ٴعايرات اسىم:
ادەبيەت ارقىلى ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىنا، ىشتەسۋىنە، توعىسۋىنا كوپىر سالامىن
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى ليۋ مىڭمىڭ
تۇڭعىش كەزەكتى تيانشان ادەبيەت سيلىعىنا يە بولعان «باسقانىڭ بەلگى وتى» اتتى شىعارما _ جازۋشى ٴعايرات اسىمنىڭ 5 جىل ۋاقىت جۇمساپ جازعان رومانى. روماندا شينجياڭدا تۇرمىس كەشىرگەن بىرنەشە اۋدارماشى باس كەيىپكەر ەتىلىپ، ولاردىڭ ۇيرەنۋ، شىعارماشىلىق، كۇرەس جاساۋ سىندى ٴومىر كەشىرمەسى باياندالعان.
”«باسقانىڭ بەلگى وتى» مەنى نەداۋىر ۇزاق ۋاقىت تولعاندىرعان شىعارما، باستىسى، جازۋدىڭ قيىندىعىن ادەيى اۋىرلاتتىم، بىلايشا ايتقاندا، بۇرىن جازىپ كورمەگەندەي كۇيدە بولدىم“، ـ دەدى ٴعايرات اسىم.
ٴعايرات اسىمنىڭ شىعارماشىلىق ٴومىرى وتكەن عاسىردىڭ 70 ـ، 80 ـ جىلدارىندا باستالعان. 1983 ـ جىلى ٴعايرات اسىم «وركەن» جۋرنالىندا «ويانعاندار مەن ۇيقىدا جاتقاندار» اڭگىمەسىن جاريالاپ، ىلگەرىندى ـ كەيىندى ”وركەن ادەبيەت جاسامپازدىعى سيلىعىن“ جانە مەملەكەتتىك از ۇلتتار ادەبيەت جاسامپازدىعى سيلىعىن الىپ، ادەبيەت سالاسىندا بوي كورسەتە باستادى.
تالاي جىلدان بەرى، ٴعايرات اسىم توقتاۋسىز قالام تەربەپ، ادەبيەت ارقىلى ٴداۋىر اياق الىسىن بەينەلەپ، حالىقتىڭ جۇرەك ۇنىنە نازار اۋدارىپ، «ۋاقىتتىڭ قۇپيا كەسپىرى»، «بۇلبۇلدىڭ تاڭدى شىرقاۋى» قاتارلى 30 نەشە تۋىندى جازدى جانە اۋداردى.
ٴعايرات اسىم بىلاي دەدى: شينجياڭ كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان ٴوڭىر، اۋدارما قىزمەتى وتە ماڭىزدى، اۋدارماشىلار جونىندە رومان جازۋدى ويلاپ كەلگەنمىن، ”جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان بەرى، ٴبىر توپ اۋدارما قىزمەتكەرلەرى ادەبيەت ـ كوركەمونەر شەبىندە قىرۋار قىزمەتتەر ىستەپ، كوپتەگەن ماتەريالداردى از ۇلت تىلىنە اۋدارىپ، ٴار ۇلت حالقىنىڭ ۇيرەنۋىنە، قىزمەتىنە قولايلىلىق جاسادى. ال ولار اۋدارعان ەرتە زامانعى، قازىرگى، جۇڭگونىڭ، شەتەلدىڭ كلاسسيكالىق شىعارمالارى ٴار ۇلت وقىرماندارىنىڭ ادەبيەت الەمىن بايىتىپ، مادەنيەت اۋىس ـ كۇيىسىن جەبەدى“. ٴعايرات اسىم بىلاي دەدى: اۋدارما قىزمەتى ٴبىر تىلدەن ەندى ٴبىر تىلگە وزگەرتۋ عانا ەمەس، ول سونداي ـ اق ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىنا، ىشتەسۋىنە، توعىسۋىنا كوپىر سالدى، «باسقانىڭ بەلگى وتىندا» وسى اعا بۋىندارعا قۇرمەت بىلدىرىلەدى.
وسى جىلدارى، ٴعايرات اسىم اۋدارما قىزمەتىمەن تاباندىلىقپەن شۇعىلدانىپ، وسى ىستەردىڭ وزگەرىسىنە كۋا بولدى، ”شينجياڭداعى از ۇلت ادەبيەتىن، حانزۋ ادەبيەتىن ٴوزارا اۋدارۋدا ەڭ العاشىندا اۋدارماشىلار ٴوز ەرىكتەرىمەن ٴار ۇلتتىڭ تاڭداۋلى شىعارمالارىن اۋدارۋدى تاڭدادى، كەيىن اۆتونوميالى رايون ’شينجياڭ ۇلتتار ادەبيەتىنىڭ ٴتول جاسامپازدىعى جانە از ۇلت تىلىندەگى، حانزۋ تىلىندەگى شىعارمالاردى ٴوزارا اۋدارۋ ينجەنەرياسىن‘ اتقارىپ، ارناۋلى قارجى ورنالاستىرىپ، ٴار جىلى تاڭداۋلى تۋىندىلاردى تاڭداپ ٴوزارا اۋداردى.
«باسقانىڭ بەلگى وتىندا» مىناداي ٴبىر كەرەمەت ٴسوز بار: ”اۋدارما الەمى ناعىز جان دۇنيەنى جىلىتاتىن الەم. الەمدەگى بارشا ادام الەمدەگى بارلىق رۋحاني بايلىقتان يگىلىكتەنگەندە، اۋدارمانىڭ تۇكپىر ـ تۇكپىرى وزەككە اينالادى“.
تۇڭعىش كەزەكتى تيانشان ادەبيەت سيلىعىنىڭ سيلىق بەرۋ ارناۋ سوزىندە بىلاي دەپ باعا بەرىلدى: «باسقانىڭ بەلگى وتى» اۋدارماشىلاردىڭ حيكاياسى ارقىلى حالىق تۇرمىسىنداعى اقىل ـ پاراساتپەن ۇشقىن قاۋلاتىپ، سەرگەك وي، جاندى ٴتىل، تابيعي دا كوركەم بايانداۋ ارقىلى رەال ٴومىردىڭ ”بەلگى وتىنىڭ“ قاسىندا تۇرىپ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋ، ىشتەسۋ، توعىسۋ حيكاياسىن بايانداپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ورتاق رۋحاني مەكەنىن جازۋعا مەيىرلى دە اسەرلى رومان ۇلگى نۇسقاسىن ازىرلەگەن.
”بۇل اۋىلىمنىڭ ماعان بەرگەن ماداعى“. بولاشاقتا مەن ادەبيەت ىستەرىنە ۇزدىكسىز ات سالىسىپ، ٴداۋىر ٴۇمىتىن اقتايتىن اناعۇرلىم كوپ تۋىندى جاراتىپ، شينجياڭ حيكاياسىن ويداعىداي باياندايمىن“، ـ دەدى ٴعايرات اسىم.
