڭ ىشكى وڭىرلەرىمەن بىرگە دامۋ، بىرگە گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋ جولىندا ارشىنداي العا ىلگەرىلەدى.
نەشە 100 جىل سان وزگەرىستى باستان كەشىردى، 25 جىلدا اسا زور وزگەرىس تۋىلدى. وتان قۇشاعىنا ورالعان 25 جىلدان بەرى، اۋمىن ەرەكشەلىگىنە يە ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتى كۇللى الەمدى موينداتقان تابىستارعا قول جەتكىزىپ، تاسقىنداعان ومىرشەڭ كۇشىن، وزگەشە تارتىمدىلىعىن ايگىلەدى. نەگىزگى زاڭ مەن اۋمىن ٴتۇبىرلى زاڭىندا تۇراقتاندىرىلعان ەرەكشە اكىمشىلىك رايوننىڭ نەگىزگى زاڭدىق ٴتۇزىم ٴتارتىبى بەرىك ورناتىلدى، اۋمىننىڭ ٴتۇرلى ىستەرى جاپپاي العا باسىپ، حالىقارالىق ىقپال قۋاتى كورنەكتى جوعارىلادى. اسىرەسە، وتكەن 5 جىلدان بەرى، ەرەكشە اكىمشىلىك رايون ۇكىمەتى قوعامداعى ٴار سالانى جانە قالىڭ تۇرعىنداردى ىنتىماقتاستىرىپ سايكەسە ەكپىندەي ىلگەرىلەپ، قيىنشىلىققا قارسى اتتانىپ، ناقتى ٴىس تىندىرىپ، اۋمىننىڭ ٴتۇرلى ىستەرىنىڭ تىڭ ساتىعا كوتەرىلۋىن بار كۇشپەن ىلگەرىلەتتى. 2023 ـ جىلى جەرگىلىكتى ورىننىڭ ٴوندىرىس جالپى قۇنىنىڭ ماندىك ارتۋى %80.5كە كوتەرىلدى؛ 2024 ـ جىلى وقۋ ـ اعارتۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ، ٴۇي ـ جاي، قوعامدىق جانە شاعىن اۋماق قىزمەت وتەۋى سياقتى مەجە ەسەپتىڭ جالپى مەجە ەسەپ شىعىسىندا ۇستاعان سالىستىرماسى %44.8كە جەتتى؛ تاريحتاعى تۇڭعىش جان ـ جاقتى، جۇيەلى كوپ نەگىزدى دامۋ جوباسىن جاسادى، ەكونوميكاسى لايىقتى، كوپ نەگىزدەنگەن ٴتۇيىندى كاسىپ سالاسىنىڭ جالپى تۇلعالىق ەكونوميكادا ۇستاعان ارا سالماعى بىرتىندەپ جوعارىلادى؛ حىڭچين گۋاڭدۇڭ _ اۋمىن تەرەڭدەي سەلبەستىك جاساۋ رايونى قۇرىلىسىندا تىڭ تابىستارعا قول جەتكىزدى؛ وتاندى ٴسۇيۋ، اۋمىندى ٴسۇيۋ وزەكتى قۇنى جۇرت جۇرەگىنە كۇن سايىن تەرەڭ ۇيالادى... بۇگىن اۋمىن سىندى وسى ”گۇلدەنگەن داۋىردەگى شامگۇل“ اناعۇرلىم قۇلپىرا ٴتۇستى.
ٴتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”وسى 5 جىلدا اۋمىننىڭ دامۋدا قول جەتكىزگەن كورنەكتى ناتيجەلەرى ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ باعىتىن جاپپاي، دالمە ـ ٴدال دايەكتىلەندىرۋىنىڭ ارقاسىندا، ورتالىق ۇكىمەت پەن وتانىمىزدىڭ ىشكى وڭىرلەرىنىڭ زور كۇشپەن قولداۋىنىڭ ارقاسىندا، حالىقارالىق قوعامنىڭ بەلسەنە ات سالىسۋىنىڭ ارقاسىندا، ەرەكشە اكىمشىلىك رايونى ۇكىمەتىنىڭ قوعامداعى ٴار سالانى ىنتىماقتاستىرىپ قۇلشىنۋىنىڭ، ەڭبەكتەنۋىنىڭ ارقاسىندا جۇزەگە اسقان“. اماليات ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ مەملەكەتتىڭ، ۇلتتىڭ ٴتۇبىرلى مۇددەسىنە ۇيلەسەتىن، اۋمىننىڭ ٴتۇبىرلى مۇددەسىنە ۇيلەسەتىن جاقسى ٴتۇزىم ەكەندىگىن تولىق دالەلدەدى. ”ٴبىر ەل، ەكى تۇزىمگە“ باتىل سەنگەندە ٴارى ونى شىنايى اتقارعاندا عانا، ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىمنىڭ“ ومىرشەڭ كۇشى مەن ارتىقشىلىعى تولىق ايگىلەنەتىن بولادى. بولاشاققا بەت العاندا، ورتالىق ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“، ”اۋمىندى اۋمىندىقتار باسقارۋ“، وسكەلەڭ اۆتونوميا باعىتىن ۇزدىكسىز جاپپاي، دالمە ـ ٴدال، بۇلجىماي دايەكتىلەندىرىپ، ونىڭ وزگەرمەۋىنە، اۋىتقىپ كەتپەۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتەدى.
”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىمنىڭ“ ٴتۇبىرلى باس ماقساتى _ مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن قورعاپ، شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ ۇزاق ۋاقىت گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋىن، ورنىقتىلىعىن ساقتاۋ. 25 جىلدان بەرى، اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايون ۇكىمەتى مەن قوعامداعى ٴار سالا قايراتكەرلەرى ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ پرينسيبىنىڭ تالابىن اۋمىننىڭ ٴىس جۇزىندىگىمەن بىرلەستىرۋگە تاباندى بولىپ، جۇرەكتىلىكپەن ىزدەنىس جاساپ جانە جاڭالىق اشىپ، اۋمىن ەرەكشەلىگىنە يە ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتىنىڭ جاڭا جاعدايىن ۇزدىكسىز اشتى. اۋمىن ٴتۇبىرلى زاڭىنىڭ 23 ـ تارماعىنداعى بەلگىلەمەنى تياناقتاندىرىپ، «مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ زاڭىن» جاساپ اتقارۋدان «مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ زاڭىنا» جۇيەلى وزگەرىس ەنگىزىپ، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ زاڭ ـ ٴتۇزىمىن جانە اتقارۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋعا دەيىن؛ اكىم سايلاۋى جانە زاڭ ەرەجە شىعارۋ كەڭەسىنىڭ سايلاۋى سياقتى بارىستاردا ”وتانشىلدار اۋمىندى باسقارۋ“ پرينسيبىن جاپپاي تياناقتاندىرۋدان وتاندى ٴسۇيۋ، اۋمىندى ٴسۇيۋ تاربيەسى قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، وتاندى ٴسۇيۋ، اۋمىندى ٴسۇيۋ ٴداستۇرىن ۇرپاقتان ـ ۇرپاققا جالعاستىرۋعا دەيىن... ”ٴبىر ەل“ پرينسيبى بارعان سايىن بەكەمدەلدى، ”ەكى ٴتۇزىم“ ارتىقشىلىعى بارعان سايىن كورنەكتىلەندى. ”ٴبىر ەل“ نەگىزىن بەرىك ساقتاپ، ”ەكى ٴتۇزىم“ تيىمدىلىگىنەن شەبەرلىكپەن پايدالانعاندا عانا شياڭگاڭعا، اۋمىنعا شەكسىز كەڭ دامۋ ٴورىسىن جاراتۋعا بولادى.
25 جىلدان بەرى، مەملەكەت اۋمىندى الاقانداعى مەرۋەرت ساناپ، باستان ـ اياق اۋمىننىڭ گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋدى، ورنىقتىلىقتى ساقتاۋىنداعى ەڭ پارمەندى سۇيەنىشى بولدى، باستان ـ اياق اۋمىننىڭ دامۋىنا ەڭ ۇلكەن وراي ازىرلەدى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 20 ـ كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ٴۇشىنشى جالپى ماجىلىسىندە رەفورمانى ونان ارى جاپپاي تەرەڭدەتۋ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ جونىندە جۇيەلى ورنالاستىرۋ جاسالىپ، ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ سىندى ٴتۇزىم ابزالدىلىعىن ساۋلەلەندىرۋ، شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ مەملەكەتتىڭ سىرتقا ەسىك اشۋداعى رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ كەرەكتىگى باسا دارىپتەلدى. بۇل اۋمىننىڭ جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋعا توعىسۋىنا، ٴوزىنىڭ اناعۇرلىم ويداعىداي دامۋىن جۇزەگە اسىرۋىنا ايقىن بەتالىس كورسەتىپ، جاڭا تاريحي وراي ازىرلەدى. مەملەكەت ستراتەگياسىمەن بەلسەنە ٴتۇيىلىسىپ، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ جانە گۋاڭدۇڭ _ شياڭگاڭ _ اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونىن قۇرۋ ورايىن يگەرىپ، حىڭچين گۋاڭدۇڭ _ اۋمىن تەرەڭ سەلبەستىك رايونى قۇرىلىسى سىندى وسى ٴىستى ويداعىداي ىستەپ، وزىندىك ارتىقشىلىعىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، باسەكەلىك باسىمدىقتى كۇشەيتىپ، ەكونوميكالىق قۇرىلىم سياقتى جاقتاردا ورىن تەپكەن ماسەلەلەرگە بەلسەنە توتەپ بەرىپ، مەملەكەتتىڭ دامۋ كەلەلى جاعدايىنا توعىسۋ بارىسىندا ٴوزىنىڭ اناعۇرلىم ويداعىداي دامۋىن جۇزەگە اسىراتىن بولسا، اۋمىننىڭ وتانىمىزدىڭ ىشكى وڭىرلەرىمەن بىرگە گۇلدەنىپ ـ كوركەيۋىنىڭ، بىرگە ەكپىندەي ىلگەرىلەۋىنىڭ تارتىمدى تاراۋىن ۇزدىكسىز جازۋعا بولادى.
جەل وڭىنان تۇرعاندا، جەلكەن جايىپ تولقىن جارا تاعى اتتاندى. جاڭا داۋىردەگى مەملەكەتتىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ ۇردىسىندە اۋمىننىڭ ٴالى دە ەرەكشە ورنى مەن وزگەشە باسىمدىعى بار، باسقالار ورنىن باسا المايتىن رولىن ٴالى دە ساۋلەلەندىرە الادى. ورتالىقتىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، وتانىمىزدىڭ ىشكى وڭىرلەرىنىڭ بار كۇشپەن قولداۋىندا، ەرەكشە اكىمشىلىك رايون ۇكىمەتى قوعامداعى ٴار سالانى ىنتىماقتاستىرىپ، ٴبىر جاعادان باس، ٴبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، تۋراشىلدىقتان اينىماي جاڭالىق اشىپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ العا ىلگەرىلەپ، ٴىستى ٴساتتى باستاپ تابىستى اياقتاتاتىن بولسا، اۋمىن ەرەكشەلىگىنە يە ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتى، ٴسوز جوق، اناعۇرلىم زور تابىسقا قول جەتكىزە الادى، اۋمىن، ٴسوز جوق، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋعا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسا الادى.
بولاشاق شەكسىز نۇرلى، اۋمىننىڭ كەلەشەگى جارقىن!
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 ـ ايدىڭ 19 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
