2 ـ ايدىڭ 2 ـ كۇنى اۋات اۋدانى دولان تايپاسى كورىنىس وڭىرىندە ارتيستەر ويناقى ٴماشىراپ بيىنە باستى. كوكتەم مەرەكەسى كەزىندە وسى كورىنىس ٴوڭىرى مەرەكە ويىن ـ ساۋىعى كونسەرتى، حالىقتىق سالت ـ سانا قيمىلى سياقتىلاردى وتكىزىپ، ساياحاتشىلارعا بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ تارتىمدىلىعىن جاقىننان سەزىندىردى.
□ سۋرەتتى باۋ لياڭتيڭ تۇسىرگەن
2 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى كەشتە قالا تۇرعىندارى مەن ساياحاتشىلار ىلە وزەنى شام سالتاناتىن تاماشالادى. كوكتەم مەرەكەسى كەزىندە 2 ـ كەزەكتى ىلە وزەنى شام سالتاناتى جانە 39 ـ كەزەكتى جۇڭگو. چينحۋاي شام سالتاناتى ىلە بولىمشە الاڭىندا 40 نەشە توپ وزىندىك ەرەكشەلىككە يە شامدار كورمەگە قويىلىپ، كورەرمەندەرگە كورۋ سالتاناتىن سيلادى.
□ سۋرەتتى انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ٴتىلشىسى زوۋ ي تۇسىرگەن
2 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنى كوكتەم مەرەكەسىنىڭ 4 ـ كۇنى. كورلا قالاسى ٴماجىلىس ـ كورمە ورتالىعىنىڭ ”عيباداتحانا قىزىققا تولدى·جۇڭگو مەرەكەسىنە ٴۇڭىلۋ“ اتتى عيباداتحانا قيمىلى ايرىقشا دۋماندى بولىپ، تيانشان ٴمالىسىنىڭ مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىعى كوپتەگەن قالا تۇرعىندارى مەن ساياحاتشىلاردى باۋرادى. ايداعار ٴبيىن بيلەۋشىلەر اشىق رەڭدى كيىم كيىپ، قولدارىنداعى ”الىپ ايداعاردى“ كوكتە جوعارى ـ تومەن ٴۇيىرىپ، اسا ايبىندى كورىنىپ، سول ارا لەزدە قىزۋ دۋمانعا بولەندى.
2025 ـ جىلعى جىلان جىلعى كوكتەم مەرەكەسى جۇڭگو كوكتەم مەرەكەسىن بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك تۋىندىلار تىزىمىنە ٴوتىنىش بەرۋ ٴساتتى بولعاننان كەيىنگى العاشقى كوكتەم مەرەكەسى. تيانشان الابىنداعى باي مازمۇندى مەرەكەلىك قيمىلدار وسى رەتكى كوكتەم مەرەكەسىنىڭ مەرەيىن بۇرىنعىدان وزگەشە كورسەتتى. جەر ـ جەردەگى كوكتەم مەرەكەسىنە ارنالعان سالتاناتتى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىقتار ٴداستۇر مەن وسى زاماندى شەبەرلىكپەن توعىستىرىپ، شىعانداعان سونا، دۇرسىلدەگەن بارابان، زاماناۋي كوشە ٴبيى، دۋماندى ايداعار، ارىستان ٴبيى... قوسىلىپ كوكتەم مەرەكەسىنىڭ دۋماندى كارتيناسىن بىرگە كەسكىندەدى.
مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق شينجياڭدا ارىدان جالعاسقان، ٴار ۇلت بۇقاراسى الۋان ٴتۇرلى ويىن ـ ساۋىق ارقىلى وسى بۇقارالىق مادەنيەت قيمىلىنىڭ مازمۇنىن بايىتا تۇسۋدە. سونىڭ ىشىندە قاراجورعا، ساۋىردىن، شينجياڭ حۋا ـ ىر، شينجياڭ ٴان ـ جىرى، ٴسانام قاتارلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرا تۇرلەرى دە كوپتەپ كەزدەسەدى. 2021 ـ جىلى شينجياڭ مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىعى 5 ـ توپتاعى مەملەكەت دارەجەلى بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىنىڭ ۋاكىلدىك تۇرلەرى تىزىمىنە ەنگىزىلدى.
1 ـ ايدىڭ 29 ـ كۇنى ساعات 12دە حوتان ايماعى لوپ اۋدانىندا كوكتەم مەرەكەسىنە ارنالعان كولەمدى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق باستالدى، بەيجيڭ جولىنان ۋىنحۋا جولىنا، ودان حاڭگۇي جولىنا دەيىن كوشەنىڭ ەكى جاعالاۋىندا ادامدار سەڭدەي سوعىلىستى. كوكتەم مەرەكەسىندەگى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق لوپ اۋدانىنىڭ ٴبىر جىلداعى ەڭ ماڭىزدى، ەڭ كولەمدى بۇقارالىق مادەنيەت قيمىلى، بۇكىل اۋدانداعى ٴار قايسى اۋىل ـ قالاشىقتان (ٴمالى)، ٴارقايسى مەكەمە ـ ورگانداردان ۇيىمداستىرىلعان نەشە ونداعان مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق قوسىنى ٴماشىراپ، ياڭگى، ايداعار ٴبيى، ارىستان ٴبيى، انساي بەل بارابانى، جەلپۋىش ٴبيى، اعاش اياق ٴبيى، قايىق ٴبيى سياقتىلار ٴبىر ارادا باس قوسىپ، ٴار ۇلت بۇقاراسى كوكتەم مەرەكەسىنىڭ قۋانىشتى ساتىنەن بىرگە ٴلاززات الدى.
سول كۇنى لوپ اۋدانىنان 400 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى قاشقار ايماعى ماكىت اۋدانىندا مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىقتى ارالاپ كورسەتۋ قيمىلى ٴبىر ۋاقىتتا وتكىزىلدى. بەل بارابانىنىڭ، ياڭگى ٴبيىنىڭ ٴتۇستى جىبەك لەنتالارى، بەيجيڭ تەاترىنىڭ تەاتر كيىمى، جەلپۋىش، ايداعار، ارىستاندار... بار الاپ كوكتەم مەرەكەسىنىڭ شاتتىعىنا شومدى.
”ٴبىزدىڭ جەلپۋىش ٴبيى قوسىنىمىزدان باسقا، بەل بارابان قوسىنى، ٴداستۇرلى كيىم ـ كەشەك سالتاناتى قوسىنى دا قىزىل ٴتۇستى قاعازدان كونسەرت كيىمىن قيىپ جاسادى، كوپشىلىك ەڭ تاماشا سونى ويلارىن كورسەتىپ، ويىن ـ نومىرلەرىنىڭ دۋمانىن اسىرا ٴتۇستى“، ـ دەدى ماكىت اۋدانى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق ارالاپ كورسەتۋ قيمىلىنىڭ جەلپۋىش ٴبيى قوسىنىنىڭ مۇشەسى مەھريگۇل ابلا. ول جانە ونىڭ جەلپۋىش ٴبيى قوسىنىنداعى اپەكە ـ سىڭلىلەر كوكتەم مەرەكەسىندەگى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق ارالاپ كورسەتۋ قيمىلىنا ٴۇرتىس 4 جىل قاتىناسقان ەكەن، ويىن مازمۇنى بارعان سايىن مولايدى.
1 ـ ايدىڭ 30 ـ كۇنى توعىزتاراۋ اۋدانى ”كوكتەم مەرەكەسىن مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىقپەن تويلاۋ، باقىتقا شومعان توعىزتاراۋ“ اتتى كوكتەم مەرەكەسىندەگى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىقتى، حالىقتىق سالت ـ سانانى ارالاپ كورسەتۋ قيمىلىن وزدىردى. ساعات د12ە ەكپىندى داڭعارا ـ بارابان داۋىسىمەن قيمىل رەسمي باستالدى، توعىزتاراۋ قالاشىعى مەن سيىر فەرماسى اۋماعىنىڭ مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق قوسىنى رەتىمەن ورتاعا شىقتى، قوسىن مۇشەلەرىنىڭ جىگەرى تاسقىنداپ، شابىتى شالقىپ، ويناقى بارابان ىرعاعىنا ىلەسىپ، ٴان ايتىپ، بيگە باستى. ايداعار ٴبيى، ارىستان ٴبيى، بەل بارابان، قايىق ٴبيى، ياڭگى، اعاش اياق ٴبيى سياقتى مەرەكەلىك ٴتۇسى قويۋ حالىقتىق سالت ـ سانالىق ويىن ـ نومىرلەرى ارت ـ ارتىنان قويىلدى.
سيىر فەرماسى اۋماعى باسقارۋ كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى لي جيانگو: ”مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق ارقىلى ٴار ۇلت حالقىنىڭ حالىقتىق سالت ـ سانا مادەنيەتىنىڭ وزگەشە باۋرامدىلىعىن شىنايى سەزىنىپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ٴداستۇرلى مادەنيەتىن ٴار ۇلت حالقىنىڭ جۇرەك تۇكپىرىنە ۇيالاتۋدى ٴۇمىت ەتەمىز“، ـ دەدى.
”بارابان سوعىپ، ايداعار بيىنە باسۋ“ ٴۇرىمجى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىقپەن كوكتەم مەرەكەسىن قارسى الۋ قيمىلى شەشۋشى جارىسى جانە ارالاي ويىن كورسەتۋ قيمىلى بيىلعى يۋانشياۋ مەرەكەسىندە وتكىزىلەدى. العاشقى جارىستان بەرى، بۇكىل قالاداعى جارىسقا قاتىناسۋشى 100 قوسىن ينتەرنەت تۇعىرلارىنىڭ نازارىن اۋدارعان قىزۋ تۇيىنگە اينالدى. ”12 مۇشەل كيىم اۋىستىرۋ شوۋى“، ”«باتىسقا ساپار» كەيىپكەرلەرىنە ەلىكتەۋ شوۋى“، ”اقالتەكە ويىندارى“... وسىناۋ جاڭالىققا تولى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق نومىرلەرى كورەرمەندەردىڭ كوز اياسىن كەڭەيتتى.
”بىلەك سەرمەگەندە ورنىقتى، بارابان سوققاندا سەرپىندى بولۋ كەرەك، تايپيڭ بارابانىن سوعۋدا بىركەلكىلىك پەن ايباتتىلىق دارىپتەلەدى“. كوكتەم مەرەكەسى الدىندا لانجوۋدان ٴۇرىمجى قالاسى شۋيموگۋ رايونى شىرىنزىگوۋ ٴمالىسى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق قوسىنىنا كەلىپ تايپيڭ بارابانىنا ماشىقتانىپ جاتقان بەيزاتتىق مادەنيەت مۇراسىنىڭ ۋاكىلدىك سيپاتتى جالعاستىرۋشىسى ۋي ۋانتاۋ قوسىن مۇشەلەرىنە ارەكەتىمەن كورسەتە ٴجۇرىپ ٴتۇسىندىردى.
”جاڭادان قۇرىلعان وسى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق قوسىنىنىڭ رۋحى ەرەكشە كوتەرىڭكى، تايپيڭ بارابانىن تۇڭعىش رەت ۇستاعانىمەن، قوسىن مۇشەلەرى ەرەكشە مۇقيات جاتتىقتى. ولاردىڭ مۇقياتتىلىعىنان وسى رەت ٴوزىمنىڭ شينجياڭعا لانجوۋ تايپيڭ بارابانىن جالپىلاستىرۋعا كەلگەنىمدى وتە ماعىنالى سەزىندىم“. ۋي ۋانتاۋ بىلاي دەدى: شينجياڭنىڭ مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق قوسىنىنان تايپيڭ بارابانىن سوعاتىنداردىڭ كوپتەپ شىعۋىن تىلەيمىن.
ٴارقايسى قوسىنداردا تاعى گۋاڭدۇڭ يىڭگى ٴبيى، انحۇي حۋاڭمەي تەاترى، سىچۋان تەاترى بەت ـ الپەت قۇبىلتۋ ويىنى، سانشيدىڭ تەمىر ۇشقىندارىن شىعارۋ ويىنى، جياڭسۋدىڭ چيانگان ٴبيى سياقتىلار كوزگە ٴتۇسىپ، شينجياڭنىڭ مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىعىندا جاسامپازدىقپەن كادەگە جاراتۋ، جاڭالىق اشا دامۋ ۇزدىكسىز ايگىلەندى.
سوڭعى جىلدارى شينجياڭ ساپالى مادەنيەت بايلىقتارىن نەگىزگى ساتىعا بەيىمدەۋدى، جەتكىزۋدى ۇزدىكسىز جەبەدى، جەر ـ جەردە بۇقارالىق مادەنيەت قيمىلدارىنا قاتىناسۋشىلار ۇزدىكسىز ارتتى. ”قىستاق بۇقارالىق بىرلەسكەن ساۋىق كەشى“، ”جۇلدىزدار تيانشاندى نۇرلاندىردى“ بۇقارالىق ونەر كورسەتۋ جارىسى سياقتى قيمىلدار ۇزدىكسىز وتكىزىلىپ، كوكتەم مەرەكەسى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق ارالاپ كورسەتۋ قيمىلى سياقتى كولەمدى بۇقارالىق مادەنيەت قيمىلدارىن وتكىزۋگە زاپاس دارىندى ازىرلەندى. 2023 ـ جىلعا دەيىن بۇكىل رايوندا 2746 بۇقارالىق ادەبيەت ـ كوركەمونەر ۇجىمى بار بولىپ، مۇشەلەرى 56 مىڭنان استى، ولار ٴارقايسى ورگان ـ ورىنداردان، الەۋمەتتىك اۋماقتاردان، كاسىپورىنداردان، مەكتەپتەردەن، اۋىل ـ قىستاقتاردان كەلىپ، حالىقتىق كوركەمونەردى جالعاستىرۋدىڭ ماڭىزدى كۇشىنە اينالدى.
جەر ـ جەردەگى مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق قوسىنىندا اۋىلعا قايتقان جوعارى مەكتەپ وقۋشىلارى ويىن قويۋ تىرەكتىلەرىنىڭ ٴبىرى بولدى، اسىرەسە، كوركەمونەر، دەنە تاربيە، وقۋ ـ اعارتۋ ماماندىعىنداعى جوعارى مەكتەپ وقۋشىلارى دەمالىس كەزىنەن تولىق پايدالانىپ، مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق قوسىنىنىڭ ويىن دايىنداۋىنا، رەجيسسەرلىك جاساۋىنا، جاتتىعۋىنا كومەكتەستى ٴارى ويىن قويۋعا قاتىناستى. ”قىسقى دەمالىستا مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىققا جاتتىعىپ، اۋىلىم ٴۇشىن ازىن ـ اۋلاق ٴىس تىندىرعانىما قاتتى قۋانىشتىمىن، وسى بىرنەشە جىلدا ٴوزىم دە كوپتەگەن ونەر كورسەتۋ شەبەرلىكتەرىن ۇيرەنىپ، مەكتەپتە مادەنيەت ـ كوركەمونەر دارىنىنا اينالدىم“. ٴۇشتۇرپان اۋدانىنداعى اۋىلعا قايتقان جوعارى مەكتەپ وقۋشىسى ٴاديلا توحتى دەمالىس كەزىندە مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق جاتتىعۋىمەن قاربالاس بولدى، ول مۇنى اسا ماعىنالى قوعامدىق اماليات دەپ ٴبىلدى.
لوپ اۋداندىق مادەنيەت سارايىنىڭ باستىعى امانگۇل سىراجي بىلاي دەدى: ٴبىر جولعى ”مەرەكەلىك ويىن ـ ساۋىق مىڭنان استام ادامدى ٴبىر نيەتپەن سەلبەسۋگە جۇمىلدىرىپ، جاڭا داۋىردەگى شينجياڭداعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ىنتىماقتى دا جاراسىمدى، قول ۇستاسا ەكپىندەي ىلگەرىلەگەن رۋحاني بەت ـ بەينەسىن ايگىلەۋدە“.
(ٴتىلشى يىن لۋ، ەرىكتى تىلشىلەر تولىمجي، ماليكەم)
