اۋمىن ەرەكشەلىگىندەگى ” ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتى وراسان زور تابىسقا قول جەتكىزدى
— ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ اۋمىن وتان قۇشاعىنا ورالعاندىعىنىڭ 25 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسىندا سويلەگەن ماڭىزدى ٴسوزىن ۇيرەنۋ، دايەكتىلەندىرۋ جونىندە
حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى
اۋمىن وتان قۇشاعىنا ورالعاندىعىنىڭ 25 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ ساتىندە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى، مەملەكەت ٴتوراعاسى، ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ ٴتوراعاسى شي جينپيڭ اۋمىندى كوزدەن كەشىردى، بۇل اۋمىننىڭ دامۋ تاريحىنداعى ٴىرى ٴىس، اۋمىندىق باۋىرلاستاردى ايرىقشا شابىتتاندىرىپ، بارىنشا جەلپىندىردى. اسىرەسە، ٴتوراعا شي جينپيڭنىڭ اۋمىن وتان قۇشاعىنا ورالعاندىعىنىڭ 25 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسى جانە اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايونى 6 ـ كەزەكتى ۇكىمەتىنىڭ مىندەتكە وتىرۋ سالتىندا سويلەگەن ماڭىزدى ٴسوزى اۋمىننىڭ وتان قۇشاعىنا ورالعاننان بەرى قول جەتكىزگەن شۇعىلالى تابىستارىن جان ـ جاقتى قورىتىندىلاپ، شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ ۇزاق ۋاقىت گۇلدەنۋدى، ورنىقتىلىقتى ساقتاپ، ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتىنىڭ ورنىقتى قاداممەن الىسقا جەتۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋدە ويداعىداي يگەرۋگە ٴتيىستى 4 ماڭىزدى تاجىريبەنى ىشكەرىلەي اتاپ كورسەتىپ، جاڭا كەزەكتى اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايونى ۇكىمەتىنە 4 ٴتۇرلى ٴۇمىتتى ورتاعا قويدى، بۇل اۋمىن قوعامىنىڭ ٴار سالاسىندا قىزۋ اڭىس قوزعادى.
”حاۋجياڭ حيكاياسىنىڭ“ جاڭا تاراۋى جازىلىپ، ”گۇلدەنگەن داۋىردەگى شامگۇل“ جايقالا ٴتۇستى. وتان قۇشاعىنا ورالعاننان بەرگى 25 جىل اۋمىن تاريحىنداعى دامۋ قارقىنى ەڭ تەز، دامۋ ساپاسى ەڭ جوعارى، تۇرعىنداردىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى ەڭ كۇشتى مەزگىل بولدى. ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ ٴتۇزىم جۇيەسى ۇزدىكسىز كەمەلدەندى، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدا تاريحي سيپاتتى قارىشتاۋ جۇزەگە اسىرىلدى، شەتەلدەرمەن سەلبەستىك ۇزدىكسىز كەڭەيدى، اۋمىن تاريحىنداعى ەڭ تاماشا دامۋ جاعدايى اشىلدى، اۋمىن ەرەكشەلىگىنە يە ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتىندا دۇنيە ٴجۇزى جاپپاي مويىنداعان وراسان زور تابىسقا قول جەتتى.
ٴتۇزىم قۇرىلىسىنا كوز جىبەرسەك، ٴتۇبىرلى زاڭنىڭ 23 ـ تارماعىنداعى زاڭ شىعارۋدى ٴساتتى ورىنداۋدان مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىن قورعايتىن زاڭ ـ تۇزىمدەر مەن اتقارۋ مەحانيزمىن جۇيەلى ورناتۋعا دەيىن، ونان سوڭ اكىم جانە زاڭ ەرەجە شىعارۋ كەڭەسىنىڭ سايلاۋىندا ”وتانشىلدار اۋمىندى باسقارۋ“ پرينسيبىن جاپپاي تياناقتاندىرۋعا دەيىن، ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنىڭ نەگىزگى زاڭدىق ٴتۇزىم ٴتارتىبى بەرىك ورناتىلىپ، باسقارۋ جۇيەسى كۇن سايىن كەمەلدەندى. ەكونوميكانىڭ دامۋىنا كوز جىبەرسەك، وڭىرلىك ٴوندىرىستىڭ جالپى ٴونىم قۇنى 1999 ـ جىلعى 51 ميلليارد 900 ميلليون اۋمىن يۋانىنان 2023 ـ جىلعى 379 ميلليارد 500 ميلليون اۋمىن يۋانىنا جەتىپ، جان باسىندىق وڭىرلىك ٴوندىرىستىڭ جالپى ٴونىم قۇنى 15 مىڭ دوللاردان 69 مىڭ دوللارعا جەتىپ، دۇنيە ٴجۇزىنىڭ الدىڭعى لەگىنە ٴوتتى، ەكونوميكانىڭ ۇيلەسىمدى، كوپ نەگىزدى دامۋ اياق الىسى ورنىقتى بولىپ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋ تىڭعىلىقتى، پارمەندى بولدى. سىرتپەن بارىس ـ كەلىسكە كوز جىبەرسەك، قاتىناسقان حالىقارالىق ۇيىمدار مەن قۇرىلىمداردىڭ سانى 190 نەشەگە كوبەيىپ، 120 نەشە مەملەكەتپەن جانە رايونمەن ورنىقتى ەكونوميكا ـ ساۋدا قارىم ـ قاتىناسىن ورناتتى، جەر شارىنداعى ”دوستار شەڭبەرى“ بارعان سايىن كەڭەيىپ، حالىقارالىق ىقپال كۇشى زور دارەجەدە جوعارىلادى. اۋمىن سىندى وتان الاقانىنداعى وسى مەرۋەرت ساياساتى تابىستى، حالقى بەرەكەلى، حالىق مولشىلىققا كەنەلگەن، الەمگە ايگىلى بولىپ، حالىقارالىق ٴىرى قالا سىندى ”التىن تانىسقىسىن“ ۇزدىكسىز جارقىراتتى.
اۋمىن وتان قۇشاعىنا ورالعاننان بەرگى شۇعىلالى تابىستارعا ورتالىق ۇكىمەت پەن وتانىمىزدىڭ ىشكى وڭىرلەرىنىڭ زور كۇشپەن قولداۋىندا قول جەتكەن، ەرەكشە اكىمشىلىك رايون ۇكىمەتىنىڭ قوعامداعى ٴار سالانى ىنتىماقتاستىرىپ، باستاپ ۇزدىكسىز كۇرەس جۇرگىزۋى بارىسىندا جۇزەگە اسقان، بۇل ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىمنىڭ“ كورنەكتى تۇزىمدىك ابزالدىلىعى مەن قۋاتتى ومىرشەڭ كۇشىن تولىق ايگىلەدى. اسىرەسە، جاڭا داۋىردەن بەرى، ورتالىق بيىكتە تۇرىپ الىستى بولجاپ، حاۋجياڭعا سۇيىسپەنشىلىك ورناتىپ، ” ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“، ”اۋمىندى اۋمىندىقتار باسقارۋ“، وسكەلەڭ اۆتونوميا باعىتىن جاپپاي، دالمە ـ ٴدال، بۇلجىماي دايەكتىلەندىرىپ، اۋمىننىڭ ”ٴبىر ورتالىق، ٴبىر تۇعىر، ٴبىر بازا“ سىندى دامۋ ورنىن بەلگىلەدى، ”ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى“ جوعارى ساپامەن بىرگە قۇرۋ جانە گۋاڭدۇڭ ـ شياڭگاڭ ـ اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونى قۇرىلىسى، حىڭچين گۋاڭدۇڭ ـ اۋمىن تەرەڭدەي سەلبەستىك رايونى قۇرىلىسى سياقتىلاردى ىلگەرىلەتۋ جونىندە ورنالاستىرۋ جاساپ، ىلگەرىلەتىپ، اۋمىننىڭ مەملەكەتتىڭ دامۋ كەلەلى جاعدايىمەن توعىسۋ بارىسىندا ٴوزىنىڭ اناعۇرلىم جاقسى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋىنا جەتەكشىلىك ەتتى.
25 جىلدىق وراسان زور وزگەرىستە اۋمىن ٴبىر شاعىن قالادان دامىپ حالىقاراداعى ايگىلى قالاعا اينالىپ، دۇنيە جۇزىنە ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ سىندى وسى ۇلى جاسامپازدىقتىڭ ”ىسكە اساتىندىعىن، ورىندالاتىندىعىن، جۇرت كوڭىلىنە ۇيالايتىندىعىن“ دالەلدەدى. ”ەگەر ٴسىز 20 جىلدىڭ الدىندا، 15 جىلدىڭ الدىندا اۋمىنعا بارىپ كورگەن بولساڭىز، ونىڭ سودان بەرى تولاسسىز تولىسىپ كەلە جاتقانىن كورەسىز“، بۇل اۋمىن داشۋەسىندە وقىپ جاتقان شەتەلدىك وقۋشىلاردىڭ اسەرى؛ ”اۋمىندىق رەتىندە وتانىمىزدىڭ قۇدىرەتتەنگەنىن جانە اۋمىنعا تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىگىن ٴسات سايىن سەزىنەمىز، باقىتتىمىز ٴارى ەرەكشە العىس ايتامىز!“ بۇل اۋمىن تۇرعىندارىنىڭ شىن جۇرەكتەرىنەن شىققان القاۋى. اماليات مىنانى دالەلدەدى: ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ _ شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ ۇزاق ۋاقىت گۇلدەنۋىن، ورنىقتىلىعىن ساقتايتىن ابزال ٴتۇزىم، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىنا، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ىسىنە قىزمەت وتەيتىن جاقسى ٴتۇزىم، تۇرلىشە قوعامدىق ٴتۇزىمنىڭ بەيبىت قاتار تۇرۋىن، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋىن جۇزەگە اسىراتىن تاماشا ٴتۇزىم، وعان، ٴسوز جوق، ۇزاق ۋاقىت تاباندى بولۋ كەرەك؛ ”ٴبىر ەل، ەكى تۇزىمدە“ قامتىلعان بەيبىتشىلىك، سيىسىمدىلىق، اشىق بولۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ سىندى قۇن ۇستانىمى جۇڭگونىكى ٴارى دۇنيە جۇزىنىكى، بىرگە قورعاۋعا تاتيدى.
ٴتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان 4 ماڭىزدى تاجىريبەنىڭ ماڭداي الدى ورىندا تۇراتىنى ’”ٴبىر ەل‘ ٴتۇپ نەگىزىن بەرىك ساقتاۋ، ’ەكى ٴتۇزىم‘ تيىمدىلىگىنەن ۇتىمدى پايدالانۋ“ بولدى. تامىرى تەرەڭ بولعاندا عانا، جاپىراعى جايقالادى، ٴتۇپ نەگىز بەكەم بولعاندا عانا، بۇتاق كوكتەپ گۇلدەنەدى. ”ٴبىر ەل“ ٴتۇپ نەگىزىن بەرىك ساقتاۋدى باستان ـ اياق ماڭداي الدى ورىنعا قويىپ، مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن بارىنەن جوعارى قويۋعا تاباندى بولىپ، ورتالىقتىڭ جاپپاي باسقارۋ ۇقىعىن تياناقتاندىرىپ، نەگىزگى زاڭ مەن ٴتۇبىرلى زاڭنىڭ بەدەلىن قورعاۋمەن بىرگە، ”ەكى ٴتۇزىم“ پارقىنا قۇرمەت ەتىپ، ”ەكى ٴتۇزىم“ ابزالدىلىعىن ايگىلەپ، اۋمىننىڭ وتانىمىزدىڭ ىشكى وڭىرلەرىمەن ارا ارتىقشىلىقتارى ارقىلى ٴبىرىن ـ ٴبىرى تولىقتاۋىن، بىرگە دامۋىن جۇزەگە اسىرعاندا عانا، اۋمىننىڭ ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتىنىڭ باستان ـ اياق وزگەرمەي، قۇبىلماي دۇرىس بەتالىسقا قاراي ورنىقتى قاداممەن الىسقا جەتۋىنە ٴارى ومىرشەڭ كۇشى مەن وزگەشە باۋراۋ قۋاتىن ۇزدىكسىز تاسقىنداتۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋگە بولادى.
قازىر جانە بۇدان بىلايعى ٴبىر مەزگىل جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ارقىلى مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىن، ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ٴىسىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋدىڭ شەشۋشى مەزگىلى، ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتى دا جاڭا كەزەڭگە قادام تاستادى. شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ اناعۇرلىم جاقسى دامۋىن جۇزەگە اسىرىپ، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ قۇرىلىسىنا، ۇلتتى گۇلدەندىرۋگە اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسۋ _ جاڭا داۋىردەگى ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ امالياتىنىڭ ماڭىزدى بورىشى. ٴتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان ”تورتكە كۇش سالۋ“ اۋمىننىڭ ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ ٴتۇزىم ابزالدىلىعىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋىنە، ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ ىستەرىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىندا ۇزدىكسىز جاڭا جاعداي اشۋىنا ايقىن قۇلشىنۋ بەتالىسىن كورسەتتى. بولاشاقتى بەتكە الىپ، ورتالىقتىڭ قولداۋ ساياساتىنان تولىق پايدالانىپ، نازاردى ەكونوميكانىڭ ۇيلەسىمدى، كوپ نەگىزدى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ سىندى ستراتەگيالىق مىندەتكە شوعىرلاندىرىپ، ورايدى مىقتى يگەرىپ، باتىلدىقپەن رەفورما جاساپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ ىسكەرلىك كورسەتسە، ”وتان جاقسى بولسا، اۋمىن ٴتىپتى دە جاقسى بولادى“ دەگەن تارتىمدى حيكايانى، ٴسوز جوق، جازا الاتىن بولادى.
بيىككە شىعىپ، الىسقا كوز جىبەرگەندە جەلكەن جايار مىڭداپ كەمە، باسەكەمەن ەكپىندەي العا تارتۋدىڭ ٴدال ساتىندە تۇرمىز. مەملەكەتتىڭ دامۋى كۇن سايىن جاڭارىپ، اي سايىن تۇلەجىدى، ارىنى كۇشتى بولدى، اۋمىننىڭ دامۋى بارعان سايىن جاقسارىپ كەلەدى، بولاشاعى نۇرلى. بىرگە قۇلشىنىپ، ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ سىندى تۇزىمدىك ابزالدىلىقتى ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، ”ٴبىر ەل، ەكى ٴتۇزىم“ تابىستى امالياتىنىڭ جاڭا تاراۋىن ۇزدىكسىز جازىپ، اۋمىننىڭ اناعۇرلىم كوركەم بولاشاعىن جاراتايىق.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 12 ـ ايدىڭ 20 ـ كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
